04/11/2018 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΘΕΜΑ Α

Transcript

1 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 04/11/2018 ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Πυρηνική περιοχή διαθέτει: Α. Ο ιός της ηπατίτιδας Β. Το Treponema pallidum Γ. Η Candida albicans Δ. Το μικρόβιο της πολιομυελίτιδας 2. Γαλακτικό οξύ εκκρίνεται: Α. Στο σάλιο Β. Στο σμήγμα Γ. Στον ιδρώτα Δ. Στα δάκρυα 3. Τα ουδετερόφιλα είναι: Α. Λεμφοκύτταρα Β. Φαγοκύτταρα Γ. Κύτταρα της ειδικής άμυνας Δ. Κατηγορία μακροφάγων 1

2 4. Σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα που οφείλεται σε ιό είναι: Α. Η χολέρα Β. Η σύφιλη Γ. Τα ανθρώπινα θηλώματα Δ. Η λοίμωξη από τριχομονάδες 5. Ένα αντίσωμα αποτελείται από: Α. 2 βαριές πολυπεπτιδικές αλυσίδες Β. 2 ελαφριές πολυπεπτιδικές αλυσίδες Γ. 4 πολυπεπτιδικές αλυσίδες ανά δύο όμοιες Δ. 4 διαφορετικές πολυπεπτιδικές αλυσίδες ΜΟΝΑΔΕΣ 25 ΘΕΜΑ Β Β1. Να αντιστοιχίσετε κάθε όρο της στήλης Ι με έναν όρο από τη στήλη ΙΙ: Στήλη Ι Στήλη ΙΙ Α. Νικοτίνη 1. Καταστολή μικρών πόνων Β. Αιθυλική αλκοόλη 2. Καταρράκτης Γ. Ενδορφίνες 3. Απώλεια μνήμης Δ. Ισταμίνη 4. Έκκριση αδρεναλίνης Ε. Αυτοαντισώματα 5. Άσθμα ΜΟΝΑΔΕΣ 5 Απάντηση: Α-4, Β-3, Γ-1, Δ-5, Ε-2 2

3 Β2. Να γράψετε ποια νοσήματα προκαλούνται από παθογόνους μύκητες στον ανθρώπινο οργανισμό και ποια είναι τα συμπτώματά τους. Τα νοσήματα που προκαλούνται στον άνθρωπο από παθογόνους μύκητες ονομάζονται μυκητιάσεις. Η Candida albicans (κάντιντα η λευκάζουσα), ανάλογα με το όργανο που προσβάλλει, μπορεί να προκαλέσει πνευμονική καντιντίαση, κολπίτιδα, στοματίτιδα. Τα δερματόφυτα αποτελούν μια ειδική κατηγορία μυκήτων που προσβάλλουν το δέρμα, ιδιαίτερα το τριχωτό μέρος της κεφαλής, αλλά και τις μεσοδακτύλιες περιοχές των ποδιών προκαλώντας ερυθρότητα και έντονο κνησμό. Β3. Να εξηγήσετε με ποιους τρόπους είναι δυνατό να επιτευχθεί ενεργητική ανοσία στον ανθρώπινο οργανισμό. ΜΟΝΑΔΕΣ 8 Στην ενεργητική ανοσία ο οργανισμός μπορεί να ενεργοποιηθεί με δύο τρόπους: α. Να έλθει σε επαφή με ένα αντιγόνο που βρίσκεται στο περιβάλλον (φυσικός τρόπος). β. Να δεχτεί μια ποσότητα εμβολίου το οποίο περιέχει νεκρούς ή εξασθενημένους μικροοργανισμούς ή τμήματά τους (τεχνητός τρόπος). Το εμβόλιο, όπως θα έκανε και ο ίδιος ο μικροοργανισμός, ενεργοποιεί τον ανοσοβιολογικό μηχανισμό, για να παραγάγει αντισώματα και κύτταρα μνήμης. Το άτομο που εμβολιάζεται δεν εμφανίζει συνήθως τα συμπτώματα της ασθένειας και φυσικά δεν τη μεταδίδει. Β4. Να γράψετε τι είναι η μεθαδόνη και για ποιο λόγο χρησιμοποιείται για την απεξάρτηση ναρκομανών. Η μεθαδόνη είναι μια ναρκωτική ουσία που έχει παρόμοια δράση με τη μορφίνη. Επειδή χορηγείται από το στόμα και διασπάται στο λεπτό έντερο, έχει βραδύτερη και ηπιότερη δράση από άλλα ναρκωτικά. Για το λόγο αυτό τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται σε προγράμματα 3

4 απεξάρτησης ναρκομανών, στους οποίους χορηγείται σε σταδιακά μειούμενες δόσεις ως υποκατάστατο της ηρωίνης. ΘΕΜΑ Γ Γ1. Στη γραφική παράσταση απεικονίζεται η μεταβολή του αριθμού των HIV και των βοηθητικών Τ λεμφοκυττάρων στο αίμα ενός ατόμου που μολύνθηκε από τον ιό αυτόν. β Αριθμός HIV / λεμφοκυττάρων α Χρόνος (έτη) Α. Να γράψετε τη δομή του HIV και ποια κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού μολύνει ο ιός. (3+3) Β. Να γράψετε τους τρόπους διάγνωσης της ασθένειας που προκαλεί ο εν λόγω ιός. Γ. Ποια καμπύλη (α ή β) αντιστοιχεί στη συγκέντρωση ιών και ποια στον αριθμό των βοηθητικών Τ λεμφοκυττάρων; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. 4

5 Α. Ο HIV ανήκει στους ρετροϊούς, είναι δηλαδή ιός RNA. Διαθέτει, εκτός από το γενετικό του υλικό (RNA), και το ένζυμο αντίστροφη μεταγραφάση, με το οποίο μπορεί να γίνει σύνθεση DNA με μήτρα το RNA του ιού. Το γενετικό υλικό του ιού, καθώς και τα διάφορα ένζυμα που διαθέτει, είναι κλεισμένα σε ένα πρωτεϊνικό καψίδιο, το οποίο περιβάλλεται από ένα λιποπρωτεϊνικής φύσης έλυτρο. Ο ιός προσβάλλει κυρίως τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα, καθώς και άλλα είδη κυττάρων, όπως είναι τα κυτταροτοξικά Τ-λεμφοκύτταρα και τα νευρικά κύτταρα. Ο ιός εισβάλλει στα κύτταρα αυτά, αφού προσδεθεί στους ειδικούς υποδοχείς που υπάρχουν στην επιφάνειά τους. Β. Η διάγνωση της νόσου γίνεται είτε με την ανίχνευση του RNA του ιού είτε με την ανίχνευση των ειδικών για τον ιό αντισωμάτων στο αίμα του ασθενούς. Το δεύτερο είναι δυνατό να γίνει μετά την παρέλευση 6 εβδομάδων έως 6 μηνών από την εισβολή του ιού στον οργανισμό. Δυστυχώς όμως η ύπαρξη ειδικών αντισωμάτων ή ειδικών κυτταροτοξικών Τ-λεμφοκυπάρων στον οργανισμό του ατόμου δε σημαίνει αυτόματα και ανοσία. Ο ιός συνυπάρχει στο μολυσμένο άτομο με τα αντισώματα που έχουν παραχθεί γι αυτόν. Γ. Η καμπύλη α αντιστοιχεί στη μεταβολή των βοηθητικών Τ λεμφοκυττάρων και η καμπύλη β στη μεταβολή του αριθμού των ιών. Αυτό συμβαίνει διότι ο ιός εισέρχεται στον ανθρώπινο οργανισμό και αρχικά πολλαπλασιάζεται, ενώ στη συνέχεια μεταπίπτει σε λανθάνουσα κατάσταση (όπως φαίνεται στην καμπύλη β κατά τον 2 ο έως και 5 ο χρόνο μετά τη μόλυνση). Τέλος ο ιός πολλαπλασιάζεται, ενώ ταυτόχρονα καταστρέφει τα βοηθητικά Τ λεμφοκύτταρα, όπως φαίνεται στην καμπύλη α. Γ2. Να εξηγήσετε τον ρόλο των αντιγόνων ιστοσυμβατότητας στη φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού και στις μεταμοσχεύσεις. ΜΟΝΑΔΕΣ 7 Με την εμφάνιση ενός παθογόνου μικροοργανισμού στον οργανισμό, ενεργοποιούνται τα μακροφάγα. Τα κύτταρα αυτά, εκτός από τη δυνατότητα που έχουν να καταστρέφουν το μικρόβιο, έχουν και την ικανότητα να εκθέτουν στην επιφάνειά τους τμήματα του μικροβίου που έχουν εγκλωβίσει και καταστρέψει, λειτουργώντας έτσι ως αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα. Το τμήμα του μικροβίου που εκτίθεται συνδέεται με μια πρωτεΐνη της επιφάνειας των μακροφάγων, χαρακτηριστική για κάθε άτομο, η οποία ονομάζεται αντιγόνο 5

6 ιστοσυμβατότητας. Τα κύτταρα που ενεργοποιούνται πρώτα μετά την παρουσίαση του αντιγόνου είναι τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα. Στην επιφάνεια ορισμένης κατηγορίας κυττάρων (π.χ. των μακροφάγων) υπάρχουν πρωτεΐνες που ονομάζονται αντιγόνα ιστοσυμβατότητας, ο συνδυασμός των οποίων είναι χαρακτηριστικός και μοναδικός για κάθε άτομο. Σε ορισμένες παθολογικές καταστάσεις κρίνεται απαραίτητη η μεταμόσχευση ιστών ή οργάνων για την επιβίωση ενός ατόμου. Ωστόσο, στην περίπτωση που τα αντιγόνα ιστοσυμβατότητας των μοσχευμάτων (ιστών ή οργάνων) του δότη παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές με αυτά του δέκτη, τότε ενεργοποιείται το ανοσοβιολογικό σύστημα του δέκτη και απορρίπτει το μόσχευμα. ΘΕΜΑ Δ Ένα άτομο νόσησε από ιό γαστρεντερίτιδας, ο οποίος διείσδυσε στον οργανισμό του μέσω της τροφής. Στο διάγραμμα απεικονίζεται η συγκέντρωση του ιού στον οργανισμό του ατόμου και η συγκέντρωση των αντισωμάτων στο αίμα του μερικές ημέρες μετά τη μόλυνση. α Ιός / αντισώματα β Χρόνος Α. Ποια καμπύλη (α ή β) αντιστοιχεί στη συγκέντρωση των αντισωμάτων και ποια στη συγκέντρωση των ιών; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. ΜΟΝΑΔΕΣ 4 Β. Ποιους μηχανισμούς μη ειδικής άμυνας κατάφερε να προσπεράσει ο ιός και να μολύνει το άτομο; 6

7 ΜΟΝΑΔΕΣ 5 Γ. Νομίζετε ότι ενεργοποιήθηκαν κυτταροτοξικά Τ λεμφοκύτταρα στον οργανισμό του ατόμου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Δ. Η γαστρεντερίτιδα προκαλεί φλεγμονή του πεπτικού συστήματος. Να γράψετε ποια είναι τα χαρακτηριστικά της φλεγμονής και πώς εξηγείται ο πόνος στην περιοχή της φλεγμονής. ΜΟΝΑΔΕΣ 5 Ε. Το άτομο αυτό μολύνθηκε πάλι από τον ίδιο ιό έναν μήνα μετά την αρχική μόλυνση. Να εξηγήσετε τι συνέβη στον οργανισμό του μετά τη δεύτερη μόλυνση. ΜΟΝΑΔΕΣ 5 Α. Η καμπύλη β αντιστοιχεί στον ιό, ο οποίος αρχικά διείσδυσε στον οργανισμό του ατόμου και προκάλεσε την παραγωγή αντισωμάτων. Συνεπώς, η συγκέντρωση των αντισωμάτων απεικονίζεται στην καμπύλη α. Β. Οι βλεννογόνοι του σώματος, οι οποίοι καλύπτουν κοιλότητες του οργανισμού, αποτελούν έναν άλλο αποτελεσματικό φραγμό για την είσοδο των μικροβίων. Με τη βλέννα που εκκρίνουν παγιδεύουν τους μικροοργανισμούς και δεν επιτρέπουν την είσοδό τους στον οργανισμό, όπως συμβαίνει στον βλεννογόνο της στοματικής κοιλότητας. Στο βλεννογόνο του στομάχου εκκρίνεται το υδροχλωρικό οξύ, το οποίο καταστρέφει τα περισσότερα μικρόβια που εισέρχονται με την τροφή στο στόμαχο. Γ. Στο 2 ο στάδιο της ανοσοβιολογικής απόκρισης και παράλληλα με την ενεργοποίηση των Β- λεμφοκυττάρων, τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα, στην περίπτωση κατά την οποία το αντιγόνο είναι ένα κύτταρο (καρκινικό κύτταρο, κύτταρο μεταμοσχευμένου ιστού ή κύτταρο μολυσμένο από ιό), βοηθούν τον πολλαπλασιασμό και την ενεργοποίηση μιας άλλης ειδικής κατηγορίας Τ- λεμφοκυττάρων, των κυτταροτοξικών Τ-λεμφοκυττάρων, τα οποία θα καταστρέψουν τα κύτταρα - στόχους. Η δράση των βοηθητικών αλλά και των κυτταροτοξικών Τ-λεμφοκυττάρων αποτελεί την κυτταρική ανοσία. Και στις δύο κατηγορίες Τ-λεμφοκυττάρων σχηματίζονται Τ- λεμφοκύτταρα μνήμης, που θα ενεργοποιηθούν σε πιθανή επόμενη επαφή του οργανισμού με το ίδιο αντιγόνο. Δ. Η φλεγμονώδης αντίδραση, ή απλά φλεγμονή, εκδηλώνεται με ένα σύνολο συμπτωμάτων στα οποία περιλαμβάνονται το κοκκίνισμα στην περιοχή του τραύματος, το οίδημα, ο πόνος και η τοπική αύξηση της θερμοκρασίας. Ο πόνος οφείλεται στον τραυματισμό των απολήξεων των 7

8 νευρικών κυττάρων και στη δράση σ αυτά τοξινών που απελευθερώνονται από τους μικροοργανισμούς. Ε. Η δευτερογενής ανοσοβιολογική απόκριση ενεργοποιείται κατά την επαφή του οργανισμού με το ίδιο αντιγόνο για δεύτερη (ή επόμενη) φορά. Στην περίπτωση αυτή ενεργοποιούνται τα κύτταρα μνήμης, ξεκινά αμέσως η έκκριση αντισωμάτων και έτσι δεν προλαβαίνουν να εμφανιστούν τα συμπτώματα της ασθένειας. Το άτομο δεν ασθενεί και πιθανότατα δεν αντιλαμβάνεται ότι μολύνθηκε. 8