31o Διεθνές Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Ενδοφακών και Διαθλαστικής Χειρουργικής

Transcript

1 TOMOΣ 10 TEYXOΣ 4 IΟΥΛΙΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2016 ISSN o Διεθνές Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Ενδοφακών και Διαθλαστικής Χειρουργικής XXXIV Ετήσιο Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Καταρράκτη και Διαθλαστικής Χειρουργικής Ο οπίσθιος κερατικός αστιγματισμός και η σημασία του στην επιλογή του τορικού ενδοφακού ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΝΔΟΦΑΚΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΘΛΑΣΤΙΚΗΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ ΠΟΣΕΙΔΩΝΟΣ 42, Π. ΦΑΛΗΡΟ Διαμπερής κερατοπλαστική. Τέλος εποχής;

2 editorial Παντελής Α. Παπαδόπουλος επικοινωνία: Αγαπητοί Συνάδελφοι, Ο χρόνος κυλά γρήγορα... Η αίσθηση είναι ότι τα τελευταία χρόνια η ταχύτητά του έχει αυξηθεί ακόμη περισσότερο. Τα χρόνια των μνημονίων και της ύφεσης, αυτή η δυσάρεστη εξαετία, φαντάζουν πολύ συντομότερα από ότι είναι στην πραγματικότητα. Δυστυχώς, μετά από τόσες θυσίες του ελληνικού λαού, φαίνεται ξεκάθαρα ότι δεν πάμε προς τη σωστή κατεύθυνση. Είναι λυπηρό να βλέπει κανείς άλλες χώρες της ΕΕ που είχαν οικονομικά προβλήματα, να τα έχουν ξεπεράσει και να βαδίζουν και πάλι μπροστά και εμείς να συνεχίζουμε να οπισθοδρομούμε. Δεν θα αναφερθώ σε διάφορα σενάρια συνωμοσιολογίας για κέντρα εξουσίας που θέλουν την πορεία της χώρας να είναι προσχεδιασμένη και κατευθυνόμενη σε συνεννόηση με τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Ισως να μη μάθουμε ποτέ τι έχει συμβεί και ειδικότερα την τελευταία διετία. Το σίγουρο είναι ότι βρισκόμαστε σε αδιέξοδο χωρίς καμία μέχρι στιγμής ελπίδα για ανάκαμψη και ευημερία. Βλέπουμε καθημερινά τις επιπτώσεις της κρίσης να αυξάνονται στον τομέα της δημόσιας υγείας. Οι πολύωρες αναμονές στις εφημερίες των νοσοκομείων, οι ελλείψεις βασικών υλικών και ανθρώπινου δυναμικού πρωταγωνιστούν καθημερινά στις εφημερίδες και στην τηλεόραση. Οι υπερκόπωση των γιατρών και ειδικότερα των ειδικευομένων, οι οποίοι λόγω των εξαντλητικών ωραρίων δεν έχουν χρόνο και δύναμη να εκπαιδευτούν σωστά, οδηγεί σε δυσαρέσκεια, εκνευρισμό, διαπληκτισμούς με ασθενείς και τους συγγενείς τους και ίσως και σε ανθρώπινα λάθη. Η πλειοψηφία των ιατρικών συνδικαλιστικών φορέων είναι ανίκανη να υπερασπιστεί τα συμφέροντα των γιατρών, λόγω της διάσπασης του ιατρικού σώματος και της σύγκρουσης των διαφορετικών απαιτήσεων κάθε ομάδος, η οποία δεν επιτρέπει την ένωση όλων των ομάδων. Μέσα σε αυτό το ζοφερό κλίμα υπάρχουν όμως και ευχάριστα γεγονότα. Ο αγαπητός συνάδελφος, μέλος του ΔΣ της ΕΕΕΦΔΧ, καθηγητής Γιώργος Κυμιωνής τιμήθηκε με το βραβείο Kritzinger 2016 της Αμερικανικής Οφθαλμολογικής Ακαδημίας για την ερευνητική και εκπαιδευτική συμβολή του στην Οφθαλμολογία. Πληροφορηθήκαμε επίσης ότι ο κ. Κυμιωνής θα αναλάβει την έδρα της Οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο της Λωζάνης στην Ελβετία. Οι ΟΧΣ τον συγχαίρουν θερμά και του εύχονται καλή επιτυχία και δύναμη στα νέα καθήκοντά του. Πολλά συγχαρητήρια επίσης και στον κ. Κωνσταντίνο Τσαούση (υπότροφος ΕΕΕΦΔΧ 2015), ο οποίος τιμήθηκε με το βραβείο Troutman της American Cornea Society για άρθρο στο περιοδικό Cornea, το οποίο κρίθηκε ως το καλύτερο για ερευνητή κάτω των 40 ετών. O κ. Τσαούσης υπογράφει επίσης ένα άρθρο με τις εντυπώσεις του από το πολύ πετυχημένο συνέδριο της ESCRS τον περασμένο Σεπτέμβριο στην Κοπεγχάγη στις σελίδες Μέχρι πρόσφατα, πολλοί λίγοι γνώριζαν τη σημασία του αστιγματισμού της οπίσθιας επιφάνειας του κερατοειδούς στη χειρουργική του καταρράκτη. Η κα Ελισάβετ Πατσούρα μας αναλύει τη νέα αυτή πτυχή της επέμβασης καταρράκτη στις σελίδες Είναι πράγματι το τέλος εποχής για τη διαμπερή κερατοπλαστική; Ο κ. Μικρόπουλος παρουσιάζει ένα άρθρο αναδρομής και ανασκόπησης πάνω σε αυτό το θέμα στις σελίδες Η πρώτη αεροπειρατεία στον κόσμο πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου. Την πολύ ενδιαφέρουσα και άγνωστη αυτή ιστορία παρουσιάζει ο κ. Πέτρος Ράσογλου στη μόνιμη στήλη του «Με Αλλο Μάτι». Σας εύχομαι Καλό Φθινόπωρο και Καλή Δύναμη! Παντελής Α. Παπαδόπουλος Προεδρος Συντακτικής Επιτροπής eyedoc@hol.gr Ιδιοκτησία Eλληνική Εταιρεία Ενδοφακών και Διαθλαστικής Χειρουργικής Ποσειδώνος 42, Π. Φάληρο Τηλ.: , Fax: Διοικητικό Συμβούλιο ΕΕΕΦΔΧ Πρόεδρος: Σπύρος Γεωργαράς Αντιπρόεδρος: Παντελής Α. Παπαδόπουλος Γενικός Γραμματέας: Δημήτρης Κυρούδης Ταμίας: Μίλτος Μπαλίδης Μέλη: Βασίλης Καραμπατάκης, Κωνσταντίνα Κουφαλά,Γεώργιος Κυμιωνής, Δημήτριος Μικρόπουλος, Ιωάννης Τσινόπουλος Συντακτική Επιτροπή Πρόεδρος Π. Α. Παπαδόπουλος Μέλη Μ. Ασπιώτης Δ. Παπαδάκος Ι. Ασπρούδης Ι. Πούλας Σπ. Γεωργαράς Π. Ράσογλου Χ. Καλογερόπουλος Α. Ρουμελιώτης Β. Καραμπατάκης Δ. Σιγανός Κ. Κουφαλά Χ. Σιγανός Γ. Κυμιωνής Μ. Στεφανιώτου Δ. Κυρούδης Μ. Τραγάκης Μ. Μπαλίδης Β. Τσίγκος Ι. Παλλήκαρης Μ. Τσιλιμπάρης Ι. Παναγόπουλος Συμβουλευτική Επιτροπή Τρ. Αργυρόπουλος Ζ. Μπισογιάννης Ν. Γεωργιάδης Θ. Μπουφίδης Σ. Γκοτζαρίδης Α. Νικολακόπουλος Δ. Δερεκλής Ι. Ντούντας Σ. Δημητράκος Π. Οικονομίδης Στ. Δημόπουλος Ν. Παπαδόπουλος Κ. Καραμπάτσας Α. Πετούνης Β. Κοζομπόλης Ι. Τσινόπουλος Α. Κώνστας Α. Χαρώνης Σ. Λάκε Εκδότης Παντελής Α. Παπαδόπουλος Σχεδιασμός Eπιμέλεια Παραγωγής ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΙΚΤΥΝΝΑ ΕΠΕ Ευφρονίου 25, Αθήνα Τηλ.: , Γραμματεία ΕΕΕΦΔΧ Β. Τόλιου, Ρ. Χριστοδουλοπούλου Λεωφ. Ποσειδώνος 42, Π. Φάληρο Τηλ.: , info@hsioirs.org Copyright 2016 Απαγορεύεται η μερική ή ολική αναδημοσίευση καθώς και αντιγραφή του τρόπου παρουσίασης της περιεχόμενης ύλης χωρίς γραπτή άδεια της Ελληνικής Εταιρείας Ενδοφακών και Διαθλαστικής Χειρουργικής και της Εκδοτικής Εταιρείας. ISSN

3

4 η στήλη του Προέδρου περιεχόμενα ΤΟΜΟΣ 10, TEYXOΣ o Διεθνές Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Ενδοφακών και Διαθλαστικής Χειρουργικής Σπύρος Γεωργαράς Πρόεδρος ΕΕΕΦΔΧ Αγαπητές και αγαπητοί συνάδελφοι, Σημαντικά θέματα απασχόλησαν τα τελευταία Διοικητικά Συμβούλια, τα οποία αφορούσαν στον προσανατολισμό και στην οργάνωση του μεγάλου ετήσιου Συνεδρίου μας τον Μάρτιο του Το σημαντικότερο, ήταν η απόφαση για τη γλώσσα του Συνεδρίου να είναι μόνο η αγγλική. Ηδη εισπράξαμε πολλά μπράβο, αλλά και αρκετές επιφυλάξεις και επικριτικά σχόλια. Γι αυτό θα ήθελα να σας εξηγήσω πώς ωρίμασαν τα πράγματα, ώστε να παρθεί αυτή η απόφαση με σκοπό όπως καταλαβαίνετε, την εξωστρεφεια. Είναι δεδομένο ότι είμαστε μια χώρα «αγκυλωμένη». Πιστεύω ότι αυτό δεν αφορά στην άλφα ή βήτα κυβέρνηση ή κυβερνήτη αλλά εμάς τους ίδιους, σήμερα περισσότερο παρά ποτέ, και γι αυτό τον λόγο κάτι πρέπει να κάνουμε. Εχουμε, σαν Ελληνες οφθαλμίατροι, πρωτοπορία σε πολλούς και ενδιαφέροντες τομείς όλη την 30ετία της ύπαρξης της Εταιρείας. Παράλληλα, παρουσιάστηκαν εξαιρετικής ποιότητος νέοι συνάδελφοι με τεράστια επιστημονικά εφόδια, και που υποχρεώθηκαν τελικά να δουλέψουν στο εξωτερικό, που τους παρείχε ένα περιβάλλον αξιοπρεπούς ζωής και επιστημονικής προόδου που δύσκολα βρίσκουν πλέον στην Ελλάδα. Με αυτά τα δεδομένα, πίεσε λοιπόν ο χρόνος για εξωστρέφεια. Το πρώτο συνεπώς που έχουμε να κάνουμε είναι να πούμε ότι είμαστε εδώ. Είμαστε οι «Δελφοί». Πρέπει να επιδείξουμε στους συναδέλφους του εξωτερικού τον υψηλό μέσο όρο που βρίσκεται σήμερα ο Ελληνας οφθαλμίατρος, όχι μόνο ως μεμομονωμένα άτομα αλλά ως σύνολο. Εχουμε ανάγκη από ένα κλίμα εμπιστοσύνης, αφού αξιολογηθούμε από τους συναδέλφους των χωρών του εξωτερικού. Αυτό δεν μπορεί να γίνει με ένα τοπικό συνέδριο στη γλώσσα μας που είναι «ελληνικά» γι αυτούς, αλλά στη διεθνή γλώσσα που όλοι καταλαβαίνουν. Θα πείτε «και μ αυτό τον τρόπο θα έχουμε περισσότερη δουλειά;». Πιστεύουμε ναι, γιατί η μόνη βιομηχανία που ανθεί στη χώρα μας είναι ο τουρισμός και το παρακλάδι του που μπορεί να εξελιχθεί, είναι ο ιατρικός τουρισμός, που ναι, μπορεί να δώσει περισσότερη δουλειά σε όλους μας. Αλλά για να γίνει αυτό χρειάζεται να είμαστε πιστοποιημένοι, και αυτό πλέον σαν Εταιρεία προσπαθούμε να κάνουμε. Εξάλλου πάρα πολλοί από τους συναδέλφους του εξωτερικού, υποστηρικτές μας, ήρθαν εδώ πριν χρόνια για να εκπαιδευτούν στους τομείς του καταρράκτη και της διαθλαστικής χειρουργικής και σήμερα αυτοί είναι οι κορυφαίοι στις πατρίδες τους. Στη χώρα μας ήδη υπάρχει πετυχημένο πρότυπο, που οργανώθηκε από τον Γιάννη Παλλήκαρη στην Κρήτη, που αποδεικνύει ότι η στροφή αυτή είναι εφικτή. Πάνω στο ίδιο πλαίσιο στηρίχτηκε και μια πρόταση να επεκταθεί η Εταιρεία Καταρράκτη και Διαθλαστικής Χειρουργικής ΝοτιοΑνατολικής Ευρώπης σε περισσότερες χώρες. Αυτό συνέβη μετά την επιτυχημένη επανεκκίνηση της Εταιρείας αυτής στα τελευταία βαλκανικά συνέδρια, με κορύφωση εκείνο της Μπρατισλάβα στο οποίο ιδιαιτέρως βοήθησε ο εμπνευστής και δημιουργός της Oφθαλμολογικής Εταιρείας ΝοτιοΑνατολικής Ευρώπης Σάκης Νικολακόπουλος, και την οποία προωθεί ο Μίλτος Μπαλίδης με τον Παντελή Παπαδόπουλο. Η πρόταση για την επέκταση αυτής της Εταιρείας απαιτεί βεβαίως διεθνοποίηση του Καταστατικού της, ώστε να γίνει μια εταιρεία υψηλής εκπαίδευσης υποειδικοτήτων, που θα προσελκύσει συναδέλφους από όλα τα σημεία του ορίζοντα, διαδίδοντας και βοηθώντας τη γνώση για την επίλυση προβλημάτων, όπως στην αρχαιότητα ήταν οι Δελφοί. Κάτι δηλαδή σαν «οι Δελφοί της Οφθαλμολογίας». Πιστεύω συνεπώς να αντιλαμβάνεστε την απόφαση του ΔΣ, που έχει κατά νου μέσω της εξωστρέφειας, το άνοιγμα στο εξωτερικό, ώστε να μπορέσει συμπληρωματικά με τις υπόλοιπες Εταιρείες να βοηθήσει στον τελικό στόχο, που είναι η αξιοπρεπής διαβίωση των ελλήνων οφθαλμιάτρων εδώ, στη χώρα μας. 10 XXXIV Ετήσιο Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Καταρράκτη και Διαθλαστικής Χειρουργικής 14 Ο οπίσθιος κερατικός αστιγματισμός και η σημασία του στην επιλογή του τορικού ενδοφακού 18 Διαμπερής κερατοπλαστική. Τέλος εποχής; 21 Με άλλο μάτι: Η πρώτη πειρατεία αέρος (αεροπειρατεία) Σπύρος Γεωργαράς 4 ΝΕΕΣ ΟΦΘΑΛΜΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

5 ΝΕΕΣ ΟΦΘΑΛΜΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 5

6 ΑΘΗΝΑ ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΕΕΕΦΔΧ 31o Διεθνές Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Ενδοφακών και Διαθλαστικής Χειρουργικής 2-5 ΜΑΡΤΙΟΥ 2017 Tο 31o Διεθνές Συνέδριο της ΕΕΕΦΔΧ θα πραγματοποιηθεί στο ξενοδοχείο Hilton στην Αθήνα, από 2 έως 5 Μαρτίου 2017 με τη συμμετοχή της European Society of Cataract and Refractive Surgeons (ESCRS) και της Southeastern European Society of Cataract and Refractive Surgery (SESCRS). Το επιστημονικό πρόγραμμα θα περιλαμβάνει Συνεδρία της ESCRS με θέμα «Managing Astigmatism in Cataract Surgery», Συμπόσιο που θα διοργανώσει η SESCRS και όπως κάθε χρόνο, διαλέξεις από διακεκριμένους οφθαλμιάτρους από όλο τον κόσμο, στρογγυλές τράπεζες, κλινικά φροντιστήρια, ελεύθερες ανακοινώσεις, προβολή βίντεο και ηλεκτρονικά poster, ενώ για μία ακόμη χρονιά το πρόγραμμα των πειραματικών χειρουργείων θα εμπλουτιστεί και με DMEK wetlabs. Για πρώτη φορά φέτος τα μαγνητοσκοπημένα χειρουργεία θα διανθήσουν το πρόγραμμα όλες τις ημέρες διεξαγωγής του Συνεδρίου, με ενδιαφέροντα περιστατικά και μεγάλη συμμετοχή χειρουργών. Tην πρώτη ημέρα του Συνεδρίου θα πραγματοποιηθεί Ημερίδα Κερατοειδούς, ενώ σε ειδική τελετή θα απονεμηθεί το 10ο Βραβείο Kelman. Αποδέκτης του φετινού Βραβείου Kelman θα είναι ο διακεκριμένος οφθαλμίατρος Dr Takayuki Akahoshi. 6 ΝΕΕΣ ΟΦΘΑΛΜΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

7 ΑΘΗΝΑ ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΕΕΕΦΔΧ ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΧΩΡΟΣ Το 31ο Συνέδριο της ΕΕΕΦΔΧ θα πραγματοποιηθεί στο Ξενοδοχείο Hilton στην Αθήνα, από 2 έως 5 Μαρτίου ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ Η επίσημη γλώσσα του Συνεδρίου είναι η αγγλική. ΕΚΘΕΣΗ ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΩΝ & ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ Κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου θα λειτουργήσει Εμπορική Eκθεση φαρμακευτικών, χειρουργικών προϊόντων και διαγνωστικών μηχανημάτων, σε χώρο ειδικά διαμορφωμένο και σε άμεση πρόσβαση με τους χώρους διεξαγωγής όλων των διαλέξεων. ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ Τελετή Εναρξης Τελετή Απονομής βραβείου Kelman 2017 Δεξίωση προς τιμήν των Συνέδρων ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΚΛΙΝΙΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ Η προθεσμία εκδήλωσης ενδιαφέροντος για συμμετοχή σε Κλινικά Φροντιστήρια ως ομιλητής λήγει στις 30/10/16. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επιλέξουν από 1 έως 3 θέματα από προκαθορισμένη θεματολογία, ενώ οι ειδικευόμενοι οφθαλμίατροι μπορούν να δηλώσουν συμμετοχή μόνο για τα Φροντιστήρια: Cataract surgery for residents by residents & Refractive Surgery for residents by residents. Δεν θα γίνονται δεκτές εκπρόθεσμες αιτήσεις Επισημαίνεται ότι η επίσημη γλώσσα του Συνεδρίου είναι τα αγγλικά και όλες οι παρουσιάσεις και ομιλίες θα πρέπει να γίνονται μόνο στα αγγλικά Η εκδήλωση ενδιαφέροντος για συμμετοχή σε Κλινικά Φροντιστήρια γίνεται μέσω της ιστοσελίδας της ΕΕΕΦΔΧ στη διεύθυνση: Σημείωση: Η τελική διαμόρφωση των Κλινικών Φροντιστηρίων θα γίνει από την Οργανωτική Επιτροπή του Συνεδρίου. ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΠΕΡΙΛΗΨΕΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ H ημερομηνία λήξης υποβολής περιλήψεων των ελεύθερων ανακοινώσεων, video και ηλεκτρονικών poster είναι 30/11/16. Κάθε ομιλητής έχει δικαίωμα να υποβάλει μέχρι 2 εργασίες ως πρώτος συγγραφέας και 4 στο σύνολο. Η αποστολή περιλήψεων εργασιών γίνεται μέσω της ιστοσελίδας της ΕΕΕΦΔΧ στη διεύθυνση: Σημείωση: Οι καλύτερες εργασίες - ελεύθερη ανακοίνωση, βίντεο και ηλεκτρονικό poster - θα βραβευθούν κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου. Επισημάνσεις: Η περίληψη θα πρέπει να είναι υποχρεωτικά στα αγγλικά και δεν θα πρέπει να ξεπερνάει τις 200 λέξεις. Οι ελεύθερες ανακοινώσεις θα παρουσιαστούν στα αγγλικά. Οι διαφάνειες για όλες τις εργασίες θα πρέπει να είναι γραμμένες απαραιτήτως στα αγγλικά. Σύμφωνα με εγκύκλιο του ΕΟΦ, οι ομιλητές υποχρεούνται στην αρχή της ομιλίας τους (στη 2η διαφάνεια μετά τον τίτλο) να αναφέρονται σε οποιαδήποτε σύγκρουση συμφερόντων Ο χρόνος κάθε ανακοίνωσης θα είναι 6 λεπτά. Η διάρκεια των video δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τα 12 λεπτά. Ολες οι παρουσιάσεις θα γίνονται με τη μορφή Power Point, από τον κεντρικό υπολογιστή κάθε αίθουσας. Τα ηλεκτρονικά poster θα πρέπει να είναι σε μορφή Power Point και να μην υπερβαίνουν τις 8 διαφάνειες συμπεριλαμβανομένου και της διαφάνειας τίτλου. Το υλικό θα πρέπει να παραδίδεται στην τεχνική γραμματεία τουλάχιστον 2 ώρες πριν την ανακοίνωση ή από την προηγούμενη ημέρα, αν πρόκειται για πρωινές συνεδριάσεις. ΝΕΕΣ ΟΦΘΑΛΜΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 7

8 ΑΘΗΝΑ ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΕΕΕΦΔΧ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΟ ΔIOIKHTIKO ΣYMBOYΛIO THΣ EΛΛHNIKHΣ ETAIPEIAΣ ENΔOΦAKΩN KAI ΔIAΘΛAΣTIKHΣ XEIPOYPΓIKHΣ Πρόεδρος: Αντιπρόεδρος: Γενικός Γραμματέας: Ταμίας: Mέλη: Σπύρος Γεωργαράς Παντελής Α. Παπαδόπουλος Δημήτρης Κυρούδης Μίλτος Μπαλίδης Βασίλης Καραμπατάκης Κωνσταντίνα Κουφαλά Γεώργιος Κυμιωνής Δημήτρης Μικρόπουλος Ιωάννης Τσινόπουλος ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΙ ΟΜΙΛΗΤΕΣ Takayuki Akahoshi Ιαπωνία Marko Hawlina Σλοβενία Wei He Κίνα Süleyman Kaynak Τουρκία Brian Little Ηνωμένο Βασίλειο Neil Lagali Σουηδία Liliana Werner ΗΠΑ Dragan Veselinović Σερβία Γραμματεία Συνεδρίου: MEDLINE Υπεύθυνη: Χριστίνα Τσαρούχα Γράμμου 20, Βριλήσσια, Τηλ.: , , Fax: ΝΕΕΣ ΟΦΘΑΛΜΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

9 ΑΘΗΝΑ ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΕΕΕΦΔΧ ΚΟΣΤΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Ειδικευμένοι, Μέλη ΕΕΕΦΔΧ: 130 (+ 50 Ετήσια Συνδρομή Μέλους) Ειδικευμένοι: 200 Μη Ειδικευμένοι:* 80 Oπτικοί - Οπτομέτρες:* 80 Συνοδά μέλη: 50 Φοιτητές Ιατρικής:* Δωρεάν Νοσηλευτές-Νοσηλεύτριες:* Δωρεάν Οσοι ανήκουν στις ειδικές κατηγορίες με* θα πρέπει να πιστοποιούν την ιδιότητά τους (επιστολή από τον διευθυντή της κλινικής στην οποία κάνουν ειδικότητα ή εργάζονται ως νοσηλευτές, φοιτητική ταυτότητα). Σημείωση: Στην κατηγορία των Φοιτητών Ιατρικής (δωρεάν εγγραφή) ανήκουν μόνο οι προπτυχιακοί φοιτητές. Μεταπτυχιακοί φοιτητές, επί διδακτορικώ κ. λπ. ανήκουν στην κατηγορία των μη ειδικευμένων. Το κόστος Συμμετοχής περιλαμβάνει: - Παρακολούθηση Επιστημονικού προγράμματος συμπεριλαμβανομένων και των Κλινικών Φροντιστηρίων - Υλικό Συνεδρίου - Βεβαίωση Παρακολούθησης με τη μοριοδότηση - Συμμετοχή στη δεξίωση προς τιμή των Συνέδρων - Καφέ στα διαλείμματα - Πρόσβαση στην έκθεση ΧΟΡΗΓΙΑ ΜΟΝΑΔΩΝ ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Η Ελληνική Εταιρεία Ενδοφακών και Διαθλαστικής Χειρουργικής (ΕΕΕΦΔΧ) έχει εξουσιοδοτηθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τη Συνεχή Ιατρική Εκπαίδευση (European Accreditation Council for Continuing Medical Education EACCME), για τη χορήγηση Μονάδων εκπαίδευσης (Credit Points) κατά τα: Κλινικά Φροντιστήρια Πειραματικά Χειρουργεία Στρογγυλές Τράπεζες Διαλέξεις που περιλαμβάνονται στο Επιστημονικό Πρόγραμμα του Ετήσιου Συνεδρίου της. Σημειώνεται ότι οι μονάδες που χορηγούνται με εξουσιοδότηση από το EACCME αναγνωρίζονται και από την Αμερικανική Εταιρεία (American Medical Association), ενώ η έγκριση δίνεται κάθε χρόνο στο Συνέδριο της ΕΕΕΦΔΧ από τον Πανελλήνιο Ιατρικό Σύλλογο (ΠΙΣ). ΠΡΟΕΓΓΡΑΦΗ Για προεγγραφή στο 31ο Διεθνές Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Ενδοφακών και Διαθλαστικής Χειρουργικής, με σκοπό τη συντομότερη εξυπηρέτησή σας, συμπληρώστε το Online Δελτίο Εγγραφής μέσω της ιστοσελίδας της ΕΕΕΦΔΧ ( ή επικοινωνήστε με τη Γραμματεία του Συνεδρίου MEDLINE. ΝΕΕΣ ΟΦΘΑΛΜΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 9

10 συνέδριο XXXIV Ετήσιο Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Καταρράκτη και Διαθλαστικής Χειρουργικής 10 ΝΕΕΣ ΟΦΘΑΛΜΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

11 συνέδριο Οταν έμαθα ότι το ετήσιο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Καταρράκτη και Διαθλαστικής Χειρουργικής θα γινόταν στην Κοπεγχάγη για το 2016 είχα χαρεί αρκετά, αφού πάντα διακατεχόμουν από κάτι παραπάνω από φίλια αισθήματα για μια χώρα που δεν είχα επισκεφτεί ποτέ. Από τα μέσα της δεκαετίας του 80 και τους Danish Dynamite, όλες αυτές οι ιστορίες για τους ευτυχισμένους (Hygge) Δανούς, μου είχαν δώσει μια εξιδανικευμένη εικόνα γι αυτήν τη γωνιά της Ευρώπης αλλά και τους ανθρώπους της. Το βράδυ πριν την έναρξη του συνεδρίου είχα την ευκαιρία να περπατήσω στο κέντρο της πόλης που έσφυζε από ζωή και να συνειδητοποιήσω ότι, εν πολλοίς, οι Δανοί έχουν δημιουργήσει ένα πολύ ενδιαφέρον και δημιουργικό Modus Vivendi. Αποφασισμένος λοιπόν για τη συμμετοχή μου, φρόντισα εγκαίρως για τη διαμονή μου σε ένα από τα λίγα low budget καταλύματα της πόλης κάτι που αποδείχτηκε πολύ σωστό γιατί οι τιμές και η περιορισμένη διαθεσιμότητα δωματίων έκαναν δύσκολη την εξασφάλιση διαμονής ιδιαίτερα όσο πλησίαζε η έναρξη του συνεδρίου. Αυτό φαίνεται να γίνεται κανόνας για τα μεγάλα συνέδρια του εξωτερικού, αφού μάλλον θα πρέπει κανείς να μεριμνήσει αρκετό καιρό πριν για να εξασφαλίσει τις καλύτερες των επιλογών για τη μεταφορά και διαμονή του. Το ίδιο το συνέδριο, σε συνδυασμό μάλιστα με τα Euretina & Eucornea που έλαβαν χώρα σχεδόν ταυτόχρονα στο ίδιο συνεδριακό κέντρο, είναι ίσως το σημαντικότερο γεγονός για την Ευρωπαϊκή Οφθαλμολογία. Τα τελευταία χρόνια, πάνω από σύνεδροι παρακολουθούν αυτό το μεγάλο γεγονός, πράγμα που το καθιστά πολύ σημαντικό και σε παγκόσμια κλίμακα. Το συνεδριακό κέντρο (Bella Center), τοποθετημένο έξω από την πόλη αλλά με σχετικά εύκολη πρόσβαση λόγω του μετρό, ήταν μάλλον επαρκές για τη φιλοξενία ενός τόσο μεγάλου αριθμού συμμετεχόντων. Οι διοργανωτές φάνηκαν να ανταποκρίνονται στις αυξημένες ανάγκες ενός τέτοιου συνεδρίου αφού αποφεύχθηκαν οι τεράστιες ουρές στις εγγραφές και γενικώς τα πάντα λειτούργησαν βάσει προγράμματος. Το πρόγραμμα βέβαια κυρίως λόγω του όγκου των διαλέξεων γίνεται όλο και πιο δύσκολο να το παρακολουθήσει κανείς αλλά και να εντοπίσει με ευκολία τα μέρη που τον ενδιαφέρουν. Πολύτιμη βοήθεια προσφέρουν η εφαρμογή για smart phones που διαθέτει η ESCRS αλλά και η καθιέρωση των tracks που κατευθύνουν απευθείας τους συνέδρους στους τομείς ενδιαφέροντός τους. Κωνσταντίνος Θ. Τσαούσης Υποτροφία ΕΕΕΕΦΔΧ «Σπύρος Γεωργαράς» 2015 Χειρουργός Οφθαλμίατρος επικοινωνία: Οι ομιλίες ήταν, όπως αναμενόταν, υψηλού επιπέδου αλλά και αυξημένου κλινικού ενδιαφέροντος. Οπως αντιλήφθηκα κατά τη διάρκεια του συνεδρίου υπάρχουν θέματα στα οποία, και πάντα σε σχέση με τη χειρουργική του καταρράκτη, αναζητούμε την τελειότητα μετά από κάποια αρκετά χρόνια εφαρμογής, όπως είναι η διεγχειρητική διόρθωση του κερατοειδικού αστιγματισμού διαμέσου κυρίως των τορικών ενδοφακών ή και η διόρθωση της πρεσβυωπίας στο επίπεδο του φακού. Τα δυο αυτά ζητήματα αποτέλεσαν το κύριο θέμα μεγάλων συμποσίων κατά τη διάρκεια του συνεδρίου αφού οι τεχνολογίες και τα μέσα που προσφέρονται έχουν πολλαπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια. Ενας ακόμη τομέας ενδιαφέροντος είναι αυτός της εφαρμογής νέων τεχνολογιών όπως είναι η FLACS (Femtosecond Laser Assisted Cataract Surgery) αλλά και η διεγχειρητική αμπερομετρία ή/και οπτική τομογραφία συνοχής. Τα ερωτήματα που προκύπτουν σχετικά με τις νέες αυτές τεχνολογίες είναι το κατά πόσον θα προσφέρουν ουσιαστικά πλεονεκτήματα σε σχέση με τις υπάρχουσες λύσεις ώστε οφθαλμίατροι αλλά και δημόσιοι οργανισμοί να προχωρήσουν στην επένδυση μεγάλων οικονομικών πόρων για την ενσωμάτωσή τους στην κλινική πράξη. Η εφαρμογή των τεχνολογικών επιτευγμάτων των τελευταίων χρόνων με ένα βιώσιμο και ουσιαστικό τρόπο στην κλινική πραγματικότητα είναι από τις πρώτες προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Εταιρείας που χρηματοδοτεί αρκετές τέτοιου είδους translational research μελέτες. Ενας ακόμη από τους βασικούς πυλώνες δράσης της ESCRS είναι η δημιουργία πανευρωπαϊκών βάσεων δεδομένων από τα οποία θα εξαχθούν βασικά συμπεράσματα αλλά και θα βοηθήσουν στην εναρμόνιση των πρακτικών της χειρουργικής του Καταρράκτη με πανευρωπαϊκές evidenced-based κατευθυντήριες οδηγίες (guidelines). Ο προσφάτως εκλιπών Peter Barry είχε πρωτοστατήσει στη θέσπιση οδηγιών για την πρόληψη την ενδοφθαλμίτιδας μετά από επέμβαση καταρράκτη ενώ γνωστή σε όλους είναι η βάση EUREQUO για τα διαθλαστικά αποτελέσματα μετά από επέμβαση φακοθρυψίας. Μια αντίστοιχη μελέτη τα αποτελέσματα της οποίας θα παρουσιαστούν στο συνέδριο του επόμενου έτους στην Πορτογαλία, διαπραγματεύεται την πρόληψη της εμφάνισης οιδήματος ωχράς μετά από επέμβαση καταρράκτη. Στη μελέτη συμμετέχουν 13 κέντρα από πολλές χώρες της Ευρώπης (δυστυχώς όχι από την Ελλάδα). Η προσπάθεια επεκτείνεται και στις μεταμοσχεύσεις κερατοειδούς με την ίδρυση της ECCTR (European Cornea and Cell Transplantation Registry). Ισως ΝΕΕΣ ΟΦΘΑΛΜΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 11

12 συνέδριο είναι μια καλή ευκαιρία για τη χώρα μας να επωφεληθεί από μεγάλης κλίμακας προσπάθειες για τη καταγραφή στοιχείων απαραιτήτων για τη λειτουργία ενός σύγχρονου συστήματος υγείας που απουσιάζουν έως και σήμερα. Με ιδιαίτερη χαρά διαπίστωσα ότι η συμμετοχή ελλήνων οφθαλμιάτρων (έστω και αν αρκετοί από αυτούς εργάζονται στο εξωτερικό) ήταν αρκετά μεγάλη και έντονη. Η ολοένα αυξανόμενη δυναμική της Ελληνικής Οφθαλμολογίας οφείλει να μεταστρέψει τη συνολική αντίληψη της ελληνικής κοινωνίας περί του αγαθού της Οράσεως και της Υγείας, προς μια πιο ρεαλιστική κατεύθυνση. Γενικότερα η συμμετοχή σε αυτό το ετήσιο συνέδριο είναι αρκετά ευεργετική γι αυτούς που θέλουν να είναι σε επαφή με την αιχμή της σύγχρονης Οφθαλμολογίας και έτσι ανυπομονώ να βρεθώ τον επόμενο Οκτώβρη κάτω από το Castelo de Sao Jorge ξεφυλλίζοντας το πρόγραμμα του συνεδρίου και ακούγοντας την Rainha do Fado. Για το παραπάνω κείμενο, να επισημάνω ότι μου ζητήθηκε από την Ελληνική Εταιρεία Ενδοφακών και Διαθλαστικής Χειρουργικής να καταθέσω την άποψη μου για το πρόσφατο συνέδριο της ESCRS που έλαβε χώρα στην Κοπεγχάγη της Δανίας. Ολα τα παραπάνω αντανακλούν την προσωπική μου και μόνο γνώμη και σε καμία περίπτωση δεν εκπροσωπώ κάποιον πέρα από τον εαυτό μου. Δεν έχω, ακόμη, κάποιο conflict of interest. 12 ΝΕΕΣ ΟΦΘΑΛΜΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

13 συνέδριο ΝΕΕΣ ΟΦΘΑΛΜΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 13

14 καταρράκτης Ο οπίσθιος κερατικός αστιγματισμός και η σημασία του στην επιλογή του τορικού ενδοφακού Πριν από σχεδόν 100 χρόνια οι οφθαλμίατροι παρατήρησαν τη διαφορά μεταξύ του διαθλαστικού αστιγματισμού και του πρόσθιου κερατικού αστιγματισμού στον ανθρώπινο οφθαλμό. Αυτή η διαφορά εκφράστηκε πρώτα από τον Javal με τον κανόνα: διαθλαστικός αστιγματισμός=1,25 x (κερατομετρικός αστιγματισμός)- 0,50@90, υποδηλώνοντας την επίδραση του οπίσθιου κερατικού αστιγματισμού (ΟΚΑ). Η υπόθεση επιβεβαιωνόταν στη διάθλαση ως λιγότερος με τον κανόνα αστιγματισμός (ΜΤΚ) και περισσότερος παρά τον κανόνα (ΠΤΚ) αστιγματισμός. Η σημασία του ΟΚΑ αργότερα παραγκωνίστηκε εν μέρει λόγω της αδυναμίας προσδιορισμού του, ώσπου διαθλαστικές εκπλήξεις με την εισαγωγή των τορικών ενδοφακών στη χειρουργική του καταρράκτη 1, έστρεψαν την προσοχή πάλι σε αυτόν. Τα τελευταία χρόνια με την ανάπτυξη διαγνωστικών τεχνολογικών εργαλείων, είμαστε πλέον σε θέση να μετρούμε με ικανοποιητική ακρίβεια τις οπίσθιες κερατικές καμπυλότητες. Τι είναι ο οπίσθιος κερατικός αστιγματισμός; Μέχρι πρόσφατα η συμμετοχή του οπίσθιου κερατικού αστιγματισμού στη διαθλαστική δύναμη του κερατοειδούς, είχε υποβαθμιστεί λόγω της μικρής διαφοράς μεταξύ του δείκτη διάθλασης του κερατοειδούς και του υδατοειδούς υγρού. Αυτό σήμαινε ότι για να μπορέσει η οπίσθια κερατική επιφάνεια να παράγει το ίδιο μέγεθος διαθλαστικού αστιγματισμού με την πρόσθια, θα έπρεπε η διαφορά καμπυλότητας ανάμεσα στον κυρτότερο και στον πιο επίπεδο άξονα να ήταν περίπου 10 φορές μεγαλύτερη. Η εκτίμηση ισχύος του κερατοειδούς αρχικά γινόταν με το κερατόμετρο, όπου μετρώνται 4 σημεία σε μία κυκλική περιοχή του κερατοειδούς διαμέτρου 3-4 χιλ. Ο κερατικός αστιγματισμός υπολογιζόταν με τη βοήθεια του κερατομετρικού δείκτη (1,3375) και βασίζεται στην παραδοχή ότι ο πρόσθιος και ο οπίσθιος κερατικός αστιγματισμός έχουν μία σταθερή και γραμμική σχέση, γεγονός που απέχει από την πραγματικότητα σε αρκετούς οφθαλμούς. Η τοπογραφία του κερατοειδούς έγινε δυνατή με μηχανήματα επόμενης γενιάς που βασίζονταν στην προβολή ενός δακτυλίου Placido στον κερατοειδή όπως π.χ. η τοπογραφία EyeSys, Humphrey και αργότερα το Orbscan. Η μέτρηση της οπίσθιας κερατικής επιφάνειας όμως έγινε εφικτή με την ανάπτυξη της τομογραφίας του κερατοειδούς που πραγματοποιείται κυρίως με μηχανήματα τεχνολογίας Scheimpflug, όπως το Pentacam, αλλά και swept source οπτική τομογραφία συνοχής πρόσθιου ημιμορίου. Ελισάβετ Πατσούρα Xειρουργός Οφθαλμίατρος επικοινωνία: epatsoura@hotmail.com Σε μια αρχική μελέτη οι Koch et al 2 βρήκαν ότι το μέγεθος του οπίσθιου κερατικού αστιγματισμού έχει μέση τιμή -0,30Δ με μεγαλύτερες τιμές (-0,50Δ) σε κερατοειδείς με ΜΤΚ πρόσθιο αστιγματισμό. Σε περισσότερους από 80% των οφθαλμών ο οπίσθιος κερατοειδής βρέθηκε να είναι κυρτότερος στον κάθετο άξονα, ενώ η ισχύς του παραμένει σταθερή με την πάροδο του χρόνου. Σε οφθαλμούς ΜΤΚ ο ΟΚΑ αυξάνεται με την αύξηση του ΠΚΑ, αντίθετα σε οφθαλμούς με ΠΤΚ ο ΟΚΑ παραμένει σχετικά σταθερός. Η ίδια μελέτη κατέληξε ότι λαμβάνοντας υπόψη μόνο τον ΠΚΑ ο ολικός κερατικός αστιγματισμός υποεκτιμάται κατά 0,22@180 ενώ το σφάλμα ξεπερνά τις 0,50Δ σε 5% των οφθαλμών. Ο Tonn B 3 σε μία αντίστοιχη μελέτη βρήκε ότι σε κερατοειδείς με ΜΤΚ πρόσθιο αστιγματισμό, ο ΟΚΑ είναι επίσης κάθετος στο 97% των περιπτώσεων και η ισχύς του κερατειδούς υπερεκτιμάται κατά περίπου 0,11Δ. Αντίθετα, σε ΠΤΚ πρόσθιο αστιγματισμό μόνο 18% έχουν επίσης οριζόντιο ΟΚΑ με αποτέλεσμα τα simk ς να υποεκτιμούν την ολική ισχύ κατά περίπου 0,26Δ. Οι Savini G et al 4 ερεύνησαν τη σχέση του οπίσθιου κερατικού αστιγματισμού με τον ολικό αστιγματισμό σε οφθαλμούς με μέτριο και υψηλό αστιγματισμό πάνω από >1Δ. Βρήκαν ότι το ποσοστό των οφθαλμών με οπίσθιο κερατικό αστιγματισμό >0,50Δ ήταν πολύ μεγαλύτερο συγκριτικά με προηγούμενες μελέτες. Σύμφωνα με τους Savini G et al ο κερατομετρικός αστιγματισμός υπερεκτιμά τον ΜΤΚ αστιγματισμό κατά περίπου 0,22±0,32Δ, υποεκτιμά τον ΠΤΚ κατά 0,21±0,26Δ και τέλος υπερεκτιμά τον λοξό αστιγματισμό κατά έναν μέσο όρο 0,13±0,37Δ. Σε ένα ποσοστό περίπου 20% όμως ισχύει το αντίθετο. Στο συνολικό δείγμα η διαφορά μεταξύ κερατομετρικού αστιγματισμού και ολικού κερατικού αστιγματισμού ήταν?0,50δ σε 16,6% των περιπτώσεων, ενώ η διαφορά του πιο κυρτού άξονα ήταν μεγαλύτερη των 10 σε 3,8% των περιπτώσεων. Σε μία μελέτη των Zheng T et al 5, μελετήθηκαν 374 οφθαλμοί ασθενών μεταξύ 45 και 84 ετών. Κατέληξαν ότι 4 παράμετροι, η διαφορά μεταξύ πρόσθιου και οπίσθιου αστιγματικού άξονα, το μέγεθος του οπίσθιου αστιγματισμού, το μέγεθος του κερατομετρικού αστιγματισμού και το αξονικό μήκος, είχαν σχέση με το μέγεθος της απόλυτης διαφοράς μεταξύ κερατομετρικού και ολικού κερατικού αστιγματισμού, μετρημένο με Scheimpflug κάμερα. Το απόλυτο σφάλμα στο μέγεθος και στη γωνία αυξάνεται με την αύξηση του μεγέθους του οπίσθιου κερατικού αστιγματισμού, με την αύξηση του μεγέθους του κερατομετρικού αστιγματισμού, τη μεγάλη ηλικία, ενώ μειώνεται με την αύξηση της διαφοράς μεταξύ ΙΟΥΛΙΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΑΥΓΟΥΤΟΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ ΝΕΕΣ ΟΦΘΑΛΜΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

15 καταρράκτης Εικόνα 1. Το νομόγραμμα Baylor αναπαραγωγή απο Koch D. J Cataract Refract Surg 2013 πρόσθιου και οπίσθιου αστιγματικού άξονα και την αύξηση του αξονικού μήκους. Οι Ueno Y et al 6 υποστήριξαν ότι το πάχος του κερατοειδούς είναι μεγαλύτερο στον κάθετο σε σχέση με τον οριζόντιο άξονα με αποτέλεσμα να κάνει τον οπίσθιο κερατικό αστιγματισμό πιο ΠΤΚ από αυτόν που υπολογίζεται με βάση την πρόσθια κερατική επιφάνεια. Η ασυμμετρία αυτή είναι πιο έντονη στις μεγαλύτερες ηλικίες. Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα των παραπάνω μελετών, καταλήγουμε ότι η οπίσθια επιφάνεια του κερατοειδούς λειτουργεί σαν ένας αρνητικός φακός, που εν μέρει αντιρροπεί τον αστιγματισμό της πρόσθιας επιφάνειας. Η μέση ισχύς του είναι -0,3Δ, ενώ στην πλειοψηφία των οφθαλμών έχει κάθετο άξονα. Η χρήση των simk s οδηγεί σε υπερεκτίμηση της ολικής κερατικής ισχύος σε οφθαλμούς ΜΤΚ και υποεκτίμηση σε οφθαλμούς παρά τον κανόνα. Η ανυσματική διαφορά μεταξύ του ολικού κερατικού αστιγματισμού και του κερατομετρικού αστιγματισμού είναι μεταξύ 0,22@180 και 0,28@177,2 Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελούν οι ασθενείς με κερατόκωνο, στους οποίους ο οπίσθιος κερατικός αστιγματισμός παρουσιάζει μεγάλη διακύμανση και υψηλές τιμές. Το μέσο μέγεθος του οπίσθιου κερατικού αστιγματισμού στα μάτια αυτά είναι της τάξης της 1Δ 7. Σημασία του οπίσθιου κερατικού αστιγματισμού στη χειρουργική του καταρράκτη Η χρήση τορικών ενδοφακών κατά την επέμβαση του καταρράκτη έχει πλέον επιτρέψει τη διόρθωση ακόμη και υψηλών βαθμών προϋπάρχοντος κερατικού αστιγματισμού. Στις περισσότερες μελέτες ο μέσος διαθλαστικός αστιγματισμός μετά την ένθεση τορικού ενδοφακού κυμαινόταν μεταξύ -0,72Δ±0,43(SD) με -1,03Δ±0,79Δ 8. Ο D Koch 8 συνέκρινε 5 μηχανήματα μέτρησης κερατικού αστιγματισμού. Κατέληξε ότι ο ΜΤΚ αστιγματισμός υπερεκτιμάται ενώ αντίθετα ο ΠΤΚ υποεκτιμάται από τα IOL Master, Lenstar, Atlas, manual keratometer. Οι ακριβέστερες μετρήσεις προέρχονται από μηχανήματα που εκτιμούν και την οπίσθια επιφάνεια του κερατοειδούς, στη συγκεκριμένη μελέτη το Galilei, το οποίο στηρίζεται στην αρχή Scheimpflug. Χρησιμοποιώντας τις τεχνολογίες που υπολογίζουν τον ολικό κερατικό αστιγματισμό μόνο με τις μετρήσεις του πρόσθιου αστιγματισμού, ο ΜΤΚ αστιγματισμός υπερεκτιμάται κατά 0,5-0,6Δ ενώ ο ΠΤΚ υποεκτιμάται κατά 0,2-0,3Δ. Με βάση τα ευρήματα αυτά η ομάδα του Koch πρότεινε ένα νομόγραμμα λαμβάνοντας υπόψη τη μέση τιμή του ΟΚΑ (Πίνακας 1). Το νομόγραμμα στοχεύει σε μετεγχειρητικό αστιγματισμό περίπου 0,40Δ ΜΤΚ. Σε παρόμοια συμπεράσματα καταλήγουν και οι Zhang et al 9 προτείνοντας την προσαρμογή της τορικής ισχύος του ενδοφακού βασισμένη στη συμφωνία άξονα μεταξύ πρόσθιας και οπίσθιας κερατικής επιφάνειας, όπως αυτή καταγράφεται με τεχνολογία Scheimpflug. Οι Reitblat Ο et al 10 συνέκριναν 5 διαφορετικές μεθόδους ως προς την ακρίβειά τους στον υπολογισμό του τορικού ενδοφακού. Η ενσωμάτωση του ΟΚΑ στις μετρήσεις άλλαξε την ισχύ του τορικού ενδοφακού στις περισσότερες περιπτώσεις. Αξιολογήθηκε το νομόγραμμα Baylor σύμφωνα με τον οποίο παρατηρήθηκε η μεγαλύτερη αναπροσαρμογή στην ισχύ του τορικού ενδοφακού σε ΜΤΚ οφθαλμούς. Στην ίδια μελέτη βρέθηκε ότι ο αξονας του ΟΚΑ ήταν κάθετος πλειοψηφία των οφθαλμών (96,8%), ενώ σε 15,7% η απόκλιση του άξονα μεταξύ πρόσθιου και οπίσθιου αστιγματισμού ήταν μεγαλύτερη από 20. Οσον αφορά τον πραγματικό άξονα του ολικού κερατικού αστιγματισμού στις περισσότερες περιπτώσεις η επίδρασή του στον υπολογισμό του τορικού ενδοφακού είναι αμελητέα. Σαφώς όμως υπάρχουν περιπτώσεις όπου ο άξονας του πρόσθιου και του οπίσθιου αστιγματισμού διαφέρουν, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις όπου η διαφορά ισχύος πρόσθιου και οπίσθιου κερατικού αστιγματισμού είναι μικρή, όπου ο άξονας του ολικού κερατικού αστιγματισμού μπορεί να αλλάξει σημαντικά. Οι οφθαλμοί που φαίνονται να επηρεάζονται περισσότερο είναι αυτοί με λοξό αστιγματισμό. Στην κλινική πράξη Ιδανικά η εκτίμηση του ΟΚΑ πρέπει να γίνεται για κάθε οφθαλμό που προγραμματίζεται για ένθεση τορικού ενδοφακού. Οι τεχνολογίες που δεί- ΝΕΕΣ ΟΦΘΑΛΜΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 15

16 καταρράκτης Εικόνα 2-3. Ο Barrett toric calculator λαμβάνει υπόψη του τον οπίσθιο κερατικό αστιγματισμό στον υπολογισμό του τορικού ενδοφακού χνουν τα πιο αξιόπιστα αποτελέσματα μέτρησης είναι οι κάμερες Scheimpflug όπως Pentacam, Galilei, Sirius, καθώς και καινούρια μηχανήματα όπως το Cassini που βασίζεται στην αρχή του ray tracing. Επίσης, η διεγχειρητική αμπερομετρία μπορεί να υπολογίσει τον ολικό κερατικό αστιγματισμό κατά τη διαρκεια του χειρουργείου. Ανάλογες δυνατότητες αναπτύσσονται και στα swept source OCT μηχανήματα πρόσθιου ημιμορίου όπως το Avanti, Optovue. Τα μηχανήματα και τα λογισμικά τους βελτιώνονται συνέχεια και μπορούν να προσφέρουν εξατομικευμένες μετρήσεις ΟΚΑ για χρήση στον υπολογισμό του ενδοφακού. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για άτομα που έχουν υποβληθεί σε προηγηθείσες διαθλαστικές επεμβάσεις στον κερατοειδή, όπου η δεδομένη σχέση πρόσθιας και οπίσθιας επιφάνειας του κερατοειδούς έχει αλλάξει. Εναλλακτικά, στη διαδικασία προγραμματισμού της επέμβασης με τορικό ενδοφακό μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα διαθέσιμα νομογράμματα και μέθοδοι υπολογισμού, όπως το νομόγραμμα Baylor και το εργαλείο υπολογισμού τορικών ενδοφακών Barrett. Το τελευταίο χρησιμοποιεί την ELP (effective lens position) από τη φόρμουλα Barrett Universal II σε συνδυασμό με ένα μαθηματικό μοντέλο για τον οπίσθιο κερατοειδή χωρίς να μετράει την καμπυλότητά του, για να υπολογίσει τον απαιτούμενο άξονα και την ισχύ του τορικού ενδοφακού. Το εργαλείο αυτό είναι διαθέσιμο διαδικτυακά. ( & Ο διαδικτυακός Toric IOL calculator της Alcon πρόσφατα ενσωμάτωσε τον αλγόριθμο του Barret για τον υπολογισμό του τορικού ενδοφακού, βελτιώνοντας έτσι την ακρίβεια των υπολογισμών. Οι Abufalia A et al 11 αξιολογώντας τις διάφορες μεθόδους μέτρησης και πρόγνωσης του μετεγχειρητικού αστιγματισμού με ένθεση τορικού ενδοφακού, κατέληξαν ότι ο υπολογισμός με το Barrett toric calculator και τη χρήση Scheimpflug έδινε τα πιο αξιόπιστα αποτελέσματα, με περισσότερους από 90% των οφθαλμών να είναι εντός 0,75Δ από τον προβλεπόμενο υπόλοιπο διαθλαστικό αστιγματισμό. Καταλήγοντας λοιπόν στα βήματα για τον υπολογισμό του τορικού ενδοφακού 1. Μέτρηση του πρόσθιου αστιγματισμού: τουλάχιστον δύο σταθερές μετρήσεις, από δύο αξιόπιστα μηχανήματα (αυτόματο κερατόμετρο, Lenstar, IOL Master, placido topographers, Galilei, Cassini). 2. Ενσωμάτωση του οπίσθιου κερατικού αστιγματισμού. Μπορoύν να χρησιμοποιηθούν τα υπάρχοντα νομογράμματα για προσαρμογή της τορικότητας του φακού, 3. Υπολογισμός του surgically induced astigmatism SIA (στην ιστοσελίδα doctor-hill.com υπολογίζεται με σύγκριση της προ και μετεγχειρητικής τοπογραφίας). 4. Λαμβάνουμε υπόψη τη μεταβολή του κερατικού αστιγματισμού με το χρόνο. (Περίπου 0,34Δ από ΜΚΑ σε ΠΚΑ σε βάθος δεκαετίας). Αυτό είναι πολύ σημαντικό σε νέους ασθενείς. 5. Ο λοξός αστιγματισμός είναι συνήθως αστιγματισμός που μεταβάλλεται από ΜΚΑ σε ΠΤΚ. Τον αντιμετωπίζουμε όπως και τον ΠΤΚ. 6. Σε πολύ μικρούς ή πολύ μεγάλους οφθαλμούς, η τορική διόρθωση μπορεί να είναι δύσκολο να προβλεφθεί με ακρίβεια λόγω των μεθόδων υπολογισμού της ELP (effective lens position). Σε μικρούς οφθαλμούς μπορεί να χρειαστεί να μειώσουμε την προτεινόμενη τορικότητα του ενδοφακού, ενώ το αντίθετο ισχύει για τα μεγάλα μάτια. Η επέμβαση καταρράκτη με χρήση τορικών ενδοφακών θεωρείται μία διαθλαστική επέμβαση. Τα αποτελέσματά της θα συνεχίζουν να βελτιώνονται με με τη χρησιμοποίηση νέων τεχνολογιών και διαθέσιμων εργαλείων τα οποία θα καθιστούν ακριβή τη μέτρηση της οπίσθιας κερατικής επιφάνειας. 16 ΝΕΕΣ ΟΦΘΑΛΜΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

17 καταρράκτης Εικόνα 4. Ο καινούριος IOL toric calculator της Alcon με ενσωμάτωση της φόρμουλας του Barrett χρησιμοποιεί το αξονικο μήκος και το βάθος του πρόσθιο θαλάμου ως επιπρόσθετα στοιχεία για τον υπολογισμό του ενδοφακού ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Nujits RM et al. Toric IOLs: historical review, patient selection, IOL calculation, surgical techniques, clinical outcomes and complications. J Cataract Refract Surgery 2013;39(4): Koch D, Shazia F Ali et al. Contribution of posterior corneal astigmatism to total corneal astigmatism. J Cataract Refract Surg 2012;38: Tonn B, Klaproth OK, Kohnen T. Anterior surface based keratometry comared with Scheimpflug tomography- based total corneal astigmatism. Invest Ophthalmol Vis Sci Dec 2;56 (1): G Savini, F Versaci, G Vestri et al. Influence of posterior corneal astigmatism on total corneal astigmatism in eyes with moderate to high astigmatism. J Cataract Refract Surg 2014;40: Zheng T, Chen Z, Ly Y. Influence factors of estimating errors for total corneal astigmatism using keratometric astigmatism in patients before cataract surgery. J Cataract Refract Surg 2016;42: Ueno Y, Hiroaka T,Miyazaki M et al. Corneal thickness profile and posterior corneal astigmatism in normal corneas. Ophthalmology 2015;122: Kamiya K, Shimizu K, Igarashi A. Assessment of anterior, posterior, and total corneal astigmatism in eyes with keratoconus. Am J Ophthalmol 2015 epub. 8. Koch D, Jenkins R, Weikert M et al. Correcting astigmatism with toric intraocular lenses: Effect of posterior corneal astigmatism. J Cataract Refract Surg 2013;39: Zhang L, Sy ME, Mai H et al. Effect of posterior corneal astigmatism on refractive outcomes after tori intraocular lens implantation. J Cataract Refract Surg 2015;41: Reitblat O, Levy A, Kleinman G et al. Effect of posterior corneal astigmatism on power calculation and alignment of toric intraocular lenses:comparison of methodologies. J Cataract Refrac Surg 2016;42: Abufalia A, Barrett GD, Kleinman G et al. Prediction of refractive outcomes with toric intraocular lens implantation. J Cataract Refract Surg 2015;41: ΝΕΕΣ ΟΦΘΑΛΜΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 17

18 κερατοειδής Διαμπερής κερατοπλαστική. Τέλος εποχής; Keynote lecture 20th ESCRS/EUCORNEA. Athens Greece February 2016 Δημήτρης Μικρόπουλος Χειρουργός Οφθαλμίατρος Μέλος ΔΣ ΕΕΕΦΔΧ επικοινωνία: Ιστορική αναδρομή Η πρώτη επιτυχής διαμπερής κερατοπλαστική πραγματοποιήθηκε από τον Eduard Zirm το (Εικόνα 1). Hτανε μάλιστα η πρώτη επιτυχημένη μεταμόσχευση συμπαγούς οργάνου. Η μεταμόσχευση έγινε σε άνδρα με αμφοτερόπλευρο έγκαυμα κερατοειδούς και το μόσχευμα ήταν από νεαρό ζωντανό δότη στον οποίο έγινε εξόρυξη λόγω σοβαρού τραυματισμού. Η ανεύρεση όμως μοσχευμάτων από ζωντανούς δότες δεν ήταν εύκολη και έτσι ο Ρώσος οφθαλμίατρος Vladimir Filatov ( ) (Εικόνα 2) πρότεινε για πρώτη φορά τη χρήση πτωματικού μοσχεύματος στην προσπάθεια του να υπερκεράσει την έλλειψη μοσχευμάτων. Αυτή η ιδέα αναπτύχθηκε περαιτέρω από τον Αμερικανικό οφθαλμίατρο Richard Paton (Εικόνα 3) ο οποίος και ίδρυσε την πρώτη τράπεζα οφθαλμών το Σημαντικό στην εξέλιξη και καθιέρωση της PTK είναι το έργο του Ισπανού οφθαλμιάτρου Ramon Castroviejo ( ) (Εικόνα 4) ο οποίος πραγματοποίησε σειρά μελετών για την τεχνική της μεταμόσχευσης και κατασκεύασε καινοτόμα χειρουργικά εργαλεία πολλά από τα οποία χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα. Χαρακτηριστικό της τεχνικής του ήταν το σχήμα των μοσχευμάτων το οποίο ήταν τετράγωνο (Εικόνα 5). Το στρογγυλό τρύπανο (Εικόνα 6) το οποίο χρησιμοποιείται έως τις μέρες μας ανακαλύφθηκε από τον καθηγητή Arthur von Hippel ( ) (Εικόνα 7). Αξίζει δε να σημειωθεί ότι οι πρώτες μεταμοσχεύσεις πραγματοποιήθηκαν χωρίς τη χρήση μικροσκοπίου και με ράμματα επικάλυψης (Εικόνα 8) τα οποία συγκρατούσαν το μόσχευμα στη θέση του. Το πρώτο μικροσκόπιο διατίθεται στο εμπόριο από την εταιρεία Zeiss το 1953 ενώ τα nylon οφθαλμικά ράμματα το Το 1968 η εταιρεία Ethicon παράγει 10/0 nylon ράμματα ειδικά σχεδιασμένα για κερατοπλαστική. Γενικά Eως το τέλος του εικοστού αιώνα η διαμπερής κερατοπλαστική (PKP) ήταν η μέθοδος εκλογής για Εικόνα 1. Εικόνα 2. ΙΟΥΛΙΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΑΥΓΟΥΤΟΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ ΝΕΕΣ ΟΦΘΑΛΜΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

19 κερατοειδής Εικόνα 3. Εικόνα 4. Εικόνα 5. Εικόνα 7. Εικόνα 6. Εικόνα 8. την αποκατάσταση προβλημάτων όρασης τα οποία ήταν αποτέλεσμα σοβαρών παθήσεων του κερατοειδούς όπως ο κερατόκωνος, οι δυστροφίες του ενδοθηλίου και οι μολύνσεις. Ωστόσο, αν και η PKP υπήρξε μία αποτελεσματική επέμβαση για την πλειοψηφία των ασθενών, το γεγονός ότι απαιτείται η αντικατάσταση ολόκληρου του κερατοειδούς έχει ως αποτέλεσμα συχνά να συνοδεύεται από επιπλοκές όπως η απόρριψη, η μόλυνση και ο υψηλός μετεγχειρητικός αστιγματισμός. Η επιβίωση του μοσχεύματος στη διαμπερή κερατοπλαστική εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, πολλοί από τους οποίους δεν είναι πλήρως κατανοητοί. Η απώλεια των ενδοθηλιακών κυττάρων είναι η πιο συχνή αιτία ανεπάρκειας του μοσχεύματος. Eνα ποσοστό 30-40% των ενδοθηλιακών κυττάρων του δότη χάνονται κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης και ο αριθμός των ενδοθηλιακών κυττάρων προοδευτικά ελαττώνεται έως και δέκα χρόνια μετά την επέμβαση. Η απώλεια επιδεινώνεται αν συνυπάρχει γλαύκωμα ή επεισόδιο ενδοθηλιακής απόρριψης. Η απώλεια των ενδοθηλιακών κυττάρων είναι η αιτία της όψιμης απόρριψης του μοσχεύματος. Σημαντικό ρόλο στην επιβίωση του μοσχεύματος παίζει η προϋπάρχουσα πάθηση. Το ποσοστό δεκαετούς επιβίωσης είναι 89% για τον κερατόκωνο, 73% για την ενδοθηλιακή δυστροφία του Fuchs, 70% για τις μη ερπητικές ουλές του κερατοειδούς, 60% για τις ερπητικές ουλές στον κερατοειδή, 40% για ψευδοφακικό και αφακικό οίδημα κερατοειδούς και 37% για επαναμεταμόσχευση. Μετά από 20 χρόνια παρακολούθησης, το ποσοστό αποτυχίας για κερατόκωνο αυξάνει σε περισσότερο από 50%. ΝΕΕΣ ΟΦΘΑΛΜΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 19

20 κερατοειδής Εικόνα 9. Εικόνα 10. Εικόνα 11. Εικόνα 12. Η ανάγκη να περιοριστούν αυτές οι επιπλοκές οδήγησαν στην ανάπτυξη καινοτόμων χειρουργικών τεχνικών όπου αντικαθίσταται μόνο το τμήμα του κερατοειδούς που πάσχει και διατηρείται ο υγιής ιστός του λήπτη. Ετσι αναπτύχθηκαν οι σύγχρονες τεχνικές τμηματικής κερατοπλαστικής. Ανάλογα με το τμήμα του κερατοειδούς που αντικαθιστούν οι νέες τεχνικές διαιρούνται σε δύο κατηγορίες. Τις πρόσθιες εν τω βάθει τμηματικές κερατοπλαστικές και τις μεταμοσχεύσεις του ενδοθηλίου. Τα αποτελέσματα των τεχνικών αυτών ήταν ισοδύναμα ή καλύτερα από τη διαμπερή κερατοπλαστική με λιγότερες επιπλοκές. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη γρήγορη αποδοχή και εξάπλωσή τους. Σύγκριση της διαμπερούς κερατοπλαστικής με τις τμηματικές κερατοπλαστικές Διαμπερής κερατοπλαστική (PKP) Στην PKP tο ποσοστό της οξείας ενδοθηλιακής απόρριψης στην πενταετία είναι 20%. Το ποσοστό της επιθηλιακής απόρριψης είναι πολύ μικρό ενώ τη στρωματική απόρριψη είναι πολύ δύσκολο να την ξεχωρίσουμε από την ενδοθηλιακή. Μία άλλη σημαντική αιτία αποτυχίας είναι η υποτροπή της αρχικής νόσου στο μόσχευμα. Εμφανίζεται σε περίπου 5% των μεταμοσχεύσεων για κερατόκωνο και είναι σχετικά συχνή στις στρωματικές δυστροφίες, αλλά δεν συμβαίνει σε ενδοθηλιακή δυστροφία του Fuchs. Eνα μειονέκτημα της PRK είναι ο υψηλός μετεχγειρητικός αστιγματισμός. Για τη βελτίωση της οπτικής οξύτητας σε ασθενείς με ομαλό μετεγχειρητικό αστιγματισμό μπορεί να χρειαστεί επέμβαση, ενώ σε ανώμαλο αστιγματισμό που εμφανίζεται στο 15-50% των ασθενών που είχαν κερατόκωνο η εφαρμογή ειδικών φακών επαφής. Οι νευρικές απολήξεις στον κερατοειδή καταστρέφονται κατά τη διάρκεια της τρυπάνωσης και αυτό έχει ως αποτέλεσμα αστάθεια του επιθηλίου και καθυστερημένη επιθηλιοποίηση. Περίπου το 40% της αισθητικότητας του κερατοειδούς ανακτάται εντός 3 ετών. Το πλεονέκτημα της PKP είναι ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί για όλες τις παθήσεις του κερατοειδούς. Δυνητικά έχει το καλύτερο οπτικό αποτέλεσμα καθώς δεν παρεμβάλλεται εναπομείναντας ιστός και έχει σχετικά εύκολη καμπύλη εκμάθησης. Πρόσθια τμηματική εν τω βάθει κερατοπλαστική (ALT) Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της ALK είναι ότι αντικαθίσταται μόνο το επιθήλιο και το στρώμα του κερατοειδούς και διατηρείται ανέπαφο το ενδοθήλιο του ασθενούς. Η διατήρηση του ενδοθηλίου περιορίζει την κυριότερη αιτία αποτυχίας της PKP. Την απόρριψη του ενδοθηλίου. Ο μετεγχειρητικός αστιγματισμός όμως είναι ίδιος και για τις δύο μεθόδους. Το ίδιο ισχύει και για τη νεύρωση του κερατοειδούς. Σημαντικό επίσης πλεονέκτημα της μεθόδου είναι ότι ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος εξωθητικής αιμορραγίας. Μεταμόσχευση ενδοθηλίου Στη μεταμόσχευση ενδοθηλίου η απώλεια ενδοθηλιακών κυττάρων είναι υψηλότερη τη χρονική στιγμή της επέμβασης αλλά παρόμοια με αυτή της PKP σε διάστημα 12 μηνών μετά την επέμβαση. Επιδεινώνεται μετά από επεισόδια απόρριψης και πιθανόν όταν συνυπάρχει γλαύκωμα. Τα ποσοστά ενδοθηλιακής απόρριψης είναι παρόμοια με αυτά της PKP. Η διάρκεια αποθεραπείας όμως είναι πολύ μικρότερη όπως μικρότερου βαθμού σε σχέση με την PKP είναι και ο μετεγχειρητικός αστιγματισμός ενώ δεν επηρεάζεται η αισθητικότητα του κερατοειδούς. Ο κίνδυνος εξωθητικής αιμορραγίας είναι και σε αυτή την περίπτωση μικρότερος από ότι στην PTK. Συμπερασματικά Η PKP αντικαθίσταται όλο και περισσότερο από τις τμηματικές κερατοπλαστικές οι οποίες παρέχουν βελτιωμένα οπτικά αποτελέσματα, υψηλότερα ποσοστά επιβίωσης του μοσχεύματος και λιγότερες μετεγχειρητικές επιπλοκές. Η πρόσθια στρωματική και οπίσθια ενδοθηλιoπλαστική του κερατοειδούς συνεχίζουν να εξελίσσονται, προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος απόρριψης του μοσχεύματος και να επιταχυνθεί ο χρόνος αποκατάστασης της όρασης. Παρόλα αυτά η PKP εξακολουθεί να έχει ρόλο στη μεταμόσχευση κερατοειδούς, επειδή δεν είναι όλοι οι ασθενείς υποψήφιοι για τμηματικές κερατοπλαστικές. Η PKP παραμένει η κυρίαρχη τεχνική για την αντιμετώπιση εν τω βάθει στρωματικών θολώσεων και παθήσεων που επιφέρουν σοβαρή διαταραχή της δομής ή της λειτουργίας του κερατοειδούς όπως ο ύδρωψ του κερατοειδούς σε κερατόκωνο, τραύματα ή σοβαρές λοιμώξεις. Στις εικόνες 9,10,11 και 12 απεικονίζονται δύο περιστατικά με έλκος κερατοειδούς και επαπειλούμενη διάτρηση στα οποία πραγματοποιήθηκε εν θερμώ διαμπερής κερατοπλαστική. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Crawford, et al.: A brief history of corneal transplantation. Oman Journal of Ophthalmology, Vol. 6, No. 3, Supplement Ang M, et al.: Descemet membrane endothelial keratoplasty. Br J Ophthalmol 2016;100: Ms Louise Moffatt, et al.: Centennial review of corneal transplantation.clinical and Experimental Ophthalmology 2005; 33: Donald T H Tan, et al.: Corneal transplantation. Lancet May 5;379(9827): George D. Kymionis et al.: New Perspectives on Lamellar Keratoplasty. Adv Ther (2014) 31: ΝΕΕΣ ΟΦΘΑΛΜΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

21 Με άλλο μάτι Η πρώτη πειρατεία αέρος (αεροπειρατεία) Ενα εξαιρετικά ενδιαφέρον άρθρο και ταυτόχρονα κατατοπιστικό, δημοσίευσε στον ιστότοπό του thessmemory.wordpress.com ο φίλος Χρίστος Ζαφείρης 1. Με την άδειά του το μοιράζομαι μαζί σας. Εξι νέοι από τη Θεσσαλονίκη, κατέλαβαν στη ζοφερή περίοδο του εμφυλίου πολέμου, τον Σεπτέμβριο του 1948, ένα πολιτικό αεροπλάνο της ΤΑΕ, της γραμμής Αθήνας-Θεσσαλονίκης, και το οδήγησαν με τη βία στη Γιουγκοσλαβία. Ηταν η πρώτη «πειρατεία αέρος» επιβατικού αεροσκάφους στον κόσμο! Η περιπέτεια των νεαρών Θεσσαλονικιών αεροπειρατών έγινε το 1987 κινηματογραφική ταινία από τον σκηνοθέτη Κώστα Κουτσομύτη. Οι έξι απόφοιτοι Γυμνασίου από τη Θεσσαλονίκη βρέθηκαν στην Αθήνα με το πρόσχημα να δώσουν εξετάσεις στο πανεπιστήμιο. Ως νέοι, που είδαν κλειστές τις πόρτες στα πανεπιστήμια, πήραν την απόφαση να «κάνουν κάτι», να αντιδράσουν στο αποπνικτικό ιδεολογικό περίγυρο. «Είμαστε κομμένοι από παντού», λένε οι πρωταγωνιστές της σύγχρονης κινηματογραφικής ταινίας για την πολύκροτη υπόθεση. Τελικά, αποφασίζουν συνωμοτικά να προβούν σε ένα απονενοημένο εγχείρημα, να καταλάβουν το αεροπλάνο της εταιρείας ΤΑΕ, που εκτελούσε το δρομολόγιο Αθηνών-Θεσσαλονίκης και να το οδηγήσουν εκτός συνόρων, στη Γιουγκοσλαβία. Το σχέδιο πέτυχε. Μπήκαν στο βιβλίο Γκίνες ως οι πρώτοι αεροπειρατές επιβατικού αεροσκάφους στον κόσμο, σε μια εποχή που η αεροπειρατεία ήταν άγνωστη στο λεξιλόγιο των διεθνών διωκτικών υπηρεσιών και στην Ελλάδα οι αρχές την ονόμασαν ως «κλασικόν δείγμα πειρατείας αέρος»... Πέτρος Ράσογλου Χειρουργός Οφθαλμίατρος Επίτιμος Πρόεδρος της ΕΕΕΦΔΧ επικοινωνία: Οι έξι νέοι ήταν ηλικίας από 17 έως 23 χρόνων. Δεν είχαν στρατιωτική εμπειρία, ούτε είχαν εκπαιδευτεί σε βομβιστικές ή «τρομοκρατικές» ενέργειες. Ολοι σχεδόν κατάγονταν από αστικές ευυπόληπτες οικογένειες, θεωρούνταν άτομα «υπεράνω πάσης υποψίας», δεν ήταν σεσημασμένοι από τις αρχές για ένταξή τους σε οργανώσεις της Αριστεράς, αν και κάποια δημοσιεύματα αναφέρουν ότι υπήρξαν μέλη της Οργάνωσης Κομμουνιστικών Νεολαίων (ΟΚΝΕ). Για την πολιτική δράση και την ένταξή τους σε κομουνιστικές οργανώσεις των έξι νέων χρειάζεται περαιτέρω έρευνα. Οι αεροπειρατές, πού είχαν ως στόχο να ενταχθούν στις δυνάμεις του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, ήταν οι αδελφοί Αλέξανδρος και Χαράλαμπος Ηλ. Κουφουδάκης, 23 και 21 χρόνων, Σπύρος Γ. Χειλμιάδης, 19 χρόνων, Αχιλλέας Κ. Κελτεμλίδης, 19 χρόνων, Γεώργιος Αθ. Κέλλας, 17 χρόνων και Αντώνης Ι. Βογιάζος, 18 χρόνων. Μεγαλύτερος, 23 χρόνων, ο μόνος οργανωμένος στην εθνική αντίσταση της κατοχής, ήταν ο Αλέξανδρος Κουφουδάκης, ενώ ο πατέρας των αδερφών Κουφουδάκη συμμετείχε στον ΕΛΑΣ και είχε πάρει μέρος στη «μάχη της Αθήνας» τον Δεκέμβριο του Η επιχείρηση Αφού έκαναν τις ενημερωτικές αυτοψίες και αναγνωριστικές πτήσεις, αποφάσισαν να δράσουν στις 12 Σεπτεμβρίου του Προηγουμένως είχαν βγάλει εισιτήριο σε διαφορετικές μέρες και μπήκαν ως άγνωστοι μεταξύ τους στο αεροπλάνο της ΤΑΕ (Τεχνικές Αεροπορικές Εκμεταλλεύσεις ΑΕ), τύπου Ντακότα, που πετούσε από το αεροδρόμιο του Ελληνικού στις 1.35 προς Θεσσαλονίκη με 21 επιβάτες, μεταξύ των οποίων και ο βουλευτής του κόμματος των Φιλελευθέρων Ιωάννης Αποστόλου. Κυβερνήτης ήταν ο έμπειρος πρώην πιλότος της πολεμικής αεροπορίας Αθανάσιος Ηγουμενάκης, συγκυβερνήτης ο Χρήστος Κανδίας, ασυρματιστής ο Φοίβος Ξάνθος και μία αεροσυνοδός. Τα «όπλα» τους ήταν ένας σουγιάς, τρία μπουκάλια γκαζόζας, γεμάτα με οξυζενέ για απολύμανση τραυμάτων και ένα χάρτινο κουτί, που αποδείχτηκε στο τέλος της επιχείρησης ότι περιείχε ψωμί και τυρί για το ταξίδι... Η αεροπειρατεία εκδηλώθηκε όταν το αεροπλάνο πετούσε μεταξύ Εύβοιας και Σκύρου. Οι δράστες κινήθηκαν προς το πιλοτήριο, αφού εξουδετέρωσαν τον ασυρματιστή με ένα χτύπημα μπουκαλιού στο κεφάλι, ο οποίος έπεσε αναίσθητος, και διέταξαν τον πιλότο να κατευθυνθεί «προς Βορράν». Χτύπησαν στο κεφάλι και τον συγκυβερνήτη ο οποίος ζαλίστηκε και βγήκε εκτός μάχης. Ο Αλέ- Oι έξι νέοι Θεσσαλονικείς, που πραγματοποίησαν την πρώτη αεροπειρατεία στον κόσμο, σε αεροπλάνο της εταιρείας ΤΑΕ από την Αθήνα στη Γιουγκοσλαβία: Σπύρος Χειλμιάδης, Αχιλλέας Κελτεμλίδης, Χαράλαμπος Κουφουδάκης, Γεώργιος Κέλλας, Αλέξανδρος Κουφουδάκης και Αντώνης Βογιάζος. ΝΕΕΣ NEEΣ ΟΦΘΑΛΜΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 21

22 Με άλλο μάτι Το πρώτο πρωτοσέλιδο θέμα της εφημ. «Ελληνικός Βορράς», Το πρώτο πρωτοσέλιδο θέμα της εφημ. «Ελληνικός Βορράς», Εφημ. «Ελευθερία» ξανδρος Κουφουδάκης απείλησε με τον σουγιά τον κυβερνήτη, με τον οποίο ήρθαν για μια στιγμή στα χέρια, αλλά επειδή το αεροπλάνο άρχισε να χάνει ύψος τον άφησαν στο πηδάλιο. Επικράτησαν πιο ψύχραιμες σκέψεις κι έτσι ο Ηγουμενάκης εκτελούσε τις εντολές των αεροπειρατών, σκεπτόμενος την ασφάλεια των επιβατών πού είχαν τρομοκρατηθεί και παρέμειναν, κατ εντολή τους, στη θέση τους με σηκωμένα τα χέρια... Οταν ο κυβερνήτης τους ρώτησε τι θέλουν, αυτοί απάντησαν με μια φωνή «να μας πάτε στην Γιουγκοσλαβία»... Στο μεταξύ, σήμανε συναγερμός μεταξύ των αρχών στην Ελλάδα, φοβούμενοι ότι το αεροπλάνο καταλήφθηκε από στελέχη του ΚΚΕ και του Δημοκρατικού Στρατού και ότι κινδύνευαν κρίσιμοι στόχοι του κράτους. Αρχισαν μάλιστα μέσω του ασυρμάτου να δίνουν εντολές ώστε «πάση θυσία» το πλήρωμα να παραπλανήσει τους αεροπειρατές και να προσγειωθούν σε ελληνικό αεροδρόμιο. Αυτό όμως στάθηκε αδύνατο και τελικά το αεροπλάνο προσγειώθηκε στις 4 παρά δέκα σε ένα πρόχειρο αεροδρόμιο στο Οφτσε Πόλε, 60 μίλια ΝΑ της πόλης των Σκοπίων, όπου αποβιβάστηκαν οι αεροπειρατές. Το αεροπλάνο παρέμεινε για 45 λεπτά στο γιουγκοσλαβικό έδαφος και αναχώρησε με τους επιβάτες για τη Θεσσαλονίκη χωρίς τους έξι νέους. Παρά την πρώτη σκληρή συμπεριφορά, οι αεροπειρατές αντιμετώπισαν με ευγένεια τους επιβάτες και ζήτησαν συγγνώμη από το πλήρωμα για την ταλαιπωρία. Η τύχη των αεροπειρατών και η ταινία «Ο Κλοιός» Μετά τη λήξη της αεροπειρατείας, οι έξι νέοι εντάχτηκαν στις δυνάμεις του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας και ακολούθησαν τη μοίρα των ηττημένων του Εμφυλίου. Από τους έξι, ο Καλτεμλίδης και ο Χειλμιάδης σκοτώθηκαν σε μάχες στις επιχερήσεις του Δημοκρατικού Στρατού το 1949, ενώ οι υπόλοιποι κατέφυγαν στις ανατολικές χώρες. Ο Χαράλαμπος Κουφουδάκης, απόφοιτος του αμερικανικού κολεγίου «Ανατόλια», εγκαταστάθηκε στην Τσεχοσλοβακία, σπούδασε οικονομικά και επέστρεψε στην Ελλάδα το 1978 όπου εργάστηκε σε ιδιωτική επιχείρηση. Ο αδελφός του σπούδασε χημικός, επαναπατρίστηκε το 1985 στην Ελλάδα και εργάστηκε στον «Δημόκριτο». Ο Κέλας έζησε στη Ρουμανία και επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη το Ο Αντώνης Βογιάζος σπούδασε στη Μόσχα κινηματογράφο και σταδιοδρόμησε ως καλός σκηνοθέτης στη Σοβιετική Ενωση. Επέστρεψε στην Αθήνα το 1976 και εργάστηκε ως μεταφραστής κυρίως θεατρικών έργων και σκηνοθέτης. Ανάμεσα στα έργα που σκηνοθέτησε στην ελληνική τηλεόραση είναι «Ο φωτογράφος του χωριού» και η σειρά «Χρονικό της Εθνικής Αντίστασης». Πέθανε το Ο τελευταίος των αεροπειρατών του 1948, ο Χαράλαμος Κουφουδάκης, πέθανε φέτος, το καλοκαίρι του Η ιστορία της αεροπειρατείας των έξι νέων Θεσσαλονικιών έγινε και κινηματογραφική ταινία με τίτλο «Ο κλοιός», σε σκηνοθεσία Κώστα Κουτσομύτη και σενάριο Κουτσομύτη-Βαγγέλη Γκούφα. Η ταινία προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το 1987, διακρίθηκε με βραβεία (σεναρίου, ηχοληψίας κ.λπ.) και είχε επιτυχή αποδοχή και στο εξωτερικό. Για την υπόθεση έχει γραφεί από τον Αντώνη Λυγούρα το βιβλίο με τίτλο «Οι πρώτοι αεροπειρατές στον κόσμο ήταν Θεσσαλονικείς», αυτοέκδοση, Χρίστος Ζαφείρης 1. Ο Χρίστος Ζαφείρης είναι δημοσιογράφος, συγγραφέας και ιστορικός. 22 ΝΕΕΣ ΟΦΘΑΛΜΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ