ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΙΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ: ΟΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΙΑΤΑΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ 2001

Transcript

1 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΙΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΦΟΙΤΗΤΗΣ: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΝΑΣΙΩΚΑΣ Α.Μ.: Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΜΑ: ΟΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΙΑΤΑΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ 2001 ΑΘΗΝΑ 2004

2 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Οι συνταγµατικές διατάξεις για τη δικαστική εξουσία. 2. Οι Συνταγµατικές διατάξεις που αφορούν τη δικαστική εξουσία και αναθεωρήθηκαν το 2001: Άρθρο 88 παρ. 2, Α. 88 παρ. 6 και η ερµηνευτική δήλωση του Α. 88, Α. 90, Α. 92 παρ. 3-4, Α. 94, Α. 95 παρ. 1α και 5, Α. 98 παρ Η άσκηση της δικαστικής λειτουργίας από τα δικαστήρια. 4. Η άσκηση δικαστικής λειτουργίας από µη δικαστικά όργανα. 5. Οι διακρίσεις των δικαστηρίων. 6. Εξαιρετικά και έκτακτα δικαστήρια. 7. Οι αρχές που προσδιορίζουν τη δικαστική εξουσία έναντι των άλλων δύο εξουσιών. α. Η αρχή της ισοτιµίας (άρθρα 1 και 3 Σ., άρθρο 26, άρθρο 87 1 και 88 2). β. Η αρχή της ανεξαρτησίας (άρθρα 1 και 3 Σ., άρθρο 26, άρθρο 87 1 και 87 2). 8. Οι βασικές αρχές που διέπουν την απονοµή της δικαιοσύνης. α. Η αρχή της αµεροληψίας. β. Η αρχή της δηµοσιότητας των συνεδριάσεων των δικαστηρίων. γ. Η αρχή της αιτιολόγησης των αποφάσεων των δικαστηρίων. δ. Η αρχή της απαγγελίας των αποφάσεων σε δηµόσια συνεδρίαση. ε. Η αρχή της υποχρεωτικής δηµοσίευσης της γνώµης της µειοψηφίας. 9. Οι εγγυήσεις της προσωπικής ανεξαρτησίας των δικαστών. 10. Η θέση της δικαστικής εξουσίας στο πολίτευµα. 11. Επίλογος. 12. Νοµολογία. 13. Βιβλιογραφία. 14. Περίληψη (Ελληνικά, Αγγλικά) 15. Λέξεις Κλειδιά

3 2 1. Οι συνταγµατικές διατάξεις για τη δικαστική εξουσία Το Σύνταγµα αφιερώνει το Ε Τµήµα των ρυθµίσεών του και, συγκεκριµένα, τα άρθρα 87 έως 100, στη δικαστική εξουσία, ενώ παραπέµπει στον νόµο για την ειδικότερη ρύθµιση της οργάνωσης και λειτουργίας των δικαστηρίων και του υπηρεσιακού καθεστώτος των λειτουργών της δικαιοσύνης. Εξ άλλου, στο άρθρο 26 παρ. 3 ορίζει ότι η δικαστική λειτουργία ασκείται από τα δικαστήρια οι αποφάσεις τους εκτελούνται στο όνοµα του Ελληνικού λαού. Όπως διαπιστώνεται από την ανάγνωση των σχετικών συνταγµατικών διατάξεων, οι όροι δικαστική εξουσία και δικαστική λειτουργία χρησιµοποιούνται εναλλακτικά. Έτσι, στο άρθρο 9 παρ. 1 του Συντάγµατος απαντάται η ορολογία δικαστική εξουσία, ενώ στο άρθρο 26 γίνεται χρήση των όρων δικαστική λειτουργία. Τέλος, το άρθρο 19 του Συντάγµατος χρησιµοποιεί, δόκιµα για τη συγκεκριµένη περίπτωση, τους όρους δικαστική αρχή. Από τα ανωτέρω καταδεικνύεται, ότι ο συντακτικός νοµοθέτης δεν διστάζει να κάνει χρήση διαφορετικών όρων εξουσία, λειτουργία αποδίδοντάς τους ταυτόσηµο περιεχόµενο. Παρατηρείται, επίσης, ότι και άλλες διατάξεις, εγκατεσπαρµένες στο Σύνταγµα, αναφέρονται στη δικαστική εξουσία ή λειτουργία. Έτσι, το άρθρο 6 περιλαµβάνει τις δικονοµικές εγγυήσεις υπό τις οποίες είναι δυνατή η σύλληψη, η κράτηση, η φυλάκιση προσώπου όπως και ο ανώτατος χρόνος προφυλάκισής του. Το άρθρο 8 περιέχει απαγόρευση στέρησης του νόµιµου δικαστή όπως και απαγόρευση σύστασης δικαστικών επιτροπών και έκτακτων δικαστηρίων υπό οποιοδήποτε όνοµα. Το

4 3 άρθρο 9 παρ. 1, που θεσπίζει το απαραβίαστο του οικιακού ασύλου, προβλέπει ότι κατ οίκον έρευνα είναι δυνατή σύµφωνα µε τις διατάξεις του νόµου και παρουσία εκπροσώπου της δικαστικής εξουσίας. Το άρθρο 12 ορίζει ότι σωµατείο δεν µπορεί να διαλυθεί για παράβαση του νόµου ή ουσιώδους διάταξης του καταστατικού του παρά µόνο µε δικαστική απόφαση. Το άρθρο 14 ορίζει πότε, κατ' εξαίρεση, επιτρέπεται µε παραγγελία του εισαγγελέα, µετά την κυκλοφορία, η κατάσχεση εφηµερίδων και άλλων εντύπων, πως επιλαµβάνεται του θέµατος το δικαστικό συµβούλιο και ποια ένδικα µέσα προβλέπονται σχετικά, πότε είναι δυνατή, µε δικαστική απόφαση, η οριστική ή προσωρινή παύση της έκδοσης εντύπου, πότε είναι δυνατή, µε δικαστική απόφαση, η απαγόρευση της άσκησης του δηµοσιογραφικού επαγγέλµατος όπως και το ότι τα αδικήµατα του τύπου είναι αυτόφωρα. Το άρθρο 17 θεσπίζει εγγυήσεις δικαστικής προστασίας της ιδιοκτησίας σε περίπτωση απαλλοτρίωσής της ενώ το άρθρο 19 παραπέµπει στον νόµο για να ορίσει τις εγγυήσεις υπό τις οποίες η δικαστική αρχή δεν δεσµεύεται από το απόρρητο για λόγους εθνικής ασφάλειας ή για τη διακρίβωση ιδιαίτερα σοβαρών εγκληµάτων. Το άρθρο 23 παρ. 2 εδ. β απαγορεύει την απεργία στους δικαστικούς λειτουργούς και το άρθρο 37 παρ. 3 εδ. β ορίζει πότε ο Πρόεδρος της ηµοκρατίας καλεί έναν από τους Πρόεδρους του Συµβουλίου της Επικρατείας, του Αρείου Πάγου ή του Ελεγκτικού Συνεδρίου και του αναθέτει το καθήκον να σχηµατίσει Κυβέρνηση για τη διενέργεια γενικών βουλευτικών εκλογών. Ρυθµίσεις για τη συγκρότηση του δικαστηρίου σύµφωνα µε τους νόµους για την ευθύνη των υπουργών όπως και για συναφή θέµατα περιέχει το άρθρο 86 ενώ το άρθρο 106 παρ. 4 ρυθµίζει τα του δικαστικού προσδιορισµού

5 4 της εξαγοράς επιχειρήσεων ή του ανταλλάγµατος της αναγκαστικής συµµετοχής του κράτους ή άλλων δηµόσιων φορέων. ιατάξεις που αναφέρονται στη δικαστική εξουσία, είτε κατά το οργανωτικό είτε κατά το λειτουργικό µέρος της, περιέχονται και στις µεταβατικές διατάξεις του Συντάγµατος (άρθρα 115, 118, 119). Βέβαια, διατάξεις όπως, επί παραδείγµατι, αυτές που αναφέρονται στον σχηµατισµό εκλογών µε πρόεδρό της, πρόεδρο ανωτάτου δικαστηρίου, ή που απαγορεύουν την απεργία στους δικαστικούς λειτουργούς, δεν αφορούν τη λειτουργία της δικαιοσύνης. Εµφαίνουν, όµως, την ιδιαίτερη θέση και σηµασία που αποδίδεται από τον συντακτικό νοµοθέτη στη δικαστική εξουσία και τους λειτουργούς της ως φορείς της. 2. Οι Συνταγµατικές διατάξεις που αφορούν τη δικαστική εξουσία και αναθεωρήθηκαν το 2001: Άρθρο 88 παρ. 2, Α. 88 παρ. 6 και η ερµηνευτική δήλωση του Α. 88, Α. 90, Α. 92 παρ. 3-4, Α. 94, Α. 95 παρ. 1α και 5, Α. 98 παρ. 1. Κατά την αναθεώρηση του 2001 αναθεωρήθηκαν και άρθρα του συντάγµατος που αφορούν τη δικαστική εξουσία. Συγκεκριµένα: Άρθρο 88 παρ. 2: Οι αποδοχές των δικαστικών λειτουργών είναι ανάλογες µε το λειτούργηµά τους. Τα σχετικά µε τη βαθµολογική και µισθολογική τους εξέλιξη και µε την κατάστασή τους γενικά καθορίζονται µε ειδικούς νόµους. Κατά παρέκκλιση από τα άρθρα 94, 95 και 98, διαφορές σχετικά µε τις κάθε είδους αποδοχές και τις συντάξεις των δικαστικών λειτουργών και εφόσον η επίλυση των σχετικών νοµικών ζητηµάτων µπορεί να επηρεάσει τη µισθολογική,

6 5 συνταξιοδοτική ή φορολογική κατάσταση ευρύτερου κύκλου προσώπων, εκδικάζονται από το ειδικό δικαστήριο του άρθρου 99. Το δικαστήριο στις περιπτώσεις αυτές συγκροτείται µε τη συµµετοχή ενός επιπλέον πρακτικού καθηγητή και ενός επιπλέον δικηγόρου, όπως νόµος ορίζει. Νόµος ορίζει τα σχετικά µε τη συνέχιση τυχόν εκκρεµών δικών. Άρθρο 88 παρ. 6: Μετάταξη δικαστικών λειτουργών απαγορεύεται. Κατ εξαίρεση επιτρέπεται η µετάταξη µεταξύ παρέδρων σε πρωτοδικεία και παρέδρων σε εισαγγελίες, ύστερα από αίτηση των µετατασσοµένων, όπως νόµος ορίζει. Οι δικαστές των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων προάγονται στο βαθµό του Συµβούλου της Επικρατείας και στο ένα πέµπτο των θέσεων, όπως νόµος ορίζει. Ερµηνευτική δήλωση άρθρου 88: Κατά την αληθινή έννοια του άρθρου 88, επιτρέπεται η ενοποίηση των πρώτου βαθµού δικαιοδοσίας της πολιτικής δικαιοσύνης και η ρύθµιση της υπηρεσιακής κατάστασης των δικαστικών λειτουργών του βαθµού αυτού, εφόσον προβλέπεται διαδικασία κρίσης και αξιολόγησης, όπως νόµος ορίζει. Άρθρο 90: 1. Οι προαγωγές, τοποθετήσεις, µεταθέσεις, αποσπάσεις και µετατάξεις των δικαστικών λειτουργών ενεργούνται µε προεδρικό διάταγµα που εκδίδεται ύστερα από απόφαση ανωτάτου δικαστικού συµβουλίου. Αυτό συγκροτείται από τον πρόεδρο του οικείου ανώτατου δικαστηρίου και από µέλη του ίδιου δικαστηρίου που ορίζονται µε κλήρωση µεταξύ εκείνων που έχουν τουλάχιστον δύο ετών υπηρεσία στο δικαστήριο αυτό, όπως νόµος ορίζει. Στο ανώτατο δικαστικό συµβούλιο της πολιτικής και ποινικής δικαιοσύνης µετέχει και ο Εισαγγελέας του

7 6 Αρείου Πάγου, καθώς και δύο Αντιεισαγγελείς του Αρείου Πάγου που ορίζονται µε κλήρωση µεταξύ εκείνων που έχουν τουλάχιστον δύο ετών υπηρεσία στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου, όπως νόµος ορίζει. Στο ανώτατο δικαστικό συµβούλιο του Συµβουλίου της Επικρατείας και της διοικητικής δικαιοσύνης µετέχει και ο Γενικός Επίτροπος της Επικρατείας που υπηρετεί σε αυτά για τα θέµατα που αφορούν τους δικαστικούς λειτουργούς των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων και της Γενικής Επιτροπείας. Στο ανώτατο δικαστικό συµβούλιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου µετέχει και ο Γενικός Επίτροπος της Επικρατείας που υπηρετεί σε αυτό. Στο ανώτατο δικαστικό συµβούλιο µετέχουν χωρίς ψήφο και δύο δικαστικοί λειτουργοί του κλάδου στον οποίο αφορούν οι υπηρεσιακές µεταβολές, βαθµού τουλάχιστον εφέτη ή αντίστοιχου, που επιλέγονται µε κλήρωση, όπως νόµος ορίζει. 2. Το συµβούλιο της παραγράφου 1 συγκροτείται µε αυξηµένη σύνθεση, όπως νόµος ορίζει, όταν κρίνει για προαγωγές στις θέσεις των συµβούλων της Επικρατείας, αρεοπαγιτών, αντιεισαγγελέων του Αρείου Πάγου, συµβούλων του Ελεγκτικού Συνεδρίου, Προέδρων Εφετών και Εισαγγελέων Εφετών, καθώς και για την επιλογή των µελών των Γενικών Επιτροπείων των διοικητικών δικαστηρίων και του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Κατά τα λοιπά ισχύουν και στην περίπτωση αυτή οι διατάξεις της παραγράφου Αν ο Υπουργός ικαιοσύνης διαφωνεί µε την κρίση ανώτατου δικαστικού συµβουλίου, µπορεί να παραπέµπει το ζήτηµα στην ολοµέλεια του οικείου ανώτατου δικαστηρίου, όπως νόµος ορίζει. ικαίωµα προσφυγής έχει και ο δικαστικός λειτουργός στον οποίο αφορά η κρίση, υπό τις προϋποθέσεις που

8 7 ορίζει ο νόµος. Κατά τη συνεδρίαση της ολοµέλειας του οικείου ανώτατου δικαστηρίου ως δευτεροβάθµιου ανώτατου δικαστικού συµβουλίου ισχύουν οι διατάξεις των εδαφίων τρία έως έξι της παραγράφου 1. Στην ολοµέλεια του Αρείου Πάγου στις περιπτώσεις του προηγούµενου εδαφίου µετέχουν µετά ψήφου και τα µέλη της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου. 4. Οι αποφάσεις της ολοµέλειας ως δευτεροβάθµιου ανώτατου δικαστικού συµβουλίου για το ζήτηµα που έχει παραπεµφθεί σε αυτήν, καθώς και οι αποφάσεις του ανώτατου δικαστικού συµβουλίου, µε τις οποίες δεν διαφώνησε ο Υπουργός είναι γι αυτόν υποχρεωτικές. 5. Οι προαγωγές στις θέσεις του προέδρου και του αντιπροέδρου του Συµβουλίου της Επικρατείας, του Αρείου Πάγου και του Ελεγκτικού Συνεδρίου ενεργούνται µε προεδρικό διάταγµα που εκδίδεται ύστερα από πρόταση του Υπουργικού Συµβουλίου, µε επιλογή µεταξύ των µελών του αντίστοιχου ανώτατου δικαστηρίου, όπως νόµος ορίζει. Η προαγωγή στη θέση του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου ενεργείται µε όµοιο διάταγµα, µε επιλογή µεταξύ των µελών του Αρείου Πάγου και των αντιεισαγγελέων του, όπως νόµος ορίζει. Η προαγωγή στη θέση του γενικού επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου ενεργείται µε όµοιο διάταγµα µε επιλογή µεταξύ των µελών του Ελεγκτικού Συνεδρίου και της αντίστοιχης Γενικής Επιτροπείας, όπως νόµος ορίζει. Η προαγωγή στις θέσεις του γενικού επιτρόπου των διοικητικών δικαστηρίων ενεργείται µε όµοιο επίσης διάταγµα µε επιλογή µεταξύ των µελών της αντίστοιχης Γενικής Επιτροπείας και των προέδρων εφετών των διοικητικών δικαστηρίων, όπως νόµος ορίζει.

9 8 Άρθρο 92 παρ. 3-4: Οι προαγωγές, τοποθετήσεις, µεταθέσεις αποσπάσεις και µετατάξεις των δικαστικών υπαλλήλων ενεργούνται ύστερα από σύµφωνη γνώµη υπηρεσιακών συµβουλίων που συγκροτούνται κατά πλειοψηφία από δικαστικούς λειτουργούς και δικαστικούς υπαλλήλους, όπως νόµος ορίζει. Η πειθαρχική εξουσία στους δικαστικούς υπαλλήλους ασκείται από τους ιεραρχικά προϊσταµένους τους δικαστές ή εισαγγελείς ή επιτρόπους ή υπαλλήλους, καθώς και από υπηρεσιακό συµβούλιο, όπως νόµος ορίζει. Κατά των αποφάσεων που αφορούν µεταβολές της υπηρεσιακής κατάστασης των δικαστικών υπαλλήλων, καθώς και κατά των πειθαρχικών αποφάσεων των υπηρεσιακών συµβουλίων επιτρέπεται προσφυγή, όπως νόµος ορίζει 4. Οι υπάλληλοι των υποθηκοφυλακείων είναι δικαστικοί υπάλληλοι. Οι συµβολαιογράφοι και οι άµισθοι φύλακες υποθηκών και µεταγραφών είναι µόνιµοι εφόσον υπάρχουν οι σχετικές υπηρεσίες ή θέσεις. Οι διατάξεις της προηγούµενης παραγράφου έχουν αναλογική εφαρµογή και σε αυτούς. Άρθρο 94: 1. Στο Συµβούλιο της Επικρατείας και τα τακτικά διοικητικά δικαστήρια υπάγονται οι διοικητικές διαφορές, όπως νόµος ορίζει, µε την επιφύλαξη των αρµοδιοτήτων του Ελεγκτικού Συνεδρίου. 2. Στα πολιτικά δικαστήρια υπάγονται οι ιδιωτικές διαφορές, καθώς και υποθέσεις εκούσιας δικαιοδοσίας, όπως νόµος ορίζει. 3. Στα πολιτικά δικαστήρια και προκειµένου να επιτυγχάνεται η ενιαία εφαρµογή της αυτής νοµοθεσίας µπορεί να ανατεθεί µε νόµο η εκδίκαση κατηγοριών ιδιωτικών διαφορών στα διοικητικά δικαστήρια ή κατηγοριών διοικητικών διαφορών ουσίας στα πολιτικά δικαστήρια.

10 9 4. Στα πολιτικά ή διοικητικά δικαστήρια µπορεί να ανατεθεί και κάθε άλλη αρµοδιότητα διοικητικής φύσης, όπως νόµος ορίζει. Στις αρµοδιότητες αυτές περιλαµβάνεται και η λήψη µέτρων για τη συµµόρφωση της διοίκησης µε τις δικαστικές αποφάσεις. Οι δικαστικές αποφάσεις εκτελούνται αναγκαστικά και κατά του ηµοσίου, των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης και των νοµικών προσώπων δηµοσίου δικαίου, όπως νόµος ορίζει. Άρθρο 95 παρ. 1α: 1. Στην αρµοδιότητα του Συµβουλίου της Επικρατείας ανήκουν ιδίως: α) Η µετά από αίτηση ακύρωσης των εκτελεστών πράξεων των διοικητικών αρχών για υπέρβαση εξουσίας ή για παράβαση νόµου. Άρθρο 95 παρ. 5: Η διοίκηση έχει υποχρέωση να συµµορφώνεται προς τις δικαστικές αποφάσεις. Η παράβαση της υποχρέωσης αυτής γεννά ευθύνη για κάθε αρµόδιο όργανο, όπως νόµος ορίζει. Νόµος ορίζει τα αναγκαία µέτρα για τη διασφάλιση της συµµόρφωσης της διοίκησης. Άρθρο 98 παρ. 1: Στην αρµοδιότητα του Ελεγκτικού Συνεδρίου ανήκουν ιδίως: α. Ο έλεγχος των δαπανών του Κράτους, καθώς και των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης ή άλλων νοµικών προσώπων, που υπάγονται µε ειδική διάταξη νόµου στο καθεστώς αυτό. β. Ο έλεγχος συµβάσεων µεγάλης οικονοµικής αξίας στις οποίες αντισυµβαλλόµενος είναι το ηµόσιο ή άλλο νοµικό πρόσωπο που εξοµοιώνεται µε το ηµόσιο από την άποψη αυτή, όπως νόµος ορίζει. γ. Ο έλεγχος των λογαριασµών των δηµόσιων υπολόγων και των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης ή άλλων νοµικών

11 10 προσώπων, που υπάγονται στον προβλεπόµενο από το εδάφιο α έλεγχο. δ. Η γνωµοδότηση για τα νοµοσχέδια που αφορούν συντάξεις ή αναγνώριση υπηρεσίας για την παροχή δικαιώµατος σύνταξης σύµφωνα µε την παράγραφο 2 του άρθρου 73, καθώς και για κάθε άλλο θέµα που ορίζει ο νόµος. ε. Η σύνταξη και η υποβολή έκθεσης προς τη Βουλή για τον απολογισµό και ισολογισµό του Κράτους κατά το άρθρο 79 παράγραφος 7. στ. Η εκδίκαση διαφορών σχετικά µε την απονοµή συντάξεων, καθώς και µε τον έλεγχο των λογαριασµών του εδαφίου γ. ζ. Η εκδίκαση υποθέσεων που αναφέρονται στην ευθύνη των πολιτικών ή στρατιωτικών δηµοσίων υπαλλήλων, καθώς και των υπαλλήλων των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης και των άλλων νοµικών προσώπων δηµοσίου δικαίου για κάθε ζηµία που από δόλο ή αµέλεια προκλήθηκε στο Κράτος, τους οργανισµούς τοπικής αυτοδιοίκησης ή σε άλλα νοµικά πρόσωπα δηµοσίου δικαίου. 3. Η άσκηση της δικαστικής λειτουργίας από τα δικαστήρια Η δικαστική λειτουργία ασκείται κατ' αρχήν από ειδικά κρατικά όργανα, που ονοµάζονται δικαστήρια. Την αρχή αυτή καθιερώνει η διάταξη του άρθρ του Συντάγµατος, κατά την οποία η δικαστική λειτουργία ασκείται από τα δικαστήρια και οι αποφάσεις τους εκτελούνται στο όνοµα του Ελληνικού Λαού. Τη διάταξη αυτή συµπληρώνει η διάταξη του άρθρ του Συντάγµατος, η οποία ορίζει ότι η δικαιοσύνη απονέµεται από δικαστήρια συγκροτούµενα από τακτικούς δικαστές, που

12 11 απολαµβάνουν λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία. Έτσι, τα δικαστήρια συγκροτούνται κατ' αρχήν από τακτικούς δικαστές, δηλαδή δηµόσιους υπαλλήλους που ασκούν κατ' επάγγελµα το δικαστικό λειτούργηµα και απολαύουν ισοβιότητας (άρθρ Συντ.). Τα δικαστήρια είναι άµεσα όργανα του Κράτους κατά την απονοµή δικαιοσύνης. Το Σύνταγµα θεσπίζει ορισµένες εξαιρέσεις από την αρχή, που καθιερώνει η διάταξη του άρθρ αυτού σχετικά µε τη συγκρότηση των δικαστηρίων. Κατά τις εξαιρέσεις αυτές τα δικαστήρια δεν αποτελούνται ολικά ή µερικά από τακτικούς δικαστές. Οι εξαιρέσεις, οι οποίες καθορίζονται περιοριστικά από το Σύνταγµα, είναι οι ακόλουθες: 1) Τα µικτά ορκωτά δικαστήρια, που συγκροτούνται από τακτικούς δικαστές και ενόρκους. Την εξαίρεση αυτή καθιερώνουν οι διατάξεις του άρθρ του Συντάγµατος, οι οποίες ορίζουν ότι τα κακουργήµατα και τα πολιτικά εγκλήµατα δικάζονται από µικτά ορκωτά δικαστήρια που συγκροτούνται από τακτικούς δικαστές και ενόρκους, όπως νόµος ορίζει και ότι οι αποφάσεις τους υπόκεινται στα ένδικα µέσα που ορίζει ο νόµος. Τα δικαστήρια αυτά (πρωτοβάθµια και δευτεροβάθµια) είναι επταµελή και, ειδικότερα, αποτελούνται από τρεις τακτικούς δικαστές (πρωτοδίκες προκειµένου για το µικτό ορκωτό πρωτοδικείο και εφέτες προκειµένου) για το µικτό ορκωτό εφετείο) και τέσσερις ενόρκους 1, 2. Τα µικτά ορκωτά δικαστήρια ιδρύθηκαν υπό την ισχύ των προηγούµενων Συνταγµάτων για την εκδίκαση των 1 Άρθρο 8 1 του Κ. Ποιν.., όπως αντικαταστάθηκε αρχικά µε το άρθρ. 2 του Ν. 969/1979 και στη συνέχεια µε το άρθρ του Ν. 1649/1986 (ως προς τα εδ. γ και δ ). 2 Τα άρθρ του Κ.Ποιν.. καθορίζουν την αρµοδιότητα του µικτού ορκωτού δικαστηρίου και των τακτικών δικαστών εν προκειµένω. Το µικτό ορκωτό δικαστήριο αποφασίζει ιδίως για την ενοχή του κατηγορουµένου και την ποινή που πρέπει να επιβληθεί.

13 12 εγκληµάτων του τύπου, που αφορούσαν το δηµόσιο βίο 3. Το ισχύον Σύνταγµα (άρθρ. 97 3) αναθέτει την εκδίκαση όλων των εγκληµάτων του τύπου στα τακτικά ποινικά δικαστήρια. Πρέπει να προσθέσω ότι το Σύνταγµα (άρθρ. 97 2) προβλέπει την εξακολούθηση της εκδίκασης των κακουργηµάτων και πολιτικών εγκληµάτων, που έχουν υπαχθεί στη δικαιοδοσία των εφετών µε συντακτικές πράξεις, ψηφίσµατα και ειδικούς νόµους έως την έναρξη της ισχύος του, από αυτά, εφόσον δεν υπαχθούν µε νόµο στα µικτά ορκωτά δικαστήρια και επιτρέπει την υπαγωγή και άλλων κακουργηµάτων στη δικαιοδοσία των ίδιων εφετείων µε νόµο. Το αµιγώς ορκωτό σύστηµα καθιερώθηκε στην Αγγλία 4 και στη συνέχεια υιοθετήθηκε από το Οµοσπονδιακό Σύνταγµα των Ηνωµένων Πολιτειών της Αµερικής (άρθρ. ΙΙΙ 2 εδ. 3) και τα Συντάγµατα της Γαλλικής Επανάστασης 5. Το σύστηµα αυτό κατοχυρώθηκε και από τα προηγούµενα ελληνικά Συντάγµατα 6. Η 3 Τα µικτά ορκωτά δικαστήρια ιδρύθηκαν για πρώτη φορά µε τη Συντακτική Πράξη και τον Αναγκαστικό Νόµο της για την εκδίκαση των εγκληµάτων του τύπου, που αναφέρονται στο κείµενο, και διατηρήθηκαν από τον ισχύοντα Κ.Ποιν.. (άρθρ. 8 2 και 110). Τη σύσταση µικτών ορκωτών δικαστηρίων µε νόµο για την εκδίκαση των ίδιων εγκληµάτων πρόβλεπε και το Σύνταγµα του 1952 (άρθρ. 95 1), κατά το οποίο οι ένορκοι έπρεπε, όπως και κατά τα εν λόγω νοµοθετήµατα, ν αποτελούν την πλειοψηφία. 4 Σχετική διάταξη περιλήφθηκε και στη ιακήρυξη ικαιωµάτων του Βλ. Ευρ. Μπέσιλα Βήκα, Οι Αγγλικές ιακηρύξεις των ικαιωµάτων του 17 ου αιώνα, 1989, σ Τίτλ. ΙΙΙ, κεφ. 5, άρθρ. 9 Συντ. του 1791, άρθρ. 96 Συντ. του 1793 και άρθρ Συντ. του Το σύστηµα κατοχυρώθηκε και από το Συνταγµατικό Χάρτη του 1830 (άρθρ. 56) και το Σύντ. του 1848 (άρθρ. 82). 6 Άρθρ. 127 Συντ. Τροιζήνας, 274 Συντ. του 1832, Συντ. του 1844 (άρθρ. 56 γαλλικού Συνταγµατικού Χάρτη του 1830 και 98 βελγικού Συντ.), Συντ. του 1864, 1911 και 1952, 97 Συντ. του 1925 και 100 Συντ. του Το αµιγές ορκωτό σύστηµα καταργήθηκε από τη ΙΒ Σ.Π. της περί µεικτών Κακουργιοδικείων, η οποία ανέθεσε την εκδίκαση των κακουργηµάτων, των πολιτικών εγκληµάτων και των εγκληµάτων του τύπου που δεν αφορούσαν τον ιδιωτικό βίο σε µεικτά κακουργιοδικεία, τα οποία συγκροτούνταν από ενόρκους κατά πλειοψηφία και τακτικούς δικαστές. Στη συνέχεια τα σχετικά µε τα µικτά ορκωτά δικαστήρια ρυθµίστηκαν µε το Ν.. 804/1971, που εκδόθηκε κατ εφαρµογή του άρθρ. 111 του δικτατορικού Συντ. του 1968 και το οποίο τροποποιήθηκε µε το Ν. 85/1975 και τελικά καταργήθηκε µε το άρθρ του Ν. 969/1979. Το άρθρ. 111 του Συντ. αυτού αποτέλεσε το πρότυπο του άρθρ. 97 του ισχύοντος Συντ.

14 13 ανάθεση της εκδίκασης των σοβαρότερων εγκληµάτων στους ενόρκους θεωρήθηκε ως µια µεγάλη εγγύηση υπέρ των ατόµων ενόψει του γεγονότος ότι τα δικαστήρια δεν ήταν ανεξάρτητα. Μετά τη συνταγµατική κατοχύρωση της δικαστικής ανεξαρτησίας στα σύγχρονα Κράτη εξέλιπε ο σπουδαιότερος λόγος της καθιέρωσης του αµιγούς ορκωτού συστήµατος, που απέτυχε εξαιτίας της υπερβολικής και αδικαιολόγητης επιείκειας των ενόρκων. Γι' αυτό το εν λόγω σύστηµα αντικαταστάθηκε στην Ελλάδα µε τον προεκτιθέµενο θεσµό των µικτών ορκωτών δικαστηρίων. 2) Τα στρατοδικεία, ναυτοδικεία και αεροδικεία µπορούν, κατά το άρθρ 96 4 στοιχ. α και 5 του Συντάγµατος, να συγκροτούνται εν µέρει και από µη τακτικούς δικαστές. Τα εν λόγω δικαστήρια πρέπει, κατά τη διάταξη του πρώτου εδαφίου της 5 του άρθρου αυτού, ν' αποτελούνται κατά πλειοψηφία από µέλη του δικαστικού σώµατος των Ενόπλων υνάµεων, που περιβάλλονται µε τις εγγυήσεις της λειτουργικής και προσωπικής ανεξαρτησίας του άρθρ του Συντάγµατος. Η διάταξη του τρίτου εδαφίου της παραγράφου του άρθρου ορίζει ότι τα σχετικά µε την εφαρµογή των διατάξεων της παραγράφου αυτής, καθώς και ο χρόνος που θα αρχίσει η ισχύς τους, ορίζονται µε νόµο. Οι διατάξεις αυτές περιλήφθηκαν για πρώτη φορά στο ισχύον Σύνταγµα 7. Από τη σαφή διατύπωση της διάταξης του τρίτου 7 Οι εν λόγω διατάξεις δεν περιλήφθηκαν στο άρθρο 96 του Κυβερνητικού Σχεδίου Συντ. Η Ολοµέλεια της Συνταγµατικής Επιτροπής πρόσθεσε στην 4 στοιχ. α αυτού τις ακόλουθες διατάξεις: Τα δικαστήρια ταύτα (στρατοδικεία, ναυτοδικεία και αεροδικεία) συγκροτούνται κατά πλειοψηφίαν εκ δικαστών της δικαιοσύνης των ενόπλων δυνάµεων, επί δε των συνεδριάσεων και των αποφάσεων αυτών έχουν εφαρµογήν αι διατάξεις των παραγράφων 2 και 3 του άρθρου 93 του παρόντος. Η αίτησις αναιρέσεως ασκείται κατά τας διατάξεις και τους Λόγους του Κώδικος Ποινικής ικονοµίας. Η Βουλή ψήφισε τελικά την 5 του άρθρ. 96 του ισχύοντος Συντ., η οποία ορίζει τα εξής: Τα υπό δτοιχείον α της προηγουµένης παραγράφου δικαστήρια συγκροτούνται κατά πλειοψηφίαν εκ µελών του δικαστικού σώµατος των ενόπλων δυνάµεων,

15 14 εδαφίου της παραγράφου και των προπαρασκευαστικών της εργασιών προκύπτει ότι η εφαρµογή και η έναρξη της ισχύος των διατάξεων των δύο πρώτων εδαφίων της παραγράφου εξαρτώνται από την έκδοση του σχετικού νόµου. Ο νόµος αυτός θα έπρεπε βέβαια να εκδοθεί µέσα σε εύλογο χρόνο από την έναρξη της ισχύος του Συντάγµατος. Η άπρακτη πάροδος του εύλογου χρόνου δεν είχε, ωστόσο, ως συνέπεια την αυτοδίκαιη ισχύ των διατάξεων. Την άποψη αυτή δέχτηκε και η νοµολογία του Αρείου Πάγου 8 σχετικά µε την εφαρµογή των διατάξεων του άρθρ του Συντάγµατος εν προκειµένω. Εξάλλου, το Συµβούλιο της περιβαλλοµένων υπό των κατά το άρθρον 87 οπαρ. 1 του παρόντος εγγυήσεων λειτουργικής και προσωπικής ανεξαρτησίας. ια τας συνεδριάσεις και αποφάσεις των δικαστηρίων τούτων εφαρµόζονται αι διατάξεις των παραγράφων 2 έως 4 του άρθρου 93. Τα της εφαρµογής των διατάξεων της παρούσης παραγράφου, ως και ο χρόνος ενάρξεως της ισχύος αυτών, ορίζονται δια νόµου. Βλ. Σύνταγµα 1975, ιάταξις κατ άρθρον επισήµου σχεδίων τροπολογιών ψηφισθέντος τελικού κειµένου, σ. 533 επ. Επίσηµα Εστενογραφηµένα Πρακτικά της Ολοµελείας της Επιτροπής του Συντ. 1975, σ. 405 επ. Πρακτικά των Συνεδριάσεων της Βουλής επί των Συζητήσεων του Συντ. 1975, σ. 702 επ. 746 επ. 8 Απόφ. 169/1984 (Ολοµ.), ΤοΣ 10, σ. 422 επ.:.. Και ναι µεν αι διατάξεις των 2 και 3 του άρθρου 93 του ισχύοντος Συντάγµατος του 1975 ορίζουν ότι αι συνεδριάσεις παντός δικαστηρίου είναι δηµόσιαι, εκτός των εν τη άνω παραγράφω 2 αναφεροµένων εξαιρέσαιων και ότι πάσα δικαστική απόφασις πρέπει να είναι ειδικώς και εµπεριστατωµένως ητιολογηµένη και να απαγγέλλεται εν δηµοσία συνεδριάσει, αίτινες διατάξεις εφαρµόζονται, κατ' άρθρον 96 5 του αυτού Σuντάγµατος, και δια τας συνεδριάσεις και αποφάσεις των στρατοδικείων, ναυτοδικείων και αεροδικείων, πλην όµως η εφαρµογή των διατάξεων τούτων, ως και ο χρόνος ενάρξεως της ισχύος αυτών, δια ρητής διατάξεως, εν τέλει της διαληφθείσης 5 του αυτού ως άνω άρθρου 96 του Συντάγµατος, εξηρτήθη εκ της εκδόσεως νόµου, όστις δεν εξεδόθη εισέτι και συνεπώς δεν δύνανται να ισχύσουν αι εν λόγω διατάξεις του Συντάγµατος. Η µη έκδοσις του κατ' εξουσιοδότησιν του Συντάγµατος προβλεποµένου ως άνω νόµου εντός ευλόγου χρόνου δεν δύναται να υποστηριχθή ότι επιφέρει εν προκειµένω αυτοµάτως την ισχύν τωv ρηθεισών συνταγµατικών διατάξεων, διότι τούτο αντίκειται εις την σαφή βούλησιν του συνταγµατικού νοµοθέτου, όστις εξήρτησε την εφαρµογήν των εν λόγω διατάξεων, δια ρητής συνταγµατικής διατάξεως, εκ της προηγουµένης εκδόσεως τροποποιητικού του Στρ. ΠΚ νόµου, ως τούτο σαφώς προκύπτει εκ των ενώπιον της ολοµελείας της Βουλής γενοµένων συζητήσεων επί των άνω άρθρων του ισχύοντος Συντάγµατος... Ο συνταγµατικός νοµοθέτης, εις ας περιπτώσεις ηθέλησε να τάξη εις τον κοινόν νοµοθέτην εύλογον χρόνον προς έκδοσιν του οικείου νόµου, κατά παρασχεθείσαν εις αυτόν εξουσιοδότησιν, προσδιώρισεν ειδικώς τον εύλογον χρόνον, ως σαφές καθίσταται εκ διαφόρων συνταγµατικών διατάξεων και ιδία εκ των άρθρ και 5, και του ισχύοντος Συντάγµατος. Βλ. και την απόφ. 766/1991 του ίδιου ικαστηρίου (Ε Τµήµατος), ΝοΒ 39, σ επ.

16 15 Επικρατείας 9 ορθά νοµολόγησε ότι ισχύει πριν από την έκδοση του νόµου η βασική αρχή της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης, δηλαδή η διάταξη του άρθρ του Συντάγµατος, που όµως δεν αναφέρει και η ισχύς της οποίας δεν εξαρτήθηκε ρητά από την έκδοση του νόµου. Το θέµα ρύθµισε ήδη ο Στρατιωτικός Ποινικός Κώδικας 10 που κυρώθηκε µε το Ν. 2287/ Απόφ. 1678/1983 (Τµ. Γ ), ΤοΣ 9, σ. 715 επ.:... Από τη θέση των διατάξεων αυτών (άρθρ ) στο περί ικαστικής Εξουσίας Τµήµα του Συντάγµατος συνάγεται ότι τα στρατοδικεία είναι, κατά τον συνταγµατικό νοµοθέτη, δικαστήρια που αποτελούν, για τους υπαγοµένους εις αυτά τον κατά το άρθρο 8 του Συντάγµατος φυσικό δικαστή στον οποίον έχει ανατεθεί η προβλεποµένη από το άρθρο 20 του αυτού Συντάγµατος παροχή εννόµου προστασίας. Κατά συνέπεια, τα εκ του δικαστικού Σώµατος των Eνόπλων υνάµεων µέλη αυτών είναι µεν δυνατόν, πριν από την έκδοση του νόµου που προβλέπει η παρ. 5 του άρθρου 96 του Συντάγµατος να µην απολαύουν λειτουργικής και προσωπικής ανεξαρτησίας, υπό την έννοια ότι δεν είναι ισόβια και δεν κρίνονται από Ανώτατο ικαστικό Συµβούλιο, σύµφωνα όµως µε τη βασική αρχή της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης που διέπει τη λειτουργία κάθε δικαστηρίου και αφορά όλα τα µέλη του οι συγκροτούντες τα στρατοδικεία είτε προέρχονται εκ του δικαστικού σώµατος των ενόπλων δυνάµεων, είτε µη, κατά την άσκηση των δικαστικών καθηκόντων τους υπόκεινται µόνο στο Σύνταγµα και τους νόµους και δεν είναι επιτρεπτό να ελέγχονται είτε πειθαρχικά είτε κατά τις κρίσεις της υπηρεσιακής τους εξελίξεως για την έκφραση γνώµης και ψήφου, την εκτίµηση των αποδείξεων και του πραγµατικού γενικά της υποθέσεως παρά µόνον αν η σχετική ενέργειά τους αντίκειται κατά τρόπο έκδηλο στους κανόνες της λογικής και της κοινής πείρας, δηλαδή ευρίσκεται σε προφανή και αυταπόδεικτο αντίθεση προς την πραγµατική αλήθεια και τα πραγµατικά περιστατικά Άρθρ Οι στρατιωτικοί δικαστές και οι αναθεωρητές περιβάλλονται µε εγγυήσεις λειτουργικής και προσωπικής ανεξαρτησίας.- 3. Οι αποφάσεις των στρατιωτικών δικαστηρίων είναι ειδικά και εµπεριστατωµένα αιτιολογηµένες.- Βλ. και το άρθρ. 2 του Κώδικα ικαστικού Σώµατος των ενόπλων υνάµεων (Ν.2304/1995): Οι δικαστικοί λειτουργοί του δικαστικού σώµατος ενόπλων δυvάµεων απολαύουν λειτουργικής και προσωπικής ανεξαρτησίας. Ενόψει της έναρξης της ισχύος των διατάξεων του άρθρ δια τα στρατιωτικά δικαστήρια τίθεται το ζήτηµα, αν οι συγκροτούντες αυτά µπορούν να θεωρηθούν ως δικαστικοί λειτουργοί υπό την έννοια των άρθρ του Συντ. και, συνεπώς, αν υπάγονται στο ικαστήριο Aγωγών Κακοδικίας του άρθρ. 99 αυτού. Η απόφ. 31/1997 του ικαστηρίου αυτού (ΤοΣ 25, 156 επ.) έλυσε κατά πλειοψηφία το ζήτηµα αποφατικά, µε την αιτιολογία ότι τα µέλη των εν λόγω δικαστηρίων (στρατοδικεία, ναυτοδικεία και αεροδικεία, και µάλιστα µόνον κατά πλειοψηφία, ανήκουν οργανικά στο δικαστικό σώµα των ενόπλων δυνάµεων, όπως ρητώς αναφέρεται στην παράγρ. 5 του άρθρου 96 Σ. και όχι σε έναν από τους προαναφερθέντες τρεις κλάδους δικαιοσύνης (πολιτικής, ποινικής και διοικητικής). Μειοψήφησαν αρχικά τρία µέλη, κατά τη γνώµη των οποίων οι αποφάσεις των στρατιωτικών δικαστηρίων υπάγονται στη δικαιοδοσία του ικαστηρίου Αγωγών Κακοδικίας τελικά ένα από τα µέλη αυτά θεώρησε την αγωγή κακοδικίας απαράδεκτη και ένα άλλο παραδεκτή για άλλους λόγους. Ορθότερη φαίνεται η γνώµη της πλειοψηφίας ενόψει της κατά πλειοψηφία συγκρότησης των στρατιωτικών δικαστηρίων από τα µέλη του ικαστικού Σώµατος των Ενόπλων υνάµεων.

17 16 3) Το δικαστήριο λειών µπορεί, κατά το άρθρ στοιχ. β' του Συντάγµατος, να συγκροτείται ολικά ή µερικά από µη τακτικούς δικαστές. 4) Το ικαστήριο Αγωγών Κακοδικίας αποτελείται, κατά το άρθρ. 99 του Συντάγµατος, κατά πλειοψηφία από µη τακτικούς δικαστές, δηλαδή από δύο καθηγητές των Νοµικών Σχολών των Πανεπιστηµίων της Χώρας και δύο δικηγόρους. 5) Το Ανώτατο Ειδικό ικαστήριο συγκροτείται, κατά το άρθρ του Συντάγµατος, κατά την άσκηση ορισµένων αρµοδιοτήτων του και από δύο καθηγητές των Νοµικών Σχολών των Πανεπιστηµίων της Χώρας. 4. Η άσκηση δικαστικής λειτουργίας από µη δικαστικά όργανα Η αρχή, ή οποία καθιερώνεται από το άρθρ του Συντάγµατος και εκτέθηκε πιο πάνω, δεν είναι απόλυτη. Το Σύνταγµα θεσπίζει ορισµένες εξαιρέσεις, κατά τις οποίες η άσκηση δικαστικής λειτουργίας ανατίθεται σε όργανα της νοµοθετικής (διασταύρωση νοµοθετικής και δικαστικής λειτουργίας) και της εκτελεστικής λειτουργίας (διασταύρωση της εκτελεστικής και δικαστικής λειτουργίας). 1. Η άσκηση δικαστικής λειτουργίας από τη Βουλή.- Το Σύνταγµα αναθέτει στη Βουλή την άσκηση δικαστικής λειτουργίας στις περιπτώσεις, οι οποίες εκτέθηκαν σε άλλο τµήµα του έργου αυτού. 2. Η άσκηση δικαστικής λειτουργίας από διοικητικά όργανα.- Το άρθρ του Συντάγµατος 11 επιτρέπει την ανάθεση της 11 Επαναλαµβάνει αµετάβλητες τις διατάξεις του άρθρ. 89 στοιχ. α και β του Συντ. του Η εκδίκαση των αστυνοµικών παραβάσεων που τιµωρούνται µε πρόστιµο από αστυνοµικές αρχές προβλέφθηκε ήδη από τα Συντ. του 1925 (άρθρ. 91 2) και 1927 (άρθρ. 94 2).

18 17 εκδίκασης ορισµένων πταισµάτων σε διοικητικά όργανα µε νόµο. Ειδικότερα, το άρθρο αυτό του Συντάγµατος ορίζει τα εξής: Μπορεί µε νόµο: α) να ανατεθεί και σε αρχές που ασκούν αστυνοµικά καθήκοντα η εκδίκαση αστυνοµικών παραβάσεων που τιµωρούνται µε πρόστιµο, β) να ανατεθεί σε αρχές αγροτικής ασφάλειας η εκδίκαση των σχετικών µε τους αγρούς πταισµάτων και των ιδιωτικών διαφορών που απορρέουν από αυτά. Σ' αυτές τις δύο περιπτώσεις οι αποφάσεις που εκδίδονται υπόκεινται σε έφεση στο αρµόδιο δικαστήριο, η οποία έχει ανασταλτική δύναµη. Έτσι, οι διατάξεις αυτές επιτρέπουν τη νοµοθετική ανάθεση: α) της εκδίκασης των αστυνοµικών παραβάσεων που τιµωρούνται µε πρόστιµο σε αστυνοµικές αρχές και β) της εκδίκασης των σχετικών µε τους αγρούς πταισµάτων και των ιδιωτικών διαφορών που απορρέουν από αυτά σε αρχές αγροτικής ασφάλειας. Οι διατάξεις καθιερώνουν εν προκειµένω µια σοβαρή εγγύηση και, συγκεκριµένα, προβλέπουν την άσκηση έφεσης µε ανασταλτική δύναµη κατά των αποφάσεων των διοικητικών αρχών στο αρµόδιο τακτικό δικαστήριο. 5. Οι διακρίσεις των ικαστηρίων Το Σύνταγµα προβλέπει τις ακόλουθες τρεις διακρίσεις των δικαστηρίων: Ι) πολιτικά, ποινικά και διοικητικά, II) τακτικά και ειδικά και III) εξαιρετικά και έκτακτα. I. Πολιτικά, ποινικά και διοικητικά δικαστήρια Τα δικαστήρια από την άποψη της φύσης των διαφορών που εκδικάζουν διακρίνονται σε πολιτικά, ποινικά και διοικητικά.

19 18 Πολιτικά ή κοινά ή αστικά δικαστήρια καλούνται εκείνα, που εκδικάζουν τις διαφορές ή υποθέσεις του ιδιωτικού δικαίου. Ποινικά δικαστήρια ονοµάζονται εκείνα, που εκδικάζουν τις ποινικές υποθέσεις. ιοικητικά δικαστήρια καλούνται εκείνα, που επιλύουν τις διοικητικές διαφορές. Η τριπλή αυτή διάκριση των δικαστηρίων καθιερώθηκε πάντοτε νοµοθετικά σε µας. Η διάκριση κατοχυρώνεται για πρώτη φορά και από τις διατάξεις των άρθρ του Συντάγµατος 12. Από τη συνταγµατική καθιέρωση της διάκρισης προκύπτει ότι ο κοινός νοµοθέτης δεν µπορεί να µεταβιβάζει στα πολιτικά δικαστήρια την εκδίκαση διοικητικών διαφορών και, αντίστροφα, στα διοικητικά δικαστήρια την επίλυση διαφορών του ιδιωτικού δικαίου. II. Τακτικά και ειδικά δικαστήρια 1.- Η διάκριση των δικαστηρίων σε τακτικά και ειδικά γενικά.- Τα δικαστήρια από την άποψη της έκτασης των αρµοδιοτήτων τους διακρίνονται σε τακτικά και ειδικά. Τακτικά δικαστήρια καλούνται εκείνα, που έχουν γενική δικαιοδοσία, δηλαδή εκδικάζουν κατ' αρχήν όλες τις υποθέσεις του οικείου κλάδου της δικαιοσύνης εκτός από εκείνες, που µεταβιβάστηκαν µε διάταξη του 12 Τη διάκριση πρόβλεπαν οι διατάξεις των άρθρ. 93 1, 94 1 και 4 και 96 1 του Κυβερνητικού Σχεδίου Συντ. προφανώς κατά το πρότυπο του δικτατορικού Συντ. του 1968 (άρθρ ). Οι διατάξεις αυτές ψηφίστηκαν σχεδόν αµετάβλητες από τη Συνταγµατική Επιτροπή και τη Βουλή. Τη διάκριση γενικά καθιερώνει η διάταξη του άρθρ του Συντ.: Τα δικαστήρια διακρίνονται εις διοικητικά, πολιτικά και ποινικά, οργανούνται δε δι ειδικών νόµων. Βλ. Σύνταγµα 1975, ιάταξις κατ' άρθρον επισήµων σχεδίων-τροπολογιών ψηφισθέντος τελικού κειµένου, σ. 517 επ. Τα άρθρ του Συντ. του 1832 πρόβλεπαν τη διάκριση των ικαστηρίων σε Πολιτικά, Εγκληµατικά και Στρατιωτικά, ορίζοντας ότι τα Πολιτικά ικαστήρια δικάζουσι τας εκ της δοσοληψίας ή του εµπορίου και των διαφόρων σχέσεων των πολιτών συµβαινούσας µεταξύ αυτών διαφοράς τα Εγκληµατικά δικάζουσι περί των εγκληµάτων. και τα στρατιωτικά κρίνουσι τους εναγοµένους δι εγκλήµατα, αλλά υποκειµένους εις την στρατιωτικήν τάξιν, και τους συνενόχους και συναιτίους µε τον στρατιωτικόν, καθώς και τα της ληστείας και πειρατείας εγκλήµατα.

20 19 Συντάγµατος ή νόµου στην αρµοδιότητα άλλων δικαστηρίων. Έτσι, τα τακτικά πολιτικά δικαστήρια εκδικάζουν κατ' αρχήν όλες τις διαφορές ή υποθέσεις του ιδιωτικού δικαίου τα τακτικά ποινικά δικαστήρια εκδικάζουν κατ' αρχήν όλες τις ποινικές υποθέσεις και τα τακτικά διοικητικά δικαστήρια επιλύουν κατ' αρχήν όλες τις διοικητικές διαφορές. Αντίθετα, τα ειδικά δικαστήρια έχουν ειδική δικαιοδοσία, δηλαδή εκδικάζουν µόνο ορισµένες κατηγορίες διαφορών, οι οποίες µεταβιβάζονται σ' αυτά µε ρητή διάταξη του Συντάγµατος ή ενός νόµου. Η πρακτική σηµασία της διάκρισης µεταξύ των τακτικών και ειδικών δικαστηρίων συνίσταται στο ότι σε περίπτωση αµφιβολίας το τεκµήριο αρµοδιότητας µιλεί υπέρ των τακτικών και κατά των ειδικών. Με άλλες λέξεις, αν υπάρχει αµφιβολία για το αν µια διαφορά ανήκει στην αρµοδιότητα των τακτικών ή των ειδικών δικαστηρίων, η διαφορά πρέπει να θεωρείται ότι ανήκει στην αρµοδιότητα των τακτικών δικαστηρίων. 2. Τα τακτικά δικαστήρια.- Τα άρθρ και 96 1 του 13 Το αρχικό άρθρ. 94 του Συντάγµατος όριζε τα ακόλουθα: 1. Η εκδίκαση των διοικητικών διαφορών ουσίας ανήκει στα υφιστάµενα τακτικά διοικητικά δικαστήρια. Από τις διαφορές αυτές όσες δεν έχουν ακόµη υπαχθεί στα δικαστήρια αυτά πρέπει να υπαχθούν υποχρεωτικά στη δικαιοδοσία τους µέσα σε πέντε έτη από την ισχύ του Συντάγµατος η προθεσµία αυτή µπορεί να παρατείνεται µε νόµο.- 2. Εωσότου υπαχθούν στα τακτικά διοικητικά δικαστήρια και οι υπόλοιπες ουσιαστικές διοικητικές διαφορές, είτε στο σύνολο είτε κατά κατηγορίες, εξακολουθούν να υπάγονται στα πολιτικά δικαστήρια, εκτός από εκείνες για τις οποίες ειδικοί νόµοι συνέστησαν ειδικά διοικητικά δικαστήρια, στα οποία τηρούνται οι διατάξεις των παραγράφων 2 έως 4 του άρθρου Στα πολιτικά δικαστήρια υπάγονται όλες οι ιδιωτικές διαφορές, καθώς και οι υποθέσεις εκούσιας δικαιοδοσίας που τους ανατίθενται µε νόµο.- 4. Στα πολιτικά ή διοικητικά δικαστήρια µπορεί να ανατεθεί και κάθε άλλη αρµοδιότητα διοικητικής φύσης, που ορίζει ο νόµος. Εξάλλου, κάτω από το άρθρο αυτό τέθηκε η ακόλουθη ερµηνευτική δήλωση: Ως τακτικά διοικητικά δικαστήρια νοούνται µόνο τα τακτικά φορολογικά δικαστήρια, που έχουν συσταθεί µε το νοµοθετικό διάταγµα 3845/1958. Το άρθρο αναθεωρήθηκε το Η αναθεώρηση αυτού προτάθηκε οµόφωνα από τις Συνταγµατικές Επιτροπές της Βουλής της Η και Θ Περιόδου, µε στόχο τη σαφή οριοθέτηση της δικαιοδοσίας τωv πολιτικών και των τακτικών διοικητικώv δικαστηρωv. Η Βουλή της Θ Περιόδου αποφάσισε την αναθεώρηση του άρθρου µε 281 ψήφους. Η Συνταγµατική Επιτροπή της Ζ' Αναθεωρητικής Βουλής πρότεινε µε ευρεία πλειοψηφία την ακόλουθη διατύπωση του άρθρου: 1. Στο Συµβούλιο της Eπικρατείας και στα τακτικά

21 20 αναθεωρηµένου Συντάγµατος προβλέπουν αντίστοιχα τα τακτικά διοικητικά και τα τακτικά ποινικά δικαστήρια. Στα τακτικά διοικητικά δικαστήρια ανατίθεται η εκδίκαση των διοικητικών διαφορών, ενώ στα τακτικά ποινικά δικαστήρια ανήκει η τιµωρία των εγκληµάτων και η λήψη όλων των µέτρων που προβλέπουν οι ποινικοί νόµοι. Τα τακτικά πολιτικά δικαστήρια εννοεί προφανώς η διάταξη του άρθρ (αρχική 3) του Συντάγµατος, κατά την οποία στα πολιτικά δικαστήρια υπάγονται όλες οι ιδιωτικές διαφορές, καθώς και οι υποθέσεις εκούσιας δικαιοδοσίας που τους ανατίθενται µε νόµο. Η διάταξη της 3 του αναθεωρηµένου άρθρ. 94 ορίζει ότι Σε ειδικές περιπτώσεις και προκειµένου να επιτυγχάνεται η ενιαία εφαρµογή της αυτής νοµοθεσίας µπορεί να ανατεθεί µε νόµο η εκδίκαση κατηγοριών ιδιωτικών διαφορών στα διοικητικά δικαστήρια ή κατηγοριών διοικητικών διαφορών ουσίας στα πολιτικά δικαστήρια. Εξάλλου, στα πολιτικά ή διοικητικά δικαστήρια µπορεί, κατά το άρθρ του Συντάγµατος, ν' ανατεθεί και κάθε άλλη αρµοδιότητα διοικητικής φύσης, όπως ο νόµος ορίζει στις αρµοδιότητες αυτές περιλαµβάνεται και η λήψη µέτρων για τη συµµόρφωση της διοίκησης µε τις δικαστικές αποφάσεις. Ως πολιτικά ή διοικητικά δικαστήρια νοούνται αναµδιοικητικά δικαστήρια υπάγονται οι διοικητικές διαφορές, όπως νόµος ορίζει, µε την επιφύλαξη των αρµοδιοτήτων του Ελεγκτικού Συνεδρίου.- 2. Στα πολιτικά δικαστήρια υπάγονται οι ιδιωτικές διαφορές καθώς και υποθέσεις εκούσιας δικαιοδοσίας, όπως νόµος ορίζει.- 3. Σε ειδικές περιπτώσεις και προκειµένου να επιτυγχάνεται η ενιαία εφαρµογή της αυτής νοµοθεσίας µπορεί να ανατεθεί µε νόµο η εκδίκαση κατηγοριών ιδιωτικών διαφορών στα διοικητικά δικαστήρια ή κατηγοριών διοικητικών διαφορών ουσίας στα πολιτικά δικαστήρια.- 4. Στα πολιτικά ή διοικητικά δικαστήρια µπορεί να ανατεθεί και κάθε άλλη αρµοδιότητα διοικητικής φύσης, όπως νόµος ορίζει. Στις αρµοδιότητες αυτές περιλαµβάνεται και η λήψη µέτρων για τη συµµόρφωση της διοίκησης µε τις δικαστικές αποφάσεις. Οι δικαστικές αποφάσεις εκτελούvται αναγκαστικά και κατά του δηµοσίου και των νοµικών προσώπων δηµοσίου δικαίου, όπως νόµος ορίζει. Η Επιτροπή δεν περιέλαβε κάτω από το άρθρο και την ερµηνευτική δήλωση του αρχικού άρθρου ως περιττή. Η Βουλή ψήφισε αµετάβλητο το άρθρο που πρότεινε η Επιτροπή µε 274 ψήφους.

22 21 φίβολα από τη διάταξη αυτή του άρθρου τα τακτικά πολιτικά ή διοικητικά δικαστήρια. Η διάταξη του τρίτου εδαφίου της 4 του άρθρου, η οποία προστέθηκε κατά την αναθεώρησή του, ορίζει ότι Οι δικαστικές αποφάσεις εκτελούνται αναγκαστικά και κατά του ηµοσίου, των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης και των νοµικών προσώπων δηµοσίου δικαίου, όπως νόµος ορίζει. Τα τακτικά πολιτικά και ποινικά δικαστήρια ιδρύθηκαν και λειτουργούν ήδη από µακρό χρόνο. Τακτικά πολιτικά δικαστήρια είναι τα ειρηνοδικεία, τα πρωτοδικεία, τα εφετεία και ο Άρειος Πάγος. Τακτικά ποινικά δικαστήρια είναι τα πταισµατοδικεία, τα πληµµελειοδικεία, τα εφετεία και ο Άρειος Πάγος. Τα τακτικά πολιτικά δικαστήρια λειτουργούν ταυτόχρονα και ως τακτικά ποινικά δικαστήρια, δηλαδή οι ίδιοι δικαστές απονέµουν και την πολιτική και την ποινική δικαιοσύνη. Έτσι, κάθε ειρηνοδικείο είναι ταυτόχρονα κατ' αρχήν και πταισµατοδικείο (άρθρ. 3 Κποιν ), κάθε πρωτοδικείο είναι ταυτόχρονα και πληµµελειοδικείο (άρθρ. 4 Κ.Ποιν..) και κάθε εφετείο εκδικάζει τις πολιτικές και τις ποινικές υποθέσεις. Ο Άρειος Πάγος είναι το Ανώτατο ικαστήριο (Ακυρωτικό) της πολιτικής και της ποινικής δικαιοσύνης. Τη σύσταση των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων πρόβλεψε ήδη το άρθρ. 82 του Συντάγµατος του Υπό την ισχύ του Συντάγµατος αυτού συστάθηκαν όµως µε το Ν /1958 περί Κώδικος Οργανισµού Φορολογικών ικαστηρίων µόνο τα τακτικά φορολογικά δικαστήρια (πρωτοβάθµια και δευτεροβάθµια, στα οποία ανατέθηκε η εκδίκαση όλων των φορολογικών διαφορών που αποτελούν τη σπουδαιότερη κατηγορία διοικητικών διαφορών. Τα δικαστήρια αυτά θεωρήθηκαν γενικά ως τα τακτικά διοικητικά δικαστήρια, που προβλέπονταν

23 22 από το προηγούµενο Σύνταγµα, ενόψει της αναµενόµενης γενίκευσης της αρµοδιότητάς τους σ' όλες τις διοικητικές διαφορές. Αυτό όριζε ρητά η ερµηνευτική δήλωση, που τέθηκε κάτω από το άρθρ. 94 του ισχύοντος Συντάγµατος. Η αρχική διάταξη του άρθρ εδ. β του Συντάγµατος επέτασσε την υπαγωγή στη δικαιοδοσία των εν λόγω δικαστηρίων και εκείνων των διοικητικών διαφορών ουσίας, που δεν είχαν ακόµη υπαχθεί σ' αυτά, µέσα σε πέντε έτη από την ισχύ του Συντάγµατος και επέτρεπε την παράταση της προθεσµίας αυτής µε νόµο. Εξάλλου, η διάταξη της 2 του ίδιου άρθρου του Συντάγµατος όριζε ότι εωσότου υπαχθούν στα τακτικά διοικητικά δικαστήρια και οι υπόλοιπες ουσιαστικές διοικητικές διαφορές, είτε στο σύνολο είτε κατά κατηγορίες, εξακολουθούν να υπάγονται στα πολιτικά δικαστήρια, εκτός από εκείνες για τις οποίες ειδικοί νόµοι συνέστησαν ειδικά διοικητικά δικαστήρια στα οποία τηρούνται οι διατάξεις των παραγράφων 2 έως 4 του άρθρου 93. Η προαναφερόµενη προθεσµία για την υπαγωγή όλων των διοικητικών διαφορών ουσίας στα τακτικά διοικητικά δικαστήρια παρατάθηκε διαδοχικά για πέντε έτη 14. Οι νόµοι 505/1976 (άρθρ. 1) και 702/1977 (άρθρ. 7) 15 µεταβίβασαν ορισµένες κατηγορίες διοικητικών διαφορών ουσίας στα τακτικά διοικητικά δικαστήρια. Η δικαιοδοσία των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων ολοκληρώθηκε τελικά µε το Ν. 1406/ Έτσι, τώρα όλες οι διοικητικές διαφορές ουσίας 14 Άρθρ. 1 του Ν. 1051/1980 άρθρ. 13 του Ν. 1366/1983 και άρθρ. 9 1 του Ν. 1406/1983 ολοκλήρωση της δικαιοδοσίας των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων, συγκρότηση Γενικής Επιτροπείας των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων και ρύθµιση µερικών άλλων θεµάτων. 15 Βλ. Επ. Σπηλιωτοπούλου, Η διεύρυνση της δικαιοδοσίας των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων µε το άρθρο 7 του ν. 702/1977, στον Τιµητικό Τόµο του Συµβουλίου της Επικρατείας 1, 1979, σ. 271 επ. 16 Άρθρ. 1: 1. Υπάγονται στη δικαιοδοσία των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων όλες οι διοικητικές διαφορές ουσίας που δεν έχουν µέχρι σήµερα

24 23 εκδικάζονται από τα τακτικά διοικητικά δικαστήρια 17. Για το λόγο αυτό µε την αναθεώρηση διαγράφηκαν η διάταξη της 2 του άρθρ. 94 και η προπαρατιθέµενη ερµηνευτική δήλωση κάτω από αυτό. 3. Τα ειδικά δικαστήρια.- Τα ειδικά δικαστήρια καθορίζονται περιοριστικά από το Σύνταγµα. Συνεπώς, ο κοινός νοµοθέτης δεν µπορεί να ιδρύει άλλα τέτοια δικαστήρια ή να µεταβάλλει (περιορίζει ή διευρύνει) την αρµοδιότητα εκείνων που προβλέπονται από το Σύνταγµα. Η αντίθετη άποψη, που υποστηρίχτηκε υπό την ισχύ των προηγούµενων Συνταγµάτων και υπαχθεί σε αυτή.- 2. Στις διαφορές αυτές περιλαµβάνονται ιδίως αυτές που αναφύονται κατά την εφαρµογή της νοµοθεσίας που αφορά: α) τη δηµοτική και κοινοτική φορολογία γενικώς, β) τον καθορισµό των ορίων της εδαφικής περιφέρειας των δήµων και κοινοτήτων, γ) τις στρατιωτικές, ναυτικές και αεροπορικές επιτάξεις, δ) τα µεταλλεία και λατοµεία, ε) τα σήµατα, στ) τις σχέσεις µεταξύ Οργανισµού Γεωργικών Ασφαλίσεων (ΟΓΑ) και ασφαλισµένων και ιδίως αυτές που αναφέρονται στην ασφάλιση προσώπων ή της γεωργικής παραγωγής, ζ) το κύρος των δηµοτικών και κοινοτικών εκλογών, καθώς και των αρχαιρεσιών για την ανάδειξη των οργάνων διοίκησης των νοµικών προσώπων δηµοσίου δικαίου, η) την ευθύνη του ηµοσίου, των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης και των νοµικών προσώπων δηµοσίου δικαίου προς αποζηµίωση, σύµφωνα µε τα άρθρα 105 και 106 του Εισαγωγικού Nόµου του Αστικού Κώδικα, θ) (όπως αντικαταστάθηκε µε το άρθρ του Ν. 2721/1999) τις κάθε είδους αποδοχές (δεδουλευµένες ή µη) του προσωπικού εν γένει του ηµοσίου, οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτης και δεύτερης βαθµίδας και νοµικών προσώπων δηµοσίου δικαίου, οι οποίες ρυθµίζονται από διατάξεις κανονιστικού περιεχοµένου, ι) τις διοικητικές συµβάσεις, ια) την είσπραξη των δηµοσίων εσόδων (Ν.. 356/1974 ΦΕΚ 90). Με την 3, η οποία προστέθηκε στο άρθρο αυτό µε το άρθρ του Ν. 2721/1999, υπήχθησαν στη δικαιοδοσία των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων και ορισµένες άλλες διαφορές που εκδικάζονται ως διαφορές ουσίας.- Άρθρ. 9: 1. Η εκδίκαση των διαφορών του άρθρου 1 από τα τακτικά διοικητικά δικαστήρια αρχίζει: α) για τις διοικητικές διαφορές των περιπτώσεων α, β και γ της παραγράφου 2 του άρθρου 1, από την έvαρξη της ισχύος του νόµου αυτού, β) για τις διοικητικές διαφορές των περιπτώσεων δ, ε, στ και ζ, από 11 Ιουνίου 1984 και γ) για τις λοιπές διοικητικές διαφορές από 11 Ιουνίου Η διάταξη του άρθρ. 2 του Κώδικος ιοικητικής ικονοµίας (Ν. 2717/1999) ορίζει ότι Η εκδίκαση των διοικητικών διαφορών ουσίας ανήκει στα τακτικά διοικητικά δικαστήρια, εκτός εκείνων που η εκδίκασή τους έχει ανατεθεί, µε ειδική διάταξη νόµου, σε άλλα διοικητικά δικαστήρια. 17 Για τη διοικητική δικαιοσύνη στην Ελλάδα βλ. Φ. Βεγλέρη, Η διοικητική δικαιοσύνη και τα προβλήµατά της, έκδ. 2α, 1977 Πρβλ. αγτόγλου, Η διοικητική δικαιοσύνη, το Σύνταγµα και ο νοµοθέτης, ΤοΣ 2, σ. 185 του ίδιου, ιοικητικό ικονοµικό ίκαιο, 1985, α, σ. 67 επ. β, σ. 19 επ.. Κόρσου, Εισηγήσεις ιοικητικού ικονοµικού ικαίου, τ. Β, τεύχ. Α', 1984 και Β, Ηλ. Κυριακοπούλου, Ελληνικόν ιοικητικόν ίκαιον, τ. Γ', έκδ. 3η, 1959, σ. 1 επ. Σπηλιωτόπουλου, Εγχειρίδιον ιοικητικού ικαίου, σ. 387 επ. Μ. Στασινοπούλου, ίκαιον των ιοικητικών ιαφορών, εκδ. 4η, 1964, σ. 98 επ.

25 24 κατά την οποία η νοµοθετική λειτουργία µπορούσε να συνιστά ελεύθερα ειδικά δικαστήρια 18, δεν µπορεί να υποστηριχτεί υπό το ισχύον Σύνταγµα, που (άρθ. 94 και 96) κατοχυρώνει ρητά τα τακτικά δικαστήρια. Είναι αυτονόητο ότι οποιοσδήποτε περιορισµός της αρµοδιότητας των τακτικών δικαστηρίων, η οποία καθορίζεται από τις συνταγµατικές αυτές διατάξεις, µπορεί να καθιερώνεται µόνο από το Σύνταγµα ή από τη νοµοθετική λειτουργία µετά από ρητή εξουσιοδότησή του. Το Σύνταγµά µας όµως δεν παρέχει στη νοµοθετική λειτουργία µια τέτοια εξουσιοδότηση. Αντίθετα, ο Θεµελιώδης Νόµος της Γερµανίας (άρθρ ) 19 και το Σύνταγµα της Βαυαρίας (άρθρ. 86 2) 20 επιτρέπουν την ίδρυση ειδικών δικαστηρίων µε νόµο. Τα ειδικά δικαστήρια, που προβλέπονται από το Σύνταγµα, είναι: α) το Ανώτατο Ειδικό ικαστήριο, β) το Συµβούλιο της Επικρατείας, γ) το Ελεγκτικό Συνέδριο, δ) το Υπουργοδικείο, ε) το ικαστήριο Αγωγών Κακοδικίας, στ) τα δικαστήρια ανηλίκων και ζ) τα διαρκή στρατοδικεία, ναυτοδικεία και αεροδικεία 21. α) Το Ανώτατο Ειδικό ικαστήριο.- Το Ανώτατο Ειδικό ικαστήριο προβλέπεται από το άρθρ. 100 του Συντάγµατος κατ αρχήν για την επίλυση συνταγµατικών διαφορών. Η εξέταση του 18 Βλ. Σβώλου Βλάχου, op.cit., τ. Β, σ Η απόφ. του Οµοσπονδιακού Συνταγµατικού ικαστηρίου της (BverfGE 10, 213) νοµολόγησε ότι η διάταξη αυτή του Θεµελιώδους Νόµου επιτρέπει την ίδρυση ειδικών δικαστηρίων µόνο από τις οµόσπονδες Χώρες και όχι και από το οµοσπονδιακό Κράτος, γιατί τα οµοσποvδιακά δικαστήρια καθορίζονται περιοριστικά από το άρθρ. 92 αυτού. Βλ. και Chr. Degenhart, σε Sachs, op. cit., σ επ. Τh. Μaunz Dürig Herzog, op. cit., τ. ΙΙ, άρθρ. 101, σ. 3, αριθ. περιθ. 2 Pieroth, σε Jarass Pieroth, op. cit., σ. 859, αριθ. περιθ. 4α. 20 Βλ. Nawiasky Leusser, op.cit., σ. 86 επ. Nawiasky Lechner, op. cit., σ Τα ειδικά διοικητικά δικαστήρια, που προβλέπονται από τις διατάξεις των άρθρ 89 2 και 94 2 (αρχικώς του Συντ. καταργήθηκαν ήδη µετά την ολοκλήρωση της δικαιοδοσίας των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων µε το Ν. 1406/1983 (βλ. πιο πάνω, σηµ 5).

26 25 ικαστηρίου αυτού αποτελεί το αντικείµενο του κεφαλαίου ενόψει του προέχοντος χαρακτήρα του ως οργάνου της συνταγµατικής δικαιοσύνης. β) Το Συµβούλιο της Επικρατείας. Το Συµβούλιο της Επικρατείας είναι το Ανώτατο ιοικητικό ικαστήριο. Το Συµβούλιο αυτό λειτουργεί µε τη σηµερινή µορφή του από το έτος Το 22 Το Στ.Ε. ιδρύθηκε το 1835 κυρίως ως Συµβούλιο του Στέµµατος και καταργήθηκε µε το άρθρ 102 του Συντ. του Επανιδρύθηκε από το Συντ. του 1864 (άρθρ 82-86) ως νοµοπαρασκευαστικό σώµα και καταργήθηκε το 1865 µε νόµο σύµφωνα µε το άρθρ. 108 του Συντ. αυτού που επέτρεπε την αναθεώρηση του σχετικού άρθρου του. Το Συµβούλιο προβλέφθηκε από το Συντ. του 1911 (άρθρ ) για την επεξεργασία των νόµων και των διαταγµάτων, την εκδίκαση διοικητικών διαφορών ( αµφισβητουµένου διοικητικού ), την µετά από αίτηση ακύρωση των πράξεων των διοικητικών αρχών για παράβαση νόµoυ και την άσκηση της ανώτερης πειθαρχικής δικαιοδοσίας στους µόνιµους υπαλλήλους. Το Συντ. του 1925 (άρθρ ) πρόβλεπε επίσης το Συµβούλιο µε τις ίδιες αρµοδιότητες εκτός από την πρώτη. Το Συντ. του 1927 (άρθρ ) διατήρησε το Συµβούλιο, αναθέτοντας σ' αυτό εκτός από τις προαναφερόµενες δύο δικαστικές αρµοδιότητες και την επεξεργασία των κανονιστικών διαταγµάτων. Το Συντ. του 1952 (άρθρ ) πρόσθεσε στις αρµοδιότητες που πρόβλεπε το Συντ. του 1927 και την εκδίκαση της αίτησης αναιρέσεως κατά των τελεσίδικων αποφάσεων των διοικητικών δικαστηρίων. Το άρθρ 95 του ισχύοντος Συντ επανέλαβε το άρθρ. 83 του προηγουµένου Συντ. σχετικά µε τις αρµοδιότητες του Συµβουλίου. Το άρθρο 95 του Κυβερνητικού Σχεδίου Συντ. ανέθετε στο Συµβούλιο και την επεξεργασία των σχεδίων νόµων που υποβάλλονταν σ' αυτό από την Κυβέρνηση πριν από την εισαγωγή τους στη Βουλή, καθώς και κάθε άλλη διοικητικής φύσης αρµοδιότητα που προβλεπόταν από το Συντ. ή το νόµο. Οι δύο αυτές αρµοδιότητες του Συµβουλίου δεν περιλήφθηκαν στο Συντ. Βλ. Σύνταγµα 1975, ιάταξις κατ' άρθρον επισήµων σχεδίωντροπολογιών ψηφισθέντος τελικού Kειµένου, σ. 527 επ. Το άρθρ. 95 του Συντ. αναθεωρήθηκε από την Ζ' Αναθεωρητική Βουλή. Την αναθεώρηση αυτού πρότειναν οι Συνταγµατικές Επιτροπές της Βουλής της Η και της Θ' Περιόδου, µε στόχο τη σαφή οριοθέτηση της δικαιοδοσίας των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων και του Συµβουλίου της Επικρατείας, πλην του εδαφίου δ. της 1, που αφορά την επεξεργασία κανονιστικών διαταγµάτων, του οποίου δεν προτείνεται η αναθεώρηση από την πλειοψηφία της Επιτροπής. Η δεύτερη Βουλή αποφάσισε την αναθεώρηση του άρθρου µε 278 ψήφους. Η Επιτροπή Αναθεώρησης του Συντάγµατος της Ζ Αναθεωρητικής Βουλής πρότεινε την ακόλουθη διατύπωση του άρθρου: 1. Στην αρµοδιότητα του Συµβουλίου της Επικρατείας ανήκουν ιδίως: α) Η µετά από αίτηση ακύρωση των εκτελεστών πράξεων των διοικητικών αρχών για υπέρβαση εξουσίας ή για παράβαση νόµου, σε όσες περιπτώσεις κρίνεται από το νόµο αναγκαίο να υπαχθούν απευθείας σ' αυτό και σ' όσες περιπτώσεις δεν έχει ορισθεί ως αρµόδιο άλλο διοικητικό δικαστήριο. Ο δευτεροβάθµιος ακυρωτικός έλεγχος ασκείται από το Συµβούλιο της Επικρατείας ή τα διοικητικά εφετεία, όπως νόµος ορίζει. β) Η µετά από αίτηση αναίρεση τελεσιδίκων αποφάσεων των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων για υπέρβαση εξουσίας ή παράβαση νόµου, όπως νόµος ορίζει). γ) [όπως ισχύει] δ) [όπως ισχύει]. 2. [Η παράγραφος 2 παραµένει ως έχει]. 3, [4] Οι αρµοδιότητες του Συµβουλίου της Επικρατείας ρυθµίζονται και ασκούνται, όπως νόµος ειδικότερα ορίζει. [Η παράγραφος 5 αναριθµείται σε 4]. 4. [5] Η