ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ZAΡΦΤΖΙΑΝ ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΣΚΗΣΕΙΣ KEΦΑΛΑΙΟ 1ο

Transcript

1 ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ZAΡΦΤΖΙΑΝ ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΣΚΗΣΕΙΣ KEΦΑΛΑΙΟ 1ο 1. Οι παρακάτω καμπύλες αναφέρονται σε συγκεντρώσεις αντισωμάτων σε τρια άτομα μετά την έκθεσή τους σε αντιγόνο καθώς και στη μεταβολή της θερμοκρασίας του σώματος. Να εξηγήσεις: Α. τις καμπύλες α,β,γ Β. ποια καμπύλη σχετίζεται με την καμπύλη δ 2) Το επόμενο διάγραμμα δείχνει τη συγκέντρωση των αντισωμάτων συναρτήσει του χρόνου σε κάποια άτομα που τη χρονική στιγμή 0 έρχονται σε επαφή με κάποιο αντιγόνο α) ποιά καμπύλη αντιστοιχεί σε άτομο που έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με αυτό το αντιγόνο; Β) ποιά καμπύλη αντιστοιχεί σε άτομο που έρχεται για 2 η φορά σε επαφή με αυτό το αντιγόνο Γ) ποιά καμπύλη αντιστοιχεί σε άτομο που του χορηγείται ορός αμέσως μετά τη μόλυνση; Δ) ποιά καμπύλη αντιστοιχεί σε άτομο που έχει εμβολιαστεί έναντι αυτού του αντιγόνου; Ε) ποιά ή ποιές καμπύλες αναφέρονται σε άτομα που ασθένησαν και ποιά ή ποιές σε άτομα που δεν ασθένησαν, παρά το ότι μολύνθηκαν; Στ) ποιά καμπύλη αντιστοιχεί σε άτομο που τη στιγμή 0 εμβολιάζεται; 3) τις δυο χρονικές στιγμές που δείχνει το παρακάτω διάγραμμα ένα άτομο μολύνεται με το ίδιο μικρόβιο. Στο διάγραμμα φαίνεται η συγκέντρωση των αντισωμάτων στο άτομο αυτό, σε συνάρτηση με τον χρόνο. Α) πώς ερμηνεύεται η διαφορά μεταξύ των δυο καμπυλών; Β) αν το άτομο αυτό εμφάνισε πυρετό επι περίπου μία εβδομάδα, ποιά μπορεί να είναι αυτή η εβδομάδα;

2 4) το διάγραμμα παρουσιάζει τη μεταβολή της συγκέντρωσης των αντιγόνων σε ένα άτομο που προβλήθηκε από κάποιο βακτήριο. Για να θεραπευθεί το άτομο αυτό, τη χρονική στιγμή t1 άρχισε να του χορηγείται το προϊόν Α που προέρχεται από βακτήρια, ενώ τη χρονική στιγμή t2 του χορηγήθηκε το προϊόν Β που προέρχεται από ζώο. Α) τι είδους προϊόντα είναι το Α και το Β Β) πώς δρουν προϊόντα όπως τα Α και Β Γ) πώς εξηγείται η μεταβολή της καμπύλης μετά τη χορήγηση του προϊόντος Α και μετά τη χορήγηση του προϊόντος Β; 5) Στο διάγραμμα που ακολουθεί παριστάνεται η μεταβολή της θερμοκρασίας του σώματος καθώς και της συγκέντρωσης των αντισωμάτων, των ιντερφερονών, των παθογόνων μικροοργανισμών και των κατασταλτικών Τ-λεμφοκυττάρων στον οργανισμό ενός ασθενούς. α. να βρείτε ποια καμπύλη αντιστοιχεί στα : αντισώματα, ιντερφερόνες, παθογόνους μικροοργανισμούς, κατασταλτικά Τ-λεμφοκύτταρα και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (12 μόρια) β. να αναφέρετε και να αιτιολογήσετε το είδος της ανοσοβιολογικής απόκρισης που πραγματοποιείται στον οργανισμό του ασθενούς καθώς και τα στάδια που περιλαμβάνει (8 μόρια) γ. στην περίπτωση που ο άνθρωπος αυτός μολυνθεί ξανά από τον ίδιο μικροοργανισμό να αναφέρετε ποια κύτταρα του ανοσοβιολογικού του συστήματος θα ενεργοποιηθούν. (5 μόρια) 6. Να σημειώσετε με ένα + στον επόμενο πίνακα ποιες από τις ουσίες που δίνονται είναι θεωρητικά κατάλληλες για την αντιμετώπιση των νοσημάτων που αναφέρονται. Να αιτιολογήσετε τις επιλογές σας ΟΥΣΙΕΣ ΝΟΣΗΜΑ Αντιβιοτικά Εμβόλια Ιντερφερόνες οροί AIDS Γονόρροια Γρίπη Ελονοσία Έρπητας Θηλώματα Καντιντίαση Λοίμωξη από χλαμύδια Σύφιλη χολέρα 2

3 7. Να παρατηρήσετε προσεκτικά το διάγραμμα που ακολουθεί. Σ αυτό παρουσιάζονται οι αλλαγές ως προς τον αριθμό των ιών της γρίπης και των αντισωμάτων που παράγονται στον οργανισμό του ανθρώπου έναντι του ιού, καθώς και οι μεταβολές της θερμοκρασίας στη διάρκεια της ασθένειας. Ποια είναι τα συμπεράσματά σας από τη μελέτη του διαγράμματος 8. Σε ασθενή που έπασχε από ηπατίτιδα Β έγιναν εξετάσεις αίματος και βρέθηκε αυξημένος αριθμός κυτταροτοξικών Τ λεμφοκυττάρων. Α. Μπορεί η αύξηση αυτή να σχετίζεται με την ηπατίτιδα Β Β. μπορεί να κολλήσει ο σύζυγος και τα δυο παιδιά της 9. Τα διαγράμματα που ακολουθούν παρουσιάζουν τη μεταβολή της συγκέντρωσης των αντιγόνων και των αντισωμάτων για το αντιγόνο της παρωτίτιδας σε δυο άτομα. Το πρώτο από αυτά είναι βρέφος 12 μηνών που δέχτηκε την 1η δόση εμβολίου που περιείχε νεκρούς μικροοργανισμούς. Το δεύτερο άτομο είναι ο πατέρας του βρέφους ο οποίος λίγες μέρες μετά, αρρώστησε από παρωτίτιδα. Α. ποια καμπύλη περιγράφει τη μεταβολή της συγκέντρωσης του αντιγόνου σε κάθε άτομο; Β. ποια καμπύλη περιγράφει τη μεταβολή της συγκέντρωσης των αντισωμάτων σε κάθε άτομο; Μπορεί η ασθένεια να μεταδόθηκε από το βρέφος στον πατέρα; 10. Η Ειρήνη ήταν από τους λίγους μαθητές της τάξης που δεν εκδήλωσαν συμπτώματα ανεμοβλογιάς όταν στην περιοχή που ζούσε παρουσιάστηκε επιδημία ανεμοβλογιάς. Ποιο από τα διαγράμματα που ακολουθούν περιγράφει την ανοσολογική αντίδραση του οργανισμού της Ειρήνης όταν εμβολιάστηκε και όταν μολύνθηκε από τον ιό που προκαλεί την ανεμοβλογιά κατά τη διάρκεια της επιδημίας. Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. 3

4 11. Στα ούρα ασθενούς που παρουσίαζε συμπτώματα ουρολοίμωξης ανιχνεύτηκε το βακτήριο Escherichia coli. Οι ουρολοιμώξεις οφείλονται στην εγκατάσταση και τον πολλαπλασιασμό παθογόνου μικροβίου σε κάποιο από τα όργανα του ουροποιητικού συστήματος. Α. Το βακτήριο Escherichia coli είναι παθογόνο; Β. Γιατί προκάλεσε ασθένεια στη συγκεκριμένη περίπτωση; 12. ποιος μικροοργανισμός προκαλεί. Αποβολές σε εγκύους Σύφιλη Γρίπη Κολπίτιδα Πολιομυελίτιδα Χολέρα Ελονοσία Κρυολόγημα Ασθένεια του ύπνου Δυσεντερία 13. Ερευνητές εντόπισαν, μετά από μελέτες, υψηλά επίπεδα στελεχών βακτηρίων, ανθεκτικών σε αντιβιοτικά, στο κρέας ζώων όπως η γαλοπούλα, το κοτόπουλο και το μοσχάρι. Μπορεί, κατά τη γνώμη σας αυτό να σχετίζεται με τη χρήση αντιβιοτικών στις μονάδες εκτροφής των ζώων; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. 12. Αν το δέρμα του ενός ανθρώπου τραυματιστεί από αιχμηρό αντικείμενο και κάποιοι παθογόνοι μικροοργανισμοί καταφέρουν να εισβάλλουν στον οργανισμό μέσω της διακοπής της συνέχειας του δέρματος, εκδηλώνεται στη συγκεκριμένη περιοχή φλεγμονή. Στην περιοχή της φλεγμονής προκαλείται οίδημα και σχηματίζεται ινώδες και πύον. α. Πώς συντελεί η φλεγμονώδης αντίδραση στην άμυνα του οργανισμού; β. Ποια σημασία έχει ο σχηματισμός του ινώδους για τον οργανισμό; γ. Να εξηγήσετε πώς προκαλείται οίδημα στην περιοχή της φλεγμονής. δ. Τι είναι το πύον; 13. Ποιοι παράγοντες ενεργοποιούν, ενισχύουν ή διευκολύνουν τη φαγοκυττάρωση; 4

5 14. Η πνευμονία είναι μία φλεγμονή των πνευμόνων η οποία οφείλεται σε λοίμωξη που μπορεί να προκληθεί από διάφορα είδη παθογόνων μικροβίων. Τα μικρόβια φτάνουν στους πνεύμονες κυρίως μέσω σταγονιδίων που αιωρούνται στον εισπνεόμενο αέρα. Τα σταγονίδια αυτά προέρχονται από άλλα άτομα που τα ελευθερώνουν όταν βήχουν ή φτερνίζονται. α. Ποιους αμυντικούς μηχανισμούς προσπερνάει ένα βακτήριο μέχρι να εγκατασταθεί και να πολλαπλασιαστεί στους πνεύμονες προκαλώντας πνευμονία; β. Ένα από τα συμπτώματα που παρουσιάζει ο ασθενής με πνευμονία είναι ο πυρετός. Πώς συντελεί ο πυρετός στην αντιμετώπιση του βακτηρίου; 15. «Η αποτελεσματική αντιμετώπιση των αντιγόνων προϋποθέτει τη συνεργασία των μηχανισμών ειδικής και μη ειδικής άμυνας του ανθρώπινου οργανισμού». Να αναφέρετε παραδείγματα που αποδεικνύουν τη συνεργασία αυτή. 16. Γιατί, κατά τη γνώμη σας, μια δίαιτα φτωχή σε πρωτεΐνες συσχετίζεται με αυξημένη ευπάθεια σε λοιμώξεις; Δικαιολογήστε την απάντησή σας αναφέροντας παραδείγματα. 17. Ένας άνθρωπος μολύνθηκε ταυτόχρονα από το βακτήριο πνευμονιόκοκκος και από τον ιό της παρωτίτιδας. Ο άνθρωπος αυτός είχε εμβολιαστεί για τον ιό της παρωτίτιδας, εκδήλωσε όμως συμπτώματα πνευμονίας. Ποιο από τα ακόλουθα διαγράμματα περιγράφει την ανοσολογική απόκριση που εκδήλωσε ο οργανισμός του έναντι του ιού της παρωτίτιδας και ποιο έναντι του πνευμονιόκοκκου; Να δικαιολογήσεις την απάντησή σου. Εξηγήστε γιατί ένα άτομο που αναρρώνει από μία λοίμωξη μπορεί να φροντίσει πάσχοντες από την ίδια λοίμωξη, χωρίς κίνδυνο να εκδηλώσει εκ νέου συμπτώματα της λοίμωξης αυτής; 18. Ο Γιάννης και ο Δημήτρης νοσηλεύονται στο νοσοκομείο. Στο Γιάννη διαγνώστηκε χολέρα ενώ στο Δημήτρη γρίπη. α. Σε ποιον από τους δύο ασθενείς αναμένετε να ανιχνευτούν μεγάλες ποσότητες ιντερφερονών; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. β. Σε ποιον από τους δύο ασθενείς η χορήγηση αντιβιοτικού δε θα συντελέσει στην αντιμετώπιση του παθογόνου παράγοντα που προκάλεσε την ασθένεια; γ. Τι είδους ανοσολογική απόκριση εκδηλώθηκε, κατά τη γνώμη σας, σε κάθε ασθενή; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. 19. Υποθέστε ότι κάποιος ιός μόλυνε και κατέστρεψε τα μακροφάγα κάποιου ατόμου. Πώς αναμένετε να επηρεάσει η καταστροφή των μακροφάγων την ικανότητα του ατόμου να αντιμετωπίζει μολύνσεις από παθογόνους μικροοργανισμούς; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. 20. Να συγκρίνετε την κυτταρική και τη χυμική ανοσία. 5

6 21. Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, προτείνεται ο 1ος εμβολιασμός των παιδιών για την ανεμοβλογιά να γίνεται το διάστημα μεταξύ του 12ου και 18ου μήνα και να επαναλαμβάνεται στην ηλικία 4-8 ετών. Στο πίνακα που ακολουθεί αναφέρεται το ιστορικό μιας οικογένειας όσον αφορά την ανεμοβλογιά: Μέλος Ηλικία Ασθένεια Εμβόλιο Πατέρας 35 ετών Νόσησε σε ηλικία 6 ετών - Μητέρα 32 ετών Δε νόσησε Εμβολιασμένη 1ο παιδί 3 ετών Δε νόσησε 2ο παιδί 15 μηνών Νόσησε - 3ο παιδί 2 εβδομάδων Δε νόσησε - Εμβολιάστηκε 18 μηνών Δεδομένου ότι όλα τα μέλη της οικογένειας εκτέθηκαν στον ιό που προκαλεί την ανεμοβλογιά, να εξηγήσετε: α. Γιατί το δεύτερο παιδί της οικογένειας νόσησε; β. Γιατί δε νόσησε η μητέρα; γ. Γιατί το 3ο παιδί της οικογένειας δε νόσησε; 33. Να συμπληρωθεί το διάγραμμα 6

7 ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΗΜΕΡΗΣΙΑ Ενας άνθρωπος µολύνεται από έναν ιό για πρώτη φορά. Το παρακάτω διάγραµµα απεικονίζει τις συγκεντρώσεις αντιγόνων και αντισωµάτων αυτού του ανθρώπου κατά τη διάρκεια της λοίµωξης. 1. Ποια καµπύλη αντιστοιχεί στα αντιγόνα και ποια στα αντισώµατα; Μονάδες 3 Να εξηγήσετε την απάντησή σας. Μονάδες Πώς συµβάλλει ο πυρετός στην καταπολέµηση του ιού από τον οποίο µολύνθηκε ο συγκεκριµένος άνθρωπος; Μονάδες 6 3. Στην περίπτωση που ο άνθρωπος αυτός µολυνθεί για δεύτερη φορά από τον ίδιο ιό, να αναφέρετε ποια κύτταρα του ανοσοβιολογικού του µηχανισµού θα ενεργοποιηθούν. Μονάδες 6 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ Ενας άνθρωπος μολύνεται ταυτόχρονα από δυο διαφορετικά μικρόβια α και β. Στο παρακάτω διάγραμμα απεικονίζονται οι συκγεντρώσεις των αντισωμάτων στο αίμα αυτού του ανθρώπου, κατά τη διάρκεια των ημερών που ακολουθούν τη μόλυνση Ι. ποια κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού παράγουν τα αντισώματα (μον.5) ΙΙ. Ποιο είδος ανοσοβιολογικής απόκρισης αντιπροσωπεύει κάθε μια από τις καμπύλες που αντιστοιχεί στα μικρόβια α και β (μονάδες 4). Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (μον. 6) ΙΙΙ. Μετά από μερικές μέρες ο ίδιος άνθρωπος εκδηλώνει συμπτώματα ασθένειας που οφείλεται σε ένα από τα δυο μικρόβια, από τα οποία μολύνθηκε προηγουμένως. Να εξηγήσετε σε ποιο από τα δυο μικρόβια οφείλεται η ασθένεια (μον. 10) Μετά την είσοδο παθογόνων μικροοργανισμών ενός είδους σ έναν άνθρωπο δεν παρουσιάζονται συμπτώματα ασθένειας. Η καμπύλη α στο παρακάτω διάγραμμα δείχνει τη μεταβολή της συγκέντρωσης των μικροοργανισμών, ενώ η καμπύλη β τη μεταβολή της συγκέντρωσης των αντισωμάτων που δημιουργήθηκαν για τους συγκεκριμένους μικροοργανισμούς στον άνθρωπο. 7

8 Να αιτιολογήσετε τη μορφή των καμπυλών α και β (μονάδες 7), να αναφέρετε ονομαστικά τα κύτταρα του ανοσοβιολογικού συστήματος που ενεργοποιήθηκαν μετά την είσοδο των μικροοργανισμών στον άνθρωπο (μονάδες 7), να εξηγήσετε αν ο ίδιος άνθρωπος θα εμφανίσει συμπτώματα ασθένειας σε περίπτωση που μολυνθεί στο μέλλον από τον ίδιο μικροοργανισμό (μονάδες 5) και να γράψετε τα αποτελέσματα που έχει η σύνδεση αντιγόνου-αντισώματος (μον. 6) Το παρακάτω διάγραμμα δείχνει τη μεταβολή της συγκέντρωσης των αντισωμάτων στο αίμα ενός ανθρώπου που μολύνθηκε από ένα βακτήριο (καμπύλη Α) και αργότερα μολύνθηκε από έναν ιό (καμπύλη Β). Να εξηγήσετε το είδος της ανοσοβιολογικής απόκρισης που έλαβε χώρα στο ανοσοβιολογικό σύστημα του ανθρώπου, σε κάθε μία από τις δύο περιπτώσεις που απεικονίζονται με τις καμπύλες Α και Β. (μονάδες 12) Η χορήγηση αντιβιοτικού για την αντιμετώπιση της λοίμωξης από τον ιό θα είναι αποτελεσματική; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (μονάδες 5) Ποιος από τους μηχανισμούς μη ειδικής άμυνας θα ενεργοποιηθεί μόνο στην περίπτωση της καμπύλης Β και ποιος ο τρόπος δράσης του; (μονάδες 8) Συγκέντρωση αντισωμάτων Α Β μόλυνση μόλυνση Χρόνος (ημέρες) Στο παρακάτω διάγραμμα απεικονίζεται σε συνάρτηση με το χρόνο η μεταβολή της συγκέντρωσης των ιντερφερονών (καμπύλη Α) και των αντισωμάτων (καμπύλη Β) που παράγονται στον οργανισμό ενός ανθρώπου ως συνέπεια της μόλυνσής του από παθογόνο μικροοργανισμό. 0 8

9 Ο συγκεκριμένος άνθρωπος μολύνθηκε από ιό ή από βακτήριο; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (μον. 5). Να εξηγήσετε το είδος της ανοσοβιολογικής απόκρισης που ενεργοποιήθηκε (μον. 5). Να αναφέρετε τα είδη των λεμφοκυττάρων που ενεργοποιήθηκαν κατά τη συγκεκριμένη ανοσολογική απόκριση (μον. 8.). Ποιες κατηγορίες κυττάρων παράγονται μετά την ενεργοποίηση των λεμφοκυττάρων που διαφοροποιούνται και ωριμάζουν στο μυελό των οστών (μον. 2 ) και ποιος ο ρόλος τους (μον. 5 ) Δυο αδέλφια μολύνονται ταυτόχρονα από το ίδιο βακτήριο. Το πρώτο από τα αδέλφια είναι νεογνό, θηλάζει και δε νοσεί. Το δεύτερο, που είναι πέντε ετών, εμφάνισε λοίμωξη από το βακτήριο αυτό και νοσεί. Α. να εξηγήσετε γιατί το νεογνό δε νοσεί μον. 5 Β. το παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζει τη μεταβολή της συγκέντρωσης των αντισωμάτων στην περίπτωση του δεύτερου παιδιού. Να χαρακτηρίσετε το είδος της ανοσοβιολογικής απόκρισης και να γράψετε τα στάδια που περιλαμβάνει ονομαστικά (μον. 6). Να περιγράψετε τον τερματισμό της ανοσοβιολογικής απόκρισης μετά την επιτυχή αντιμετώπιση του παραπάνω βακτηρίου (μον. 4) Γ. μετά από πέντε χρόνια τα δυο αδέλφια προσβάλλονται εκ νέου από το ίδιο βακτήριο. Τα παρακάτω διαγράμματα δείχνουν τη μεταβολή της συγκέντρωσης αντισωμάτων που αντιστοιχούν στη νέα μόλυνση. Να εξηγήσετε ποιο διάγραμμα αντιστοιχεί στην ανοσοβιολογική απόκριση του κάθε παιδιού Μον. 10 ΕΣΠΕΡΙΝΑ Το παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζει τη μεταβολή της συγκέντρωσης των αντισωμάτων στο αίμα δύο ατόμων (καμπύλες Α και Β). Η πρόκληση της ανοσίας γίνεται με τεχνητό τρόπο, την ίδια ημέρα (ημέρα 1). Α. ποια από τις δυο καμπύλες του διαγράμματος παριστάνει τη μεταβολή της συγκέντρωσης των αντισωμάτων μετά από εμβόλιο και ποια μετά από ορό Μον. 6 Β. να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. Μον.10 Γ. ποια από τις δυο καμπύλες θα μπορούσε επιπλέον να αντιστοιχεί και στην περίπτωση της ανοσίας μεγάλης διάρκειας με φυσικό τρόπο και γιατί; Μον. 9 9

10 μετά την είσοδο κάποιου είδους αντιγόνου σε έναν άνθρωπο, δεν παρουσιάζονται συμπτώματα ασθένειας. Η καμπύλα α στο παρακάτω διάγραμμα δείχνει τη μεταβολή της συγκέντρωσης των αντιγόνων, ενώ η καμπύλη β τη μεταβολή της συγκέντρωσης των αντισωμάτων που δημιουργήθηκαν για το συγκεκριμένο αντιγόνο στον οργανισμό του ανθρώπου. Να εξηγήσετε το είδος της ανοσοβιολογικής απόκρισης με βάση τις καμπύλες του παραπάνω διαγράμματος (10) Ενας άνθρωπος τραυματίζεται από σκουριασμένο σίδερο που πάτησε σε ένα χωράφι και μολύνεται για πρώτη φορά από βακτήρια που προκαλούν τη νόσο του τέτανου. 1. στο παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζονται με καμπύλες οι μεταβολές της συγκέντρωσης των βακτηρίων του τετάνου και των αντισωμάτων στο αίμα του ανθρώπου κατά τις ημέρες που ακολουθούν μετά την πρώτη μόλυνση. Αντλώντας πληροφορίες από το παρακάτω διάγραμμα να βρείτε ποια καμπύλη αντιστοιχεί στα βακτήρια και ποια στα αντισώματα (μον. 2) και να εξηγήσετε τον τύπο της ανοσίας που θα εκδηλωθεί στον οργανισμό του ανθρώπου (μον. 8) 2. ο ίδιος άνθρωπος μολύνεται για δεύτερη φορά από το βακτήριο του τετάνου κατά τη χρονική στιγμή t5. Να εξηγήσετε αν ο οργανισμός του θα εκδηλώσει πρωτογενή ή δευτερογενή ανοσοβιολογική απόκριση μον

11 21. Στα παρακάτω διαγράμματα απεικονίζονται, σε συνάρτηση με τον χρόνο, οι συγκεντρώσεις των ιντερφερονών και των αντισωμάτων που παράγονται στους οργανισμούς του Γιάννη και της Μαρίας, ως συνέπεια της εισόδου στον οργανισμό τους παθογόνων παραγόντων. Με βάση τα παραπάνω διαγράμματα: 1. ποιος από τους δυο εκδήλωσε τα συμπτώματα της νόσου και ποιος όχι; Μον. 2 Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας μον ποιος από τους δύο προσβλήθηκε από ιό; Μον. 2 Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας μον το άτομο που νόσησε θα μπορούσε να είχε αποφύγει την ασθένεια, αν είχε εμβολιαστεί. Τι περιέχει ένα εμβόλιο και πώς αυτό δρα μέσα στον οργανισμό; Μον επαναληπτικές 22. Τα παρακάτω διαγράμματα απεικονίζουν τη μεταβολή της συγκέντρωσης του HIV και των βοηθητικών Τ λεμφοκυττάρων, σε σχέση με το χρόνο, σε έναν άνθρωπο που μολύνθηκε από τον ιό και οδηγείται τελικά στο θάνατο. Οι καμπύλες Α και Β στο διάγραμμα Ι απεικονίζουν τις μεταβολές του HIV και των βοηθητικών Τ-λεμφοκυττάρων στο διάστημα των πρώτων 12 εβδομάδων μετά τη μόλυνση. Οι ίδιες καμπύλες Α και Β συνεχίζουν στο διάγραμμα ΙΙ, απεικονίζοντας τις μεταβολές του HIV και των βοηθητικών Τ- λεμφοκυττάρων μετά τον πρώτο χρόνο από τη μόλυνση και μέχρι το θάνατο του ανθρώπου. Γ1. Ποια καμπύλη απεικονίζει τη μεταβολή της συγκέντρωσης του HIV και ποια τη μεταβολή της συγκέντρωσης των βοηθητικών Τ-λεμφοκυττάρων (μονάδες 2); Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (μονάδες 8). Μονάδες 10 Γ2. Με ποιους τρόπους επιμηκύνεται αρκετά ο χρόνος επιβίωσης των ασθενών με AIDS; Μονάδες 6 Γ3. Πώς γίνεται η διάγνωση της νόσου του AIDS; (μον. 4) Γ4.Ποια είδη κυττάρων του ανθρώπου προσβάλλει ο HIV (μονάδες 3) και για ποιο λόγο προσβάλλει τα κύτταρα αυτά (μονάδες 2); Μονάδες Στα παρακάτω σχήματα απεικονίζονται τρία είδη παθογόνων βακτηρίων (σχήμα 1) και τμήματα της επιφάνειάς τους (σχήμα 2), τα οποία μπορούν να δράσουν ως αντιγόνα στον ανθρώπινο οργανισμό. 11

12 Απεικονίζονται επίσης τέσσερα διαφορετικά είδη αντισωμάτων και δίπλα στο καθένα σε μεγέθυνση μια περιοχή τους (σχήμα 3) 1. Ποιο από τα παραπάνω αντιγόνα (σχήμα 2) είναι κατάλληλο για την παρασκευή εμβολίου, το οποίο θα προστατεύει τον ανθρώπινο οργανισμό και από τα τρία είδη βακτηρίων (μον. 2); Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (μον. 3) (μον. 5) 2. Να εξηγήσετε σε ποιο χαρακτηριστικό της ειδικής άμυνας στηρίζεται η λειτουργία του εμβολίου (μον. 5) 3. Να αναφέρετε ποια κύτταρα των μηχανισμών άμυνας του ανθρώπινου οργανισμού θα δράσουν εναντίον του αντιγόνου μετά τον εμβολιασμό (μον. 5) 4. Το κάθε ένα από τα παραπάνω είδη αντισωμάτων (σχήμα 3) μπορεί να συνδέεται με ένα συγκεκριμένο αντιγόνο. Να εξηγήσετε πού οφείλεται αυτή η ιδιότητά τους (μον. 5) 5. Πώς θα δράσει το ανοσοβιολογικό σύστημα του εμβολιασμένου ατόμου, όταν αυτό έρθει σε επαφή με το ίδιο αντιγόνο ένα χρόνο αργότερα (μον. 5) 2013 Ενας άνθρωπος μολύνεται από ένα βακτήριο. Στο παρακάτω διάγραμμα απεικονίζεται, σε συνάρτηση με το χρόνο, η μεταβολή της συγκέντρωσης των αντισωμάτων που παράγονται για να το εξουδετερώσουν. 1. Να εξηγήσετε το είδος της ανοσοβιολογικής απόκρισης με βάση την καμπύλη του παραπάνω διαγράμματος. (3) 2. Να εξηγήσετε τις διαδικασίες στην παραπάνω ανοσοβιολογική απόκριση, από τη στιγμή που ενεργοποιούνται τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα μέχρι την παραγωγή και την έκκριση μεγάλης ποσότητας αντισωμάτων. (8) 2014 Ενας άνθρωπος μολύνεται από ιό. Το παρακάτω διάγραμμα απεικονίζει τις συγκεντρώσεις των αντιγόνων και των αντισωμάτων σε συνάρτηση με το χρόνο. 12

13 1. ποια καμπύλη αντιστοιχεί στα αντιγόνα και ποια καμπύλη στα αντισώματα (2μ) 2. να προσδιορίσετε το είδος της ανοσοβιολογικής απόκρισης (2μ). Να περιγράψετε και να ερμηνεύσετε την μεταβολή των καμπυλών (6μ) (μονάδες 8) 3. να αναφέρετε τις κατηγορίες των Τ-λεμφοκυττάρων που ενεργοποιούνται και που παράγονται κατά την παραπάνω ανοσοβιολογική απόκριση (5μ) 4. στην περίπτωση των ιών δρα ένας επιπλέον μηχανισμός μη ειδικής άμυνας. Να ονομάσετε τον μηχανισμό αυτό και να περιγράψετε τον τρόπο δράσης του (10μ) 2014 επαναληπτικές Ο Νίκος και η Δανάη, μαθητές της Γ λυκείου, μολύνονται από τον ίδιο παθογόνο μικροοργανισμό. Η εικόνα 1 παρουσιάζει τις μεταβολές στις συγκεντρώσεις των αντιγόνων και των αντισωμάτων στον Νίκο και η εικόνα 2 τις αντίστοιχες μεταβολές στη Δανάη. 1. Να προσδιορίσετε ποια από τις καμπύλες Α και Β στην εικόνα 1 αντιστοιχεί στα αντιγόνα και ποια στα αντισώματα (μ.2). Να προσδιορίσετε ποια από τις καμπύλες Γ και Δ στην εικόνα 2 αντιστοιχεί στα αντιγόνα και ποια στα αντισώματα (2). (μον. 4) 2. Ποιος είναι ο τύπος της ανοσίας (ενεργητική ή παθητική), που παρουσιάζει ο Νίκος (εικόνα 1) και ποιος είναι ο τύπος της ανοσίας που παρουσιάζει η Δανάη (εικ.2); Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (6) 3. Να εξηγήσετε τους πιθανούς τρόπους με τους οποίους έχει επιτευχθεί ο τύπος ανοσίας της Δανάης, όπως τον προσδιορίσατε στο ερώτημα Γ2 (μ. 6) 4. Ποιος τύπος ανοσοβιολογικής απόκρισης ενεργοποιείται στη Δανάη; (1) Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας, σύμφωνα με την εικόνα 2 (4) (μ. 5) 5. Στην περίπτωση που η Δανάη μολυνθεί από ιό, να ονομάσετε τα κύτταρα που ενεργοποιούνται κατά την ανοσοβιολογική της απόκριση. (μ.4) 13