ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΗΘΙΚΗ. Ενότητα 26: ΕΚΚΛΗΣΙΑΤΙΚΗ ΑΚΡΙΒΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ. ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Τμήμα Ιερατικών Σπουδών

Transcript

1 ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΗΘΙΚΗ Ενότητα 26: ΕΚΚΛΗΣΙΑΤΙΚΗ ΑΚΡΙΒΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Τμήμα Ιερατικών Σπουδών

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας και στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

4 Σκοποί ενότητας Παρουσιάζονται οι αρχές της ακρίβειας και της οικονομίας. Αξιολογούνται ως αρχές που διατηρούν την ισορροπία ανάμεσα στην αυθεντία και την προσωπική ελευθερία. Εξετάζονται ως προς τα γνωρίσματά τους και ερμηνεύονται ως προς την εφαρμογή τους και τα λυτρωτικά τους αποτελέσματα. Προβάλλεται ο κοινός τους στόχος, που αφορά την εύρεση του τρόπου με τον οποίο ο πιστός θα βρεθεί πιο κοντά στον Χριστό, όπως επιβεβαιώνεται και από τον παιδαγωγικό χαρακτήρα των επιτιμίων. 4

5 Περιεχόμενα ενότητας ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΚΡΙΒΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ. 5

6 26. ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΚΡΙΒΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (1/9) Στην Ορθοδοξία δύο αρχές διέπουν την εκκλησιαστική ζωή: η ακρίβεια και η οικονομία. Ακρίβεια είναι η απαρέγκλιτη τήρηση των κανόνων της Εκκλησίας. Υπαγορεύεται από τη φύση της Εκκλησίας. Το θέλημα του Θεού έχει απόλυτο χαρακτήρα. Οι κανόνες αποτελούν καρπούς του φωτισμού του Αγίου Πνεύματος. Η ακρίβεια περιφρουρεί την παράδοσης της Εκκλησίας και διατηρεί την ενότητά της. Χωρίς την ακρίβεια η αλήθεια αλλοιώνεται και η σωτηρία των πιστών διακυβεύεται. 6

7 26. ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΚΡΙΒΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (2/9) Οικονομία είναι η προσωρινή παρέκκλιση από την ακρίβεια, που γίνεται για να εξυπηρετήσει ειδικές ανάγκες των πιστών. Η ακριβής τήρηση των κανόνων δεν εξυπηρετεί πάντοτε τη σωτηρία των πιστών. Πολλές φορές χρειάζεται επιείκεια και συγκατάβαση. Ο άνθρωπος είναι αδύναμος να συμμορφωθεί με το θέλημα του Θεού. Σε κάθε περίπτωση ο στόχος είναι να βρεθεί ο τρόπος ώστε ο πιστός να οδηγηθεί πιο κοντά στον Χριστό. 7

8 26. ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΚΡΙΒΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (3/9) Οι κανόνες χαρακτηρίζονται για τη γενικότητά τους. Δεν μπορούν να ρυθμίσουν επιμέρους προβλήματα και ιδιαιτερότητες. Επίσης, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα κοινωνικά και ιστορικά δεδομένα που αλλάζουν από εποχή σε εποχή. Το δυσκολότερο πρόβλημα για τους ποιμένες δεν είναι η γνώση της ακρίβειας, αλλά η εφαρμογή της οικονομίας. 8

9 26. ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΚΡΙΒΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (4/9) Ο όσιος Αναστάσιος Σιναΐτης ορίζει την οικονομία της Εκκλησίας ως «ἑκούσιος μεγέθους συγκατάβασις πρὸς σωτηρίαν τινῶν ἐπιτελουμένην» (Ὁδηγός, PG 89, 77C). Ο Νικόλαος Κωνσταντινουπόλεως παρατηρεί ότι η οικονομία είναι «μίμησις τῆς θείας φιλανθρωπίας, ἁρπάζουσα ἐκ στόματος τοῦ καθ ἡμῶν ὠρυομένου θηρός τὸν μέλλοντα τῷ ἐκείνου ὀλεθρίῳ καταπίνεσθαι στόματι». (Ἐπιστολή 32, PG 111, 213A). Οι ποιμένες της Εκκλησίας οφείλουν να εφαρμόζουν την οικονομία όταν οι περιστάσεις το απαιτούν. Οικονομία και ποιμαντική παιδαγωγία είναι έννοιες αλληλένδετες. 9

10 26. ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΚΡΙΒΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (5/9) Εξάλλου τα επιτίμια είναι ανάλογα με το μέγεθος της αμαρτίας αλλά και την προαίρεση αυτών που αμαρτάνουν. Ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας παρατηρεί ότι όπως οι ναυτικοί όταν πλησιάζει θύελλα και κινδυνεύει το πλοίο αδειάζουν μερικά πράγματα για να περισώσουν τα υπόλοιπα, έτσι και οι ποιμένες παραβλέπουν μερικά για να μην τα χάσουν όλα. (Ἐπιστολή 46, PG 77, 320AB). Οι Πατέρες τονίζουν την ανάγκη εφαρμογής της οικονομίας, η οποία πρέπει να γίνεται πάντοτε με διάκριση. Εξάλλου δεν υπάρχει κανόνας για την εφαρμογή της. Η οικονομία οικονομείται «κατ οικονομίαν». Η δύναμη της οικονομίας βρίσκεται στην απροσδιοριστία της. 10

11 26. ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΚΡΙΒΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (6/9) Ο μόνος όρος που υπάρχει στην εφαρμογή της οικονομία είναι η διατήρηση της ορθής πίστης. Δηλαδή δεν μπορεί να εφαρμόζεται εις βάρος της αλήθειας της πίστης. Ο Ευλόγιος Αλεξανδρείας σημειώνει «τότε τὰς οἰκονομίας ὁ ὀρθὸς λόγος μεταχειρίζεται, ὅτε τὸ δόγμα τῆς εὐσεβείας οὐδὲν παραβλάπτεται ἐκείνου γὰρ ἀκηράτου καὶ ἀκαπηλεύτου μένοντος, ἡ οἰκονομία περὶ τι τῶν ἔξωθεν αὐτοῦ χώραν εὑρίσκει συνίστασθαι». (Μ. Φωτίου, Βιβλιοθήκη 227, PG103, 953C). Υπάρχουν όμως και μερικές περιπτώσεις εφαρμογής της οικονομίας στην περιοχή του δόγματος, όπως π.χ. η αποδοχή του βαπτίσματος των αιρετικών για ποιμαντικούς λόγους. 11

12 26. ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΚΡΙΒΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (7/9) Στην Ορθοδοξία η αρχή της οικονομίας είναι ιδιαίτερα γνωστή και προσφιλής. Η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι η Εκκλησία της οικονομίας. Βρίσκεται σε συμφωνία με την αρχή της ελευθερίας του προσώπου, η οποία δεν ευνοεί την υποδούλωση του ανθρώπου σε γενικούς και απρόσωπους κανόνες. Η Ορθόδοξη θεολογία με τον αποφατικό και μυστικό χαρακτήρα της διατήρησε την ισορροπία ανάμεσα στην αυθεντία και την προσωπική ελευθερία. Οι κανόνες διαπαιδαγωγούν το πρόσωπο και δεν το υποδουλώνουν. Συντελούν στην ωρίμανση και τελείωση του προσώπου. Δεν είναι σύμβολα τελειότητας αλλά οδός προπαρασκευαστική. 12

13 26. ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΚΡΙΒΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (8/9) Στην πράξη όμως συχνά κυριαρχεί το νομικό πνεύμα. Μ αυτόν τον τρόπο η ελευθερία του πνεύματος περιορίζεται και η χαρισματική ζωή νεκρώνεται. Η Εκκλησία εμφανίζεται ως Συναγωγή και ο Χριστιανισμός ως Ιουδαϊσμός. Χρειάζεται σύνεση και διάκριση. Για την ποιμαντική αποτελεσματικότητα το γράμμα των Κανόνων χρειάζεται να προσαρμοστεί σύμφωνα με το Πνεύμα της Εκκλησίας, που μένει αναλλοίωτο μέσα στην ιστορία. 13

14 26. ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΚΡΙΒΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (9/9) Η κατάφαση στην οικονομία είναι αναγνώριση του μοναδικού και ανεπανάληπτου χαρακτήρα του ανθρώπινου προσώπου, το οποίο υπερβάλλει κάθε αντικειμενική αρχή ή αυθεντία. Η οικονομία δεν αναιρεί την ακρίβεια, όπως η επιείκεια δεν αναιρεί τον νόμο. Η αλήθεια της Εκκλησίας υπηρετείται από την ακρίβεια και την οικονομία και δεν ταυτίζεται με καμία από αυτές. Η γνώση της αλήθειας δεν πραγματοποιείται με διανοητική διαδικασία αλλά με την αίσθηση της χάριτος. Η αλήθεια της Εκκλησίας είναι ο ίδιος ο Χριστός, ως Νόμος, ως Λόγος, το απόλυτο πρόσωπο από το οποίο προέρχονται και στο οποίο αναφέρονται τα πάντα. 14

15 Βιβλιογραφία ΜΑΝΤΖΑΡΙΔΗΣ, Γεώργιος. Χριστιανική Ηθική I. Εισαγωγή Γενικές αρχές Σύγχρονη προβληματική. 2 η εκδ. Θεσσαλονίκη: Πουρναράς, ΚΟΪΟΣ, Νικόλαος. Επ Ελευθερία Εκλήθητε. 1 η εκδ. Αθήνα: Σταμούλη ΑΕ, ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ, Βασίλειος. Από τον φόβο στην αγάπη. 1 η εκδ. Θεσσαλονίκη: Πουρναράς, ΜΑΝΤΖΑΡΙΔΗΣ, Γεώργιος. Αλήθεια και Ζωή. 1 η εκδ. Αθήνα: Ίνδικτος,

16 Τέλος Ενότητας

17 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης, ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ. «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΗΘΙΚΗ». Έκδοση: 1.0. Θεσσαλονίκη Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: URL. 17

18 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο. που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο. που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο. Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. 18

19 Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς. το Σημείωμα Αδειοδότησης. τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων. το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει). μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. 19