Θεμέλια. της λήψης. αποφάσεων

Transcript

1 Θεμέλια της λήψης αποφάσεων

2 Προγραμματισμός και λήψη αποφάσεων Ορισμός προβλήματος Προσδιορισμός του μοντέλου απόφασης Συγκριτική αξιολόγηση λύσεων Απόρριψη των λύσεων που μειονεκτούν Επιλογή της καλύτερης λύσης Έλεγχος ορθότητας της επιλογής Εφαρμογή της καλύτερης λύσης. 3-2

3 Λήψη αποφάσεων και management Eίδη αποφάσεων Διαδικασία και τεχνικές λήψης αποφάσεων Λήψη αποφάσεων στις υπηρεσίες υγείας Κριτήρια λήψης αποφάσεων Περιορισμοί στη λήψη αποφάσεων 3-3

4 Είδη αποφάσεων Κατηγορίες ανάλογα με: Ιεραρχικό επίπεδο και τον ρόλο των αποφασιζόντων κατά περίπτωση Τον χρονικό ορίζοντα και τον στρατηγικό χαρακτήρα της απόφασης Το οργανωσιακό περιβάλλον (πολύ καλή γνώση των πληροφοριών σχετικά με τις οργανωτικές, νομικές, τεχνικές παραμέτρους και εκτίμηση της στάσης των εμπλεκομένων και των συνεπειών) Τον βαθμό βεβαιότητας Την περιγραψιμότητα και τη μετρησιμότητα του ζητήματος (τι γίνεται όμως με τη διαφορετική ανάγνωση και ανάλυση ενός ζητήματος;) 3-4

5 Διαδικασία και τεχνικές λήψης αποφάσεων Θεωρίες Υπάρχουν πολλές θεωρίες λήψης αποφάσεων και η επιλογή θεωρίας εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των αποφασιζόντων και τις τεχνικές τους γνώσεις. Οι βασικές θεωρίες είναι: η κλασική ορθολογική (rational), η οποία επιλύει προσδιορισμένα-μετρήσιμα προβλήματα (πλήρη γνώση δεδομένων) και η συμπεριφοριστική (behaviorism), η οποία προσεγγίζει την πραγματική φύση αυτών που αποφασίζουν (αξίες, γνώση, χαρακτηριστικά προσωπικότητας). Ο Simon: έννοια περιορισμένου ορθολογισμού με ικανοποιητική απόφαση 3-5

6 Θεωρίες (συνέχεια) Στοχαστική ή ενδεχομενική θεωρία (ενδιάμεση): μελετά και αναλύει κυρίως την αβεβαιότητα της απόφασης επί του προσδοκώμενου αποτελέσματος Στο ιατρικό κόσμο που υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα της απόφασης επί του προσδωκόμενου αποτελέσματος, χρησιμοποιείται η παραπάνω 3-6

7 Οικογένειες μεθόδων στο πλαίσιο κάθε θεωρίας 1. Tεχνικές αριστοποίησης αποτελέσματος (optimization methods) (B ΠΠ για τις στρατιωτικές ανάγκες) ορθολογική θεωρία Critical Path Analysis: είναι χρήσιμη στην ανάδειξη της κατάλληλης διαδρομής για την οργάνωση έργου, το οποίο περιλαμβάνει αλληλουχία εργασιών με σημαντικό τον χρόνο Queuing Theory: είναι η θεωρία διαχείρισης ουράς ή αναμονής και μπορεί να οδηγήσει στην επιλογή της καλύτερης οργάνωσης για δεδομένο προσωπικό και δεδομένη ζήτηση Markov chain: διαφωτιστική στην εξέλιξη γεγονότος, ποσοτικά μετρήσιμου, στην εξέλιξη του χρόνου Inventory theory: μπορεί να υποδείξει το μέγεθος του άριστου αποθέματος για δεδομένη κατανάλωση και συγκεκριμένα τεχνικά χαρακτηριστικά 3-7

8 Οικογένειες μεθόδων στο πλαίσιο κάθε θεωρίας (2) Simulation: Προσομοίωση/ αναπαράσταση μιας λειτουργίας ή διαδικασίας Game theory: Θεωρία παιγνίων zero sum game Scheduling: Οργάνωση ροής βαρδιών βάρδιες εργασίας ή παραγωγικής λειτουργίας εξοπλισμού 2. Τεχνικές ενδεχόμενης προσέγγισης: που απηχούν στη στοχαστική ανάλυση και είναι χρήσιμες σε προβλήματα περιγράψιμα και μετρήσιμα, αλλά με σχετικό βαθμό αβεβαιότητας επί του εκτιμώμενου για κάθε εναλλακτική αποτελέσματος. Αυτή η οικογένεια τεχνικών έχει υιοθετηθεί από την επιχειρησιακή έρευνα (Hiller και Lieberman), δέντρα αποφάσεων, θεωρία της χρησιμότητας 3-8

9 Οικογένειες μεθόδων στο πλαίσιο κάθε θεωρίας (3) 3. Τεχνικές ανάλυσης και σύνθεσης προβλήματος: Αυτές φαίνεται ότι είναι αποτέλεσμα της επίδρασης κυρίως των θεωριών της συμπεριφοράς που έχουν υποστηρίξει τη σημασία της διαισθητικής απόφασης. Οι τεχνικές αυτές βασίζονται στην αποτύπωση-χαρτογράφηση όχι μόνο των επίσημων θέσεων και των επιχειρημάτων των αποφασιζόντων αλλά και των βαθύτερων σκέψεών τους, των προσλαμβανουσών τους, των προσδοκιών τους και της διαίσθησής τους Τεχνική cognitive mapping είναι η κύρια τεχνική χαρτογράφησης διασθητικής σκέψης - Weltanschauung 3-9

10 Οικογένειες μεθόδων στο πλαίσιο κάθε θεωρίας (4) 4. Συμπληρωματικότητα στη χρήση των τεχνικών: Μπορεί να γίνει καταρχάς εφαρμογή τεχνικών ανάλυσης και δόμησης προβλήματος για την επίτευξη συμφωνίας επί του ζητήματος ή προβλήματος, όταν παρουσιάζονται πολυπλοκότητα, αβεβαιότητα και συγκρούσεις. Στη συνέχεια μπορεί να γίνει εφαρμογή αριστοποίησης ή στοχαστικών, εάν το πρόβλημα μετατραπεί σε περιγράψιμο ή μετρήσιμο. 5. Κρίσιμα σημεία: Η εμπειρία επιφανών στελεχών έχει δείξει ότι συχνά γίνονται παρανοήσεις από τους αποφασίζοντες όπως: η ευθύνη και η συν-ευθύνη, η προσωπικότητα και η γνώση, δυνατότητες τήρησης διαδικασίας. 3-10

11 Πώς οι μάνατζερ λαμβάνουν αποφάσεις; Διαδικασία λήψης αποφάσεων Ένα σύνολο οκτώ σταδίων που περιλαμβάνει την επισήμανση κάποιου προβλήματος, την επιλογή λύσης και την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της λύσης. Πρόβλημα Μια ασυμφωνία μεταξύ της υφιστάμενης και της επιθυμητής κατάστασης των πραγμάτων. Κριτήρια απόφασης Παράγοντες που σχετίζονται με μια απόφαση. 3-11

12 3-12

13 Υλοποίηση της απόφασης Η εφαρμογή μιας απόφασης στην πράξη. Περιλαμβάνει τη μεταβίβασή της σε όσους επηρεάζονται από αυτήν και την εξασφάλιση της δέσμευσής τους απέναντι σε αυτήν 3-13

14 Συνήθη σφάλματα κατά τη λήψη αποφάσεων Ευρετικοί μηχανισμοί (ευρετική) «Εμπειρικοί κανόνες» που χρησιμοποιούνται για την απλούστευση της λήψης αποφάσεων Μπορεί να οδηγήσουν σε σφάλματα και μεροληπτικές κρίσεις Σφάλματα και μεροληψίες κατά τη λήψη μιας απόφασης - Μεροληψία της υπέρμετρης αυτοπεποίθησης (μια θετική άποψη για τον εαυτό μας και την απόδοσή μας που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα), άμεση ικανοποίηση, επιβεβαίωση, επιλεκτική αντίληψη, κτλ. 3-14

15 Ποιο είναι το ορθολογικό μοντέλο λήψης αποφάσεων; Θεωρούμε ότι οι αποφάσεις των μάνατζερ είναι ορθολογικές, όταν: προβαίνουν σε λογικές και συνεπείς επιλογές για να μεγιστοποιήσουν την αξία Το πρόβλημα που αντιμετωπίζεται είναι ξεκάθαρο και αδιαμφισβήτητο Ο λήπτης της απόφασης έχει έναν σαφή και συγκεκριμένο στόχο. Γνωρίζει όλες τις πιθανές εναλλακτικές επιλογές και συνέπειες 3-15

16 Τι σημαίνει περιορισμένη ορθολογικότητα; Οι μάνατζερ περιορίζονται από την ικανότητά τους να επεξεργάζονται τις πληροφορίες. Επειδή δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να αναλύουν όλες τις πληροφορίες που αφορούν σε κάθε εναλλακτική επιλογή, οι μάνατζερ ικανοποιούνται με το επαρκές. 3-16

17 3-17

18 Ποιο ρόλο διαδραματίζει η διαίσθηση στη λήψη αποφάσεων; Διαισθητική λήψη αποφάσεων Η λήψη αποφάσεων βάσει των εμπειριών, των συναισθημάτων και της συσσωρευμένης κριτικής γνώσης Περιγράφεται ως «ασυνείδητη εκλογίκευση» 3-18

19 3-19

20 Διαφορές προβλημάτων Δομημένο πρόβλημα Ένα ξεκάθαρο και οικείο πρόβλημα που προσδιορίζεται εύκολα. Αδόμητο πρόβλημα Ένα νέο ή ασυνήθιστο πρόβλημα για το οποίο οι πληροφορίες είναι αμφίσημες ή ελλιπείς. 3-20

21 Τι είναι οι προγραμματισμένες και οι απρογραμμάτιστες αποφάσεις; Προγραμματισμένη απόφαση Μια επαναλαμβανόμενη απόφαση που υπόκειται σε χειρισμό βάσει μιας προσέγγισης ρουτίνας. Απρογραμμάτιστη απόφαση Μια μοναδική και μη επανεμφανιζόμενη απόφαση που απαιτεί λύση στα μέτρα της. 3-21

22 Πώς κάποιος μάνατζερ λαμβάνει προγραμματισμένες αποφάσεις; Πολιτική (Policy) Προσφέρει τις κατευθυντήριες γραμμές για τον προσανατολισμό της σκέψης του μάνατζερ προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση Διαδικασία Μια σειρά αλληλοσχετιζόμενων διαδοχικών σταδίων που μπορεί να ακολουθήσει ο μάνατζερ ανταποκρινόμενος σε ένα καλά δομημένο πρόβλημα Κανόνας Μια ρητή δήλωση που υπαγορεύει στον μάνατζερ τι πρέπει ή δεν πρέπει να κάνει 3-22

23 Ποιες συνθήκες λήψης αποφάσεων αντιμετωπίζουν οι μάνατζερ; Βεβαιότητα Κατάσταση στην οποία ο λήπτης αποφάσεων μπορεί να πάρει εύστοχες αποφάσεις, επειδή είναι εύκολα προβλέψιμα όλα τα αποτελέσματα Αβεβαιότητα Κατάσταση κατά την οποία ο υπεύθυνος για τη λήψη μιας απόφασης δεν χαρακτηρίζεται από βεβαιότητα ούτε έχει στη διάθεσή του λογικές πιθανολογικές εκτιμήσεις Ρίσκο Κατάσταση κατά την οποία ο λήπτης αποφάσεων είναι σε θέση να εκτιμήσει την πιθανότητα ορισμένων αποτελεσμάτων 3-23

24 Συλλογική λήψη αποφάσεων Πλεονεκτήματα Προσφέρει πιο ολοκληρωμένη πληροφόρηση Η ομάδα παρέχει ποικιλία εμπειριών και οπτικών γωνιών Οι ομάδες επισημαίνουν περισσότερες εναλλακτικές Συνεπάγεται την αυξημένη αποδοχή της Μειονεκτήματα Είναι χρονοβόρα ενδέχεται να υπόκειται σε κυριαρχία μιας μειοψηφίας Πιέσεις προς συμμόρφωση εντός της ομάδας Η ευθύνη είναι αμφίβολη Οδηγεί σε ομαδική σκέψη (groupthink) που υπονομεύει την κριτική σκέψη 3-24

25 Πότε είναι αποτελεσματικότερες οι ομάδες; Οι ομάδες είναι πιο αποτελεσματικές σε αποφάσεις που προϋποθέτουν: Ευστοχία Δημιουργικότητα Αποδοχή Ιδανικό μέγεθος ομάδας 5-15 άτομα 3-25

26 Πώς μπορείτε να βελτιώσετε την ομαδική λήψη αποφάσεων; Καταιγισμός ιδεών Η διαδικασία της γένεσης ιδεών η οποία ενθαρρύνει αδιακρίτως όλες τις εναλλακτικές προτάσεις, αποσιωπώντας οποιαδήποτε αποδοκιμασία σχετικά με αυτές Ονομαστική τεχνική της ομάδας Η τεχνική λήψης αποφάσεων, στην οποία τα μέλη της ομάδας πρέπει να είναι παρόντα, αλλά καλούνται να εργαστούν ανεξάρτητα Ηλεκτρονική σύσκεψη Οι συμμετέχοντες συνδέονται μέσω υπολογιστή 3-26

27 Ποια σύγχρονα ζητήματα αντιμετωπίζουν οι μάνατζερ κατά τη λήψη αποφάσεων; Ringisei Ιαπωνικές συναινετικές ομαδικές αποφάσεις (σπουδαιότητα στη συμμόρφωση και τη συνεργασία) Δημιουργικότητα Η ικανότητα παραγωγής καινοτόμων και χρήσιμων ιδεών Εξειδικευμένη γνώση Δεξιότητες δημιουργικής σκέψης Εγγενή κίνητρα για εκπλήρωση έργου 3-27