Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής

Transcript

1 Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Τίτλος Εργασίας: Συγκριτική μελέτη στον τουριστικό τομέα των Ν. Πέλλας και Ν. Χαλκιδικής. ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ: ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ ΜΑΡΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΒΑΛΣΑΜΙΔΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ Καβάλα 2014

2 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα εργασία με θέμα «Συγκριτική μελέτη Τουρισμού των Νομών Πέλλας και Χαλκιδικής» αποβλέπει στην ανάλυση του τουρισμού στους νομούς αυτούς. Οι Νομοί Πέλλας και Χαλκιδικής αποτελούν τους βασικότερους πυλώνες του τουρισμού στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, ωστόσο γίνεται απόπειρα να αναδειχθούν οι προοπτικές ανάπτυξής τους. Αρχικά εξετάζεται η έννοια του τουρισμού και η τεράστια σημασία του στην οικονομία και στην κοινωνία. Στο πλαίσιο αυτό παρατίθεται μια επικαιροποιημένη εικόνα-αποτίμηση της διεθνούς κατάστασης τουρισμού και εξετάζονται τα χαρακτηριστικά του τουρισμού καθώς και οι πιθανές μορφές του που μπορούν να εφαρμοστούν. Για την ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης του τουρισμού στην Περιφέρεια παρουσιάζονται με τη βοήθεια της μεθοδολογίας SWOT τα Δυνατά, τα Αδύνατα σημεία της Περιφέρειας αλλά και οι Ευκαιρίες καθώς και οι Απειλές. Παράλληλα έχει διενεργηθεί έρευνα για τον τουρισμό στους Νομούς Πέλλας και Χαλκιδικής για να παρουσιαστεί η κατάσταση που επικρατεί καθώς και ορισμένες μελλοντικές κινήσεις. Η εργασία ολοκληρώνεται με την παρουσίαση της κατάστασης στους δύο νομούς και την αποτύπωση εκτιμήσεων και προοπτικών ανάπτυξης που αφορούν την ανταγωνιστικότητα τόσο της Ελλάδας όσο και της Περιφέρειας. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 2

3 Πίνακας περιεχομένων ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΙΝΑΚΩΝ... 6 ΠΙΝΑΚΑΣ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ... 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο - ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο - Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΕΙΔΗ ΚΑΙ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΕΙΔΗ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ (Διακριτικό γνώρισμα το κίνητρο) ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ (Με διακριτό γνώρισμα τα εξωτερικά φαινόμενα και οι επιδράσεις) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο - ΔΙΕΘΝΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο - Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Τα είδη τουρισμού στην Ελλάδα είναι τα εξής: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ 21 ο ΑΙΩΝΑ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ο - ΟΦΕΛΗ ΚΑΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΕΣ, ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ο - ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ο - ΠΡΟΦΙΛ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΙΚΤΥΟ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ο - ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ Πρωτογενής τομέας Δευτερογενής τομέας Τριτογενής τομέας ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 3

4 8.4 ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ Ισχυρά σημεία (Δυνατότητες) Αδυναμίες Ευκαιρίες Απειλές ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ο - ΝΟΜΟΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΝΟΜΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΟ Ν. ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ S.W.O.T. ΑΝΑΛΥΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΝΟΜΟ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 ο - ΝΟΜΟΣ ΠΕΛΛΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΣΕΓΙΣΗ ΚΥΡΙΑ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΝΟΜΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ο Η ΈΡΕΥΝΑ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΑΙ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ Ερωτηματολόγιο Στατιστική ανάλυση ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 ο ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Δημογραφικά στοιχεία των τουριστών Τουριστικό Προφίλ Νομών ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 4

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13 ο - ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ Ν. ΠΕΛΛΑΣ Ν. ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ ΧΩΡΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ Υποενότητα βορειοανατολικής Χαλκιδικής Υποενότητα νοτιοδυτικής Χαλκιδικής ΧΩΡΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΖΩΝΗΣ ΑΞΙΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14 ο - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΣΤΟΧΟΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΝΟΜΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15 ο - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 5

6 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1: Παγκόσμια κατάταξη Ελλάδας, Πίνακας 2: εξέλιξη αφίξεων τουριστών στις χώρες της μεσογείου Πίνακας 3: Παγκόσμια κατάταξη τουριστικών προορισμών σύμφωνα με τον UNWTO Πίνακας 5: Βασικά μεγέθη Περιφέρειας Πίνακας 6: Συμμετοχή τομέα παραγωγής στην περιφερειακή ανάπτυξη Πίνακας 7: Συμμετοχή τομέα παραγωγής στην περιφερειακή ανάπτυξη Πίνακας 8: Διεθνείς Τουριστικές Αφίξεις ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 6

7 ΠΙΝΑΚΑΣ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ Γράφημα 1: Το φύλο των συμμετεχόντων Γράφημα 2: Η ηλικιακή διάρθρωση των συμμετεχόντων Γράφημα 3: Το μορφωτικό επίπεδο Γράφημα 4: Η επαγγελματική κατάσταση Γράφημα 5: Η οικονομική κατάσταση Γράφημα 6: Φορές επισκεψιμότητας Γράφημα 7: Συχνότητα ταξιδιών Γράφημα 8: Λόγοι επισκεψιμότητας Περιφέρειας Γράφημα 9: Μέρες διαμονής ταξιδιού Γράφημα 10: Ποιο είδος διακοπών προτιμάνε Γράφημα 11: Πως ενημερωθήκανε Γράφημα 12: Οι δραστηριότητες που πραγματοποίησαν κατά την επίσκεψή τους Γράφημα 13: Ποια αξιοθέατα επισκεφτήκατε κατά τη διαμονή σας Γράφημα 14: Ποσό ημερήσιας δαπάνης Γράφημα 15: Αξιολόγηση ημερήσιων δαπανών και παρεχόμενων υπηρεσιών Γράφημα 16: Προτεινόμενο μέσο μετακίνησης Γράφημα 18: Ποια θα πρέπει να είναι η κατεύθυνση της τουριστικής ανάπτυξης Γράφημα 19: Αν θα ξαναεπισκεφτούν την περιοχή Γράφημα 20: Αν θα προτείνατε τη περιοχή σε άλλους ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 7

8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο - ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα τελευταία χρόνια γίνονται προτάσεις για τη βελτίωση και την αναθεώρηση του τουρισμού. Αφορμή για τέτοιου είδους προτάσεις δίνονται κυρίως από το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο αλλά και το ανεπαρκές καθεστώς προστασίας της υπαίθρου. Η παρούσα πτυχιακή εργασία αποτελεί μια Συγκριτική μελέτη του Τουρισμού για δύο συγκεκριμένους Νομούς, το Νομό Πέλλας και το Νομό Χαλκιδικής. Σκοπός της εργασίας είναι να μελετήσει το φαινόμενο του τουρισμού στους δύο νομούς, τις δυνατότητες, τις αδυναμίες και τις μελλοντικές προοπτικές ανάπτυξής τους. Στο πρώτο μέρος της εργασίας παρουσιάζεται η εννοιολογική σημασία του τουρισμού, η εξέλιξη και η σημασία του τουρισμού στην Ελλάδα καθώς και η υπάρχουσα διεθνή τουριστική αγορά. Η παρουσίαση γίνεται με τη βοήθεια ερευνών που έχουν διεξαχθεί είτε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού (UNWTO) είτε από την ΕΛΣΤΑΤ. Στην Ελλάδα επικρατεί μια λανθασμένη αντίληψη για το τι είναι τουρισμός και για τα οφέλη του. Μέχρι πριν λίγες δεκαετίες επικρατούσε η άποψη ότι τουρισμός είναι μόνο οι παραλίες και ότι οι ηπειρωτικές περιοχές δε μπορούν να αναπτύξουν κάποια μορφή τουρισμού. Αυτή η νοοτροπία αναιρέθηκε σε ένα βαθμό όταν ανακάλυψαν ότι και ο χειμερινός τουρισμός αποφέρει πολλά κέρδη και έτσι κατασκευάστηκαν τα πρώτα χιονοδρομικά κέντρα. Η παρούσα μελέτη θα αναδείξει και θα παρουσιάσει και άλλες μορφές τουρισμού, που μέχρι τώρα ή ήταν άγνωστες ή υποτιμημένες. Ακολουθεί η παρουσίαση της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, της δεύτερης μεγαλύτερης Περιφέρειας της χώρας, με αναλυτικά στοιχεία τόσο γεωμορφολογικά όσο και οικονομικά, εκπαιδευτικά, κλιματολογικά και τουριστικά. Και οι δύο Νομοί αποτελούν τμήματα της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, οπότε κρίνεται αναγκαία η μελέτη της προκειμένου να γίνουν αντιληπτές οι συνθήκες που επικρατούν στον κάθε νομό και να τεθούν ορισμένες προτάσεις για βελτίωση της υπάρχουσας κατάστασης. Στη συνέχεια περιγράφονται οι δύο Νομοί ξεχωριστά και γίνεται αναλυτική παρουσίαση της τουριστικής ζήτησης καθώς και των πλεονεκτημάτων και των αδυναμιών που μπορεί να ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 8

9 έχουν. Τέλος προτείνονται κάποια μέτρα για να αντιμετωπιστούν τα σοβαρότερα προβλήματα. Στο τελευταίο τμήμα της εργασίας παρουσιάζονται τα συμπεράσματα καθώς και η πιθανή στρατηγική που θα πρέπει να ακολουθήσουν οι δύο Νομοί αλλά και η Περιφέρεια μέσα από τα εθνικά αναπτυξιακά προγράμματα και τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προκειμένου να υπάρξει μελλοντική βελτίωση και άνθηση του τουρισμού με ότι αυτό συνεπάγεται. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 9

10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο - Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Η τουριστική βιομηχανία είναι από τους σημαντικότερους κλάδους της ελληνικής βιομηχανίας. Η μεγάλη σημασία του τουρισμού ως παράγοντα οικονομικής ανάπτυξης άρχισε να συνειδητοποιείται παγκοσμίως τις τελευταίες δεκαετίες. Η πολιτιστική κληρονομιά, η μεγάλη ακτογραμμή και το φυσικό κάλλος προσδίδουν στην Ελλάδα σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα και την κατατάσσουν στη λίστα των 100 καλύτερων περιοχών παγκοσμίως. Βασικό χαρακτηριστικό του ελληνικού τουριστικού προϊόντος αποτελεί ο γεωγραφικός προσδιορισμός της ζήτησης από το εξωτερικό. Ο τουρισμός περιγράφεται από πολλούς ως εξαιρετικά πολύπλευρος τομέας, γιατί είναι μια ανθρώπινη δραστηριότητα που συνδυάζει ένα σύνολο κλάδων. Οι σύγχρονες επιδράσεις του τουρισμού οδήγησαν πολλούς επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων, να διερευνήσουν όλες τις πτυχές του τουριστικού κλάδου, ώστε να διατυπωθούν οι οικονομικές και άλλες ωφέλειες που απορρέουν τόσο για τον άνθρωπο όσο και για την οικονομία. Οι βασικοί αναθεωρημένοι ορισμοί του τουρισμού σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού (UNWTO, 1994) είναι οι ακόλουθοι: 1. Ο τουρισμός περιλαμβάνει «τις δραστηριότητες των ατόμων που ταξιδεύουν και διαμένουν σε περιοχές εκτός του συνηθισμένου περιβάλλοντος τους, για χρονικό διάστημα μικρότερο του ενός συνεχόμενου έτους, για αναψυχή, επαγγελματικούς ή άλλους λόγους». 2. Αυτός ο γενικός ορισμός καθιστά δυνατό τον εντοπισμό της τουριστικής δραστηριότητας τόσο σε εγχώριο όσο και σε διεθνές επίπεδο. Η λέξη «τουρισμός» αναφέρεται σε όλες τις δραστηριότητες των ταξιδιωτών και περιλαμβάνει τους «τουρίστες» (επισκέπτες που διανυκτερεύουν στον προορισμό τους), αλλά και τους «εκδρομείς» (επισκέπτες ημέρας). ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 10

11 Με βάση τα έως τώρα διαθέσιμα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (UNWTO) 1, εκτιμάται ότι το πρώτο εξάμηνο του 2014 παρουσιάστηκε ανάκαμψη του παγκόσμιου τουριστικού ρεύματος. Ο τουρισμός δεν είναι μια ξεκομμένη και αυτόνομη οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα αλλά αποτελεί, μαζί με άλλους τομείς, ένα ενιαίο παραγωγικό σύμπλεγμα και πρέπει να το δούμε και να το διαχειριστούμε ως κινητήρια δύναμη της ελληνικής οικονομίας. Είναι η κινητήρια δύναμη της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, αλλά δυστυχώς έχει χάσει την ανταγωνιστικότητα του από άποψη αξίας - τιμής. Αυτό επιβάλλει, την επανατοποθέτηση του ελληνικού τουρισμού στη διεθνή και στην εγχώρια τουριστική αγορά με μια πιο σύνθετη και ποιοτικά αναβαθμισμένη τουριστική προσφορά. Σύμφωνα με την παγκόσμια κατάταξη των τουριστικών προορισμών 2 για το 2013 η Ελλάδα βρίσκεται στη 17 η θέση, όπως μπορούμε να παρατηρήσουμε και στον παρακάτω πίνακα 1. Πίνακας 1: Παγκόσμια κατάταξη Ελλάδας, UNWTO, World Tourism Barometer, Vol. 9, interim update August 2011, p.1 Πηγές: UNWTO, World Tourism Barometer, Vol. 9, interim update August 2011, καθώς και WTO, Tourism Highlights 2006 Edition, και UNWTO, Tourism Highlights 2011 Edition. Για την Ελλάδα: ΕΛΣΤΑΤ ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 11

12 Ο τουρισμός αποτελεί μια δραστηριότητα μείζονος οικονομικής σημασίας. Στη σημερινή εποχή δεν υπάρχει σημείο στον κόσμο που να μην έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον του σύγχρονου τουρίστα. Οι λόγοι για τους οποίου παρουσιάζεται αυτό το αυξημένο ενδιαφέρον για την προσέλκυση τουριστών σε έναν τόπο είναι: Ο κάθε τόπος είναι διαφορετικός και διαθέτει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Μέσω της παγκοσμιοποίησης, των νέων τεχνολογιών και της διάχυσης των πληροφοριών, ο κάθε τόπος μπορεί να προβάλλει τα τουριστικά θέλγητρά του σε όλον τον κόσμο. Υπάρχει ένα ευρύ φάσμα αναγκών και θέλγητρων που αποζητά ο σύγχρονος άνθρωπος. Η ανάπτυξη του τουρισμού σε έναν τόπο συμβάλλει καταλυτικά στη στήριξη και την ανάπτυξη και άλλων οικονομικών δραστηριοτήτων. Ο τουρισμός μπορεί να προβάλλει και να αναδείξει την προστασία της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς ενός τόπου. Ο τουρισμός μεταβάλλεται συνεχώς και επηρεάζεται από τις ευρύτερες σύνθετες κοινωνικές, πολιτισμικές, τεχνολογικές και οικονομικές αλλαγές που επικρατούν. Η αύξηση των εισοδημάτων σε συνδυασμό με την αυξανόμενη διαθεσιμότητα ελεύθερου χρόνου αποτέλεσαν τη βάση της τουριστικής ανάπτυξης τα τελευταία πενήντα χρόνια. Η τουριστική ανάπτυξη συνοδεύτηκε και από την τεχνολογική πρόοδο ιδιαίτερα στις μεταφορές, η οποία έδωσε τη δυνατότητα μετάβασης σε εύλογο χρονικό διάστημα σε μακρινούς τόπους με ελκυστικά χαρακτηριστικά. Όλη αυτή η ανάπτυξη οδήγησε σε οργανωτικές αλλαγές στην προσφορά υπηρεσιών, οι οποίες μείωσαν το ταξιδιωτικό κόστος και έδωσαν τη δυνατότητα σε περισσότερο κόσμο να ταξιδέψει οδηγώντας στην ανάπτυξη του μαζικού τουρισμού και σε μια έκρηξη της ζήτησης για ταξίδια αναψυχής. Η ανάπτυξη των αεροπορικών εταιρειών χαμηλού κόστους, με τη χρήση περιφερειακών αερολιμένων, διαμορφώνουν νέα γεωγραφική κατανομή στις μεταφορές. Το Διαδίκτυο έχει ήδη εξελιχτεί σε ισχυρό μέσο ενημέρωσης και διαχείρισης της πληροφορίας προκαλώντας σημαντικές αλλαγές στον τουρισμό (Buhalis D., 2005). Ο υποψήφιος επισκέπτης έχει τη δυνατότητα άμεσης πληροφόρησης για προορισμούς αλλά και για επιλογές σε μετακινήσεις, διαμονή, δραστηριότητες αναψυχής και ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 12

13 πακέτα διακοπών. Μπορεί να συγκρίνει πακέτα και να επιλέξει μέσα από μια ευρεία γκάμα πληροφοριών τον καλύτερο προορισμό για εκείνον. Το σημαντικότερο πρόσθετο πλεονέκτημα είναι ότι σε πραγματικό χρόνο ο τουρίστας έχει ολοκληρωμένες πληροφορίες που ανανεώνονται συνεχώς για υπηρεσίες και ό, τι αφορά έναν προορισμό. Αυτό ενισχύει ακόμη περισσότερο την εξατομίκευση της αναψυχής και του τουρισμού (Yeoman I., 2008). Οι κοινωνικοοικονομικές αλλαγές επηρεάζουν περισσότερο τις τουριστικές προτιμήσεις, γιατί αναπροσαρμόζουν τις αξίες, τις αρχές και τα πρότυπα της σύγχρονης κοινωνίας. Επίσης αλλάζουν και τα ταξιδιωτικά στερεότυπα που επηρεάζουν τη χωρική οργάνωση των τουριστικών ροών. Ο σύγχρονος τουρίστας είναι πιο απαιτητικός ως προς την ποιότητα των υπηρεσιών και των εξυπηρετήσεων που αναμένει σε έναν προορισμό. Οι νέες συνθήκες μεταβάλλουν τα δεδομένα και στην τουριστική αγορά. Γι αυτό το λόγο, όλες οι έρευνες που πραγματοποιούνται στοχεύουν στον εντοπισμό τους και των νέων κινήτρων που καταγράφονται. Οι βασικοί παράγοντες που εκτιμάται ότι θα συνεχίσουν να διαμορφώνουν την τουριστική βιομηχανία σύμφωνα με τους (Deloitte και NYU, 2005) είναι: Ταυτότητα: Η ανάδειξη της τουριστικής ταυτότητας (Branding). Πλέον οι τουρίστες ενδιαφέρονται για το «όνομα» και την εμπειρία του ταξιδιού και όχι μόνο για τις φυσικές ομορφιές του τόπου. Νέες αγορές: Οι ανάπτυξη των νέων αγορών που προσφέρουν δυνατότητες για ανάπτυξη οικιστικών συγκροτημάτων. Ανθρώπινο δυναμικό: Με τις νέες αλλαγές έχουν τη δυνατότητα και άνθρωποι μεγαλύτεροι να ασχοληθούν με τον τουρισμό. Τεχνολογία: Η ραγδαία ανάπτυξη του διαδικτύου σε συνδυασμό με τα νέα τεχνολογικά συστήματα διαμορφώνουν τη σύγχρονη τουριστική αγορά. Το προφίλ του σύγχρονου τουρίστα έχει ως βασικό χαρακτηριστικό τη ζήτηση για εξειδικευμένα και ειδικά ενδιαφέροντα που ξεφεύγουν από το παραδοσιακό τουριστικό προϊόν. Ο τουρίστας είναι πλέον ενεργός σε κάθε του ταξίδι και συμμετέχει σε τοπικές δραστηριότητες, ενδιαφέρεται πραγματικά για την ιστορία και την πολιτιστική κληρονομιά των περιοχών που επισκέπτεται και έχει περιβαλλοντική ευαισθησία. Είναι πλέον πιο απαιτητικός και ανεξάρτητος. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 13

14 Καθώς οι κοινωνικές αξίες διαφοροποιούνται, παρατηρούνται αλλαγές στις προτεραιότητες και στις προτιμήσεις, στους παράγοντες που επηρεάζουν τις επιλογές για τον τόπο προορισμού, επομένως και τον ανταγωνισμό και την ανάπτυξη της τουριστικής αγοράς. Αυτό που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη εποχή είναι η ζήτηση για ιδιαίτερα ποιοτικές υπηρεσίες και η ανάπτυξη ειδικών μορφών τουρισμού. 2.1 ΕΙΔΗ ΚΑΙ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Σύμφωνα με τις απόψεις των καθηγητών P. Bernecker (1962) και C. Kaspar (1975), με τη λήψη της απόφασης για πραγματοποίηση επενδύσεων στον τουριστικό κλάδο και τη χορήγηση ειδικών κινήτρων προς τους ιδιώτες για τη δημιουργία τουριστικών επιχειρήσεων, αρχίζει η τουριστική ανάπτυξη. Κατά κανόνα αυτό σημαίνει ότι οι τουριστικοί πόροι μιας χώρας ή μιας περιοχής γίνονται προσιτοί στο διεθνή τουρισμό. Θεωρητικά είναι δυνατή η ανάπτυξη όλων των ειδών και των μορφών τουρισμού σε μια χώρα. Ωστόσο, κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες (π.χ. η έλλειψη επενδυτικών κεφαλαίων, απροθυμία των ιδιωτών για ορισμένες επενδύσεις, έλλειψη εξειδικευμένου στα τουριστικά επαγγέλματα προσωπικού), αλλά και οικολογικοί παράγοντες (π.χ. ρύπανση του περιβάλλοντος, καταστροφή της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, φτωχά αποθέματα πόσιμου νερού) επιβάλλουν, τουλάχιστον στα πρώτα στάδια της τουριστικής ανάπτυξης, σημαντικούς περιορισμούς σε τέτοιες προθέσεις. Τα είδη και οι μορφές του τουρισμού είναι διακρίσεις του γενικού τουριστικού συστήματος. Αποδίδουν τις σχέσεις και τα φαινόμενα που παρουσιάζονται μεταξύ των αντικειμενικών και υποκειμενικών τουριστικών στοιχείων. Με βάση τα κίνητρα και τις ανάγκες που δημιουργούν τα άτομα που κάνουν τουρισμό, διακρίνουμε τα «είδη του τουρισμού», ενώ με βάση τα εξωτερικά φαινόμενα και τις επιδράσεις που προκαλεί η συμμετοχή στον τουρισμό, διακρίνουμε «τις μορφές του τουρισμού». Έτσι καταρτίστηκε ο παρακάτω κατάλογος με τα είδη και τις μορφές του τουρισμού (Bernecker, 1962 Kaspar, 1975). ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 14

15 2.2 ΕΙΔΗ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ (Διακριτικό γνώρισμα το κίνητρο) Τουρισμός ανάπαυσης και αναψυχής: Είναι η σημαντικότερη μορφή τουρισμού τόσο από άποψη μεγέθους στο σύνολο της τουριστικής αγοράς όσο και από άποψη αναγκών σε πόρους και υπηρεσίες Αγροτουρισμός: Η δραστηριότητα αυτή φέρνει τον επισκέπτη κοντά στη φύση και στην παράδοση μέσω από ένα σύνολο δραστηριοτήτων Αθλητικός τουρισμός: Περιλαμβάνει τον τουρισμό αθλητών και θεατών αθλητικών γεγονότων καθώς και το θαλάσσιο τουρισμό. Επιλεκτικός τουρισμός: Τα άτομα που επιλέγουν αυτό το είδος τουρισμού είναι υψηλής εισοδηματικής στάθμης και είναι συνήθως απαιτητικά. Θρησκευτικός τουρισμός: Αφορά εκείνους που επισκέπτονται άλλους τόπους είτε για λόγους λατρείας είτε για να πάρουν μέρος σε κάποιες θρησκευτικές εκδηλώσεις ή τελετές. Οικολογικός τουρισμός: Είναι η αναζήτηση της πράσινης εμπειρίας που συνοδεύεται από την οικονομική στήριξη της περιβαλλοντικής διαχείρισης και την περιβαλλοντική εκπαίδευση (Fennell, 1999). Οικονομικός τουρισμός: Η μορφή αυτή περιλαμβάνει την οργάνωση συνεδρίων και διεθνών εκθέσεων σε περιοχές που προσφέρουν και άλλες δυνατότητες. Πολιτιστικός τουρισμός: Αποτελεί μια μορφή τουρισμού στην οποία τα άτομα έχουν σαν κύριο σκοπό τη συμμετοχή σε πολιτιστικές γενικά εκδηλώσεις. Τουρισμός υγείας: Βασικό κίνητρο των ατόμων που επιλέγουν αυτό το είδος τουρισμού είναι η αποκατάσταση και η διατήρηση της ψυχικής και σωματικής τους υγείας. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 15

16 2.3 ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ (Με διακριτό γνώρισμα τα εξωτερικά φαινόμενα και οι επιδράσεις) Ανάλογα με την προέλευση της τουριστικής δραστηριότητας κάθε χώρας δημιουργούνται οι παρακάτω μορφές: Εγχώριος τουρισμός: Όταν οι κάτοικοι της χώρας ταξιδεύουν στο εσωτερικό της. Προς τα έσω τουρισμός: Όταν οι κάτοικοι άλλης χώρας επισκέπτονται τη χώρα αυτή. Προς τα έξω τουρισμός: Όταν οι κάτοικοι της συγκεκριμένης χώρας επισκέπτονται μια άλλη χώρα. Ανάλογα με: Την εποχή του έτους υπάρχει: ο θερινός και ο χειμερινός τουρισμός. Τον αριθμό των συμμετεχόντων: ατομικός τουρισμός, μαζικός τουρισμός, οικογενειακός τουρισμός, τουρισμός σωματείων, συλλόγων και λεσχών. Την ηλικία: τουρισμός νεολαίας, τουρισμός μεσηλίκων, τουρισμός πρεσβυτέρων. Το κατάλυμα: ξενοδοχειακός τουρισμός, κατασκηνωτικός τουρισμός. Τις επιπτώσεις στο ισοζύγιο πληρωμών της χώρας: εισερχόμενος τουρισμός, εξερχόμενος τουρισμός. Τον τρόπο χρηματοδότησης: κοινωνικός τουρισμός, εργοστασιακός τουρισμός, τουρισμός απόρων. Τα κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά: τουρισμός πολυτελείας, παραδοσιακός τουρισμός, τουρισμός νεολαίας, κοινωνικός τουρισμός. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 16

17 3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο - ΔΙΕΘΝΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ο διεθνής τουρισμός αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους και πιο δυναμικούς τομείς της παγκόσμιας οικονομίας, σημειώνοντας συνεχή άνοδο και διαφοροποίηση με την ανάδειξη νέων χωρών προορισμών στον παγκόσμιο τουριστικό χάρτη. Σε αυτό συμβάλλει αφενός η οικονομική ανάπτυξη και η άνοδος του βιοτικού επιπέδου σε αρκετές χώρες με αποτέλεσμα την αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος, αφετέρου η βελτίωση των υποδομών και των μεταφορών, γεγονός που καθιστά τις μετακινήσεις φθηνότερες και ταχύτερες. Η μετεξέλιξη του τουρισμού σε προσδιοριστικό παράγοντα κοινωνικής και οικονομικής προόδου, έχει ως αποτέλεσμα να αποτελεί πλέον αναπόσπαστο τμήμα του διεθνούς εμπορίου. Ωστόσο ο διεθνής τουρισμός και κατ επέκταση ο τουρισμός γενικότερα είναι πολύ ευάλωτος και ευμετάβλητος και επηρεάζεται συχνά από τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που επικρατούν παγκοσμίως. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η 11 η Σεπτεμβρίου του 2001 καθώς και η τωρινή χρηματοοικονομική κρίση. Παρόλα αυτά όμως έχει παρατηρηθεί ότι ανακάμπτει σε σύντομο χρονικό διάστημα και ότι εμφανίζει μακροπρόθεσμα θετική πορεία. Η ανάδυση νέων αγορών και νέων προορισμών οδηγεί σε αναδιάταξη του παγκόσμιου τουριστικού χάρτη, όπου οι νέοι δυναμικοί «παίκτες», όπως οι χώρες BRIC (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα) καθώς και άλλοι αναδυόμενοι προορισμοί (όπως π.χ. το Βιετνάμ, το Ντουμπάι, η Κούβα κ.α.) πρόκειται να διαδραματίσουν πρωταγωνιστικό ρόλο στις μελλοντικές εξελίξεις. Στις ανεπτυγμένες χώρες, ο τουρισμός κατέχει ήδη σημαντικό μερίδιο στην οικονομία και στην απασχόληση. Η ολοένα διευρυνόμενη χρήση του διαδικτύου με τις διάφορες εφαρμογές του (τόσο από τις τουριστικές επιχειρήσεις όσο και από τους καταναλωτές), η ανάπτυξη των αερομεταφορών χαμηλού κόστους και οι δημογραφικές εξελίξεις αποτελούν τους 31 ισχυρότερους παράγοντες μελλοντικού μετασχηματισμού της τουριστικής αγοράς. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 17

18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο - Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η Ελλάδα, από τα πρώτα κιόλας μεταπολεμικά χρόνια, βρίσκεται ανάμεσα στις πιο τουριστικές χώρες της Ευρώπης. Το φυσικό περιβάλλον, η πολιτιστική κληρονομιά και η πλούσια ιστορία της αποτελέσαν και αποτελούν ακόμη τα πλεονεκτήματα της Ελλάδας ως χώρα υποδοχής τουριστών. Η εξέλιξη αυτή έχει μετατρέψει τον τουριστικό τομέα σε ένα αρκετά δυναμικό κομμάτι της ελληνικής οικονομίας, οι άμεσες και έμμεσες επιδράσεις του οποίου συνεισφέρουν το 18-20% του ΑΕΠ. Συνήθως τα κίνητρα για τουρισμό διαφέρουν από λαό σε λαό και από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ορισμένα χαρακτηριστικά κίνητρα τουρισμού είναι τα επαγγελματικά, τα ψυχαγωγίας ευχαρίστησης, της αναζήτησης περιπέτειας, της εκπαίδευσης, της υγείας, του αθλητισμού και της επίσκεψης αρχαιολογικών χώρων. Από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά της Ελλάδας είναι η φιλοξενία της. Ο απλός τρόπος ζωής του Έλληνα σε συνδυασμό με τις οικογενειακές ξενοδοχειακές μονάδες εξασφαλίζουν αμεσότητα με τον τουρίστα. Το κλίμα σε συνδυασμό με το μεγάλο αριθμό νησιών και οι απέραντες παραλίες δίνουν στον επισκέπτη τη δυνατότητα να απολαύσει άνετες και ευχάριστες διακοπές. Η ανάπτυξη του τουρισμού τα τελευταία 40 χρόνια είναι πολύ μεγάλη, καθώς πέρασε από το επίπεδο των λίγων στο μαζικό τουρισμό. Σημαντικοί παράγοντες αυτής της αλλαγής ήταν τόσο η τεχνολογική ανάπτυξη, η οποία μείωσε τις αποστάσεις, όσο και η ανάγκη για τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των εργαζομένων στον ανεπτυγμένο κόσμο. Σήμερα ο τουρισμός θεωρείται ως ο πιο δυναμικός και ανταγωνιστικός κλάδος της ελληνικής οικονομίας σε διεθνές επίπεδο. Αποτελεί ταυτόχρονα σημαντικό στοιχείο ανάπτυξης για το μέλλον. Ο ελληνικός τουρισμός διατηρεί υψηλή θέση σε μια συνεχή προσπάθεια βελτίωσης του επιπέδου ζωής του πληθυσμού ενώ ταυτόχρονα πετυχαίνει σύγκλιση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Προσφέρει συγκριτικό πλεονέκτημα στην ελληνική οικονομία 3. 3 Στρατηγικό και Επιχειρησιακό Σχέδιο για την Ανάπτυξη και την Προώθηση του Θεματικού Τουρισμού στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 18

19 ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 19

20 4.1. Τα είδη τουρισμού στην Ελλάδα είναι τα εξής: Θαλάσσιος τουρισμός: Τα νησιά της Ελλάδος θεωρούνται από τα καλύτερα στον κόσμο και για το λόγο αυτό αποτελούν και ελκυστικούς τουριστικούς προορισμούς κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Αυτός ο τουριστικός πλούτος της Ελλάδος είναι μοναδικός στη Μεσόγειο και αξιοποιείται από ξένους επισκέπτες υψηλού εισοδηματικού και ποιοτικού επιπέδου. Ο θαλάσσιος τουρισμός ετησίως αποφέρει πολλά έσοδα στη χώρα. Ενδημικός τουρισμός: Ο ενδημικός τουρισμός αφορά κυρίως την Τρίτη ηλικία τουριστών όπως για παράδειγμα συνταξιούχους αλλά και νεότερους που δεν έχουν δεσμεύσεις εργασίας στη χώρα τους και έχουν ανάγκη να ζήσουν σε καλύτερο κλίμα. Η Ελλάδα διαθέτει πολύ καλό κλίμα και ορισμένες περιοχές της χώρας μας είναι παραδείγματα τόπων όπου διαμένουν ξένοι για μακρές περιόδους ή έχουν κάνει τη δεύτερη κατοικία τους. Εσωτερικός τουρισμός: Ο εσωτερικός τουρισμός αποτελεί τη βάση της τουριστικής ανάπτυξης μιας περιοχής και ανταποκρίνεται σε ζωτικές ανάγκες του πληθυσμού. Στην Ελλάδα αναπτύσσεται με τη βοήθεια διαφόρων τουριστικών οργανώσεων. Κοινωνικός τουρισμός: Ο κοινωνικός τουρισμός επιδιώκει την ενίσχυση από το κράτος, από τους εργοδότες, από τα συνδικάτα και από τα ασφαλιστικά ταμεία, των εργαζομένων και των οικογενειών τους που δεν έχουν τα οικονομικά μέσα εκείνα τα οποία θα τους βοηθήσουν να πραγματοποιήσουν ευχάριστες και φτηνές διακοπές. Η ενίσχυση αυτή πραγματοποιείται με διάφορους τρόπους όπως δημιουργία και λειτουργία κατάλληλων τουριστικών εγκαταστάσεων με χαμηλό κόστος, οικονομικές παροχές, εξασφάλιση καλύτερων τιμών μέσω ομαδικών κρατήσεων κλπ. Εναλλακτικός τουρισμός: Ο τουρισμός αυτός σηματοδοτεί μία νέα περίοδο τουριστικής ανάπτυξης και τουριστικής πολιτικής για τον ελληνικό χώρο. Οι πρώτες προσπάθειες ξεκίνησαν από το τέλος της δεκαετίας του Τα κοινωνικά στρώματα που συμμετέχουν σε αυτό το τουρισμό είναι μέσης και άνω μόρφωσης αλλά και εισοδήματος. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 20

21 Τα σημαντικότερα είδη εναλλακτικού τουρισμού που υπάρχουν και τα οποία έχουν τη δυνατότητα να αναπτυχθούν στη χώρα μας για να επιτευχθεί βιώσιμος ο τουρισμός είναι ο Οικοτουρισμός, ο Πολιτιστικός τουρισμός, ο Συνεδριακός τουρισμός, ο Αθλητικός τουρισμός, ο Θρησκευτικός τουρισμός, ο Ιαματικός τουρισμός, ο χιονοδρομικός και κατ επέκταση ο χειμερινός τουρισμός, ο αγροτουρισμός, ο ορειβατικός τουρισμός και ο περιπατητικός τουρισμός (Ραφαήλ, Μ., 2011) ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Στην αρχαία Ελλάδα και στην αρχαία Ρώμη, ο ελεύθερος χρόνος απεικόνιζε την προέλευση και την τάξη των πολιτών που ήταν ελεύθεροι και οικονομικά εύποροι, απαλλαγμένοι από κάθε εξαναγκαστική απασχόληση. Ωστόσο ήταν αναγκασμένοι να ασχολούνται με τα κοινωνικά, ηθικά και πολιτικά αιτήματα που δημιουργούσε η εύρυθμη λειτουργία της πολιτείας. Ο ελεύθερος χρόνος συνδεόταν με τις ευγενείς απασχολήσεις και ήταν απόρροια μια πολιτικής σκέψης που όχι μόνο περιέγραφε, αλλά και οριοθετούσε το τι είναι ελευθερία και τι όχι. Όσοι διέθεταν ελεύθερο χρόνο, δηλαδή αυτοί που ανήκαν στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, είχαν τη δυνατότητα να συμμετέχουν σε διαφόρων τύπων ταξιδιωτικές μετακινήσεις. Ο Ηρόδοτος ( π. Χ.) περιγράφει στις περιηγήσεις του γεωγραφικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά των τόπων που επισκέπτεται και μπορεί να χαρακτηριστεί σύμφωνα με την τουριστική τυπολογία που διαμορφώνεται το 19 ο αιώνα ως «μοντέλο τουρίστα». Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα επικρατούσαν δύο μορφές τουρισμού: 1. Ο πανεπιστημιακός τουρισμός: Δηλαδή ο τουρισμός που επικρατούσε γύρω από τα πανεπιστήμια. 2. Ο τουρισμός των μεγάλων θρησκευτικών γεγονότων και εορτών. Κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης, ο τουρισμός εμπλουτίζεται με νέα κίνητρα οι άνθρωποι ταξιδεύουν με κύριο σκοπό την ευχαρίστηση και τη διανοουμενίστικη περιέργεια. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 21

22 Το 1839 εκδίδονται οι πρώτοι τουριστικοί οδηγοί του «Beadecker», οι οποίοι αναφέρονται σε όλα εκείνα τα στοιχεία που αφορούν την πραγματοποίηση «ενός ταξιδιού στο Ρήνο». Ταυτόχρονα ολόκληρη η Ευρώπη διακατέχεται από τον πυρετό της εξάπλωσης των σιδηροδρομικών δικτύων και τον πολλαπλασιασμό των τουριστικών οδηγών. Στις αρχές του 20 ου αιώνα το φαινόμενο μεταβάλλεται εξαιτίας των: Η οικονομική συγκυρία της περιόδου Ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος ( ) Οι πληθωριστικές τάσεις που αφανίζουν ολοκληρωτικά τους εισοδηματίες Η οικονομική κρίση του 1929 Ο 19 ος αιώνας αποτελεί σταθμό για τη μεταγενέστερη εξέλιξη του τουριστικού φαινομένου, με όλες τις θεσμικές οικονομικές κοινωνικές και τεχνολογικές ανακατατάξεις της βιομηχανικής επανάστασης να εξαφανίζουν το φαινόμενο της μαζικοποίησης και της εμπορικοποίησης του τουρισμού. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 22

23 4.3. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Τα χαρακτηριστικά του ελληνικού τουρισμού είναι τα παρακάτω: 1. Ανοδική τάση αφίξεων αλλοδαπών τουριστών με συνέπεια τη δημιουργία νέων τουριστικών υποδομών. 2. Σημαντική μείωση του μεριδίου των Αμερικανών τουριστών με αποτέλεσμα την απώλεια υψηλού τουριστικού εισοδήματος και την αναζήτηση νέων αγορών. 3. Αυξανόμενη συμμετοχή εσωτερικού τουρισμού με συνέπεια τη δυνατότητα χρονικής κατανομής της ζήτησης. 4. Μικρή διάρκεια τουριστικής περιόδου με συνέπεια τη θερινή επιβάρυνση των υποδομών και την υπολειτουργία εκτός σεζόν γεγονός που κάνει αναγκαία την ανάπτυξη άλλων μορφών τουρισμού για τους υπόλοιπους μήνες. 5. Μονοδιάστατο τουριστικό προϊόν: «Ήλιος - Θάλασσα». 6. Τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του ελληνικού τουρισμού είναι κυρίως κληρονομημένα, όπως για παράδειγμα το φυσικό περιβάλλον και η πολιτισμική κληρονομιά, με συνέπεια να υπάρχει σημαντικό περιθώριο ποιοτικής βελτίωσης με την δημιουργία υποδομών. 7. Υψηλή γεωγραφική συγκέντρωση τουριστικής υποδομής με αποτέλεσμα την άνιση ανάπτυξη των τουριστικών υποδομών. 8. Περιορισμένη διάρθρωση τουριστικής ζήτηση με λίγους τουριστικούς πράκτορες με αποτέλεσμα την ύπαρξη ισχυρών πιέσεων για χαμηλές τιμές. 9. Ξενοδοχειακές μονάδες και καταλύματα τα οποία είναι μικρού ή μεσαίου μεγέθους και προσφέρουν χαμηλή ποιότητα υπηρεσιών με αποτέλεσμα την αδυναμία διαπραγμάτευσης με τους ισχυρούς ταξιδιωτικούς πράκτορες. 10. Διοικητικά εμπόδια εισόδου νέων ξενοδοχειακών επιχειρήσεων σε ανεπτυγμένες τουριστικές περιοχές. 11. Μικρό μέγεθος των μη ξενοδοχειακών τουριστικών επιχειρήσεων με αποτέλεσμα τη δημιουργία προβλημάτων βιωσιμότητας και δυσκολία προσαρμογής στα νέα τεχνολογικά δεδομένα. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 23

24 Τα πλεονεκτήματα του τουρισμού είναι τα εξής: 1. Η αφθονία και ποικιλομορφία των φυσικών πόρων που επιτρέπουν τουρισμό 12μηνης βάσης. 2. Η θέση της χώρας μας στο παγκόσμιο τουρισμό. 3. Το σημαντικό ιστορικό και πολιτιστικό απόθεμα καθώς και η σύγχρονη πολιτιστική παραγωγή. 4. Ο σημαντικός ρόλος του Τουρισμού στην Περιφερειακή Ανάπτυξη. 5. Η θετική συνεισφορά του Αναπτυξιακού Νόμου στην αναβάθμιση των ξενοδοχειακών και τουριστικών υποδομών γενικότερα. 6. Η δημιουργία κατά ην τελευταία 15ετία σημαντικών επιχειρήσεων που προσφέρουν εμπλουτισμένο προϊόν για την προσέλκυση τουριστών ειδικών ενδιαφερόντων. Ο τουρισμός μας όμως έχει και αδυναμίες που παρουσιάζονται παρακάτω: 1. Ο έντονος εποχικός χαρακτήρας. 2. Η επιβάρυνση του φυσικού περιβάλλοντος λόγω των τουριστικών δραστηριοτήτων αφού δεν τηρούνται οι περιβαλλοντικοί όροι. 3. Η μείωση της ανταγωνιστικότητας του τουριστικού προϊόντος εξαιτίας της ανάπτυξης νέων αγορών, όπως η Τουρκία. 4. Η αλλοίωση των πολιτιστικών χαρακτηριστικών στις τοπικές κοινωνίες. 5. Η μη διαφοροποίηση του ελληνικού τουριστικού προϊόντος. 6. Η άνιση τουριστική ανάπτυξη των περιφερειών της χώρας. 7. Οι σημαντικές ελλείψεις σε υποδομές, όπως οι μεταφορές κ.α. 8. Το υψηλό ποσοστό μέσης και χαμηλής τάξης κλινών. 9. Η συντριπτική πλειοψηφία των τουριστικών μονάδων είναι μικρομεσαίες επιχειρήσεις με περιορισμένη ικανότητα προώθησης, αξιοποίησης και αποτελεσματικής οικονομικής διαχείρισης. 10. Δεν υπάρχει επαρκώς ειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 24

25 4.4. ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Κατά την τελευταία δεκαετία διαπιστώθηκε σε μεγάλο βαθμό η σπουδαιότητα του τουρισμού για τη μελλοντική οικονομική ανάπτυξη και τον περιορισμό της ανεργίας τόσο στην Ευρώπη όσο και στην χώρα μας. Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Τουρισμού και Ταξιδιών σε συνεργασία με την Εταιρεία Παροχής Οικονομικής Πληροφορήσεως και Συμβούλων χρησιμοποιούν δύο έννοιες στην προσπάθειά τους να προσεγγίσουν το πρόβλημα μετρήσεως του τουριστικού προϊόντος. Την έννοια του τουριστικού κλάδου, ο οποίος αναφέρεται στις δραστηριότητες που παράγουν αγαθά και υπηρεσίες συνδεόμενα με τους τουρίστες. Την έννοια της τουριστικής οικονομίας, στην οποία περιλαμβάνονται τόσο τα αγαθά και οι υπηρεσίες που συνδέονται άμεσα με τον τουρίστα, όσο και οι παραγωγικές δραστηριότητες που εξαρτώνται σε υψηλό βαθμό, ακόμη και για την ύπαρξή τους, από την τουριστική δαπάνη. Η συνεισφορά του τουρισμού στην εγχώρια οικονομία διακρίνεται σε άμεση, έμμεση και προκαλούμενη. Η αύξηση της τελικής ζήτησης ως αποτέλεσμα της τουριστικής δαπάνης επηρεάζει τις επιχειρήσεις εκείνες που το μεγαλύτερο μέρος του κύκλου εργασιών τους προέρχεται από την ανάπτυξη της τουριστικής δραστηριότητας. Οι μεταβολές του επιπέδου της παραγωγής, λόγω της τουριστικής κατανάλωσης, σε συνδυασμό με την αύξηση των αρχικών εισροών που χρησιμοποιούν οι επιχειρήσεις αυτές αντιπροσωπεύουν την άμεση επίδραση από την τουριστική κατανάλωση. Η μεγαλύτερη παραγωγή στους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας που επηρεάζονται άμεσα από τον τουρισμό, συνεπάγεται επίσης την αύξηση της ζήτησης για προϊόντα άλλων κλάδων που χρησιμοποιούνται στη παραγωγική διαδικασία. Δημιουργείται έτσι από την πλευρά των προμηθευτών, η ανάγκη επιπρόσθετων εισροών για την κάλυψη της επιπλέον ζήτησης των προϊόντων που οι ίδιες παράγουν. Η αλληλεξάρτηση αυτή μεταξύ των παραγωγικών διαδικασιών σε μια οικονομία αποτελεί την έμμεση επίδραση. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 25

26 Επιπρόσθετα, τα νοικοκυριά αμείβονται με εισοδήματα για την εργασία την οποία προσφέρουν στο πλαίσιο ικανοποίησης της τελικής ζήτησης για τουριστικά προϊόντα και υπηρεσίες κατά το μήκος της αλυσίδας αξιών. Παράλληλα, ως καταναλωτές δαπανούν τα εισοδήματά τους για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών. Έτσι μια αλλαγή στην ποσότητα της εργασίας που χρειάζεται για την παραγωγή σε έναν ή περισσότερους κλάδους επηρεάζει το εισόδημά τους, άρα και τις δαπάνες τις οποίες κάνουν ως καταναλωτικές μονάδες. Επομένως, το ύψος των αγορών τους εξαρτάται από το εισόδημά τους, το οποίο με τη σειρά του εξαρτάται από το μέγεθος της παραγωγής κάθε κλάδου. Με τον όρο προκαλούμενη επίδραση περιγράφεται η συνεισφορά στα αποτελέσματα από τη ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες στην οικονομία, ως αποτέλεσμα της μεταβολής του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών που λαμβάνουν κατά μήκος της αλυσίδας αξίας των τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 26

27 4.5 ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ 21 ο ΑΙΩΝΑ Η σημασία του τουρισμού για τη χώρα μας είναι εμφανής λαμβάνοντας υπόψη ορισμένα μεγέθη που χαρακτηρίζουν τις διαστάσεις και τις τάσεις εξέλιξης του. Η πορεία του διεθνούς τουρισμού, παρά τις πολλές διακυμάνσεις, δείχνει πολύ μεγάλη αντοχή και μια σταθερή ανοδική μέση τάση σύμφωνα με τον ΠΟΕ. Με το ξεκίνημα του 21 ου αιώνα, διαπιστώνεται ήδη η εμφάνιση ορισμένων νέων βασικών τάσεων στον τουρισμό: Έντονο ενδιαφέρον για την ασφάλεια. Συντομότερα και πιο συχνά ταξίδια διακοπών, αλλά λιγότερα διαλείμματα Σαββατοκύριακου. Μεταστροφή από τα μακρινά ταξίδια προς τα εσωτερικά και τα ενδοπεριφερειακά. Μεταστροφή από τις εναέριες στις επίγειες μεταφορές παρά του χαμηλού κόστους στις αερομεταφορές. Συνεχιζόμενη τάση προς όψιμες κρατήσεις και αυξανόμενη χρήση του διαδικτύου για αγορές ταξιδιών. Αυξανόμενη ζήτηση για μερικά πακέτα διακοπών ή ανεξάρτητα και ατομικά διαμορφωμένες διακοπές, σε βάρος των παραδοσιακών συνολικών πακέτων. Μεγαλύτερο ενδιαφέρον για διακοπές που προσφέρουν εμπειρίες και επαφή με τη φύση. Επικράτηση και αναμονή προσφορών και ευκαιριών τελευταίας στιγμής. Νέες δυνατότητες για συνδυασμένες δραστηριότητες τουρισμού και αναψυχής θα προσφέρει η ανάπτυξη της τηλε εργασίας, οπότε και οι προορισμοί θα αποκτήσουν νέο περιεχόμενο και νέες λειτουργίες. Τέλος, η αναζήτηση συνθηκών ασφάλειας για τη ζωή και την υγεία θα αποτελέσει την πιο σημαντική προτεραιότητα των τουριστών. Χρέος όλων των κρατών είναι να κάνουν ότι μπορούν ώστε να περιορίσουν με την ανάπτυξη της διεθνούς συνεργασίας ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 27

28 κάθε απειλή για την ειρήνη και την επιβίωση της ανθρωπότητας, ώστε να ωφελήσουν έτσι όχι μόνο τον τουρισμό, αλλά και την βιωσιμότητα. (ΕΟΤ, 2003) ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 28

29 4.6 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ Η Ελλάδα διατηρεί σε γενικές γραμμές τη θέση της ανάμεσα στις βασικές ανταγωνίστριες χώρες της Μεσογείου, μετά την Ισπανία και την Ιταλία, τα τελευταία χρόνια όμως αισθάνεται ισχυρή πίεση ιδιαίτερα από την Τουρκία, όπως απεικονίζεται στον συγκεντρωτικό πίνακα 2 που ακολουθεί. Πίνακας 2: εξέλιξη αφίξεων τουριστών στις χώρες της μεσογείου Το 2010 η Ελλάδα βρισκόταν στην 17 η θέση της παγκόσμιας τουριστικής κατάταξης, όμως τα τελευταία χρόνια υποχώρησε. Οι κυριότεροι λόγοι που συντελέσαν σ αυτό είναι η οικονομική κρίση και η άνοδος στον τομέα του τουρισμού των χωρών της Μεσογείου. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 29

30 Πίνακας 3: Παγκόσμια κατάταξη τουριστικών προορισμών σύμφωνα με τον UNWTO Η ελληνική τουριστική βιομηχανία αντιμετωπίζει ήδη σημαντικές προκλήσεις, εξαιτίας της ανάδειξης νέων καi δυναμικών τουριστικών προορισμών στην περιοχή της Μεσογείου (Τουρκία, Κροατία, Βουλγαρία, Μαυροβούνιο) αλλά και αλλού. Οι νέες δυνάμεις προβάλλουν παρεμφερές τουριστικό προϊόν, με αποτέλεσμα να είναι επιτακτική ανάγκη η ελληνική τουριστική βιομηχανία να μεταβληθεί και να γίνει πιο ανταγωνιστική. Με άλλα λόγια, είναι απόλυτα αναγκαίο να ενταθούν οι προσπάθειες για διατήρηση και βελτίωση της θέσης της χώρας μας στη διεθνή τουριστική αγορά. Τα προηγούμενα χρόνια τα γειτονικά κράτη δεν κατάφερναν να γίνονται ελκυστικά και η Ελλάδα θεωρούνταν ο «φτηνός» προορισμός του ευρωπαϊκού νότου. Ένας από τους λόγους που η Ελλάδα «ακρίβυνε» τα τελευταία χρόνια είναι το γεγονός ότι εντάχτηκε στην Ευρωζώνη, άρα έχασε τη δυνατότητα να «παίζει» με τις συναλλαγματικές ισοτιμίες, ώστε να γίνεται πιο ελκυστική σε επίπεδο τιμών. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 30

31 Η παρουσία νέων «παικτών» στη σκακιέρα της τουριστικής βιομηχανίας επιτάσσει αφενός την ανανέωση και διαφοροποίηση του ελληνικού τουριστικού προϊόντος και αφετέρου τον προσανατολισμό προς τις τμηματοποιημένες αγορές καθώς και επανατοποθέτηση του προορισμού στη διεθνή αγορά αλλά και εξειδικευμένη στόχευση. Η Ελλάδα σύμφωνα με την Παγκόσμια Έκθεση Ανταγωνιστικότητας για το , έρχεται μόλις 91 η στη συνολική παγκόσμια κατάταξη ως προς το γενικό δείκτη ανταγωνιστικότητας τουρισμού και ταξιδιών. 4 Οι δείκτες στους οποίους τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της χώρας μας εμφανίζονται να είναι ισχυρότερα, σύμφωνα με την παραπάνω έκθεση, είναι η αποδοτικότητα της αγοράς εργασίας, η τεχνολογική εξέλιξη και το νέο θεσμικό περιβάλλον της χώρας. Εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, η Ελλάδα αναγκάστηκε να βελτιώσει ορισμένους τομείς όπως τα δημόσια θεσμικά όργανα (την αποδοτικότητα της κυβέρνησης, τη διαφθορά, την αθέμιτη επιρροή) αλλά συνεχίζει να λαμβάνει χαμηλή αξιολόγηση, κατατάσσοντας την 102 η. Το μεγαλύτερο πρόβλημα της χώρας μας είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης των ξένων αγορών κυρίως οικονομικών, οι οποίοι βλέποντας την υπάρχουσα κατάσταση και την αβεβαιότητα που επικρατεί δεν προχωρούν σε επενδύσεις. Παρόλα αυτά όμως η Ελλάδα προκειμένου να ξεπεράσει την κρίση στηρίζεται στο εμπεριστατωμένο εργατικό δυναμικό που διαθέτει. Είναι γνωστό παγκοσμίως ότι οι Έλληνες επιστήμονες είναι οι καλύτεροι άρτιοι εκπαιδευμένοι σε διάφορους τομείς αλλά και στον τομέα των νέων τεχνολογιών για τη βελτίωση της παραγωγικότητας. Γι αυτό το λόγο, θεωρούν ότι με συνεχής προσπάθειες και συνεχής βελτίωσης, η Ελλάδα θα ανακάμψει και θα ξαναβρεί την ανταγωνιστικότητά της στα επόμενα χρόνια. 4 η κατάταξη της Έκθεσης του αφορά σε σύνολο 148 χωρών, έναντι 139 εκείνης του Πηγή: The Global Competitiveness Report ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 31

32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ο - ΟΦΕΛΗ ΚΑΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΕΣ, ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Οι θετικές επιδράσεις της ανάπτυξης των διαφόρων μορφών του εναλλακτικού τουρισμού στην Ελλάδα εντοπίζονται σε οικονομικό, κοινωνικό, πολιτισμικό, περιβαλλοντικό επίπεδο της χώρας. Σε επιχειρηματικό επίπεδο, ο εναλλακτικός τουρισμός συμβάλλει στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Αυτό είναι καθοριστικό για τις ευαίσθητες, από άποψη εργασίας, κοινωνικές ομάδες των νέων και των γυναικών. Ακόμα, αναπτύσσεται συνήθως από τον τοπικό πληθυσμό δημιουργώντας συμπληρωματικά εισοδήματα για τις οικογένειες και συγκρατώντας τον κόσμο στις εστίες του. Αυτό αποκτά ιδιαίτερη σημασία στις περιοχές που αντιμετωπίζουν σημαντική πληθυσμιακή μείωση και δημογραφική γήρανση. Η συμπληρωματικότητα του εισοδήματος αποτελεί θεμελιακό στοιχείο και εισάγει αυτομάτως την αναπτυξιακή και κοινωνική διάσταση στην έννοια «εναλλακτικός τουρισμός». Δεν αποτελεί τουριστική δραστηριότητα που θα υποκαταστήσει την ήδη υπάρχουσα απασχόληση του ντόπιου πληθυσμού, αλλά αντιθέτως είναι αυτός που θα την στηρίξει και θα την ενισχύσει. Αυτό σημαίνει μεγαλύτερο διαθέσιμο εισόδημα και βελτίωση των όρων ζωής. Η ανάπτυξη του εναλλακτικού τουρισμού συμβάλλει τα μέγιστα στην τοπική, περιφερειακή ανάπτυξη αφού η ύπαρξη του συντελεί στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, μέσω της δημιουργίας της απαραίτητης τουριστικής υποδομής ήπιας κλίμακας, η οποία εναρμονίζεται ε το φυσικό περιβάλλον. Η περιφερειακή ανάπτυξη συνδυάζεται με την προστασία και την ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος, δεν δρα ανταγωνιστικά προς τους φυσικούς πόρους. Αντίθετα, συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση τόσο των μόνιμων κατοίκων όσο και των επισκεπτών στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 32

33 κληρονομιάς. Η επαφή του τουρίστα επισκέπτη με τα οικοσυστήματα εντείνει την οικολογική συνείδηση και ευαισθητοποίηση με σκοπό την ενεργό συμμετοχή του στην προστασία της φύσης. Η εκμετάλλευση του πλούτου της περιοχής γίνεται από τους ντόπιους επιχειρηματίες, που δεν παραβλέπουν την πολιτιστική κληρονομιά. Έτσι αναπτύσσεται και διατηρείται από την κοινωνία η λαογραφία, η τοπική αρχιτεκτονική, η αναβίωση εργασιών και τεχνών για παραγωγή παραδοσιακών προϊόντων, τοπικά έθιμα και οργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων. Όλα αυτά συντηρούν και δεν αλλοιώνουν το χαρακτήρα της περιοχής, αναδεικνύοντας τη διαφορετικότητα και τη μοναδικότητα του κάθε τόπου. Θεωρητικά ο εναλλακτικός τουρισμός είναι ο τουρισμός που στην ιδανική περίπτωση ισοακτανέμει τους τουρίστες και το σύνολο της τουριστικής δραστηριότητας σε όλους τους μήνες του έτους αμβλύνοντας έτσι το πρόβλημα της τουριστικής εποχικότητας και τη διαφοροποίηση των τουριστικών περιόδων. Αποτελεί λύση για την αποκέντρωση του τουριστικού κυκλώματος, καταργεί την τοπική και χρονική υπερσυγκέντρωση τουριστών, αλλά και για τη μείωση του κοινωνικού κόστους ανάπτυξης του τουρισμού αστικών περιοχών που έχει επιφέρει ο μαζικός τουρισμός. Ακόμα, ο εναλλακτικός τουρισμός αποτελεί πηγή εσόδων για την ελληνική οικονομία. Οι κύριες θετικές οικονομικές επιδράσεις σχετίζονται με κέρδη συναλλάγματος και τις συνεισφορές στα κρατικά έσοδα 5. Οι τουριστικές δαπάνες, η εξαγωγή και εισαγωγή σχετιζόμενων αγαθών και υπηρεσιών επιφέρουν έσοδα στην οικονομία της Ελλάδας που φιλοξενεί τους τουρίστες. Αλλά κρατικά έσοδα από την ανάπτυξη του εναλλακτικού τουρισμού μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως άμεσες και έμμεσες εισφορές. Στις άμεσες εισφορές περιλαμβάνονται οι φόροι σε εισοδήματα που προέρχονται από τουριστική απασχόληση, από τουριστικές επιχειρήσεις και από άμεσες χρεώσεις σε τουρίστες, όπως ο οικολογικός φόρος ή οι φόροι αναχώρησης. 5 Τσάρτας., Π., 1993, Τουριστική ανάπτυξη Περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις, εκδόσεις Σύγχρονη εποχή, Αθήνα ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 33

34 Οι έμμεσες εισφορές προκύπτουν από φόρους και δασμούς σε αγαθά και υπηρεσίες προς τους τουρίστες, όπως για παράδειγμα φόρους για αναμνηστικά αντικείμενα, αλκοολούχα ποτά, εστιατόρια κλπ. Τα ταξίδια φέρνουν τους ανθρώπους, διαφορετικών πολιτισμών, σε επαφή μεταξύ τους. Λόγω του ιδιαίτερου χαρακτήρα του εναλλακτικού τουρισμού, μπορεί να δημιουργηθεί σιωπηρά ένα κλίμα κατανόησης ανάμεσα στους ανθρώπους και στους «φιλοξενούμενους» και τους «οικοδεσπότες». Με τον τρόπο αυτό, αυξάνονται οι πιθανότητες για τους ανθρώπους να αναπτύξουν αμοιβαία συμπάθεια και κατανόηση και να μειωθούν οι προκαταλήψεις. Έτσι ο εναλλακτικός τουρισμός λειτουργεί και αυτός ως μέσο για τη διατήρηση της ειρήνης 6. 6 Τσάρτας., Π., 1993, Τουριστική ανάπτυξη Περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις, εκδόσεις Σύγχρονη εποχή, Αθήνα ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 34

35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ο - ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Πρόκειται για οργανωμένα συμπλέγματα δραστηριοτήτων και υποδομών (θεματικά πάρκα και μουσεία) που έχουν ένα κοινό θέμα. Για να κατασκευαστούν επιβάλλεται να δαπανηθούν μεγάλα χρηματικά ποσά και υπάρχουν ποικίλα θεματικά πάρκα κυρίως στο εξωτερικό, όπως π.χ. θεματικά πάρκα για παιδιά, θεματικά πάρκα που έχουν σχέση με την τεχνολογία ή την πολιτιστική παράδοση μιας περιοχής, κλπ. Οι κύριες κατηγορίες θεματικών πάρκων είναι οι εξής: πάρκα διασκέδασης, ιστορικά πάρκα και πάρκα για σαφάρι (Λαγός, 2005: 74-75, McClung, 1991, Braun & Soskin, 1999). Τα πρώτα θεματικά πάρκα εμφανίστηκαν κατά τις αρχές του δεύτερου αιώνα στην Αμερική και από τότε ολοένα και αναπτύσσονται παγκοσμίως σε γρήγορους ρυθμούς. Στην Ελλάδα υπάρχουν ορισμένα πάρκα σε διάφορες περιοχές της χώρας, όπως η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη η Κέρκυρα και η Ρόδος. Στον παρακάτω πίνακα παρατίθενται τα δυνατά και τα αδύναμα σημεία, οι απειλές και οι ευκαιρίες της Περιφέρειας αναφορικά με την προώθηση και ανάπτυξη του θεματικού τουρισμού. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 35

36 ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ Ισχυρή πολιτική θέληση για την ανάπτυξη του θεματικού Ανάπτυξη περιορισμένων πολιτιστικών διαδρομών τουρισμού Υποδομές ΤΠΕ για να στηρίξουν το θεματικό τουρισμό Απώλεια παραδοσιακού χαρακτήρα Σημαντικοί πόροι (φυσικοί, θρησκευτικοί, ιαματικοί, πολιτιστικοί, χιονοδρομικά Δυσλειτουργία μεταξύ της δημόσιας διοίκησης και άλλων φορέων σχετικά με τον τουρισμό κέντρα κλπ) Εξειδικευμένο προσωπικό Μείωση του πληθυσμού των απομακρυσμένων περιοχών «Προφορική» προώθηση του Ανεργία προϊόντος Λογικά επίπεδα τιμών Σε μερικές περιπτώσεις αποτυπώνεται μη ικανοποιητική προσφορά υπηρεσιών και έλλειψη επαγγελματισμού Δυνητική ζήτηση Δυσκολία ανάπτυξης τουριστικής δραστηριότητας σε περιόδους χαμηλής ζήτησης (Δεκέμβριος Μάρτιος) Ύπαρξη σημαντικού δικτύου μεταφορών Καλή σύνδεση με πτήσεις charter με τις βασικές αγορές πηγές Αυξημένη ζήτηση του προϊόντος «ήλιος και θάλασσα» ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 36

37 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ Συνεχής τεχνολογική ανάπτυξη και εξέλιξη στα ψηφιακά μέσα επικοινωνίας Αυξημένος ανταγωνισμός από τα Βαλκάνια και άλλους Ευρωπαϊκούς προορισμούς Αναγνωσιμότητα του προορισμού στις υπερπόντιες χώρες και στην Ευρώπη Παραδοσιακή ζήτηση που ελέγχεται από τους Tour Operators Θετική τάση ζήτησης του προϊόντος «ήλιος και θάλασσα» Περιβαλλοντική υποβάθμιση εξαιτίας του μαζικού τουρισμού Ασφαλής ταξιδιωτικός προορισμός Στασιμότητα στις υπερπόντιες αγορές και αδυναμία υποκατάστασης της αγοράς της Δυτικής Ευρώπης από νέες αγορές Καλή γεωγραφική θέση Συνεχείς και πιο πιεστικές ενέργειες marketing προσέλκυσης τουριστών Ανάπτυξη νέων μορφών τουρισμού σύμφωνα και με τις ανάγκες της εποχής Μείωση των «επαναλαμβανόμενων τουριστών» Πηγή κεντρίσματος διαφόρων Γενική οικονομική κρίση event διεθνούς βεληνεκές Παρουσία ενός σημαντικού δικτύου μέσων μεταφοράς Κίνδυνος να αποβεί η χώρα ακριβός προορισμός, για νομισματικούς λόγους Προώθηση νέων θεσμικών παρεμβάσεων που στοχεύουν στο άνοιγμα της αγοράς Μείωση της γραφειοκρατίας ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 37

38 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ο - ΠΡΟΦΙΛ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 7.1 ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Η περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας καταλαμβάνει το κεντρικό τμήμα της Βόρειας Ελλάδας και αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη σε έκταση περιφέρεια της Ελλάδας σύμφωνα με την Απογραφή του Κατέχει μια σημαντική γεωγραφική θέση αφενός για την Ευρωπαϊκή Ένωση, αφού για πολλούς θεωρείται ως η κύρια «πύλη» της Ευρώπης στα Βαλκάνια, και αφετέρου για την ίδια την Ελλάδα. Συνορεύει στα βόρεια με τη Βουλγαρία και την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ), στα ανατολικά με την Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, στα δυτικά με την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας και στο νότο με το Αιγαίο Πέλαγος. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 38

39 Πίνακας 4: Διοικητική Διαίρεση Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας Περιλαμβάνει εφτά (7) Νομούς: Θεσσαλονίκης, Ημαθίας, Κιλκίς, Πέλλας, Πιερίας, Σερρών και Χαλκιδικής και 38 δήμους ύστερα από την εφαρμογή του νόμου «Καλλικράτης» το 2010 για την αναδιαμόρφωση των νομαρχιών και ΟΤΑ της χώρας. Ο πληθυσμός της σύμφωνα με την απογραφή του 2011 ανέρχεται σε κατοίκους και αποτελεί το 17,1% του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Η πρωτεύουσα της Περιφέρειας είναι η Θεσσαλονίκη, η οποία συγκεντρώνει το 59% του πληθυσμού της Περιφέρειας, ενώ η Περιφερειακή Ενότητα Σερρών αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη πληθυσμιακά πόλη της περιφέρειας. 7.2 ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Το κλίμα της Περιφέρειας χαρακτηρίζεται στην παραθαλάσσια πεδινή και παράκτια ζώνη ως Μεσογειακό, ενώ στο μετέπειτα εσωτερικό τμήμα Ηπειρωτικό και Ορεινό. Γενικά στο σύνολο της Περιφέρειας επικρατούν τρεις βασικοί τύποι κλίματος, οι οποίοι δε διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους και οι οποίοι σε διαφορετικό βαθμό ο ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 39

40 καθένας διατηρούν τα χαρακτηριστικά του Μεσογειακού κλίματος. Οι τύποι αυτοί είναι: Μεσογειακός τύπος: Χαρακτηρίζεται από ήπιους χειμώνες με σχετικά μικρό ετήσιο θερμοκρασιακό εύρος και ζεστά καλοκαίρια. Ο τύπος αυτός συναντάται ευρέως στην παράλια ζώνη και στις πεδινές περιοχές (Θεσσαλονίκη Σέρρες και Χαλκιδικής) Ηπειρωτικός τύπος: Χαρακτηρίζεται από ψυχρό χειμώνα και ζεστά καλοκαίρια. Αποτελεί μεταβατικό τύπο κλίματος μεταξύ του Μεσογειακού και του Μεσευρωπαϊκού. Συναντάται στο ημι-ορεινό και ορεινό τμήμα της Περιφέρειας καθώς και στην ενδοχώρα. Ορεινός τύπος: Ο κλιματολογικός αυτός τύπος πλησιάζει περισσότερο το Μεσευρωπαϊκό διατηρώντας όμως σε μεγάλο βαθμό τα χαρακτηριστικά του Μεσογειακού κλίματος. Συναντάται στην ορεινή ζώνη (άνω των 1000 μέτρων). 7.3 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Σύμφωνα με τα βασικά μακροοικονομικά μεγέθη, η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας έχει τη δεύτερη μεγαλύτερη συμμετοχή Περιφέρειας (15,03%) στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν μετά την Περιφέρεια Αττικής με (43,4%). Στον παρακάτω πίνακα 5 παρουσιάζονται ορισμένα βασικά μεγέθη της Περιφέρειας. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 40

41 Πίνακας 5: Βασικά μεγέθη Περιφέρειας Η οικονομία της Περιφέρειας στηρίζεται κατά κύριο λόγο στον πρωτογενή τομέα παραγωγής, παρόλο που και αυτός είναι ευάλωτος εξαιτίας της εξάρτησής του από τις χρηματοδοτήσεις και τις εισαγωγές αγροτικών προϊόντων. Ωστόσο, τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται έντονα μια στροφή στον τομέα εργασίας, από το δευτερογενή στον τριτογενή τομέα. Αυτό διότι πολλές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνταν στην περιοχή κυρίως στον τομέα της (ένδυσης υπόδησης) έχουν κλείσει τις παραγωγικές τους μονάδες και τις έχουν μετεγκαταστήσει κυρίως στη Βουλγαρία και στη FYROM, όπου το εργατικό κόστος είναι πολύ πιο χαμηλό (περίπου με αναλογία 5 προς 1) όπως και η φορολογία των επιχειρήσεων. Η συμμετοχή του κάθε παραγωγικού τομέα στη συνολική ακαθάριστη προστιθέμενη αξία της Κεντρικής Μακεδονίας για τα έτη 2004 και 2009 παρουσιάζεται στους Πίνακες 6 και 7 αντίστοιχα: ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 41

42 Πίνακας 6: Συμμετοχή τομέα παραγωγής στην περιφερειακή ανάπτυξη 2004 Πίνακας 7: Συμμετοχή τομέα παραγωγής στην περιφερειακή ανάπτυξη 2009 ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 42

43 Όπως παρατηρούμε ο τριτογενής τομέας είναι ο μεγαλύτερος συγκριτικά τομέας στην Περιφέρεια, καθώς το μεγαλύτερο μέρος του εργατικού δυναμικού (67%) απασχολείται στον τριτογενή τομέα. Μεταξύ των Περιφερειακών Ενοτήτων της Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας παρατηρούνται αρκετές διαφορές τόσο στην έκταση της κηπευτικής γης όσο και στο είδος των δενδρωδών καλλιεργειών. 7.4 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Συγκεντρώνει το 21% των σχολικών μονάδων, εκπαιδευτικών και μαθητών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε εθνικό επίπεδο, ενώ παράλληλα υπάρχουν 3 Πανεπιστήμια και 2 Τεχνολογικά Ιδρύματα συγκεντρώνοντας το 27% των φοιτητών σε εθνικό επίπεδο υποδηλώνοντας με αυτόν τον τρόπο τη σημαντικότητα των ανώτατων και ανώτερων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων για τη βιωσιμότητα και την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη της περιοχής. 7.5 ΔΙΚΤΥΟ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ Οι υποδομές είναι σχετικά ικανοποιητικές. Η περιφέρεια διασχίζεται από δύο κάθετους νευραλγικούς οδικούς (και σιδηροδρομικούς) άξονες, αυτόν της ΠΑΘΕ (Πάτρα Αθήνα Θεσσαλονίκη Εύζωνοι) και την Εγνατία Οδό (Αλεξανδρούπολη Ηγουμενίτσα). Διαθέτει ένα διεθνές αεροδρόμιο στη Θεσσαλονίκη, που το 2004 μετέφερε περί τα 2,5 εκατομμύρια ανθρώπους καθώς και ένα εμπορικό και επιβατικό λιμένα πάλι στη Θεσσαλονίκη, που αποτελεί το δεύτερο μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 43

44 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ο - ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ 8.1 Πρωτογενής τομέας Η Κεντρική Μακεδονία περιλαμβάνει πέντε από τους πλέον αναπτυγμένους γεωργικά νομούς της χώρας και αποτελεί κέντρο παραγωγής βασικών προϊόντων της ελληνικής γεωργίας, μεταξύ των οποίων εξαγώγιμα είναι τα ροδάκινα, το βαμβάκι, ο καπνός, το σπαράγγι και τα προϊόντα μεταποίησης των ροδάκινων και τομάτας. Επίσης στην Περιφέρεια απαντώνται όλοι οι κλάδοι της ζωικής παραγωγής. Η Κεντρική Μακεδονία είναι το κύριο κέντρο παραγωγής βοοτροφίας της χώρας, ενώ σχετικά μεγάλο ποσοστό καταλαμβάνουν και τα άλλα ζωικά προϊόντα. 7 Οι νομοί Θεσσαλονίκης και Χαλκιδικής αποτελούν τα κύρια κέντρα ανάπτυξης της αλιείας. Οι φυσικές συνθήκες είναι ευνοϊκές για την ανάπτυξη της ιχθυοκαλλιέργειας και έχει αναπτυχθεί μικρός αριθμός ιχθυοτροφείων. Επίσης σημαντική ανάπτυξη παρουσιάζει και η όστρακο καλλιέργεια με εξαγωγικό προσανατολισμό. Η Κεντρική Μακεδονία αν και διαθέτει σημαντικό όγκο γλυκών υδάτων δεν έχει καταφέρει να αναπτύξει ανάλογα τη σχετική αλιεία. 7 Πηγή ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας, http// ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 44

45 Οι κύριες αδυναμίες του αγροτικού τομέα της περιφέρειας είναι: 1. Η μεγάλη εξάρτηση από έντονα επιδοτούμενες καλλιέργειες 2. Η συγκέντρωση της μεταποίησης ως προς τα προϊόντα και το χώρο 3. Το εγγειοδιαρθρωτικό πρόβλημα 4. Η μη αποτελεσματική αξιοποίηση των υδατικών πόρων 5. Η ενδοπεριφερειακή ανισότητα και η ύπαρξη ορεινών και μειονεκτικών περιοχών με σχετική αναπτυξιακή καθυστέρηση 6. Η μεγάλη εξάρτηση της οικονομίας των αγροτικών περιοχών από γεωργικές δραστηριότητες 7. Οι αδυναμίες που συνοδεύονται με το ανθρώπινο δυναμικό και τις οργανώσεις του 8. Τα προβλήματα της κτηνοτροφίας που προκύπτουν από την ανεπαρκή υποδομή για τη στήριξή της 8.2 Δευτερογενής τομέας Η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας παρουσιάζεται ως μια από τις δυναμικές περιοχές του νέου βιομηχανικού χώρου της βόρειας Ελλάδας. Το μεγαλύτερο βάρος της απασχόλησης στο μεταποιητικό τομέα της Περιφέρειας έχουν οι κλάδοι του ενδύματος υποδήματος, των τροφίμων, των επίπλων και της καπνοβιομηχανίας, οι οποίοι ξεπερνούν και το μέσο εθνικό ποσοστό στη συνολική απασχόληση. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται στην περιφέρεια μια έντονη αποβιομηχάνιση λόγω της μετεγκατάστασης των επιχειρήσεων εντάσεως εργασίας στις γειτονικές χώρες. Στον κλάδο των τροφίμων ειδικεύονται οι νομοί Θεσσαλονίκης, Σερρών, Χαλκιδικής, Πέλλας, Ημαθίας και Πιερίας, στο ένδυμα υπόδημα οι νομοί Σερρών, Κιλκίς, Πιερίας και Θεσσαλονίκης, ενώ στο ξύλο και στα ποτά ο νομός Χαλκιδικής και ο νομός Θεσσαλονίκης. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 45

46 8.3 Τριτογενής τομέας Έντονη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια παρουσιάζουν οι διεθνείς θαλάσσιες και εναέριες μεταφορές, καθώς επίσης και το εμπόριο. Η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας αν και διαθέτει σημαντικά πλεονεκτήματα για την ανάπτυξη πολύμορφης τουριστικής δραστηριότητας δεν έχει μέχρι στιγμής καταφέρει να επιτύχει κάποια τουριστική διαφοροποίηση. Αντιθέτως κυριαρχεί ο παράκτιος μαζικός τουρισμός, με κύριες συνέπειες την εποχικότητα και την υπερεκμετάλλευση και υποβάθμιση των υφιστάμενων πόρων. Η παράκτια ζώνη της Κεντρικής Μακεδονίας και κατά κύριο λόγο η Χαλκιδική και σε μικρότερο βαθμό η Πιερία, καθώς και οι ακτές της ευρύτερης περιοχής της Θεσσαλονίκης είναι οι βασικοί χώροι υποδοχής αλλοδαπών και ημεδαπών τουριστών. Παρά το γεγονός ότι πολλές περιοχές της Περιφέρειας διαθέτουν δυνατότητες ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού όπως χειμερινό, ορεινό (5 χιονοδρομικά), αγροτουρισμός, πολιτιστικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον (Χαλκιδική Πέλλα) κλπ, δεν έχουν καταφέρει να αναπτύξουν σε σημαντικό βαθμό αυτές τις δραστηριότητες. Αντιθέτως, οι κύριες μορφές τουρισμού στην περιοχή αφορούν κυρίως τουρισμό διακοπών/ αναψυχής για εκείνους που καταλήγουν σε ξενοδοχειακά καταλύματα και camping s. 8.4 ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ Η ανάπτυξη της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας ως «πύλη» της Ελλάδας προς την Ευρώπη καθώς και η σύνδεση της με δίκτυα επικοινωνίας και ενέργειας εθνικής και διεθνούς σημασίας, δημιουργεί πρωταρχικά πλεονεκτήματα για την ανάπτυξη της περιοχής, ενώ παράλληλα προωθεί το δυναμικό ρόλο της Θεσσαλονίκης ως «μητρόπολη» στην περιοχή των Βαλκανίων. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 46

47 Η Περιφέρεια αποτελεί μια περιοχή με πλούσια επισκεψιμότητα 18,2% της συνολικής εγχώριας τουριστικής κίνησης, με 3,21 εκατομμύρια τουρίστες το Αποτελεί σημαντικό πόλο τουριστικών δραστηριοτήτων με κύριο χαρακτηριστικό, το μεγάλο εύρος παράκτιων περιοχών κυρίως της Πιερίας και της Χαλκιδικής. Λόγω του ότι οι περιοχές αυτές συγκεντρώνουν αυξημένη τουριστική ζήτηση το καλοκαίρι, τον υπόλοιπο χρόνο η ζήτηση για τουριστικές δραστηριότητες περιορίζεται σημαντικά δημιουργώντας αυξημένη εποχικότητα. Εκτός από τις τουριστικά ανεπτυγμένες περιοχές, περιοχές της Περιφέρειας που προσφέρουν ευκαιρίες για ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού είναι η λίμνη Κερκίνη, το Βέρμιο- Καϊμακτσαλάν Έδεσσα Βέροια Νάουσα και το βουνό Όλυμπος. Τέλος, σημαντικούς θρησκευτικούς μαγνήτες αποτελούν το βουνό Όλυμπος, το Όρος Άθως με το Άγιο Όρος, οι οποίοι μπορούν να συνδυαστούν με το Βυζαντινό, μοντέρνο και παραδοσιακό θρησκευτικό χαρακτήρα της Θεσσαλονίκης. Έχει επίσης ισχυρό πλεονέκτημα πολιτιστικών πόρων προερχόμενες από τα προϊστορικά χρόνια και φτάνοντας μέχρι τη νεώτερη ιστορία. Η προώθηση των πολιτιστικών μνημείων της περιοχής πετυχαίνεται μέσα από τη δημιουργία δικτύων. Ωστόσο υπάρχει ακόμη έλλειψη στην προώθηση και τη διαχείριση αρχαιολογικών και άλλων χωρών εξαιτίας κυρίως μεμονωμένων ενεργειών. Στην Περιφέρεια υπάρχουν 23 αναγνωρισμένα παραδοσιακά χωριά, όπως για παράδειγμα ο Άγιος Αθανάσιος Πέλλας που αποτελεί το κυριότερο χειμερινό πόλο χιλιάδων τουριστών. Ιδιαίτερα για τις περιοχές που έχουν αναπτυχθεί σε ορεινές ή απομονωμένες περιοχές, η ανάπτυξη δικτύων συνεργασίας και προώθησης αποτελεί σημαντικό στοιχείο. Ακόμη, εκτός από τα παραδοσιακά χωριά η Περιφέρεια έχει μεγάλο αριθμό διατηρητέων κτιρίων και μνημείων, τα οποία τις περισσότερες φορές έχουν αποτελέσει τη βάση για αστική ανάπτυξη σύμφωνα με συγκεκριμένους κανόνες προστασίας του περιβάλλοντος και διατηρησιμότητάς του. Η τουριστικά δυναμική Κεντρική Μακεδονία (έστω και τοπικά στην Χαλκιδική, Πιερία και Θεσσαλονίκη) αντιπροσωπεύει σε όρους ξενοδοχειακής και συναφούς αναδομής, το 10% του δυναμικού της χώρας. Οι παράκτιες ζώνες των νομών μαζί με την πόλη της Θεσσαλονίκης συγκεντρώνουν το 90% της ξενοδοχειακής αναδωμής της Περιφέρειας, ενώ εσωτερικά στην περιφέρεια εντοπίζονται μικρότερης κλίμακας ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 47

48 υποδομές σε περιοχές κυρίως με πόρους ειδυλλιακού τουριστικού ενδιαφέροντος όπως π.χ. χιονοδρομικά (Καϊμακτσαλάν, Σέλι, Βέρμιο, Αι Λιάς) ή ιαματικά λουτρά (Πόζαρ, Νιγρίτα Σερρών, Ν. Απολλωνία, Λαγκαδάς). Πίνακας 8: Διεθνείς Τουριστικές Αφίξεις 2012 Ο αριθμός των αφίξεων των αλλοδαπών τουριστών στη χώρα μας το 2012 σε σχέση με το 2011 παρουσίασε μείωση. Ωστόσο μέχρι και το γ τρίμηνο του 2013 (Ιανουάριος Σεπτέμβριος) καταγράφηκε 15,2% αύξηση στις αφίξεις, γεγονός που υποδηλώνει την αλλαγή κλίματος στις τουριστικές αφίξεις για την Ελλάδα. Επίσης σε Χαλκιδική και Θεσσαλονίκη κυριαρχεί ο μαζικός τουρισμός δηλαδή (charters, δίκτυα ταξιδιωτικών πρακτόρων, ομαδικές μετακινήσεις). Η ανάπτυξη και η προώθηση του θεματικού τουρισμού στην Περιφέρεια (τουρισμός, υγεία, ιαματικός τουρισμός, πολιτιστικός, γαστρονομικός, αγροτουριστικός, θρησκευτικός προσκηνυματικός, αθλητικός κλπ) μπορεί να προσφέρει συνεχόμενο τουρισμό όλο το χρόνο. Συνεπώς ο τουρισμός και δη ο θεματικός τουρισμός μπορεί να λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά για την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Οι δυνατότητες ανάπτυξης που μπορεί να προσφέρει ενδοπεριφερειακά αλλά και πολλαπλασιαστικά σε σχέση με τις όμορες περιφέρεις, μπορούν να την μετατρέψουν σε κεντρικό μοχλό ανάπτυξης τουρισμού αλλά και θεματικού τουρισμού στην περιοχή των Βαλκανίων. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 48

49 Οι επιστήμονες προκειμένου να καταλάβουν καλύτερα τις Δυνατότητες, τις Αδυναμίες, τις Ευκαιρίες και τις Απειλές μιας επιχείρησης ή μιας κατάστασης χρησιμοποιούν τη μέθοδο SWOT Analysis. Δημιουργήθηκε από τον Albert Humphrey, ο οποίος την εξέτασε τις δεκαετίες του 1960 και 1970 στο Stanford Research Institute (SRI). Αναπτύχθηκε για τις επιχειρήσεις και βασίζεται σε πληροφορίες από εταιρίες που ανήκουν στο Fortune 500. Η SWOT Analysis έχει υιοθετεί από οργανισμούς όλων των τύπων ως βοήθημα για τη λήψη αποφάσεων. Η μέθοδος αυτή είναι ένα επιχειρησιακό μοντέλο, που προσφέρει συγκριτικό πλεονέκτημα σε όσους την εφαρμόζουν γιατί επισημαίνει τα θετικά και τα αρνητικά ενός οργανισμού ή μιας κατάστασης. Παρακάτω παρουσιάζεται η SWOT Analysis για την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη τον Ιούλιο του 2013 από την Περιφέρεια σχετικά με το επιχειρησιακό σχέδιο αγροτικής ανάπτυξης «Καλάθι Αγροτικών Προϊόντων». ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 49

50 8.4.1 Ισχυρά σημεία (Δυνατότητες) Η γεωπολιτική θέση της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας στον ευρύτερο οικονομικό χώρο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Μεγέθυνση διακρατικών εμπορικών συναλλαγών με Βαλκανικές χώρες. Σημαντική παρουσία και επενδυτική δραστηριότητα ελληνικών επιχειρήσεων στα Βαλκάνια. Συμμετοχή στα Ευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών. Σημαντικός κόμβος μεταφοράς ενέργειας σε ελληνικό και Βαλκανικό επίπεδο. Διαθεσιμότητα αξιοποιήσιμου δυναμικού Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Δυναμικός παραγωγικός πόλος και κέντρο παραγωγής βασικών αγροτικών προϊόντων με ισχυρές τοπικές αγροτικές εξειδικεύσεις. Αξιόλογοι τουριστικοί πόροι. Ύπαρξη εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού. Συγκέντρωση μιας κρίσιμης μάζας Οργανισμών, Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων και Ερευνητικών Ιδρυμάτων. Σημαντικοί φυσικοί, εδαφικοί και υδάτινοι πόροι. Σημαντικό μέγεθος του δευτερογενή τομέα, με ισχυρή αλλά παραδοσιακή βάση, που καθιστά την Περιφέρεια δεύτερο βιομηχανικό κέντρο της χώρας, μετά την Αττική. Διασταύρωση Π.Α.Θ.Ε. και Εγνατίας οδού στην περιοχή. Ύπαρξη διεθνούς αερολιμένα και λιμένα στη Θεσσαλονίκη. Ύπαρξη θεσμοθετημένου χωροταξικού σχεδίου ανάπτυξης. Ύπαρξη αποκεντρωμένων υπηρεσιών σε όλες τις Περιφερειακές Ενότητες της Περιφέρειας. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 50

51 8.4.2 Αδυναμίες Γεωγραφική απόσταση από τα δυτικά Ευρωπαϊκά κέντρα και ανεπαρκείς συνδέσεις. Μικρή αξιοποίηση ενεργειακού δυναμικού. Κυριαρχία παραδοσιακών κλάδων ένταση εργασίας και χαμηλής εξειδίκευσης. Καθυστέρηση του πρωτογενούς τομέα ως προς την τεχνολογία, το ανθρώπινο δυναμικό, την υποδομή μεταποίησης, εμπορίας και διακίνησης των προϊόντων. Χαμηλό επίπεδο τεχνικής και οργανωτικής υποστήριξης των παραγωγών αγροτικών προϊόντων. Καθυστέρηση στην αναδιάρθρωση του αγροτικού τομέα και την αξιοποίηση των πρώτων υλών. Οργανωτικές αδυναμίες και δυσλειτουργίες των συλλογικών φορέων των αγροτών. Δυσχέρειες στο συντονισμό συνεργασία υπηρεσιών και φορέων διαχείρισης και υλοποίησης προγραμμάτων στην αγροτική ύπαιθρο. Ύφεση βιομηχανικής δραστηριότητας. Χαμηλή επιχειρηματικότητα «υψηλών προσδοκιών». Μικρή ανάπτυξη επιχειρηματικών συνεργασιών, χαμηλή χρηματοδότηση και ζήτηση έρευνας και καινοτομίας από επιχειρήσεις. Πληθυσμιακή αποδυνάμωση και γήρανση των παραμεθόριων και αγροτικών περιοχών. Χαμηλός βαθμός απασχόλησης του οικονομικά ενεργού πληθυσμού αι υψηλά ποσοστά ανεργίας. Σημαντικές ελλείψεις σε υποδομές περιβαλλοντικής προστασίας και μειωμένη δράση σε ενέργειες πρόληψης, παρακολούθησης και προστασίας οικολογικών πόρων. Αστάθεια του βιομηχανικού συστήματος και εξάρτησή του από εξωγενείς συνθήκες. Χαμηλή ανάπτυξη σιδηροδρομικών μεταφορών. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 51

52 Ελλείψεις στις μεταφορικές συνδέσεις μεταξύ διαφόρων αστικών κέντρων. Αδυναμία των μηχανισμών ελέγχου των περιβαλλοντικών όρων και επιπτώσεων. Αρνητικές επιπτώσεις από τη γεωργία στο περιβάλλον με ρύπανση λόγω εκροών και κακή διαχείριση υδατικών πόρων. Σοβαρές πιέσεις στους υδάτινους πόρους με ρύπανση και μείωση των όγκων. Ανορθολογικό και αναποτελεσματικό σύστημα διοίκησης με πολύπλοκες διοικητικές διαδικασίες και γραφειοκρατία. Έλλειψη συντονισμού μεταξύ των διαφόρων υπηρεσιών και φορέων με θέματα σχεδιασμού και ανάπτυξης. Ανάγκη ολοκλήρωσης της διοικητικής αποκέντρωσης, με μεγάλα προβλήματα στη μεταβατική περίοδο (Πρόγραμμα Καλλικράτης). Υστέρηση των δομών και μηχανισμών ποιοτικού ελέγχου. Υποβαθμισμένο τουριστικό προϊόν, κυρίως λόγω χαμηλής ποιότητας υπηρεσιών και συγκρούσεων χρήσεων γης Ευκαιρίες Διεύρυνση της Ε.Ε. προς ανατολάς και η συνεπακόλουθη αναβάθμιση των αγορών στη Βαλκανική ενδοχώρα. Ανάδειξη Περιφέρειας σε κέντρο παροχής υπηρεσιών γνώσης κα τεχνολογίας για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Επενδυτικές δυνατότητες στη Κεντρική Μακεδονία και στον ευρύτερο Βαλκανικό χώρο και η ενίσχυση της διασυνοριακής συνεργασίας. Καλή γεωγραφική θέση στις δυτικοευρωπαϊκές και ανατολικοευρωπαϊκές αγορές. Προώθηση θεσμικών μεταρρυθμίσεων με στόχο την απελευθέρωση των αγορών. Αυξανόμενη ζήτηση σε παγκόσμιο επίπεδο για ποιοτικότερα προϊόντα και υπηρεσίες. Διαρκής τεχνολογική εξέλιξη ιδρυμάτων και ΑΕΙ. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 52

53 Αλλαγή διατροφικών προτύπων και αυξανόμενη ζήτηση για μεσογειακά και βιολογικά προϊόντα. Εφικτή προσαρμογή της γεωργίας, κυρίως στις ορεινές περιοχές, στο πρότυπο αειφόρου γεωργικής δραστηριότητας. Βελτίωση και εκσυγχρονισμός του σιδηροδρομικού δικτύου για ανάπτυξη των σιδηροδρομικών μεταφορών με διπλή γραμμή και ηλεκτροκίνηση στη γραμμή κορμού. Επιχειρησιακή αναδιάρθρωση και τεχνολογικός εκσυγχρονισμός σε ορισμένους τομείς του παραγωγικού συστήματος. Ανάπτυξη σύγχρονων μορφών τουρισμού. Αυξανόμενη ζήτηση για εναλλακτικές μορφές τουρισμού (οικοτουρισμός, αγροτουρισμό, κλπ) Απειλές Ανταγωνισμός στα πλαίσια της σταδιακής άμβλυνσης των περιορισμών στο διεθνές εμπόριο και της διεύρυνσης της Ε.Ε. Μετακίνηση παραγωγικών μονάδων έντασης εργασίας σε όμορες χώρες. Συνεχής μείωση του πληθυσμού της υπαίθρου και ιδιαίτερα των ορεινών και μειονεκτικών περιοχών, σε συνδυασμό με την ανεστραμμένη πυραμίδα των ηλικιών. Αύξηση της διαρροής επιστημονικού δυναμικού υψηλού επιπέδου στο εξωτερικό. Καθυστερήσεις στην υλοποίησης των έργων υποδομής ακυρώνουν την ανάδειξη της Περιφέρειας σε κέντρο μεταφορών. Υποβάθμιση περιβάλλοντος από εξωγενείς παράγοντες, όπως διασυνοριακή ρύπανση, καταστροφή δασικού πλούτου από απρόβλεπτες καταστροφές κλπ. Αντίδραση της γραφειοκρατικής δομής στην εισαγωγή νέων μεθόδων Διοίκησης. Σπατάλη πόρων λόγω αδυναμίας εφαρμογής του αναπτυξιακού σχεδιασμού. Ρύπανση του περιβάλλοντος και διαταραχή του οικοσυστήματος και ειδικότερα των περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών. Περιβαλλοντική επιβάρυνση από τον τουρισμό. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 53

54 Η «ευμετάβλητη» τουριστική αγορά και ο «σκληρός» διεθνής ανταγωνισμός των περιοχών προορισμών παραθαλάσσιου και παραθεριστικού τουρισμού. Ύπαρξη κινδύνων περαιτέρω απώλειας μεριδίου της αγοράς του τουρισμού λόγω του διεθνούς ανταγωνισμού και του τρόπου ανάπτυξης της αγοράς. Ύπαρξη κινδύνου να αποβεί συνολικά η Ελλάδα και κατ επέκταση, η Π.Κ.Μ. ακριβός προορισμός για νομισματικούς λόγους. Μείωση των επαναλαμβανόμενων επισκέψεων τουριστών, διεθνώς και γενικώς. Συνεχώς πιο σκληρή και καθοδηγούμενη από ενέργειες marketing προσέλκυση τουριστών. Επίσης στην Περιφέρεια είναι ανεπτυγμένος ο κλάδος της εξόρυξης με επίκεντρο την Κεντρική και Βορειοανατολική Χαλκιδική. Τα γνωστά μέχρι σήμερα αποθέματα ορυκτών πόρων σε σχέση με το ρυθμό εκμετάλλευσης δείχνουν δυνατότητες αυξημένης μεταλλευτικής παραγωγής. 8.5 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Κατά καιρούς έχουν εμφανιστεί προβλήματα στον τομέα του τουρισμού, από τα οποία κάποια έχουν λυθεί ενώ άλλα παραμένουν ακόμη άλυτα. Τα βασικότερα προβλήματα του τουρισμού που υπάρχουν αυτήν την περίοδο είναι τα παρακάτω: Αδυναμία ευελιξίας στις διακυμάνσεις της διεθνούς ζήτησης. Η μονοσήμαντη ανάπτυξη μιας κατηγορίας ζήτησης (π.χ. θερινών διακοπών). Υποβάθμιση τουριστικών υπηρεσιών. Χαμηλό επίπεδο οργάνωσης στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Ελλιπής διοίκηση των επιχειρήσεων. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 54

55 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ο - ΝΟΜΟΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ 9.1. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Ο Ν. Χαλκιδικής βρίσκεται στο νότιο τμήμα της Περιφέρειας της Κεντρικής Μακεδονίας και ανήκει τόσο γεωγραφικά όσο και διοικητικά στο διαμέρισμα της Μακεδονίας. Συνορεύει στα βορειοδυτικά με το Ν. Θεσσαλονίκης και ανατολικά με το Άγιο Όρος. Ο Ν. Χαλκιδικής βρίσκεται ανάμεσα στο Θερμαϊκό και στο Στρυμωνικό κόλπο, ενώ ευρύτερα «βρέχεται» από το Αιγαίο Πέλαγος. Πρωτεύουσα του Ν. Χαλκιδικής είναι ο Πολύγυρος που απέχει μόνο λίγα χιλιόμετρα από τη συμπρωτεύουσα Θεσσαλονίκη. Ο Ν. Χαλκιδικής είναι ουσιαστικά μια χερσόνησος της Ελλάδας με έντονο ανάγλυφο και ξεχωριστού κάλλους ομορφιές. Αποτελείται από τρεις μικρότερες χερσονήσους που γεωμορφολογικά δε διαφέρουν σημαντικά. Και οι τρεις χαρακτηρίζονται από το πυκνό και δασώδες ορεινό περιβάλλον που σε συνδυασμό με τις λευκοαμμουδερές παραλίες αποτελεί έναν μαγευτικό προορισμό. Οι τρεις μικρότερες χερσόνησοι από τα δυτικά προς τα ανατολικά είναι: η Κασσάνδρα, η Σιθωνία και το Άγιο Όρος (Όρος Άθως). Το Άγιο Όρος είναι μια ξεχωριστά διοικητική χερσόνησος, που αποτελείται από 20 μοναστήρια και είναι επισκέψιμη μόνο από άνδρες και κατόπιν ειδικής άδειας. Το Άγιο Όρος ή αλλιώς το περιβόλι της Παναγίας παραμένει ένας άθικτος επίγειος παράδεισος. Συνδυάζει την ομορφιά της άγριας φύσης με την αίγλη της Βυζαντινής μοναστικής αρχιτεκτονικής. Η μοναδική αυτή μοναστική κοινότητα αποτελεί παγκόσμια πολιτισμική κληρονομιά της ανθρωπότητας σύμφωνα με την UNESCO. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 55

56 9.2 ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Η περιοχή έχει πολύ θερμά καλοκαίρια με ελάχιστες βροχοπτώσεις και πολύ ηλιοφάνεια. Το φθινόπωρο είναι αρκετά ζεστό με μέσο βαθμό βροχοπτώσεων, ενώ ο χειμώνας είναι ο πιο κρύος με περισσότερες βροχές από το φθινόπωρο. Η άνοιξη δίνει μια ξεχωριστή ομορφιά στη φύση με αρκετή ηλιοφάνεια και λιγότερες βροχές. 9.3 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Ο Ν. Χαλκιδικής έχει κατοίκους σύμφωνα με την Απογραφή του 2011 και η συμμετοχή του νομού στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν είναι 0,9%. Η διάρθρωση του ΑΕΠ στηρίζεται στους τρεις βασικούς τομείς παραγωγής: τον πρωτογενή, το δευτερογενή και τον τριτογενή. Ο βασικότερος τομέας είναι ο τριτογενής στον οποίο απασχολείται το 48% του πληθυσμού. Τα προϊόντα που παράγονται στο νομό είναι: το σιτάρι, οι ελιές, οι τομάτες, η ξυλεία, η αλιεία, τα τρόφιμα, τα ποτά, το εμπόριο και ο τουρισμός (συμβατικός, θρησκευτικός, αγροτουρισμός). Στον τουριστικό τομέα, υπάρχει μεγάλη ανάπτυξη η οποία όμως χρειάζεται αναβάθμιση σε αρκετές περιοχές. Στα κεντρικά και βόρεια του νομού γίνεται προσπάθεια να αναπτυχθούν αγροτουριστικά καταλύματα ώστε να περιοριστεί η ανισότητα μεταξύ Βορρά και Νότου του νομού. Ήδη προωθούν cluster ξενοδοχειακών επιχειρήσεων με εστίαση ώστε να προωθηθεί ένα αναβαθμισμένο προϊόν. Στα νότια του νομού υπάρχει υπερβολική ανάπτυξη σε ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Πέραν των εκτάσεων που είναι κατάλληλες για αξιοποίηση στον τομέα της βιολογικής γεωργίας κτηνοτροφίας ή του τουρισμού και των τοπικών επιχειρήσεων που επιθυμούν επενδυτική συνεργασία με ξένες επιχειρήσεις στο Νομό υπάρχουν και οι εξής επενδυτικές δυνατότητες: Επενδύσεις στην τυποποίηση και προώθηση των βρώσιμων ελεών. Υπάρχει περιθώριο ανάπτυξης τυποποίησης ειδικού τύπου στα τυροκομικά. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 56

57 Στο δήμο Τρίγλιας υπάρχει γεωθερμικό πεδίο, κατάλληλο για ανάπτυξη θερμοκηπίων. 9.4 ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΝΟΜΟΥ Τα κύρια πλεονεκτήματα του Νομού Χαλκιδικής είναι: 1. Το ιδιαίτερο κάλλος παραλιακών κυρίως εκτάσεων. 2. Ο ορυκτός πλούτος. 3. Οι εκτάσεις που είναι κατάλληλες για γκολφ. 4. Η είσοδος προς το Άγιο Όρος. 5. Η ύπαρξη γεωθερμικού πεδίου. 9.5 ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΟ Ν. ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ Από τη δεκαετία του 1970 και μετά έχει σημειωθεί σημαντική οικονομική ανάπτυξη βασιζόμενη κυρίως στον τουρισμό. Λόγω της γεωγραφικής της θέσης αλλά και των δυναμικών της προσφορών, ο τουρισμός στη Χαλκιδική έχει τρία βασικά χαρακτηριστικά στοιχεία: 1. Είναι το κύριο θέρετρο των Θεσσαλονικιών, έχοντας έτσι ένα πολύ υψηλό ποσοστό Ελλήνων επισκεπτών. Είναι επίσης ένας πολύ δημοφιλής προορισμός για τους Έλληνες ομογενείς, οι οποίοι επιθυμούν να αποκτήσουν εκεί μια εξοχική κατοικία. 2. Είναι πολύ δημοφιλής μεταξύ των υπηκόων των άλλων βαλκανικών κρατών, όπως οι Σέρβοι, οι Σκοπιανοί κ.α. 3. Διαθέτει αρκετά ανταγωνιστικές τιμές στις προσφερόμενες τουριστικές υπηρεσίες και ως εκ τούτου ελκύει οικογένειες. Παρόλα αυτά όμως προσελκύει και άλλες ηλικίες πολύ περισσότερο από ότι ορισμένα νησιά του Αιγαίου, στα οποία η τουριστική αγορά είναι ακριβότερη. Ο τουρισμός στη Χαλκιδική είναι πολύ ανεπτυγμένος και διαφοροποιημένος, και αναμφίβολα μπορεί να ικανοποιήσει ακόμα και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη, αφού προσφέρει μια ευρεία γκάμα δυνατοτήτων και επιλογών. Οι τουρίστες έρχονται από όλον τον κόσμο προκειμένου να θαυμάσουν την ελκυστική ομορφιά της Χαλκιδικής ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 57

58 και τους φιλόξενους κατοίκους. Παρόλο τη μεγάλη τουριστική ανάπτυξη η οικολογική και απαράλληλη ομορφιά της δεν έχει παραβιαστεί, πράγμα που την ξεχωρίζει ανάμεσα στους άλλους ελληνικούς τουριστικούς προορισμούς. Σε γενικές γραμμές η Χαλκιδική φαίνεται να ελκύει τουρισμό μέσων εισοδημάτων, κυρίως από την Κεντρική Ευρώπη, με τη μορφή οργανωμένου τουριστικού πακέτου διακοπών. Η κύρια τουριστική περίοδος είναι μεταξύ Μαΐου και Σεπτεμβρίου. Ο επισκέπτης μπορεί να επιλέξει ανάλογα με τις προτιμήσεις του οποιαδήποτε δραστηριότητα επιθυμεί μέσα από τον πλούσιο κατάλογο παροχών. Ορισμένες από τις δραστηριότητες που παρέχονται είναι: Επίσκεψη σε αρχαιολογικά και θρησκευτικά μνημεία Επίσκεψη στα Ιαματικά Λουτρά της Αγίας Παρασκευής που φημίζονται για τις σπάνιες θεραπευτικές ιδιότητες τους για όλες τις ηλικίες Επίσκεψη στις περίφημες Αλυκές της Αμμουλιανής Περιήγηση στο Σπήλαιο των Πετραλώνων με τα σπάνιας ιστορικής και αρχαιολογικής σημασίας μνημεία Θαλάσσια αθλήματα σε οργανωμένες εγκαταστάσεις με δραστηριότητες όπως: η κατάδυση, το ψαροντούφεκο, μηχανοκίνητα σπορ στο νερό, κανό καγιάκ, ιστιοπλοΐα, ιππασία, πτήση με αλεξίπτωτο κ.α. Συμμετοχή στον περίφημο μαραθώνιο κολύμβησης, τον Διάπλους του Τορωναίου κόλπου, που λαμβάνει χώρα κάθε καλοκαίρι Οργανωμένο scuba diving στον υπέροχο θαλάσσιο κόσμο με πολλά είδη ψαριών και υποθαλάσσιων φυτών καθώς και πολυάριθμων ναυαγίων Επίσκεψη στους παραδοσιακούς οικισμούς και στην Απολυμένη Πέτρα Πεζοπορία στις διάφορες περιπατητικές διαδρομές, ποδηλασία, ιππασία και αναρρίχηση Πάρκο δράσης περιπέτειας στο Γομάτι: όπου εδώ μπορεί κανείς να ασχοληθεί με την τοξοβολία, την ορειβασία, την αναρρίχηση, το κανό, την ορεινή ποδηλασία κ.α. Ψάρεμα, μελισσοκομία και κυνήγι ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 58

59 Εκγύμναση στα ολοκαίνουργια αθλητικά κέντρα που απευθύνονται τόσο στα παιδιά όσο και στους νέους και είναι εξοπλισμένα με τελευταίας τεχνολογίας μηχανήματα Γκολφ στο καλύτερο γήπεδο γκολφ της Ελλάδος Επίσκεψη και διαμονή στο Αγρόκτημα Πλατανόρεμα στο οποίο μπορεί κανείς να ζήσει την εμπειρία της φύσης που προσφέρει ο συνδυασμός θάλασσας και βουνό ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 59

60 9.6 S.W.O.T. ΑΝΑΛΥΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΝΟΜΟ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται τα πλεονεκτήματα, τα μειονεκτήματα, οι αδυναμίες και οι απειλές που υπάρχουν στο Ν. Χαλκιδικής. ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ (STRENGTHS) Μεγάλο ιστορικό απόθεμα Παραθαλάσσιες περιοχές Φυσικό περιβάλλον Συνδυασμός παραθαλάσσιων και ορεινών περιοχών Μεταλλευτικοί πόροι Κοντινή απόσταση από τη Θεσσαλονίκη Υψηλό εκπαιδευτικό επίπεδο ανθρώπινων πόρων. Τουριστικές υποδομές. Σημαντικές πολεοδομικές επενδύσεις. ΑΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ (WEAKNESS) Ολοένα και αυξανόμενες ανάγκες σε υποδομές και κοινωνικές υπηρεσίες λόγω της ανάπτυξης. Αδυναμία κάλυψης επενδυτικών δαπανών με ίδιους πόρους. Η ποιότητα των παρεχόμενων τουριστικών υπηρεσιών. Ελλιπείς υποδομές αποχέτευσης και ύδρευσης. Ελλιπείς υποδομές διαχείρισης απορριμμάτων. Ελλείψεις οδικού δικτύου ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 60

61 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ (OPPORTUNITIES) Αξιοποίηση του ιστορικού αποθέματος. Αξιοποίηση δημοτικής περιουσίας. Αξιοποίηση Μεταλλευτικών πόρων. Δυνατότητα ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Αξιοποίηση βιομάζας για παραγωγή ενέργειας. Η αξιοποίηση του ΕΣΠΑ για τη χρηματοδότηση των αναγκαίων έργων και υπηρεσιών. Η ανάδειξη της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας σε κέντρο παροχής υπηρεσιών γνώσης και τεχνολογίας για τη Ν.Α. Ευρώπη και η ενίσχυση της Ελληνοβαλκανικής οικονομικής συνεργασίας. ΑΠΕΙΛΕΣ (THREATS) Οικονομική κρίση, στενότητα πόρων. Νέες αρμοδιότητες χωρίς τους αναγκαίους πόρους. Πιθανή αισθητική και λειτουργική υποβάθμιση του περιβάλλοντος από τη συνεχή εξάπλωση του πολεοδομικού ιστού Η αδυναμία των υποδομών να ανταποκριθούν στην οικιστική, τουριστική και πληθυσμιακή ανάπτυξη. Η μη τήρηση των περιβαλλοντικών όρων στην αξιοποίηση μεταλλευτικών πόρων Η πίεση για μη περιβαλλοντικά βιώσιμες πρακτικές, που δημιουργεί η οικιστική και τουριστική ανάπτυξη Η ευμετάβλητη τουριστική αγορά και ο έντονος ανταγωνισμός των περιοχών προορισμών παραθαλάσσιου τουρισμού. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 61

62 9.7 ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ Σύμφωνα με το Στρατηγικό και Επιχειρησιακό Σχέδιο για την ανάπτυξη και την προώθηση του τουρισμού στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, μπορούμε να προτείνουμε τα παρακάτω μέτρα ντιμετώπισης: 1. Στροφή στον ποιοτικό τουρισμό που θα βασίζεται στις αρχές της αειφορίας και θα αναδεικνύει το ιδιαίτερο και αυθεντικό πρόσωπο του νομού, δημιουργώντας παράλληλα ένα εξειδικευμένο τουριστικό προϊόν. 2. Εφαρμογή εναλλακτικών μορφών τουρισμού ώστε να αναπτυχθεί και η ορεινή Χαλκιδική και να αποφευχθεί το φαινόμενο της εποχικής ζήτησης. 3. Αξιοποίηση των ήδη υπαρχουσών ευκαιριών σε μεταλλευτικούς πόρους, ιστορικούς χώρους και δημοτικής περιουσίας. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 62

63 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 ο - ΝΟΜΟΣ ΠΕΛΛΑΣ 10.1 ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ο Ν. Πέλλας βρίσκεται στο δυτικό τμήμα της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας με πρωτεύουσα την Έδεσσα. Συνορεύει στα δυτικά με το Ν. Φλώρινας, στα βόρεια με την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, στα ανατολικά με τους Νομούς Κιλκίς και Θεσσαλονίκης και στα νότια με το Ν. Ημαθίας. Ο Νομός Πέλλας χαρακτηρίζεται από έντονο ανάγλυφο με ένα πλήθος ορεινών όγκων, που αποτελούν και τα φυσικά σύνορα του Νομού. Όπως το όρος Βέρμιο, το όρος Βόρας, το όρος Πάικο, το όρος Τζένα και το όρος Πίνοβο. Οι κύριες πεδινές εκτάσεις του νομού είναι η πεδιάδα της Αριδαίας στο βόρειο τμήμα του Νομού, καθώς και η πεδιάδα των Γιαννιτσών στο νότιο και ανατολικό τμήμα του Νομού. Ο Νομός είναι εξαιρετικά πλούσιος σε επιφανειακό και υπόγειο υδάτινο δυναμικό, αφού το φυσικό περιβάλλον και το οικοσύστημα του Νομού με τα τόσα όρη, τις λίμνες, τους ποταμούς και τους υγροβιότοπους παρουσιάζει τεράστιο ενδιαφέρον. Εξαιτίας αυτής της ξεχωριστής ομορφιάς και υψηλής αισθητικής αξίας οικοσυστημάτων, τα οικοσυστήματα του Νομού προστατεύονται με βάση τις διατάξεις της εθνικής και κοινοτικής νομοθεσίας. Γι αυτό το λόγο υπάρχουν ποτάμια, λίμνες, καταφύγια κ.α. που είτε έχουν χαρακτηριστεί ως μνημεία φύσης, είτε ως περιοχές με ιδιαίτερο φυσικό κάλλος, είτε ως διατηρητέες Μνημεία Φύσης, είτε ανήκουν στο πρόγραμμα Νatura Ωστόσο εκτός από τα μοναδικής φυσικής ομορφιάς οικοσυστήματα, ο Ν. Πέλλας έχει ιδιαίτερο και αρχαιολογικό χαρακτήρα. Υπάρχουν πολλοί αρχαιολογικοί χώροι ου χρήζουν ανακάλυψη και ανάδειξη. Με αποτέλεσμα να χαρακτηρίζεται ο Νομός από την αρμόδια εφορεία προϊστορικών και κλασσικών αρχαιοτήτων ως Νομός «αρχαιολογικής» σημασίας αντίστοιχης με αυτούς της Ηλείας (Ολυμπία) και Φωκίδας (Δελφοί). Σπουδαιότερος αρχαιολογικός χώρος του Νομού είναι αυτός της αρχαίας πρωτεύουσας του μακεδονικού βασιλείου της Πέλλας. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 63

64 10.2 ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Το κλίμα στο μεγαλύτερο μέρος του Νομού Πέλλας είναι ηπειρωτικό. Από τον Ιούνιο έως το Σεπτέμβριο η θερμοκρασία είναι μεγαλύτερη των 20 ο C, ενώ το χειμώνα οι θερμοκρασίες τόσο στα ορεινά όσο και στα πεδινά φτάνουν πολύ χαμηλά και κάποιες φορές υπό το 0. Οι πτώσεις της θερμοκρασίας σε μικρά χρονικά διαστήματα είναι πολύ συχνές, ενώ σε συνδυασμό με τους σφοδρούς ανέμους, οι χειμώνες γίνονται πολύ τραχείς. Το χιόνι αποτελεί συνηθισμένο φαινόμενο στα ορεινά ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΣΕΓΙΣΗ Ο Ν. Πέλλας χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη πολυμορφία σε ότι αφορά στη μορφολογία, στις δραστηριότητες και στην οικονομία. Υπάρχουν δύο ειδών ταχύτητες μεταξύ του ορεινού και του πεδινού τμήματος, γι αυτό το λόγο ο Ν. Πέλλας χαρακτηρίζεται κατά βάση αγροτικός. Τα τελευταία χρόνια έχει εκδηλωθεί έντονη δραστηριότητα στον δευτερογενή και στον τριτογενή τομέα, όπου ο τουρισμός και ο πολιτισμός προβάλλουν ως τομείς της οικονομίας με ιδιαίτερες θετικές προοπτικές εξέλιξης. Όσον αφορά τον τριτογενή τομέα υπάρχουν κλάδοι με αναπτυξιακές δυνατότητες όπως οι ειδικές μορφές τουρισμού που μπορούν να προκύψουν από την αξιοποίηση του όρος Βόρας, της λίμνης Βεγορίτιδας και τις ιαματικές πηγές της Αριδαίας. Πέρα όμως από αυτά υπάρχουν και άλλες επενδυτικές δυνατότητες: Η προώθηση δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων του συμπλέγματος Βόρρα Καϊμακτσαλάν Βεγορίτιδας Ανεμοδρομίου Λουτρών Λουτρακίου & Λουτροχωρίου Η προστασία και ανάδειξη περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών Η αξιοποίηση των γεωθερμικών πεδίων του Ν. Πέλλας των ήπιων μορφών ενέργειας στην περιοχή Σωσσάνδρας και Καρυώτισσας Γαλατάδων Η διαχείριση των υδάτινων πόρων του νομού ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 64

65 10.4 ΚΥΡΙΑ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΝΟΜΟΥ Τα βασικότερα πλεονεκτήματα του νομού είναι: 1. Οι καταρράκτες στην Έδεσσα 2. Η ύπαρξη χιονοδρομικού κέντρου στο όρος Βόρρα (Καϊμακτσαλάν) 3. Τα Λουτρά Λουτρακίου Αριδαίας 4. Οι Λίμνες Βεγορίτιδας και Άγρα 5. Ο αρχαιολογικός χώρος Πέλλας 6. Οι δύο θεσμοθετημένες βιομηχανικές περιοχές στη Δροσιά και στην Πετριά ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ο Ν. Πέλλας λόγω της έντονης μορφολογίας του συνδυάζει αρμονικά διάφορες μορφές και είδη τουρισμού. Διαθέτει μια μεγάλη πληθώρα υπηρεσιών που ικανοποιούν ακόμα και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη. Ορισμένες από τις υπηρεσίες που προσφέρει είναι υπηρεσίες αναψυχής, περιοχές με ιδιαίτερο αρχαιολογικό και ιστορικό ενδιαφέρον, με θεραπευτικές ιδιότητες κ.α., τις οποίες μπορεί κάποιος να απολαύσει τόσο κατά την περίοδο του χειμερινού τουρισμού όσο και του θερινού. Στην παρακάτω λίστα παρουσιάζονται όλες οι τουριστικές τοποθεσίες του Ν. Πέλλας: Λουτρά Λουτρακίου Χιονοδρομικό κέντρο Καϊμακτσαλάν Μεικτό δάσος Προμάχων Λυκοστόμου Λαογραφικό παλαιολογικό Μουσείο Σπήλαια Εκκλησίες και μοναστήρια 12 ου και 13 ου αιώνα Καταρράκτες παραδοσιακή συνοικία Βαρόσι Δραστηριότητες στη λίμνη Βεγορίτιδα Παραδοσιακό χωριό Άγιος Αθανάσιος Φαράγγι Λουτρών Ορεινή πεζοπορία στα όρη Βόρρα, Πινόβου και Τζένας ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 65

66 Ορεινή ποδηλασία στο όρος Βόρρα, το Μαύρο δάσος, το πανέμορφο δάσος των Προμαχών Ιππασία στους Καταρράκτες και στην Ορεινή Πέλλα Τοξοβολία στην Έδεσσα και στον Άγιο Αθανάσιο Οικοπεριήγηση και βαρκάδα στη λίμνη Άγρα Νησίου και Βρυττών Αναρρίχηση και Καταρρίχηση στο Αναρριχητικό Πεδίο Δροσιάς, στο Ριζάρι, στα Λουτρά Πόζαρ, Πίνοβου και Τζένας Αεραθλητισμός Rafting και Kayak Moto cross και 4*4 Οικολογικό πάρκο Κρύας Βρύσης Παραδοσιακοί οικισμοί (Κρώμνη, Άγιος Αθανάσιος, Αετοχώριον, Αρχάγγελος κτλ.) Οι βασικότεροι τουριστικοί προορισμοί είναι τα Λουτρά Πόζαρ και το Χιονοδρομικό κέντρο Καϊμακτσαλάν. Στα Λουτρά υπάρχουν πέντε ιαματικές πηγές που αναβλύζουν κατά μήκος της κοίτης του θερμοπόταμου καθώς και ένα ολόκληρο χωριό με τις πιο σύγχρονες εγκαταστάσεις ξενοδοχείων. Το χιονοδρομικό κέντρο είναι ο κυριότερος τόπος εξόρμησης για τους Θεσσαλονικείς το χειμώνα. Είναι από τα λίγα χιονοδρομικά στην Ελλάδα με τόσο μεγάλη διάρκεια χιονιού και διαθέτει πίστες πολλών χιλιομέτρων και διαφόρων δυσκολιών, προκειμένου να ικανοποιήσει και τους πιο απαιτητικούς λάτρεις του χιονιού και των χειμερινών σπορ. Ο Ν. Πέλλας με μεγάλο φυσικό, ιστορικό και πολιτισμικό επίπεδο έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει πολλά είδη εναλλακτικού τουρισμού. Παρακάτω παρουσιάζεται η λίστα με τα πιθανά είδη εναλλακτικού τουρισμού που μπορούν να αναπτυχθούν στο νομό. Αγροτουρισμός: Ο αγροτουρισμός βρίσκεται ακόμα στα πρώτα στάδια ανάπτυξης. Οικοτουρισμός: Ο οικοτουρισμός συνδυάζεται με την πνευματικότητα και την ορθοδοξία καθώς πραγματοποιούνται επισκέψεις σε μνημεία διατηρητέα σημαντικής φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Υπάρχουν στο Νομό πολλά μνημεία βυζαντινής τέχνης. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 66

67 Τουρισμός περιπέτειας: Ορισμένες από τις δραστηριότητες περιπέτειας είναι τα: canoe kayak στις λίμνες και στα ποτάμια, ski, mountain bike, ιππασία, αερωπτερισμό. Θεραπευτικός τουρισμός: Οι ιαματικές πηγές στα Λουτρά Πόζαρ είναι κατάλληλες για διάφορες θεραπείες. Τουρισμός στους υδροβιότοπους: Ο Ν. Πέλλας με τους τόσους ποταμούς και λίμνες είναι ο ιδανικότερος προορισμός για τους λάτρεις της φύσης, αφού προσφέρει ακόμα και τη δυνατότητα παρατήρησης πουλιών. Άγιος Αθανάσιος: Ένα από τα πιο όμορφα παραδοσιακά χωριά της Ελλάδας με τουρισμό όλες τις εποχές του χρόνου. Έχει χαρακτηριστεί ως διατηρητέο χωριό και κρατάει το παραδοσιακό μακεδονικό ύφος αρχιτεκτονικής. Όλα τα κτίρια είναι ομοιόμορφα, περιποιημένα, πετρόχτιστα και κεραμοσκεπή, δείγματα της μακεδονικής αρχιτεκτονικής, Οι ιδέες είναι πολλές και υπάρχουν, το πρόβλημα έγκειται στην υλοποίηση καθώς δεν υπάρχουν αρκετά κεφάλαια. Δυστυχώς μέχρι σήμερα η Περιφερειακή Ενότητα Πέλλας δεν κατάφερε να αναπτύξει το θρησκευτικό τουρισμό παρότι διαθέτει εκκλησίες και μοναστήρια με λαμπρή ιστορία και μεγάλο ενδιαφέρον. Η έλλειψη τουριστικού σχεδιασμού και η απουσία στρατηγικών κατευθύνσεων τουριστικής ανάπτυξης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο είναι οι βασικές αιτίες των προβλημάτων ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ 1. Περισσότερη προβολή των χωρών θρησκευτικής σημασίας στους χάρτες και στα έντυπα της Περιφέρειας και συμμετοχή στις εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό για την προσέλκυση πιστών με τη δημιουργία καινούργιων τουριστικών πόλων και ρεμάτων. 2. Συνεργασία με ταξιδιωτικά γραφεία ώστε να εντάσσουν στο πρόγραμμα τους μονοήμερες εκδρομές στις εκκλησίες και στα μοναστήρια της Πέλλας. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 67

68 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ο Η ΈΡΕΥΝΑ 11.1 ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να μελετήσει την ανάπτυξη του τουρισμού στους Νομούς Πέλλας και Χαλκιδικής. Τα προσδοκώμενα αποτελέσματα είναι: Η καταγραφή της παρούσας κατάστασης του τουρισμού στους Νομούς αυτούς. Η ανίχνευση των πιθανών μεταβλητών που επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών υγείας στις προληπτικές παρεμβάσεις. Οι πιθανές μελλοντικές ενέργειες ανάπτυξης της τουριστικής κίνησης της περιοχής ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Η περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας έχει αρχίσει να καθιερώνεται σαν ένας από τους βασικότερους τουριστικούς προορισμούς της Ελλάδας, στηριζόμενη αρχικά στη φυσική ομορφιά της, το ποικίλο ανάγλυφό της και στο μεγάλο εύρος παρεχόμενων δραστηριοτήτων αλλά και συνάμα στο φιλόξενο χαρακτήρα των κατοίκων της. Αυτά ήταν και τα πρώτα στοιχεία που κίνησαν το ενδιαφέρον στην τουριστική αγορά τη δεκαετία του ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 68

69 ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΑΙ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ Ο πληθυσμός αποτελείται από τους επισκέπτες των τουριστικών οργανισμών που εξετάζονται. Το πλαίσιο δείγματος θα αποτελέσουν οι τουρίστες που επισκέπτονται τους Νομούς είτε για πρώτη είτε για πολλοστή φορά. Δείγμα της παρούσας μελέτης αποτέλεσαν οι 120 ερωτώμενοι που συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο. Το είδος της δειγματοληψίας που χρησιμοποιήθηκε ήταν η δειγματοληψία ευκολίας καθώς οι επισκέπτες επιλέχτηκαν με βάση τη τωρινή τουριστική κίνηση που επικρατεί στους συγκεκριμένους Νομούς. Δεν υπήρχαν κάποια κριτήρια επιλογής και αποκλεισμού από τη μελέτη καθώς το φθινόπωρο δεν είναι από τις «δυνατές» τουριστικές εποχές. Τηρούνται όλες οι προϋποθέσεις για την προστασία των προσωπικών δεδομένων και του ιατρικού απορρήτου. Τηρούνται τα δικαιώματα της ιδιωτικότητας, ανωνυμίας και εμπιστευτικότητας. Η ιδιωτικότητα είναι το δικαίωμα κάθε ανθρώπου να σκέπτεται χωρίς παρεμβάσεις και χωρίς πιθανότητα ότι οι σκέψεις του μπορεί να χρησιμοποιηθούν αργότερα για να τον εκβάλουν σε αμηχανία ή να τον μειώσουν (Σαχίνη Καρδάση, 1997). Η ανωνυμία τηρείται αποφεύγοντας προσωπικά αναγνωρίσιμες πληροφορίες στο ερωτηματολόγιο, ενώ η εμπιστευτικότητα διατηρείται με τον περιορισμό πρόσβασης στα δεδομένα. Για τη συμμετοχή στη μελέτη ζητήθηκε προφορική έγκριση από τις γυναίκες καθώς δε σημειωνόταν το ονοματεπώνυμο τους πάνω στο ερωτηματολόγιο έπειτα από πληροφόρηση τους για τη διατήρηση εμπιστευτικότητας και ανωνυμίας και προστασίας της ιδιωτικότητας τους. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 69

70 11.3 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ Ερωτηματολόγιο Το ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιήθηκε ήταν ανώνυμο, «κλειστού τύπου» και πολλαπλής επιλογής. Πριν αρχίσει η διεξαγωγή της μελέτης ελέγχθηκε το ερωτηματολόγιο ως προς το βαθμό κατανόησης και πληρότητας του. Για το λόγο αυτό έγινε αρχικά μία προκαταρτική μελέτη, δηλαδή το ερωτηματολόγιο δοκιμάστηκε πιλοτικά σε μικρό αριθμό επισκεπτών, προκειμένου να εξασφαλιστεί η κατανόηση, η αποδοχή και ο ρυθμός απόκρισης. Η διάρκεια της συμπλήρωσης του ερωτηματολογίου υπολογίστηκε στα 10 λεπτά, συμπεριλαμβανομένου το χρόνο συνεντεύξεως καθώς και τη συνομιλία με τους επισκέπτες Στατιστική ανάλυση Με τη συγκέντρωση των ερωτηματολογίων της μελέτης ακολούθησε η κωδικοποίηση των απαντήσεων, η καταχώριση αυτών σε λογιστικά φύλλα επεξεργασία και στη συνέχεια η στατιστική τους επεξεργασία. Για την ανάλυση των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε το πρόγραμμα SPSS, έκδοση 12.0 σε συνδυασμό με το Microsoft Excel. Το φύλλο δεδομένων συμπληρώθηκε λαμβάνοντας για στατιστική μονάδα τους τουρίστες (120 γραμμές) και για μεταβλητές, κάθε ερώτηση του ερωτηματολογίου, η καθεμία από αυτές αποτελεί μια στήλη (23), με αποτέλεσμα το σύνολο δεδομένων να είναι ένας πίνακας (120*74). Η συνοπτική παρουσίαση των δεδομένων έγινε με τη χρήση ραβδογραμμάτων και κυκλικών διαγραμμάτων. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 70

71 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 ο ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 12.1 Δημογραφικά στοιχεία των τουριστών Στη μελέτη συμμετείχαν συνολικά 120 τουρίστες.. Το δείγμα της μελέτης αποτελείται από 62 γυναίκες και 52 άνδρες, όπως παρουσιάζεται και στο Γράφημα 1 παρακάτω. Γράφημα 1: Το φύλο των συμμετεχόντων Η μέση ηλικία των συμμετεχόντων στη μελέτη ήταν 23,2 ετών. Το μεγαλύτερο ηλικιακό ποσοστό των συμμετεχόντων είναι 28%, ενώ οι ηλικίες πάνω από τα 55 έτη έχουν το μικρότερο ποσοστό (Γράφημα 2). ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 71

72 Γράφημα 2: Η ηλικιακή διάρθρωση των συμμετεχόντων Παρατηρήθηκε ότι η πλειοψηφία των συμμετεχόντων είναι απόφοιτοι Α.Ε.Ι., δηλαδή Πανεπιστημίου και ότι εργαζόταν ως Ιδιωτικοί Υπάλληλοι. Το χαμηλότερο ποσοστό μορφωτικού επιπέδου αποτελούν οι απόφοιτοι Δημοτικού, ενώ στην επαγγελματική αποκατάσταση οι συνταξιούχοι (Γράφημα 3 και 4). Γράφημα 3: Το μορφωτικό επίπεδο Γράφημα 4: Η επαγγελματική κατάσταση ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 72

73 Κατά την περιγραφή της οικονομικής κατάστασης των συμμετεχόντων προέκυψε ότι οι περισσότεροι έχουν ως μέσο ετήσιο εισόδημα κάτω από ευρώ (Γράφημα 5). Αυτό μπορεί να δικαιολογηθεί τόσο από την επαγγελματική κατάσταση των επισκεπτών όσο και από την τωρινή χρηματοοικονομική κρίση. Οι περισσότεροι συμμετέχοντες εργάζονται ως Ιδιωτικοί Υπάλληλοι, Ελεύθεροι Επαγγελματίες και Φοιτητές. Τα έσοδα των δύο πρώτων κατηγοριών τα τελευταία χρόνια λόγω της οικονομικής κρίσης έχουν μειωθεί σημαντικά εξαιτίας των διαφόρων περικοπών στους μισθούς. Γράφημα 5: Η οικονομική κατάσταση 12.2 Τουριστικό Προφίλ Νομών Σύμφωνα με τις απαντήσεις των συμμετεχόντων, η πλειοψηφία των τουριστών έχει επισκεφτεί πάνω από 4-6 φορές την περιοχή ενώ ταξιδεύει 2-3 φορές το χρόνο (Γραφήματα 6 και 7). ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 73

74 Γράφημα 6: Φορές επισκεψιμότητας Γράφημα 7: Συχνότητα ταξιδιών Στη συνέχεια κλίθηκαν να απαντήσουν στο ποια είναι η αιτία της επίσκεψης τους στους δύο Νομούς της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Οι περισσότεροι δήλωσαν ότι ο βασικότερος λόγος που πραγματοποίησαν αυτό το ταξίδι είναι για λόγους αναψυχής (Γράφημα 8). Γράφημα 8: Λόγοι επισκεψιμότητας Περιφέρειας ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 74

75 Δήλωσαν ακόμη ότι θα παραμείνουν στην περιοχή περισσότερες από δύο βραδιές, γιατί θέλουν να απολαύσουν τα τοπία και τις δραστηριότητες που τους παρέχονται (Γράφημα 9). Γράφημα 9: Μέρες διαμονής ταξιδιού Στην ερώτηση ποιο είδος διακοπών προτιμάτε: Θάλασσα ή Βουνό. Οι περισσότεροι απάντησαν και τα δύο και συμπλήρωσαν λέγοντας ότι αυτός είναι ο λόγος που επισκέφτηκαν την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας (Γράφημα 10). Μας είπαν ότι οι Νομοί αυτοί είναι ευλογημένοι, αφού συνδυάζουν αρμονικά τόσο τη θάλασσα όσο και το βουνό και δίνουν τη δυνατότητα στους επισκέπτες να πραγματοποιήσουν δραστηριότητες και στις δύο περιοχές. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 75

76 Γράφημα 10: Ποιο είδος διακοπών προτιμάνε Η βασικότερη πηγή πληροφοριών είναι το Internet (Γράφημα 11). Η έρευνα μας αποδεικνύει για άλλη μια φορά πόσο σημαντική είναι η επιρροή και η εξέλιξη του Ιnternet στις μέρες μας. Ο δυνητικός τουρίστας μπορεί να επισκεφτεί διάφορες ιστοσελίδες και να συγκρίνει τόπους, αξιοθέατα, αξίες και τιμές. Γι αυτό το λόγο είναι επιτακτική ανάγκη η σωστή και αποτελεσματική χρήση του Διαδικτύου, όχι μόνο από τις Περιφέρειες και τους Νομούς αλλά και από τους μεμονωμένους ταξιδιωτικούς πράκτορες, προς όφελος της τουριστικής ανάπτυξης. Γράφημα 11: Πως ενημερωθήκανε ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 76

77 Κατά τη διαμονή τους στο Νομό Πέλλας και Χαλκιδικής πραγματοποίησαν διάφορες δραστηριότητες και επισκέφτηκαν αρκετά αξιοθέατα. Οι περισσότεροι προτίμησαν να κολυμπήσουν καθώς ο Νομός Χαλκιδικής διαθέτει από τις πιο όμορφες παραλίες της Ελλάδας, ενώ σαν πρώτο αξιοθέατο επισκεψιμότητας αναδείχθηκαν τα Λουτρά Λουτρακίου στο Νομό Πέλλας (Γραφήματα 12 και 13). Τα Λουτρά Λουτρακίου αποτελούν ένα κατεξοχήν ελκυστικό τουριστικό προορισμό για όλη την περίοδο τους, συνδυάζοντας δραστηριότητες αναψυχής και θεραπείας. Γράφημα 12: Οι δραστηριότητες που πραγματοποίησαν κατά την επίσκεψή τους Γράφημα 13: Ποια αξιοθέατα επισκεφτήκατε κατά τη διαμονή σας ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 77

78 Η έρευνά μας δεν επικεντρώθηκε μόνο στα αξιοθέατα και στις δραστηριότητες που πραγματοποίησαν οι επισκέπτες, αλλά και στις ημερήσιες δαπάνες τους. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε αν το προσφερόμενο προϊόν ανταποκρίνεται στην τιμή του, ώστε ο καταναλωτής να το ξαναχρησιμοποιήσει και στην προκείμενη περίπτωση να ξαναεπισκεφτεί την περιοχή. Παρατηρούμε λοιπόν ότι το 49% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι προτιμούν να ξοδεύουν ευρώ ημερησίως, ενώ το 31% δηλώνει ότι δεν επιθυμεί να ξοδεύει παραπάνω από 50 ευρώ (Γράφημα 14). Γράφημα 14: Ποσό ημερήσιας δαπάνης Το 65% των ερωτηθέντων ισχυρίζονται ότι το χρηματικό ποσό που ξοδεύουν δεν είναι ούτε πολύ ούτε λίγο σε σχέση με τις παρεχόμενες υπηρεσίες των Νομών (Γράφημα 15). Δηλαδή υποστηρίζουν πως η περιοχή έχει τιμολογήσει σωστά τις υπηρεσίες της αποφεύγοντας περιπτώσεις αισχροκέρδειας. ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 78

79 Γράφημα 15: Αξιολόγηση ημερήσιων δαπανών και παρεχόμενων υπηρεσιών Αυτή η οικονομική εντύπωση αποτυπώνεται και στο μέσο μετακίνησης που επιλέγουν. Το 59% επιλέγει το αυτοκίνητο ως μέσο ταξιδιού, ενώ μόλις το 27% το λεωφορείο (Γράφημα 16). Γράφημα 16: Προτεινόμενο μέσο μετακίνησης ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 79

80 12.3 ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ Το τελευταίο κομμάτι της έρευνας περιλαμβάνει την εντύπωση που έχουν οι επισκέπτες της Περιφέρειας σχετικά με την προβολή της και τι εντυπώσεις τους δημιουργούνται αφού την επισκεφτούν. Τους ρωτήσαμε να μας πουν ποιες πληροφορίες ακόμη θα προτιμούσαν να περιέχει το ενημερωτικό φυλλάδιο που η Περιφέρεια το μοιράζει στους τουρίστες. Το 36% μας απάντησε ότι αυτό που «λείπει» από το τουριστικό προφίλ της Περιφέρειας είναι ένας Οδηγός αξιοθέατων και σίτισης, όπου θα περιλαμβάνονται όλα τα αξιοθέατα της Περιφέρειας καθώς και τα μέρη σίτισης (Γράφημα 17). Η επιλογή τους αυτή δικαιολογείται, όπως μας είπαν, από το γεγονός ότι οι μόνες πληροφορίες που βρήκαν για τα αξιοθέατα προέρχονται από το Διαδίκτυο και από πληροφορίες φίλων. Δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος οδηγός που να μας κατατοπίζει πλήρως για την ιστορία του κάθε αξιοθέατου. Ορισμένοι ισχυρίστηκαν ότι για να ανέβει η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας τουριστικό επίπεδο, είναι αναγκαίο να πραγματοποιήσει περισσότερες δράσεις για τους τουρίστες καθώς και περισσότερες πολιτιστικές δραστηριότητες (Γράφημα 18). Χαρακτηριστικά ανέφεραν: «Η Περιφέρεια σας έχει πολύ πλούσια πολιτιστική παράδοση, η οποία δυστυχώς δεν είναι ανεπτυγμένη και δεν προβάλλεται σωστά. Πρέπει να επικεντρωθείτε και σ αυτό καθώς ο πολιτιστικός τουρισμός είναι μια πολύ σημαντική πηγή εσόδων». ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 80

81 17: Τι ενημερωτικά φυλλάδια πρέπει να διανέμονται στους τουρίστες Γράφημα Γράφημα 18: Ποια θα πρέπει να είναι η κατεύθυνση της τουριστικής ανάπτυξης 12.4 ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ Σελίδα 81