ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. Ανάλυση του σχεδίου δημοσιονομικού προγράμματος της Κύπρου. που συνοδεύει το έγγραφο ΓΝΩΜΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, SWD(2018) 512 final ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Ανάλυση του σχεδίου δημοσιονομικού προγράμματος της Κύπρου που συνοδεύει το έγγραφο ΓΝΩΜΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ σχετικά με το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος της Κύπρου {C(2018) 8012 final} EL EL

2 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Ανάλυση του σχεδίου δημοσιονομικού προγράμματος της Κύπρου που συνοδεύει το έγγραφο ΓΝΩΜΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ σχετικά με το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος της Κύπρου 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στις 12 Οκτωβρίου 2018, η Κύπρος υπέβαλε το σχέδιο δημοσιονομικού της προγράμματος για το 2019 σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 473/2013. Η Κύπρος υπάγεται στο προληπτικό σκέλος του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης και θα πρέπει να διατηρήσει υγιή δημοσιονομική θέση ώστε να διασφαλίσει τη συμμόρφωση με τον μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό στόχο (ΜΔΣ). Δεδομένου ότι ο δείκτης χρέους ήταν 108 % του ΑΕΠ το 2015 (έτος κατά το οποίο διορθώθηκε το υπερβολικό έλλειμμα) και υπερέβαινε την τιμή αναφοράς του 60 % του ΑΕΠ, η Κύπρος υπόκειται επίσης στις μεταβατικές ρυθμίσεις για την πραγματοποίηση επαρκούς προόδου προς τη συμμόρφωση με την τιμή αναφοράς για τη μείωση του χρέους κατά τα τρία έτη που έπονται της διόρθωσης του υπερβολικού ελλείμματος (δηλαδή μέχρι το τέλος του 2018). Μετά το πέρας της μεταβατικής περιόδου, το 2019, η Κύπρος υπόκειται στην τιμή αναφοράς για τη μείωση του χρέους. Στο τμήμα 2 του παρόντος εγγράφου παρατίθενται οι μακροοικονομικές προβλέψεις στις οποίες στηρίζεται το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος και παρέχεται μια αξιολόγηση με βάση τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του Το τμήμα 3 παρουσιάζει τις πρόσφατες και προγραμματισμένες δημοσιονομικές εξελίξεις, σύμφωνα με το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος, συμπεριλαμβανομένης ανάλυσης των κινδύνων για την επίτευξή τους με βάση τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του Περιλαμβάνει επίσης αξιολόγηση των μέτρων που στηρίζουν το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος. Το τμήμα 4 αξιολογεί τις πρόσφατες και προγραμματισμένες δημοσιονομικές εξελίξεις κατά την περίοδο σε σχέση με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Το τμήμα 5 περιλαμβάνει ανάλυση της υλοποίησης των δημοσιονομικών-διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων ως απόκριση στις τελευταίες συστάσεις ανά χώρα στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου που εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο τον Ιούλιο του Το τμήμα 6 συνοψίζει τα κύρια συμπεράσματα του παρόντος εγγράφου. 2. ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΒΑΣΙΖΕΤΑΙ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Η οικονομία της Κύπρου επεκτάθηκε κατά 4,2 % σε πραγματικούς όρους το 2017 (μέγεθος αναθεωρημένο προς τα άνω έναντι του 3,9 % στις προηγούμενες εκτιμήσεις, ενώ η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ για το 2016 αναθεωρήθηκε προς τα άνω κατά 1,4 ποσοστιαίες μονάδες σε 4,8 %). 1

3 Το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο βασίζεται το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος προβλέπει συνεχή ισχυρή επέκταση, με αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 4,0 % το 2018 και 3,8 % το Η ανάπτυξη αναμένεται να προέλθει κυρίως από την ιδιωτική κατανάλωση και τις επενδύσεις και τα δύο έτη, ενώ οι καθαρές εξαγωγές αναμένεται να επηρεάσουν αρνητικά την ανάπτυξη. Σε σύγκριση με το πρόγραμμα σταθερότητας για το 2018, η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ στο σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος αναθεωρήθηκε προς τα άνω, κατά 0,2 ποσοστιαίες μονάδες, τόσο το 2018 όσο και το 2019, έπειτα από το ικανοποιητικό αποτέλεσμα του πρώτου εξαμήνου του Οι προβλέψεις για την περίοδο στις οποίες στηρίζεται το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος, είναι κάπως πιο αισιόδοξες (+ 0,1 ποσοστιαίες μονάδες το 2018 και 0,3 ποσοστιαίες μονάδες για το 2019) σε σχέση με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του Τόσο το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος όσο και οι φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2018 εκτιμούν ότι μοχλός της πραγματικής ανάπτυξης θα είναι η εγχώρια ζήτηση: το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος αποτυπώνει μια ελαφρώς πιο αισιόδοξη άποψη σχετικά με τις επενδύσεις, ενώ η άποψη της Επιτροπής είναι περισσότερο αισιόδοξη για την ιδιωτική κατανάλωση. Οι απόψεις διίστανται σχετικά με τις επιδόσεις των εξαγωγών, όπου οι προβλέψεις της Επιτροπής είναι πιο αισιόδοξες για το 2018 (καθώς οι εξαγωγές εμπορευμάτων επηρεάστηκαν από απονηολογήσεις μεγάλων πλοίων, θεωρούμενες ως έκτακτα γεγονότα, κατά το πρώτο εξάμηνο του 2018) όμως είναι περισσότερο απαισιόδοξες για το 2019, λόγω κινδύνων για τις εξαγωγές τουριστικών υπηρεσιών (ορισμένες από τις οποίες έχουν ήδη υλοποιηθεί το 2018). Γενικότερα, η Επιτροπή, στις φθινοπωρινές προβλέψεις του 2018, εκφράζει μια πιο συντηρητική εκτίμηση σχετικά με τις επιδόσεις των καθαρών εξαγωγών για το 2019 λόγω του σημαντικού μεριδίου των εισαγωγών στην εγχώρια ζήτηση. 2

4 Πίνακας 1. Σύγκριση μακροοικονομικών εξελίξεων και προβλέψεων COM ΠΣ ΣΔΠ COM ΠΣ ΣΔΠ COM Πραγματικό ΑΕΠ (% μεταβολή) 4,2 3,8 4,0 3,9 3,6 3,8 3,5 Ιδιωτική κατανάλωση (% μεταβολή) 4,1 3,5 3,9 4,2 3,0 3,0 3,8 Ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου (% μεταβολή) 26,8 16,3 10,5 8,3 10,2 8,0 7,5 Εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών (% μεταβολή) 6,0 4,4 4,4 6,2 4,2 4,2 1,7 Εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών (% μεταβολή) 12,2 7,4 5,7 7,3 5,4 4,7 3,5 Συμβολή στην αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ: - Τελική εγχώρια ζήτηση 8,0 6,1 5,1 4,8 4,8 4,4 4,8 - Μεταβολές αποθεμάτων 0,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 - Καθαρές εξαγωγές -4,1-2,3-1,0-1,0-1,2-0,5-1,3 Κενό παραγωγής 1 0,5 2,0 2,2 2,3 2,8 3,7 3,5 Απασχόληση (% μεταβολή) 3,8 3,0 3,8 3,9 2,5 3,5 2,8 Ποσοστό ανεργίας (%) 11,1 9,5 8,5 8,2 8,0 7,0 6,3 Παραγωγικότητα εργασίας (% μεταβολή) 0,4 0,8 0,2 0,0 1,0 0,3 0,7 Πληθωρισμός ΕνΔΤΚ (%) 0,7 0,5 1,0 0,8 1,0 1,2 1,3 Αποπληθωριστής ΑΕΠ (% μεταβολή) 1,5 1,0 2,0 2,1 1,0 1,2 1,3 Εισόδημα εξαρτημένης εργασίας (κατά κεφαλή, % μεταβολή) 0,7 1,5 1,5 1,5 2,0 2,0 2,2 Καθαρή δανειοδοσία/δανειοληψία έναντι -8,2 της αλλοδαπής (% του ΑΕΠ) -7,1-6,5-8,1-7,8-6,6-9,3 Σημείωση: 1 Σε ποσοστό του δυνητικού ΑΕΠ, όπου η δυνητική αύξηση του ΑΕΠ υπολογίστηκε εκ νέου από τις υπηρεσίες της Επιτροπής με βάση το σενάριο του προγράμματος χρησιμοποιώντας την από κοινού συμφωνηθείσα μεθοδολογία. Πηγή: Πρόγραμμα σταθερότητας 2018 (ΠΣ), σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος (ΣΔΜ), φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2018 (COM), υπολογισμοί της Επιτροπής Όσον αφορά τον πληθωρισμό, στο σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος ο πληθωρισμός αναμένεται να είναι 1 % το 2018, ενώ η Επιτροπή προβλέπει ότι θα είναι ελαφρώς χαμηλότερος (0,8 %). Το ύψος του πληθωρισμού είναι σχεδόν το ίδιο για το 2019: σύμφωνα με τις προβολές του σχεδίου δημοσιονομικού προγράμματος διαμορφώνεται στο 1,2 % και σύμφωνα με τις προβλέψεις της Επιτροπής στο 1,3 %. Με την κυκλική ανάκαμψη, η ανεργία μειώνεται με ταχύτατους ρυθμούς στην Κύπρο. Συγκεκριμένα η ανεργία ήταν 7,4 % στα τέλη Σεπτεμβρίου 2018 (έχοντας υποχωρήσει κατά σχεδόν 3 ποσοστιαίες μονάδες από τα τέλη του 2017). Το ποσοστό ανεργίας αναμένεται να μειωθεί σε 8,5 % σύμφωνα με το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος και σε 8,2 % σύμφωνα με τις προβλέψεις της Επιτροπής, ενώ η πρόβλεψη για το 2019 είναι πιο συντηρητική στο σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος. 3

5 Το κενό παραγωγής 1, όπως υπολογίστηκε εκ νέου από την Επιτροπή με βάση τις πληροφορίες που περιλαμβάνονται στο σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος και σύμφωνα με την από κοινού συμφωνηθείσα μεθοδολογία (εκ νέου υπολογισθέν κενό παραγωγής), ανέρχεται στο 2,2 % της δυνητικής παραγωγής το 2018 και στο 3,7 % το 2019, δεδομένου ότι η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ υπερβαίνει τη δυνητική ανάπτυξη. Η Επιτροπή, στις φθινοπωρινές προβλέψεις του 2017, προβαίνει σε παρόμοια εκτίμηση του κενού παραγωγής στο 2,3 % για το 2018, ενώ προβλέπει κάπως χαμηλότερο κενό παραγωγής ύψους 3,5 % το Συνολικά, το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος παρουσιάζει εύλογες μακροοικονομικές παραδοχές για το 2018 και το Οι κίνδυνοι που συνδέονται με τις μακροοικονομικές παραδοχές που παρουσιάζονται στο σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος συντείνουν σε δυσμενέστερη εξέλιξη των σχετικών μεγεθών. Οι κίνδυνοι αυτοί αφορούν το υψηλό ιδιωτικό και δημόσιο χρέος, που καθιστούν την Κύπρο ευάλωτη σε πιθανή αιφνίδια αντιστροφή της εμπιστοσύνης των επενδυτών σε συνθήκες όλο και πιο αντίξοων εξωτερικών παραγόντων στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Η υπερβολική εξάρτηση από τις επενδύσεις στον κατασκευαστικό τομέα που χρηματοδοτούνται μέσω του καθεστώτος «ιθαγένεια έναντι επενδύσεων» μπορεί επίσης να καταστεί πηγή τρωτότητας και να επιβραδύνει τις προοπτικές ανάπτυξης. Τέλος, η αύξηση του προστατευτισμού και η γενικά υψηλότερη αβεβαιότητα που επικρατεί στην παγκόσμια οικονομία, ιδίως σε σχέση με τις εξελίξεις στις οικονομίες του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ρωσίας (βασικών εμπορικών εταίρων της Κύπρου), καθώς και η επιδεινούμενη αντίληψη κινδύνου για την ασφάλεια στην Τουρκία, τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή (ανταγωνιστικούς τουριστικούς προορισμούς) μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τις οικονομικές προοπτικές της Κύπρου. Οι κίνδυνοι υπερεκτίμησης σχετίζονται κυρίως με την αύξηση της κατανάλωσης ή των επενδύσεων. Πλαίσιο 1: Οι μακροοικονομικές προβλέψεις στις οποίες στηρίζεται ο προϋπολογισμός στην Κύπρο Οι μακροοικονομικές προβλέψεις στις οποίες στηρίζεται το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος υποβλήθηκαν προς έγκριση στο ανεξάρτητο Δημοσιονομικό Συμβούλιο. Στις 12 Σεπτεμβρίου 2018, το Δημοσιονομικό Συμβούλιο ενέκρινε τις μακροοικονομικές προβλέψεις που συνοδεύουν το σχέδιο προϋπολογισμού για το 2019, σε δημόσια επιστολή 2, στην οποία κατέληγε στο συμπέρασμα ότι οι προβλέψεις του Υπουργείου Οικονομικών είναι εντός αποδεκτών ορίων. Η έκθεση του Δημοσιονομικού Συμβουλίου του φθινοπώρου του περιλάμβανε λεπτομερή συγκριτική ανάλυση της αξιοπιστίας των επίσημων προβλέψεων, και κατέληγε στο συμπέρασμα ότι οι δημοσιονομικοί στόχοι που θέτει το Υπουργείο Οικονομικών για το είναι εφικτοί. Η έκθεση επεσήμανε επίσης κινδύνους και προκλήσεις που αντιμετωπίζει η κυπριακή οικονομία, όπως η έλλειψη ανταγωνιστικότητας και η εξάρτησή της από περιορισμένους τομείς παραγωγής, ο υψηλός 1 Το κενό παραγωγής, το οποίο μετρά την κυκλική θέση της οικονομίας, ορίζεται ως η διαφορά μεταξύ της πραγματικής και της δυνητικής παραγωγής. Η τελευταία υπολογίζεται από την Επιτροπή με τη χρήση μεθόδου της συνάρτησης παραγωγής, την οποία ενέκρινε το Συμβούλιο ECOFIN στις 12 Ιουλίου 2002, και η οποία επιτρέπει τον προσδιορισμό των διαφόρων συνιστωσών της δυνητικής παραγωγής Έκθεση του φθινοπώρου του 2018, Δημοσιονομικό Συμβούλιο (προσεχώς). 4

6 δείκτης δημόσιου και ιδιωτικού χρέους και τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, η έλλειψη αυστηρότερων κριτηρίων και το ενδεχόμενο ηθικού κινδύνου από το σχέδιο Εστία, καθώς και η υπέρμετρη εξάρτηση από το καθεστώς «ιθαγένεια έναντι επενδύσεων» και τις παρενέργειές του σε άλλους παραγωγικούς τομείς της οικονομίας. 3. ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΕΝΕΣ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 3.1. Εξελίξεις σχετικά με το έλλειμμα Το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος προβλέπει ονομαστικό πλεόνασμα της γενικής κυβέρνησης ύψους 2,9 % του ΑΕΠ το 2018, σημαντικά υψηλότερο από το 1,7 % του ΑΕΠ που προέβλεπε το πρόγραμμα σταθερότητας για το 2018, ποσοστό που συνάδει εν γένει με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του Η βελτίωση έναντι του προγράμματος σταθερότητας για το 2018 εξηγείται από την προς τα άνω αναθεώρηση των μακροοικονομικών προοπτικών, τις ευνοϊκές εξελίξεις στην αγορά εργασίας και τη σημαντική αύξηση των φορολογικών εσόδων. Ο δείκτης εσόδων προς το ΑΕΠ προβλέπεται να αυξηθεί σε 39,8 % το 2018, ήτοι αύξηση κατά 0,7 ποσοστιαίες μονάδες σε σύγκριση με το πρόγραμμα σταθερότητας για το Τα συνολικά έσοδα προβλέπεται να αυξηθούν σε ονομαστικούς όρους κατά περίπου 8 % από το προηγούμενο έτος, κυρίως λόγω της προβλεπόμενης σημαντικής αύξησης των εσόδων από τους φόρους επί της παραγωγής και των εισαγωγών (συμπεριλαμβανομένης της εισαγωγής του συντελεστή ΦΠΑ επί της οικοδομήσιμης γης), των εσόδων από τη φορολόγηση του εισοδήματος και του πλούτου και των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης, που ευνοούνται από την αύξηση της εγχώριας ζήτησης και τη βελτίωση των συνθηκών στην αγορά εργασίας. Σημαντική μείωση προβλέπεται στα μη φορολογικά έσοδα (κατά 0,6 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ για τα λοιπά έσοδα), για την οποία δεν παρέχονται λεπτομερείς επεξηγήσεις εκτός από τα χαμηλότερα σε σχέση με πέρυσι μερίσματα της Κεντρικής Τράπεζας (κατά περίπου 0,2 % του ΑΕΠ). Με τη σειρά του, ο δείκτης δαπανών προς το ΑΕΠ προβλέπεται να μειωθεί σε 36,9 % το 2018 (ήτοι αύξηση κατά 0,5 ποσοστιαίες μονάδες σε σύγκριση με το πρόγραμμα σταθερότητας για το 2018). Ωστόσο, οι συνολικές δαπάνες προβλέπεται να αυξηθούν σε ονομαστικούς όρους κατά περίπου 5 % από το προηγούμενο έτος, κυρίως λόγω της αύξησης των αποδοχών των εργαζομένων η οποία οφείλεται εν μέρει στη σταδιακή κατάργηση των μισθολογικών περικοπών στον δημόσιο τομέα (με εκτιμώμενο αντίκτυπο περίπου 0,1 % του ΑΕΠ), των κοινωνικών παροχών που αποδίδονται σε αύξηση των συνταξιοδοτικών δαπανών, καθώς και άλλων δαπανών, για τις οποίες δεν παρασχέθηκαν λεπτομερείς πληροφορίες. 4 Οι πλέον πρόσφατες στατιστικές κοινοποιήσεις στην Eurostat το φθινόπωρο του 2018 έδειξαν αναθεωρήσεις των στοιχείων για την ενδιάμεση κατανάλωση και τις δαπάνες για τόκους κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών. Για το 2017, οι αναθεωρήσεις των στοιχείων ανήλθαν σε περίπου + 0,6 % του ΑΕΠ για την ενδιάμεση κατανάλωση και σε -0,5 % του ΑΕΠ για τις δαπάνες για τόκους. Οι αναθεωρήσεις αυτές αφορούν κυρίως τον υπολογισμό των ΥΧΔΜΕ (υπηρεσίες χρηματοπιστωτικής διαμεσολάβησης που μετρώνται έμμεσα) σχετικά με τα δάνεια του ΕΜΣ, τα δάνεια του ΔΝΤ και διμερή δάνεια από τη Ρωσία, μετά από συζήτηση στο πλαίσιο της αρμόδιας ομάδας εργασίας για στατιστικά θέματα και τις συμβουλές που δόθηκαν από την Eurostat. Βλ. κοινοποίηση ΔΥΕ του Οκτωβρίου Οι αλλαγές στην καταγραφή των εν λόγω δαπανών δεν έχουν αντίκτυπο στο ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης, αλλά επηρεάζουν το πρωτογενές ισοζύγιο και τις δαπάνες για τόκους. Οι αναθεωρήσεις των στοιχείων εξηγούν εν μέρει τις διαφορές στις εν λόγω δαπάνες και το πρωτογενές ισοζύγιο μεταξύ των εαρινών και των φθινοπωρινών προβλέψεων της Επιτροπής του

7 Οι φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2018 δείχνουν παρόμοιες εξελίξεις προβάλλοντας βελτίωση του ονομαστικού ισοζυγίου της γενικής κυβέρνησης με διαμόρφωση πλεονάσματος ύψους 2,8 % του ΑΕΠ, λαμβάνοντας υπόψη το ιστορικό των ισχυρών επιδόσεων όσον αφορά τα έσοδα. Η Επιτροπή προβλέπει αυξήσεις τόσο των εσόδων όσο και των δαπανών ελαφρώς υψηλότερες από ό,τι το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος. Οι διαφορές οφείλονται κατά κύριο λόγο σε πιο συντηρητικές παραδοχές για τις δαπάνες και σε διαφορετικές εκτιμήσεις για συγκεκριμένα έσοδα και δαπάνες. Ειδικότερα, το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος εμφανίζει, στο σκέλος των εσόδων, χαμηλότερη πρόβλεψη για τα μη φορολογικά έσοδα (δηλαδή λοιπά έσοδα, κατά 0,3 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ). Όσον αφορά τις δαπάνες, οι διαφορές με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2018 αφορούν κυρίως μια χαμηλότερη πρόβλεψη για τις ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου (κατά 0,3 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ), τις δαπάνες για τόκους (κατά 0,2 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ) και τις αποδοχές των εργαζομένων (κατά 0,1 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ). Ούτε το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος ούτε οι φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2018 περιλαμβάνουν ακόμη τη δυνητική (εφάπαξ) επίπτωση στο ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης το 2018 από την αναδιάρθρωση της Συνεργατικής Κυπριακής Τράπεζας Λτδ (CCB), ήτοι την πώληση των υγιών τμημάτων της CCB και την επακόλουθη ένταξη της εναπομένουσας τράπεζας επισφαλειών στους λογαριασμούς της γενικής κυβέρνησης. Ωστόσο, τα εν λόγω μέτρα στήριξης τραπεζών που σχετίζονται με τη CCB ενέχουν δημοσιονομικούς κινδύνους, δεδομένου ότι είναι πιθανό να επηρεάσουν αρνητικά το ισοζύγιο του προϋπολογισμού το Για το 2019, το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος θέτει ως στόχο ονομαστικό πλεόνασμα γενικής κυβέρνησης ύψους 3,1 % του ΑΕΠ, πράγμα που αντιπροσωπεύει μια προς τα άνω αναθεώρηση κατά 1,4 ποσοστιαίες μονάδες σε σύγκριση με το πρόγραμμα σταθερότητας για το Σύμφωνα με το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος, αυτό στηρίζεται κυρίως στη συνεχιζόμενη κυκλική βελτίωση της οικονομίας και τις ήδη νομοθετημένες αυξήσεις των συντελεστών των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης τον Ιανουάριο του Αν και μειώνονται ως ποσοστό του ΑΕΠ το 2019, οι συνολικές δαπάνες αναμένεται να αυξηθούν, αλλά με βραδύτερο ρυθμό από ό,τι το σύνολο των εσόδων. Στο σκέλος των εσόδων, παρά τη σημαντική αύξηση των κοινωνικών εισφορών (κατά 0,4 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ), το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος προβλέπει σημαντική μείωση των μη φορολογικών εσόδων (κατά 0,8 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ για τα λοιπά έσοδα), για την οποία δεν παρέχονται λεπτομερείς εξηγήσεις. Η αύξηση των δαπανών εξηγείται κυρίως από την αύξηση των αποδοχών των εργαζομένων (εν μέρει λόγω της σταδιακής αύξησης των αποδοχών στον δημόσιο τομέα), των κοινωνικών παροχών και την εισαγωγή του σχεδίου ΕΣΤΙΑ. Το σχέδιο αυτό αποτελεί κρατική επιδότηση με σκοπό να μειωθεί το επίπεδο των μη εξυπηρετούμενων δανείων τα οποία εξασφαλίζονται με κύριες κατοικίες. Η Επιτροπή, στις φθινοπωρινές προβλέψεις του 2018, προβλέπει ότι το ονομαστικό πλεόνασμα γενικής κυβέρνησης θα ανέλθει σε 3,0 % του ΑΕΠ το 2019, κατά 0,1 ποσοστιαίες 5 Ο συνολικός δημοσιονομικός αντίκτυπος των μέτρων στήριξης των τραπεζών διερευνάται επί του παρόντος από τις αρμόδιες στατιστικές αρχές, τη Eurostat και τη Cystat. Βλ. σημείωση χώρας για την Κύπρο στο δελτίο Τύπου της Eurostat της 23ης Οκτωβρίου 2018: 41bf-95ec-00d bf 6

8 μονάδες χαμηλότερο σε σύγκριση με το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος. Αν και οι προβλεπόμενες δημοσιονομικές εξελίξεις είναι παρόμοιες, η Επιτροπή προβλέπει ελαφρώς υψηλότερες αυξήσεις τόσο των εσόδων όσο και των δαπανών από ό,τι το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος. Τούτο οφείλεται κυρίως στις διαφορετικές εκτιμήσεις για τα μη φορολογικά έσοδα (δηλ. τα λοιπά έσοδα) και τις λοιπές δαπάνες, σε συνδυασμό με πιο συντηρητικές παραδοχές σχετικά με τις δαπάνες για τις αποδοχές των εργαζομένων και τις ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου. Οι κίνδυνοι για τις δημοσιονομικές προοπτικές καταδεικνύουν δυσμενέστερη εξέλιξη των σχετικών μεγεθών και συνδέονται κυρίως με τις αβεβαιότητες που περιβάλλουν τις δυνητικά επιβαρυντικές για το έλλειμμα επιπτώσεις των μέτρων στήριξης της CCB, τη δυνητική ρευστοποίηση ρητών ενδεχόμενων υποχρεώσεων που συνδέεται επίσης με τη CCB 6, τις αυξανόμενες πιέσεις στις δαπάνες και τη διατηρησιμότητα των ισχυρών επιδόσεων όσον αφορά τα φορολογικά έσοδα. Όσον αφορά τις πιέσεις στις δαπάνες, παρά τη συλλογική συμφωνία του με τις συνδικαλιστικές οργανώσεις του δημόσιου τομέα που προβλέπει αύξηση του συνολικού μισθολογικού κόστους του δημοσίου τομέα χαμηλότερη από την αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ, λόγω της απουσίας μόνιμου μηχανισμού που θα ρυθμίζει την αύξηση του μισθολογικού κόστους του δημόσιου τομέα αυξάνεται ο κίνδυνος δημοσιονομικών διολισθήσεων. Ενδέχεται επίσης να έχουν δυνητικό δημοσιονομικό αντίκτυπο οι εκκρεμείς δικαστικές υποθέσεις σχετικά με τη συνταγματικότητα της μείωσης των επιδομάτων και των μισθών στον δημόσιο τομέα κατά τη διάρκεια της κρίσης, παρόλο που μπορεί να έχουν πλέον μετριαστεί από το κυβερνητικό μέτρο της σταδιακής κατάργησης των εν λόγω περικοπών. Επιπλέον, ο δημοσιονομικός αντίκτυπος του εθνικού συστήματος ασφάλισης υγείας παραμένει αβέβαιος, δεδομένου ότι ενδέχεται να δημιουργήσει πρόσθετες δημοσιονομικές πιέσεις, ιδίως κατά τη μεταβατική περίοδο , για την καθιέρωση της οικονομικής και λειτουργικής αυτονομίας των δημόσιων νοσοκομείων και την κατάρτιση του παράγωγου δικαίου σχετικά με τις διατάξεις περί υπηρεσιών και επιστροφής δαπανών. Τέλος, δεν είναι σαφές κατά πόσον μπορεί να διατηρηθεί η τρέχουσα αύξηση της είσπραξης φορολογικών εσόδων, ιδίως του φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) και του φόρου εταιρειών. Τα φορολογικά έσοδα ενδέχεται να μην συνεχίσουν να αυξάνονται με τον ίδιο ρυθμό στο μέλλον, δεδομένου ότι η αύξηση της πιο δυναμικής συνιστώσας του ΦΠΑ (δηλ. τα έσοδα από τον τομέα των κατασκευών) θα ατονήσει τελικά, ο δε φόρος εταιρειών είναι εκ φύσεως ασταθής πηγή εσόδων καθώς εξαρτάται από αποφάσεις μετεγκατάστασης (μεγάλων) επιχειρήσεων. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι προηγούμενες προβλέψεις των αρχών και της Επιτροπής έχουν αποδειχθεί πιο συντηρητικές από τα πραγματικά δημοσιονομικά αποτελέσματα, κυρίως λόγω της υψηλότερης από ό,τι αναμενόταν οικονομικής ανάπτυξης. Οι προοπτικές στον τομέα της ενέργειας που αφορούν εν εξελίξει έρευνες για φυσικό αέριο συνιστούν κίνδυνο υπερεκτίμησης. 6 Τα δημόσια μέτρα στήριξης των τραπεζών σε σχέση με τη CCB συνίστανται, μεταξύ άλλων, σε αντεγγυήσεις από το δημόσιο των εγγυήσεων που παρείχε η CCB στην Ελληνική Τράπεζα, συμπεριλαμβανομένων δύο καθεστώτων προστασίας περιουσιακών στοιχείων που καλύπτουν χαρτοφυλάκιο των περιουσιακών στοιχείων που μεταβιβάστηκαν στην Ελληνική Τράπεζα. 7

9 Πίνακας 2. Σύνθεση της δημοσιονομικής προσαρμογής Αλλαγή: (% του ΑΕΠ) COM ΠΣ ΣΔΠ COM ΠΣ ΣΔΠ COM ΣΔΠ Έσοδα 39,3 39,1 39,8 40,0 38,9 39,4 40,1 0,1 εκ των οποίων: - Φόροι επί της παραγωγής και των εισαγωγών 15,6 15,7 16,3 16,3 15,7 16,3 16,3 0,7 - Τρέχοντες φόροι εισοδήματος, περιουσίας κ.λπ. 9,4 9,4 9,4 9,4 9,3 9,3 9,3-0,1 - Φόροι κεφαλαίου 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 - Κοινωνικές εισφορές 8,7 8,9 9,1 9,1 9,4 9,6 9,5 0,9 Άλλα (υπολειπόμενα) 5,6 5,1 5,0 5,3 4,5 4,2 5,0-1,4 Δαπάνες 37,5 37,4 36,9 37,2 37,2 36,3 37,0-1,2 εκ των οποίων: - Πρωτογενείς δαπάνες 34,9 34,6 34,4 34,6 34,3 33,7 34,6-1,2 εκ των οποίων: Εισόδημα εξαρτημένης εργασίας 12,0 12,0 11,8 11,9 11,8 11,9 12,1-0,2 Ενδιάμεση κατανάλωση 3,6 3,6 3,6 3,6 3,5 3,5 3,6-0,1 Κοινωνικές παροχές 13,4 13,3 13,0 13,0 13,1 12,7 12,8-0,7 Επιδοτήσεις 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,0 Ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου 2,7 2,5 2,5 2,8 2,5 2,5 2,9-0,2 Άλλες (υπολειπόμενες) 2,9 2,9 3,2 3,0 3,1 2,8 3,0 0,0 - Δαπάνες για τόκους 2,6 2,8 2,5 2,7 2,9 2,6 2,4 0,0 Ισοζύγιο γενικής κυβέρνησης (ΙΓΚ) 1,8 1,7 2,9 2,8 1,7 3,1 3,0 1,3 Πρωτογενές ισοζύγιο 4,3 4,5 5,4 5,5 4,7 5,6 5,5 1,3 Έκτακτα και λοιπά προσωρινά μέτρα 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 ΙΓΚ εξαιρουμένων έκτακτων μέτρων 1,8 1,7 2,9 2,9 1,7 3,1 3,0 1,3 Κενό παραγωγής 1 0,5 2,0 2,2 2,3 2,8 3,7 3,5 3,4 Κυκλικά προσαρμοσμένο ισοζύγιο 1 1,5 0,6 1,8 1,7 0,3 1,2 1,2-0,5 Διαρθρωτικό ισοζύγιο (ΔΙ) 2 1,5 0,6 1,8 1,7 0,3 1,2 1,2-0,5 Διαρθρωτικό πρωτογενές ισοζύγιο 2 4,1 3,5 4,3 4,4 3,2 3,8 3,6-0,5 Σημειώσεις: 1 Το κενό παραγωγής (σε % του δυνητικού ΑΕΠ) και το κυκλικά προσαρμοσμένο ισοζύγιο σύμφωνα με το ΣΔΠ/πρόγραμμα, όπως υπολογίστηκε εκ νέου από την Επιτροπή βάσει του σεναρίου του ΣΔΠ/προγράμματος χρησιμοποιώντας την από κοινού συμφωνηθείσα μεθοδολογία. 2 Διαρθρωτικό (πρωτογενές) ισοζύγιο = κυκλικά προσαρμοσμένο (πρωτογενές) ισοζύγιο πλην εκτάκτων και λοιπών προσωρινών μέτρων. Πηγή: Πρόγραμμα σταθερότητας 2018 (ΠΣ), σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος (ΣΔΜ), φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2018 (COM), υπολογισμοί της Επιτροπής Με βάση τις πληροφορίες που παρέχονται στο σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος, το εκ νέου υπολογισθέν διαρθρωτικό ισοζύγιο 7 αναμένεται να βελτιωθεί από 1,5 % του ΑΕΠ σε 1,8 % του ΑΕΠ το 2018, έναντι 0,6 % του ΑΕΠ στο πρόγραμμα σταθερότητας για το Κυκλικά προσαρμοσμένο ισοζύγιο, μη συνυπολογιζομένων έκτακτων και άλλων προσωρινών μέτρων, όπως υπολογίσθηκε εκ νέου από την Επιτροπή με χρήση της από κοινού συμφωνηθείσας μεθοδολογίας. 8

10 Αυτό οφείλεται κυρίως στην προς τα πάνω αναθεώρηση του πλεονάσματος της γενικής κυβέρνησης (κατά 1,2 ποσοστιαίες μονάδες). Για το 2019, το εκ νέου υπολογισθέν διαρθρωτικό ισοζύγιο επιδεινώνεται στο 1,2 % του ΑΕΠ, αν και παραμένει πάνω από τον ΜΔΣ. Στις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2018 εκτιμώνται παρόμοια διαρθρωτικά πλεονάσματα ύψους 1,7 % του ΑΕΠ το 2018 και 1,2 % το Η διαρθρωτική προσπάθεια το 2018 και το 2019 επηρεάζεται ελαφρώς από την κυκλική θέση, με θετικό κενό παραγωγής ύψους 2,2 % του δυνητικού ΑΕΠ το 2018 και 3,7 % το Η προβλεπόμενη βελτίωση και επιδείνωση του διαρθρωτικού ισοζυγίου το 2018 και το 2019 (+ 0,3 ποσοστιαίες μονάδες και -0,6 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ, αντιστοίχως) συνοδεύονται από μικρότερη βελτίωση και επιδείνωση του διαρθρωτικού πρωτογενούς ισοζυγίου (+ 0,2 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ και -0,5 ποσοστιαίες μονάδες, αντιστοίχως). Το κόστος εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους της Κύπρου είναι επί του παρόντος χαμηλό, λόγω του υψηλού μεριδίου του επίσημου δανεισμού και των ιστορικά χαμηλών επιτοκίων στις αγορές. Επιπλέον, η προμήθεια της αγοράς για τα κρατικά ομόλογα της Κύπρου μειώνεται παράλληλα με τη διαρκή βελτίωση της πιστοληπτικής αξιολόγησης του δημόσιου χρέους της Κύπρου, με τα επιτόκια των 10ετών ομολόγων στην Κύπρο να ανέρχονται επί του παρόντος στο 2,4 %. Επομένως, παρά την αύξηση του δημόσιου χρέους το 2018 λόγω των μέτρων στήριξης των τραπεζών σχετικά με την CCB, οι συνολικές πληρωμές τόκων (ως ποσοστό του ΑΕΠ) από τη γενική κυβέρνηση αναμένεται να επηρεαστούν μόνον οριακά το Με βάση τις πληροφορίες που περιλαμβάνονται στο σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος, οι δαπάνες για τόκους στην Κύπρο αναμένεται να μειωθούν από 2,6 % του ΑΕΠ το 2017 σε 2,5 % το 2018 και προβλέπεται να αυξηθούν ελαφρώς στο 2,6 % του ΑΕΠ το επόμενο έτος, κάτω από το 3,4 % που είχε καταγραφεί το 2013 στο αποκορύφωμα της κρίσης στην Κύπρο. Οι προβλέψεις για τους τόκους την περίοδο στις οποίες στηρίζεται το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος, είναι κάπως διαφορετικές (-0,2 ποσοστιαίες μονάδες για το 2018 και +0,2 ποσοστιαίες μονάδες για το 2019) σε σχέση με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του Ωστόσο, το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος δεν παρέχει επαρκείς πληροφορίες ώστε να γίνουν κατανοητές οι υποκείμενες παραδοχές. Σημαντικό μερίδιο του συνολικού χρέους έχει κυμαινόμενα επιτόκια (42 % στα μέσα του 2018, εκτός από το βραχυπρόθεσμο χρέος). Τούτο οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη δανειοληψία από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ) και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). Δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος του μεταβλητού χρέους αφορά δάνεια του ΕΜΣ, τα οποία χρηματοδοτούνται σε μια ομάδα μέσων σταθερού επιτοκίου που θα δημιουργήσει αύξηση στο κόστος δανεισμού μόνο σταδιακά με την πάροδο του χρόνου, θεωρείται σχετικά χαμηλού κινδύνου. Ο κίνδυνος αναχρηματοδότησης αμβλύνεται χάρη στη συγκράτηση των χρηματοδοτικών αναγκών σε μεσοπρόθεσμη βάση (κάτω από το 7 % του ΑΕΠ έως το 2020), παρά την αύξηση του χρέους λόγω των μέτρων σχετικά με την CCB. Αυτό επιτεύχθηκε από την Κύπρο χάρη στη συνετή δημοσιονομική πολιτική και σε πράξεις ενεργητικής διαχείρισης του χρέους. Το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος δεν παρέχει καμία ένδειξη για το αν οι δημοσιονομικοί στόχοι του συμμορφώνονται με τους εθνικούς δημοσιονομικούς κανόνες που θεσπίζει ο νόμος περί δημοσιονομικής ευθύνης και δημοσιονομικού πλαισίου (ΔΕΔΠ). Ο νόμος ΔΕΔΠ περιλαμβάνει κανόνες σχετικά με το διαρθρωτικό ισοζύγιο, τη διορθωτική 9

11 προσαρμογή και το χρέος. Σύμφωνα με την έκθεση του Δημοσιονομικού Συμβουλίου του φθινοπώρου του , οι δημοσιονομικοί στόχοι (από την άποψη της συμμόρφωσης με τον ΜΔΣ και το κριτήριο του χρέους) που περιλαμβάνονται στο σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος θεωρούνται εφικτοί, τόσο το 2018 όσο και το Ωστόσο, η έκθεση υπογραμμίζει ανησυχίες σχετικά με τις μελλοντικές εξελίξεις όσον αφορά τις δαπάνες Εξελίξεις όσον αφορά το χρέος Το δημόσιο χρέος μειώθηκε σημαντικά το 2017, με πτώση κάτω του 100 % για πρώτη φορά από το 2013, στο 96,1 % του ΑΕΠ. Η Κύπρος έχει επιταχύνει σημαντικά τον ρυθμό μείωσης του δημόσιου χρέους της, χάρη στην υψηλή αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ, το μεγάλο πρωτογενές πλεόνασμα της γενικής κυβέρνησης και τις πράξεις ενεργητικής διαχείρισης του χρέους, οι οποίες είχαν ως συνέπεια τη μερική εξόφληση του χρέους από τα συσσωρευμένα ταμειακά υπόλοιπα (που αποτυπώνονται σε αρνητική προσαρμογή αποθεμάτων-ροών). Ειδικότερα, τον Νοέμβριο του 2017, η κυβέρνηση εξόφλησε μέρος του χρέους της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου (ύψους 615 εκατ. EUR, ήτοι το 3,1 % του ΑΕΠ). Με βάση το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος, το δημόσιο χρέος προβλέπεται να αυξηθεί κατακόρυφα το 2018 στο 104,2 % του ΑΕΠ. Η αύξηση το 2018 οφείλεται κυρίως στην έκδοση σειράς κρατικών ομολόγων τον Απρίλιο και τον Ιούλιο του 2018, των οποίων το προϊόν, με προσθήκη μετρητών (συνολικά 3,5 δισ. EUR) κατατέθηκε στην CCB. Τούτο αποτυπώνεται σε σημαντική θετική προσαρμογή των αποθεμάτων-ροών το 2018, η οποία αντιπροσωπεύει ανοδική μετατόπιση επιπέδου για την πορεία του δημόσιου χρέους. Σύμφωνα με το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος, ο δείκτης δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ προβλέπεται να μειωθεί κατακόρυφα το 2019, κυρίως λόγω του προβλεπόμενου υψηλού πρωτογενούς πλεονάσματος (5,6 % του ΑΕΠ) και της έντονης αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ. 8 Έκθεση του φθινοπώρου του 2018, Δημοσιονομικό Συμβούλιο (προσεχώς). 10

12 Δείκτης ακαθάριστου Πίνακας 3. Εξελίξεις όσον αφορά το χρέος ΠΣ ΣΔΠ COM ΠΣ ΣΔΠ COM χρέους 1 96,1 105,6 104,2 105,0 100,0 97,2 98,4 Μεταβολή του δείκτη -9,4 9,5 8,1 8,8-5,6-7,0-6,6 Συνιστώσες 2 : 1. Πρωτογενές ισοζύγιο -4,3-4,5-5,4-5,5-4,7-5,6-5,5 2. Αποτέλεσμα χιονοστιβάδας -3,2-1,5-2,9-2,8-1,7-2,4-2,3 Εκ του οποίου: Δαπάνες για τόκους 2,6 2,8 2,5 2,7 2,9 2,6 2,4 Αποτέλεσμα μεγέθυνσης -4,2-3,5-3,6-3,5-3,6-3,8-3,5 Αποτέλεσμα πληθωρισμού -1,5-0,9-1,8-1,9-1,0-1,2-1,3 3. Προσαρμογή αποθεμάτων-ροών -1,8 15,5 16,4 17,2 0,8 1,1 1,3 Εκ της οποίας: Απόκλιση μεταξύ ταμειακής λογιστικής και λογιστικής δεδουλευμένων 0,0 0,0 0,0 0,0 Καθαρή σώρευση 14,3 16,9 0,8 1,1 εκ των οποίων έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις 0,0 0,0 0,0 0,0 Αποτέλεσμα αποτίμησης & υπολειπόμενο αποτέλεσμα 0,0 0,0 0,0 0,0 Σημειώσεις: (% του ΑΕΠ) 1 Τέλος περιόδου Το αποτέλεσμα της χιονοστιβάδας εμπεριέχει τον αντίκτυπο των δαπανών για τόκους επί του συσσωρευμένου χρέους, καθώς και τον αντίκτυπο της αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ και του πληθωρισμού στον δείκτη του χρέους (μέσω του παρονομαστή). Η προσαρμογή αποθεμάτων-ροών περιλαμβάνει διαφορές ταμειακής λογιστικής και λογιστικής δεδουλευμένων, σώρευση χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού, αποτελέσματα αποτίμησης και λοιπά υπολειπόμενα αποτελέσματα. Πηγή: Πρόγραμμα σταθερότητας 2018 (ΠΣ), σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος (ΣΔΜ), φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2018 (COM), υπολογισμοί της Επιτροπής Παρά τον κάπως μεγαλύτερο αντίκτυπο της στήριξης στην CCB σε σχέση με τις προβλέψεις του προγράμματος σταθερότητας του 2018, το δημόσιο χρέος προβλέπεται τώρα να είναι χαμηλότερο, κυρίως λόγω του υψηλότερου προβλεπόμενου πρωτογενούς πλεονάσματος και της επίδρασης του πληθωρισμού. Με βάση τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2018, το δημόσιο χρέος αναμένεται να εμφανίσει παρόμοια δυναμική. Η αύξηση του χρέους το 2018 προβλέπεται από την Επιτροπή να είναι κάπως υψηλότερη και η μείωση το 2019 κάπως μικρότερη σε σύγκριση με τις προβλέψεις του σχεδίου δημοσιονομικού προγράμματος. Η διαφορά στον δείκτη χρέους εξηγείται εν μέρει από το γεγονός ότι οι προβλέψεις των αρχών στο σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος δεν βασίζονται στα 11

13 κοινοποιηθέντα στοιχεία του Ο άλλος αξιοσημείωτος παράγοντας είναι η χαμηλότερη προσαρμογή αποθεμάτων-ροών που προβλέπεται και για τα δύο έτη. Οι κίνδυνοι για το δημόσιο χρέος, όπως προβλέπεται στο σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος, καταδεικνύουν δυσμενέστερη εξέλιξη των σχετικών μεγεθών, κυρίως σε σχέση με τη δυνητική ρευστοποίηση ρητών ενδεχόμενων υποχρεώσεων, συμπεριλαμβανομένων όσων αφορούν τη CCB όπως εξηγείται ανωτέρω (που εν μέρει αντικατοπτρίζονται στις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2018, στην προβλεπόμενη προσαρμογή αποθεμάτων-ροών για το 2019) Μέτρα που στηρίζουν το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος Το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος του 2019 αναφέρει τη σταδιακή απόσυρση των μισθολογικών περικοπών στον δημόσιο τομέα από το 2018 και τη θέσπιση του σχεδίου Εστία το 2019 ως μέτρα διακριτικής ευχέρειας. Το μέτρο της επαναφοράς των αποκοπών στους μισθούς στα προ της κρίσης επίπεδα αναμένεται να εφαρμοστεί σε έξι στάδια, εκ των οποίων το πρώτο τέθηκε σε εφαρμογή το 2018 και μέχρι το 2023 οι μειώσεις θα έχουν εξαλειφθεί πλήρως. Οι δημοσιονομικές επιπτώσεις των εν λόγω μέτρων που αυξάνουν το έλλειμμα εκτιμώνται σε 0,1 % του ΑΕΠ το 2018 και σε περίπου 0,2 % του ΑΕΠ για τα επόμενα πέντε έτη στο σκέλος των δαπανών. Το σχέδιο Εστία περιλαμβάνει κρατική στήριξη για την αποπληρωμή δανείων επιλέξιμων δανειοληπτών με μη εξυπηρετούμενα δάνεια τα οποία εξασφαλίζονται με κύριες κατοικίες για περίοδο 25 ετών. Πιο συγκεκριμένα, το δημόσιο χορηγεί ετήσια επιδότηση ίση προς τα 1/3 των αποπληρωμών των εν λόγω αναδιαρθρωμένων δανείων. Η ετήσια δημοσιονομική επίπτωση του εν λόγω μέτρου που αυξάνει το έλλειμμα εκτιμάται σε 0,1 % του ΑΕΠ στο σκέλος των δαπανών. Τα μέτρα που στηρίζουν το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος περιλαμβάνουν τα μέτρα διακριτικής ευχέρειας που αναφέρονται στο πρόγραμμα σταθερότητας για το 2018, όπως η επιβολή ΦΠΑ στην οικοδομήσιμη γη το 2018 και η αύξηση των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης το 2019, αμφότερα στο σκέλος των εσόδων. Οι δημοσιονομικές επιπτώσεις του μέτρου μείωσης του ελλείμματος σε σχέση με τον ΦΠΑ εκτιμώνται σε κάτω από το 0,1 % του ΑΕΠ το 2018 και σε περίπου 0,1 % του ΑΕΠ το 2019, ενώ οι επιπτώσεις του μέτρου μείωσης του ελλείμματος που αφορά τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης εκτιμώνται στο 0,4 % του ΑΕΠ το Σύμφωνα με το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος, και παρά τα επεκτατικά μέτρα που λήφθηκαν, το εκ νέου υπολογισθέν διαρθρωτικό ισοζύγιο προβλέπεται να παραμείνει θετικό με πλεόνασμα άνω του 1,0 % του ΑΕΠ το 2018 και το Οι εκτιμήσεις των δημοσιονομικών επιπτώσεων των μέτρων φαίνονται εύλογες και συνάδουν με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του Τέλος, το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος αναφέρει το σχέδιο της κυβέρνησης να θεσπίσει νέα μέτρα που αυξάνουν το έλλειμμα το 2019 σε σχέση με δύο φορολογικές 9 Με βάση τα στοιχεία που διαβιβάστηκαν στην Eurostat το φθινόπωρο του 2018, βλ. κοινοποίηση ΔΥΕ του Οκτωβρίου Η διαφορά ανέρχεται σε περίπου 0,4 % του ΑΕΠ, πράγμα που αποτυπώνεται στην χαμηλότερη αύξηση του δείκτη δημόσιου χρέους και τη χαμηλότερη προσαρμογή των αποθεμάτων-ροών στον πίνακα 3 σε σύγκριση με το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος (8,5 % και 16,9 % του ΑΕΠ, αντιστοίχως). Εάν είχαν χρησιμοποιηθεί τα στοιχεία που διαβιβάστηκαν στην Eurostat το φθινόπωρο του 2018 το αποτέλεσμα θα ήταν αύξηση του λόγου του δημοσίου χρέους ως προς το ΑΕΠ κατά 0,4 % του ΑΕΠ το 2018 (που θα μεταφερθεί στο 2019), εφόσον τα λοιπά στοιχεία παραμείνουν αμετάβλητα. 12

14 μεταρρυθμίσεις που δεν έχουν ακόμη ψηφιστεί. Αφενός, η μείωση του ποσοστού του παρακρατούμενου φόρου άμυνας επί των εισοδημάτων από τόκους (από 30 % σε 17 %) αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή σύμφωνα με τα στοιχεία του Ιανουαρίου 2019, και οι δημοσιονομικές επιπτώσεις της εκτιμώνται σε -0,2 % του ΑΕΠ στο σκέλος των εσόδων. Αφετέρου, η μεταρρύθμιση του πλαισίου φορολόγησης των οχημάτων στην Κύπρο, η οποία περιλαμβάνει αναθεώρηση του υπολογισμού των τελών κυκλοφορίας για τα αυτοκίνητα που ταξινομούνται για πρώτη φορά και κατάργηση του ειδικού φόρου κατανάλωσης, αναμένεται να έχει συνολικό δημοσιονομικό αντίκτυπο -0,03 % του ΑΕΠ στο σκέλος των εσόδων. Ωστόσο, τα εν λόγω μέτρα δεν έχουν συνυπολογιστεί ούτε στο σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος ούτε στις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2018, δεδομένου ότι δεν έχουν ακόμη εγκριθεί. 13

15 Πίνακας 4. Κύρια μέτρα διακριτικής ευχέρειας που αναφέρονται στο σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος A. Μέτρα διακριτικής ευχέρειας της γενικής κυβέρνησης - σκέλος εσόδων Δημοσιονομικός αντίκτυπος (% του ΑΕΠ) Επιμέρους στοιχεία (όπως κοινοποιήθηκε από τις αρχές) Φόροι επί της παραγωγής 0,0 0,1 0,0 Τρέχοντες φόροι εισοδήματος, περιουσίας κ.λπ. Φόροι κεφαλαίου Κοινωνικές εισφορές 0,0 0,4 0,0 Εισόδημα περιουσίας -0,2 Άλλα Σύνολο 0,0 0,5-0,2 Σημείωση: Ο δημοσιονομικός αντίκτυπος στον πίνακα είναι ο συνολικός αντίκτυπος των μέτρων όπως αναφέρθηκαν στο ΣΔΠ, δηλαδή από τις εθνικές αρχές. Θετικό πρόσημο σημαίνει ότι τα έσοδα αυξάνονται ως αποτέλεσμα του μέτρου αυτού. Πηγή: Σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος για το 2019 B. Μέτρα διακριτικής ευχέρειας της γενικής κυβέρνησης - σκέλος δαπανών Εισόδημα εξαρτημένης εργασίας 0,1 0,2 0,2 Ενδιάμεση κατανάλωση Κοινωνικές παροχές Δαπάνες για τόκους Επιδοτήσεις Ακαθάριστος επενδύσεις παγίου κεφαλαίου Κεφαλαιακές μεταβιβάσεις 0,0 0,1 0,0 Άλλα Σύνολο 0,1 0,3 0,2 Σημείωση: Επιμέρους στοιχεία Δημοσιονομικός αντίκτυπος (% του ΑΕΠ) (όπως κοινοποιήθηκε από τις αρχές) Ο δημοσιονομικός αντίκτυπος στον πίνακα είναι ο συνολικός αντίκτυπος των μέτρων όπως αναφέρθηκαν στο ΣΔΠ, δηλαδή από τις εθνικές αρχές. Θετικό πρόσημο σημαίνει ότι οι δαπάνες αυξάνονται ως αποτέλεσμα του μέτρου αυτού. Πηγή: Σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος για το ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ ΣΥΜΦΩΝΟΥ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Η Κύπρος υπάγεται στο προληπτικό σκέλος του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης και θα πρέπει να διατηρήσει υγιή δημοσιονομική θέση ώστε να διασφαλίσει τη συμμόρφωση με 14

16 τον ΜΔΣ. Η Κύπρος πρέπει επίσης να σημειώσει επαρκή πρόοδο προς την κατεύθυνση της συμμόρφωσης με την τιμή αναφοράς για τη μείωση του χρέους κατά τα τρία έτη που έπονται της διόρθωσης του υπερβολικού ελλείμματος (δηλαδή μέχρι το τέλος του 2018). Μετά το πέρας της μεταβατικής περιόδου, το 2019, η Κύπρος οφείλει να συμμορφωθεί με την τιμή αναφοράς για τη μείωση του χρέους Συμμόρφωση με το κριτήριο του χρέους Μετά τη διόρθωση του υπερβολικού ελλείμματός της το 2015, η Κύπρος βρίσκεται σε μεταβατική περίοδο για τα επόμενα τρία έτη (έως το τέλος του 2018) και θα πρέπει να επιτύχει επαρκή πρόοδο προς την κατεύθυνση της συμμόρφωσης με την τιμή αναφοράς για τη μείωση του χρέους. Αυτό σημαίνει ότι, κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής, οφείλει να σημειώσει επαρκή πρόοδο (όπως ορίζεται από την ελάχιστη γραμμική διαρθρωτική προσαρμογή (ΕΓΔΠ) προς την κατεύθυνση της συμμόρφωσης με την τιμή αναφοράς για τη μείωση του χρέους κατά το τέλος της μεταβατικής περιόδου. Από το 2019 και μετά, δεδομένου ότι το δημόσιο χρέος της υπερβαίνει την τιμή αναφοράς του 60 % του ΑΕΠ που ορίζεται στη Συνθήκη, η Κύπρος οφείλει να συμμορφωθεί με την τιμή αναφοράς για τη μείωση του χρέους. Με βάση το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος, η Κύπρος σημειώνει επαρκή πρόοδο ως προς τη συμμόρφωση με την τιμή αναφοράς για τη μείωση του χρέους το Ειδικότερα, οι προβλέψεις του σχεδίου δημοσιονομικού προγράμματος δείχνουν μεταβολή στο διαρθρωτικό ισοζύγιο του 2018, η οποία είναι μεγαλύτερη από την απαιτούμενη ελάχιστη γραμμική διαρθρωτική προσαρμογή (ΕΓΔΠ) κατά 4,1 % του ΑΕΠ. Τούτο είναι σε γενικές γραμμές σύμφωνο με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2018, σύμφωνα με τις οποίες η μεταβολή του διαρθρωτικού ισοζυγίου αναμένεται επίσης να υπερβεί την απαιτούμενη ΕΓΔΠ το 2018 (κατά 4,2 % του ΑΕΠ). Το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος δεν περιλαμβάνει επαρκείς πληροφορίες ώστε να μπορεί να αξιολογηθεί η συμμόρφωση με την τιμή αναφοράς για τη μείωση του χρέους το Με βάση τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2018, η Κύπρος αναμένεται να τηρήσει την τιμή αναφοράς το 2019, όπως φαίνεται από την αρνητική απόκλιση άνω του 7 % του ΑΕΠ από την τιμή αναφοράς για το χρέος. Ως εκ τούτου, η Κύπρος αναμένεται να σημειώσει επαρκή πρόοδο όσον αφορά τη συμμόρφωση με την τιμή αναφοράς για τη μείωση του χρέους το 2018 και να τηρήσει την τιμή αναφοράς το

17 Πίνακας 5. Συμμόρφωση με το κριτήριο του χρέους* ΣΠ ΣΔΠ COM ΣΠ ΣΔΠ COM Δείκτης ακαθάριστου χρέους 96,1 105,6 104,2 105,0 100,0 97,2 98,4 Απόκλιση από τιμή αναφοράς για χρέος 1,2 Διαρθρωτική προσαρμογή 3 Προς σύγκριση με: Απαιτούμενη προσαρμογή 4 Σημειώσεις: 4.2. Συμμόρφωση με τον ΜΔΣ 0,2-1,0 0,1 0,2-1,4-2,6-4,0-4,0-8,0 n/a -7,4 1 Δεν αφορά τα κράτη μέλη που υποβλήθηκαν σε διαδικασία ΔΥΕ τον Νοέμβριο του 2011 και για περίοδο τριών ετών μετά τη διόρθωση του υπερβολικού ελλείμματος. 2 Δηλώνει τη διαφορά μεταξύ του δείκτη χρέους ως προς ΑΕΠ και της τιμής αναφοράς για το χρέος. Εάν έχει θετικό πρόσημο, ο προβλεπόμενος δείκτης ακαθάριστου χρέους ως προς το ΑΕΠ δεν συμμορφώνεται με την τιμή αναφοράς για τη μείωση του χρέους. 3 Ισχύει μόνο κατά τη μεταβατική περίοδο τριών ετών από τη διόρθωση του υπερβολικού ελλείμματος για τη ΔΥΕ που ήταν εν εξελίξει τον Νοέμβριο του Ορίζει την εναπομένουσα ελάχιστη ετήσια διαρθρωτική προσαρμογή κατά τη μεταβατική περίοδο, η οποία διασφαλίζει ότι εάν την ακολουθήσει το κράτος μέλος θα συμμορφωθεί με τον δείκτη αναφοράς για τη μείωση του χρέους στο τέλος της μεταβατικής περιόδου, με την παραδοχή ότι επιτυγχάνονται οι δημοσιονομικές προβολές των φθινοπωρινών προβλέψεων της Επιτροπής του 2018 (ΦΠΕ) (πρόγραμμα σταθερότητας, ΠΣ, ή σχέδιο δημοσιονομικού προγραμματισμού, ΣΔΠ). Πηγή: Πρόγραμμα σταθερότητας 2018 (ΠΣ), σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος (ΣΔΜ), φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2018 (COM), υπολογισμοί της Επιτροπής Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης προβλέπεται να παραμείνει θετικό με πλεόνασμα ύψους 2,9 % του ΑΕΠ το 2018 και 3,1 % του ΑΕΠ το 2019, με βάση το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος. Τούτο επιβεβαιώνεται σε μεγάλο βαθμό από τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2018, με ελαφρώς χαμηλότερες προβολές για το ονομαστικό ισοζύγιο, ύψους 2,8 % του ΑΕΠ το 2018 και 3,0 % του ΑΕΠ το Σύμφωνα με τις πληροφορίες που παρέχονται στο σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος, η Κύπρος προβλέπεται να τηρήσει τον ΜΔΣ της για ισοσκελισμένη δημοσιονομική θέση σε διαρθρωτικούς όρους το 2018 και το 2019, με εκ νέου υπολογισθέν διαρθρωτικό πλεόνασμα που προβλέπεται να διαμορφωθεί στο 1,8 % του ΑΕΠ το 2018 και στο 1,2 % του ΑΕΠ το Τούτο επιβεβαιώνεται με βάσει τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2018, στις οποίες προβλέπονται παρόμοια διαρθρωτικά πλεονάσματα ύψους 1,7 % του ΑΕΠ το 2018 και 1,2 % το Ως εκ τούτου, η Κύπρος προβλέπεται ότι θα συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις του προληπτικού σκέλους του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης τόσο το 2018 όσο και το Ταυτόχρονα, οι εξελίξεις των δαπανών θα πρέπει να παρακολουθούνται προσεκτικά, ιδίως ενόψει πιθανών μελλοντικών κινδύνων για την ευρωστία των εσόδων, ώστε να διασφαλιστεί η δημοσιονομική βιωσιμότητα όπως απαιτεί το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. 16

18 Πίνακας 6: Συμμόρφωση με τις απαιτήσεις του προληπτικού σκέλους (% του ΑΕΠ) 2017 Αρχική θέση 1 Μεσοπρόθεσμος δημοσιονομικός στόχος (ΜΔΣ) 0,0 Διαρθρωτικό ισοζύγιο 2 (COM) 1,5 Διαρθρωτικό ισοζύγιο βάσει παγώματος (COM) 0, ,0 0,0 1,7 1,2 1,7 - Θέση σε σχέση με τον ΜΔΣ 3 Πυλώνας διαρθρωτικού ισοζυγίου Απαιτούμενη προσαρμογή 4 0,0 Διορθωμένη απαιτούμενη προσαρμογή 5-1,2 Ίση ή άνω του ΜΔΣ 2017 Ίση ή άνω του ΜΔΣ 2018 Ίση ή άνω του ΜΔΣ 2019 COM ΣΔΠ COM ΣΔΠ COM Μεταβολή διαρθρωτικού ισοζυγίου 6 0,2 0,1 0,2-0,6-0,5 Απόκλιση ενός έτους από την απαιτούμενη προσαρμογή 7 1,4 0,5 0,6 1,1 1,2 Απόκλιση δύο ετών από την απαιτούμενη προσαρμογή 7 1,3 1,0 1,0 0,8 0,9 Πυλώνας τιμής αναφοράς για τις δαπάνες Εφαρμοστέος δείκτης αναφοράς 8 2,9 2,1 7,4 Μέση απόκλιση ενός έτους προσαρμοσμένη για έκτακτα μέτρα 9-0,8-0,9-1,0 1,6 1,0 Μέση απόκλιση δύο ετών προσαρμοσμένη για έκτακτα μέτρα 9 0,5-0,9-0,9 0,3 0,0 Σημειώσεις 8 Πηγή : (% του ΑΕΠ) 2 Διαρθρωτικό ισοζύγιο = το κυκλικά προσαρμοσμένο ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης εξαιρουμένων των έκτακτων μέτρων. 3 Βάσει του σχετικού διαρθρωτικού ισοζυγίου το έτος t-1. 4 Με βάση τη θέση σε σχέση με τον ΜΔΣ, την κυκλική θέση και το επίπεδο του χρέους (βλ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Οδηγός για το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, σ. 38). 5 Απαιτούμενη προσαρμογή διορθωμένη ως προς τις ρήτρες, το πιθανό περιθώριο για τον ΜΔΣ και επιτρεπόμενη απόκλιση σε περίπτωση υπερβάσεων («overachievers»). 6 Μεταβολή του διαρθρωτικού ισοζυγίου σε σύγκριση με το έτος t-1. Η εκ των υστέρων αξιολόγηση (για το 20ΧΧ-1) διενεργήθηκε βάσει των εαρινών προβλέψεων της Επιτροπής του 20XX. 7 Η διαφορά της μεταβολής του διαρθρωτικού ισοζυγίου και η διορθωμένη απαιτούμενη προσαρμογή. 0,0 0,0-0,4-1,7 1 Το πιο ευνοϊκό επίπεδο του διαρθρωτικού ισοζυγίου, μετρούμενο ως ποσοστό του ΑΕΠ που επιτεύχθηκε στο τέλος του έτους t-1, μεταξύ των εαρινών προβλέψεων (t-1) και της τελευταίας πρόβλεψης, καθορίζει εάν υπάρχει ή όχι ανάγκη προσαρμογής προς τον ΜΔΣ το έτος t. Περιθώριο 0,25 ποσοστιαίων μονάδων (π.μ.) επιτρέπεται προκειμένου να εκτιμηθεί ότι έχει επιτύχει τον ΜΠΣ. Μεσοπρόθεσμος δείκτης αναφοράς της δυνητικής αύξησης του ΑΕΠ. Ο (βασικός) δείκτης αναφοράς ισχύει από το έτος t+1, εάν η χώρα έχει επιτύχει τον ΜΔΣ της το έτος t. Διορθωμένος συντελεστής εφαρμόζεται εφόσον η χώρα προσαρμόζεται προς τον ΜΔΣ, συμπεριλαμβανομένου του έτους t. 9 Απόκλιση του ρυθμού αύξησης των δημοσίων δαπανών, αφαιρουμένων των μέτρων διακριτικής ευχέρειας, αυξήσεων εσόδων που είναι υποχρεωτικές διά νόμου και έκτακτων μέτρων από τον εφαρμοστέο δείκτη αναφοράς ως προς τις επιπτώσεις στο διαρθρωτικό ισοζύγιο. Το σύνολο των δαπανών που χρησιμοποιήθηκαν για τον δείκτη αναφοράς για τις δαπάνες υπολογίζεται σύμφωνα με την από κοινού συμφωνηθείσα μεθοδολογία. Αρνητικό πρόσημο υποδηλώνει ότι η αύξηση των δαπανών υπερβαίνει τον εφαρμοστέο δείκτη αναφοράς. Πηγή: Σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος για το 2019 (ΣΔΠ), φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2018 (COM), υπολογισμοί της Επιτροπής 17

19 5. ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΩΝ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΩΝ Το διαρθρωτικό ισοζύγιο αναμένεται να επιδεινωθεί το 2019, παρόλο που προβλέπεται να παραμείνει θετικό με πλεόνασμα άνω του 1,0 % του ΑΕΠ. Τόσο τα έσοδα όσο και οι πρωτογενείς δαπάνες αναμένεται να μειωθούν ως ποσοστό του ΑΕΠ το 2019 (σε 39,4 % και 33,7 % του ΑΕΠ, αντιστοίχως). Αυτό διαφέρει από την προηγούμενη προσαρμογή των ετών , συμπεριλαμβανομένων των ετών της κρίσης, κατά την οποία το διαρθρωτικό ισοζύγιο εκτιμάται ότι βελτιώθηκε κατά 5,4 ποσοστιαίες μονάδες ως αποτέλεσμα γενικά παρόμοιων προσπαθειών προσαρμογής από το σκέλος των εσόδων και από το σκέλος των πρωτογενών δαπανών. Η σύνθεση της δημοσιονομικής προσπάθειας κατά διακριτική ευχέρεια 10 εμφανίζεται παρόμοια με τα έτη , με μια ελαφρώς μεγαλύτερη προσπάθεια από το σκέλος των δαπανών. Η Κύπρος προγραμματίζει μια οριακή αύξηση των δημόσιων επενδύσεων το 2018, η οποία έρχεται σε αντίθεση με την μείωση του μεριδίου των συνολικών επενδυτικών δαπανών την περίοδο Οι μισθοί και οι δημόσιες επενδύσεις είναι οι κατηγορίες δαπανών στις οποίες πραγματοποιήθηκαν οι μεγαλύτερες μειώσεις από το 2011, υπό την πίεση των αναγκών δημοσιονομικής εξυγίανσης ως συνέπεια της κρίσης. Αντιθέτως, το μερίδιο των κοινωνικών παροχών, πλην εκείνων σε είδος, επί των συνολικών δαπανών της γενικής κυβέρνησης αυξήθηκε την περίοδο Η διάρθρωση της φορολογίας στην Κύπρο είναι λιγότερο επιζήμια για την ανάπτυξη σε σύγκριση με άλλα κράτη μέλη, δεδομένου ότι οι πλέον στρεβλωτικοί φόροι (δηλαδή οι φόροι επί της εργασίας και επί του εισοδήματος των εταιρειών) στην Κύπρο είναι μεταξύ των χαμηλότερων στην ΕΕ. Οι φόροι επί της εργασίας πρόκειται να αυξηθούν στο μέλλον, μολονότι τα έσοδα από τη φορολόγηση της εργασίας δεν αναμένεται να φθάσουν πλήρως τον μέσο όρο της ΕΕ. Ειδικότερα, η αύξηση του φόρου αφορά νομοθετημένες αυξήσεις των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης σε σχέση με το συνταξιοδοτικό σύστημα και την επιβολή υποχρεωτικών εισφορών ασφάλισης ασθενείας για τη χρηματοδότηση του εθνικού συστήματος υγείας που θεσπίστηκε πρόσφατα. Ο φόρος εταιρειών αποτελεί σημαντική πηγή εσόδων για την Κύπρο, εν μέρει λόγω του ευνοϊκού φορολογικού καθεστώτος, το οποίο προσελκύει εταιρείες για εγκατάσταση στη χώρα. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η κυπριακή φορολογική βάση μειώθηκε το 2017 μετά την κατάργηση του φόρου ακίνητης περιουσίας, ο οποίος θεωρείται ευρέως ως η πιο φιλική προς την ανάπτυξη πηγή φορολογικών εσόδων. Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2017, είχε απευθυνθεί στην Κύπρο η σύσταση να εγκρίνει βασικές νομοθετικές μεταρρυθμίσεις με σκοπό τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του δημόσιου τομέα, ιδίως όσον αφορά τη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης, καθώς και τη διακυβέρνηση των κρατικών οντοτήτων και των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης. Η εν λόγω σύσταση ανά χώρα αφορά το διαρθρωτικό μέρος των 10 Η δημοσιονομική προσπάθεια κατά διακριτική ευχέρεια (DFE) συνδυάζει μια προσέγγιση από την κορυφή προς τη βάση στο σκέλος των δαπανών με προσέγγιση από τη βάση προς την κορυφή ή αφηγηματική προσέγγιση στο σκέλος των εσόδων. Εν ολίγοις, η DFE συνίσταται στην αύξηση των πρωτογενών δαπανών αφαιρουμένων των κυκλικών συνιστωσών σε σχέση με τις οικονομικές δυνατότητες, αφενός, και των μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων, αφετέρου. Βλ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2013): Μέτρηση της δημοσιονομικής προσπάθειας, έκθεση σχετικά με τα δημόσια οικονομικά στην ΟΝΕ, 3ο μέρος 18

20 δημοσιονομικών συστάσεων που περιλαμβάνονται στη σύσταση του Συμβουλίου της 13ης Ιουλίου Όσον αφορά τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης, το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος αναφέρει ότι ένα σύνολο νομοσχεδίων που αποσκοπούν στον εκσυγχρονισμό του συστήματος αξιολόγησης των δημοσίων υπαλλήλων, της διαδικασίας προαγωγών και της λειτουργίας της Επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας, αναμένεται να συζητηθούν με τους ενδιαφερόμενους φορείς εντός του 2018 προκειμένου να επιτευχθεί συναίνεση και να κατατεθούν εκ νέου στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Τα νομοσχέδια αυτά απορρίφθηκαν από τη Βουλή των Αντιπροσώπων το Ωστόσο, οι αρχές δεν προβλέπουν να καταθέσουν νέο νομοσχέδιο για τη θέσπιση μόνιμου μηχανισμού για τη συγκράτηση των αυξήσεων στη μισθοδοσία του δημόσιου τομέα με βάση τις εξελίξεις στις δημοσιονομικές συνθήκες και την αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ. Τούτο οφείλεται στη συλλογική συμφωνία με τις συνδικαλιστικές οργανώσεις του δημόσιου τομέα για τα έτη 2017 και 2018, η οποία εφαρμόζει παρόμοιο μηχανισμό ελέγχου για τον περιορισμό του μισθολογικού κόστους. Τόσο το νομοσχέδιο σχετικά με την κινητικότητα μεταξύ της δημόσιας υπηρεσίας και των κρατικών οργανισμών, καθώς και μεταξύ των κρατικών οργανισμών, όσο και ο νόμος που διέπει την επ αόριστον αναστολή των προσλήψεων νέου προσωπικού στον δημόσιο και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα, συμπεριλαμβανομένου μηχανισμού που διέπει μια διαδικασία εξαιρέσεων, εγκρίθηκαν το Όσον αφορά το σχέδιο νόμου περί κρατικών επιχειρήσεων, η έγκρισή του εκκρεμεί στη Βουλή των Αντιπροσώπων από το Στόχος του σχεδίου νόμου είναι να βελτιωθεί η εταιρική διακυβέρνηση των κρατικών επιχειρήσεων και να καταστεί πιο αποτελεσματική η παρακολούθηση της λειτουργίας τους. Σχετικά με τη μεταρρύθμιση των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, όλα τα σχετικά νομοσχέδια και κανονισμοί εξακολουθούν να εκκρεμούν στη Βουλή των Αντιπροσώπων από το Η μεταρρύθμιση αποσκοπεί στη βελτίωση της παροχής δημόσιων υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο και στη βελτίωση των διαδικασιών για την έκδοση τίτλων ιδιοκτησίας, καθιστώντας αποτελεσματικότερη την έκδοση οικοδομικών αδειών και πιστοποιητικών. Βελτιώνει επίσης τη διαχείριση των δημοσίων οικονομικών, με την αντιμετώπιση των υφιστάμενων κενών σε επίπεδο υποβολής χρηματοοικονομικών αναφορών από την τοπική αυτοδιοίκηση με τη δημιουργία κοινού πλαισίου λογιστικής και υποβολής αναφορών. Συνολική αξιολόγηση της προόδου που έχει επιτευχθεί όσον αφορά την εφαρμογή των συστάσεων ανά χώρα θα γίνει στην έκθεση ανά χώρα για το 2019 και στο πλαίσιο των συστάσεων ανά χώρα που θα που θα εκδώσει το Συμβούλιο το Σύσταση του Συμβουλίου, της 13ης Ιουλίου 2018, σχετικά με το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων της Κύπρου για το 2018 και τη διατύπωση γνώμης του Συμβουλίου σχετικά με το πρόγραμμα σταθερότητας της Κύπρου για το 2018, ΕΕ C 320 της , σ