Γεωγραφικά Πληροφοριακά Συστήματα. Μία Πρώτη Ματιά Στο Quantum GIS

Transcript

1 Γεωγραφικά Πληροφοριακά Συστήματα. Μία Πρώτη Ματιά Στο Quantum GIS Σαλαβασίδης Πέτρος Εκπαιδευτικός Πληροφορικής, Μεταπτυχιακός Φοιτητής ΔΠΜΣ στα Πληροφοριακά Συστήματα Πανεπιστημίου Μακεδονίας ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στο παρόν άρθρο παρουσιάζονται τα Γεωγραφικά Πληροφοριακά Συστήματα (GIS) και γίνεται μια ανασκόπηση της χρήσης τους, σε διεθνές και εγχώριο επίπεδο, εντός και εκτός της σχολικής αίθουσας. Παρατίθενται μια σειρά από ερευνητικά ερωτήματα σχετικά με τα GIS και την αξιοποίηση τους στην ελληνική πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Απαντώνται τρία εξ αυτών μέσω βιβλιογραφικής ανασκόπησης. Ακολούθως παρουσιάζεται το ανοικτού κώδικα λογισμικό Quantum GIS και αναφέρονται τα χαρακτηριστικά του που συμβαδίζουν με τα όσα έχουν παρουσιαστεί στα ερευνητικά ερωτήματα. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: GIS, Quantum Gis, πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ΤΠΕ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα Γεωγραφικά Πληροφοριακά Συστήματα (Χαλκιάς & Αναγνωστόπουλος, 2003; Henderson, 2008), ειδικά τα τελευταία χρόνια, παρουσιάζουν τεράστια ανάπτυξη (Ζήσου, 2007; Στεφανάκης, 2010; Συλλαίος κ.α, 2007; Χαλκιάς & Αναγνωστόπουλος, 2003; Sutton et al., 2009). Χρησιμοποιούνται από ιδιώτες, επιχειρήσεις, ακαδημαϊκά ιδρύματα, οργανισμούς, στρατό και κυβερνήσεις (Bennett & Harvey, 2009; Berners-Lee, 2009; Σαλαβασίδης, 2011β; Χαλκιάς & Αναγνωστόπουλος, 2003) σε μεγάλο εύρος εφαρμογών. Ενδεικτικά αναφέρουμε συστήματα πολεοδομικών εφαρμογών, συστήματα διαχείρισης περιβάλλοντος, συστήματα έγκαιρης ειδοποίησης, κ.α. (Ζήσου, 2007; Σαλαβασίδης, 2011β; Sutton et al., 2009). Τι είναι όμως τα Γεωγραφικά Πληροφοριακά Συστήματα (GIS); Τα GIS είναι ένα σχετικά νέο επιστημονικό πεδίο το οποίο ξεκίνησε στη δεκαετία του 1970 (Ζήσου, 2007; Συλλαίος κ.α., 2007; Χαλκιάς & Αναγνωστόπουλος, 2003). Αρχικά τα αυτοματοποιημένα GIS ήταν διαθέσιμα μόνο σε μεγάλες εταιρείες και πανεπιστήμια που είχαν στην κατοχή τους ακριβό υπολογιστικό εξοπλισμό. Σήμερα, η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική, ο καθένας με τον προσωπικό του υπολογιστή ή το φορητό του υπολογιστή μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα λογισμικό GIS. Επίσης, με την πάροδο του χρόνου οι εφαρμογές GIS έχουν γίνει πολύ εύκολες στη χρήση, τόσο ώστε είναι εύκολο να χρησιμοποιηθούν τα GIS ακόμη και από ερασιτέχνες ή και τυπικούς χρήστες. Πώς όμως χρησιμοποιούνται; Ακριβώς όπως χρησιμοποιούμε ένα πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου για να δημιουργήσουμε και να επεξεργαστούμε έγγραφα, αντίστοιχα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μια εφαρμογή GIS για να δημιουργήσουμε και να επεξεργαστούμε χωρικές (spatial) πληροφορίες (Ζήσου, 2007; Σαλαβασίδης, 2011α; Συλλαίος κ.α., 2007; Χαλκιάς & Αναγνωστόπουλος, 2003; Sutton et al., 2009). Ένα σύστημα GIS αποτελείται από τα παρακάτω: Ψηφιακά Δεδομένα - Οι γεωγραφικές πληροφορίες που θα παρουσιάσουμε και θα αναλύσουμε με την χρήση του υλικού και του λογισμικού του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Υλικό υπολογιστών Ο υπολογιστής που θα χρησιμοποιηθεί για την αποθήκευση των δεδομένων, την προβολή των γραφικών και την επεξεργασία δεδομένων. Λογισμικό Ηλεκτρονικού Υπολογιστή Τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών που λειτουργούν (τρέχουν) στον υπολογιστή και σας επιτρέπουν να εργάζεστε με ψηφιακά δεδομένα. Ένα πρόγραμμα λογισμικού που αποτελεί μέρος των GIS ονομάζεται εφαρμογή GIS. Με μια εφαρμογή GIS μπορούμε να ανοίξουμε ψηφιακούς χάρτες στον υπολογιστή μας και να δημιουργήσουμε νέες χωρικές πληροφορίες. Στη συνέχεια μπορούμε να τις προσθέσουμε σε ένα χάρτη, να δημιουργήσουμε έντυπους χάρτες προσαρμοσμένους στις, εκπαιδευτικές ή άλλες, ανάγκες Κ. Γλέζου & Ν. Τζιμόπουλος (Επιμ.), Πρακτικά Εργασιών 6 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη Διδακτική Πράξη», σ. 1-5 Σύρος, 6-8 Μαΐου 2011

2 2 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ μας και να εκτελέσουμε χωρική ανάλυση (spatial analysis) (Σαλαβασίδης, 2011α; Henderson, 2008; Sutton et al., 2009). Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, τα GIS δεν είναι απλώς ένα λογισμικό καθώς αναφέρονται σε όλες τις πτυχές της διαχείρισης και χρήσης των ψηφιακών γεωγραφικών δεδομένων (digital geographical data). Στη συνέχεια παραθέτουμε κάποιους από τους λόγους για τους οποίους θα μπορούσε να είναι πρακτική η χρήση ενός Γεωγραφικού Πληροφοριακού Συστήματος αντί των κλασσικών «χάρτινων» χαρτών. Οι εφαρμογές GIS μας επιτρέπουν να δημιουργήσουμε πολλούς διαφορετικούς τύπους χαρτών από τα ίδια δεδομένα (Σαλαβασίδης, 2011α; Sutton et al., 2009). Τα GIS είναι ένα εργαλείο οπτικοποίησης που μπορεί να μας δείξει τα πράγματα σε σχέση με τα δεδομένα μας και πώς αυτά σχετίζονται στο χώρο (π.χ. ο αριθμός μαθητών που διαμένει σε κάθε πόλη ή χωριό του νομού μας). Οι κλασσικοί χάρτινοι χάρτες (γεωγραφικοί, τοπογραφικοί, ιστορικοί, κ.α.) χρειάζονται χώρο φύλαξης και είναι χρονοβόρα η διαδικασία αναζήτησης πληροφοριών σε αυτούς. Το GIS μπορεί να χωρέσει ένα πολύ μεγάλο όγκο δεδομένων χαρτών και επιτρέπει την γρήγορη και εύκολη αναζήτηση μιας θέσης που μας ενδιαφέρει (Σαλαβασίδης, 2011α; Sutton et al., 2009). Τελικά χρησιμοποιούνται εφαρμογές GIS στην εκπαίδευση; Ειδικότερα στην εκπαίδευση, στο εξωτερικό υπάρχει μια αύξηση της χρήσης των Γεωγραφικών Πληροφοριακών Συστημάτων στη διδασκαλία, κυρίως σε ακαδημαϊκό επίπεδο, και λιγότερο στις υπόλοιπες βαθμίδες (Bednarz, 2004; Forster, 2008). Στην ελληνική εκπαίδευση η χρήση Γεωγραφικών Πληροφοριακών Συστημάτων συναντάτε επίσης σε πανεπιστημιακά ιδρύματα (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών κ.α.) ή ανώτερα τεχνολογικά ιδρύματα (ΤΕΙ Σερρών κ.α.) στα πλαίσια μαθημάτων ή έργων που υλοποιούνται σε συνεργασία με διάφορους ευρωπαϊκούς (EARSel κ.α.) και διεθνείς φορείς (OGC κ.α.). Στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια η χρήση Γεωγραφικών Πληροφοριακών Συστημάτων στην εκπαιδευτική πράξη είναι σχεδόν μηδενική (Κοντόση, 2007). ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Υπάρχει προβληματισμός σχετικά με τα Γεωγραφικά Πληροφοριακά Συστήματα και τη χρήση τους ειδικότερα στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (Κοντόση, 2007; Bednarz, 2004; Lidstone & Williams, 2006). Τα ερωτήματα που δημιουργούνται είναι όμως εύλογα. Παραθέτουμε μερικά, βέβαια θα απαντήσουμε μόνο στα τρία πρώτα (λόγω περιορισμού χώρου). Κάποια από τα ερωτήματα που δημιουργούνται είναι: Προβλέπεται η χρήση εφαρμογών GIS από το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών των μαθημάτων της Γεωλογίας και της Γεωγραφίας; Ποιο το κόστος των εφαρμογών GIS και πως αυτό μπορεί να καλυφθεί; Ποια η παιδαγωγική αξία των εφαρμογών GIS; Η χρήση τους μπορεί να επεκταθεί και σε άλλα μαθήματα; Εάν ναι πως μπορεί να αξιοποιηθεί ένα GIS σε άλλα μαθήματα πχ. στην Ιστορία; Οι εφαρμογές GIS είναι σύνθετες και εξειδικευμένες. Θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν μέσα στην τάξη; Εάν ναι, πως; Υπάρχει οργανωμένο εκπαιδευτικό υλικό; Εάν ναι, που θα το βρούμε; Πόσο χρόνο πρέπει να αφιερώσει ο εκπαιδευτικός για να «μάθει» μια εφαρμογή GIS; Πόσο χρόνο πρέπει να αφιερώσει ο εκπαιδευτικός για να προετοιμάσει το συνοδευτικό υλικό του μαθήματος που αξιοποιεί τις εφαρμογές GIS; ΕΡΩΤΗΜΑ 1ο. ΠΡΟΒΛΕΠΕΤΑΙ Η ΧΡΗΣΗ GIS ΑΠΟ ΤΟ ΔΕΠΠΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ; Το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών Γεωλογίας και Γεωγραφίας (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 2003), στηρίζεται στη θεώρηση ότι η σύγχρονη Γεωγραφία για να ερμηνεύσει τη γεωγραφική κατανομή των ανθρώπων και των δραστηριοτήτων τους, βασίζεται στη γνώση του φυσικού περιβάλλοντος. Σε αυτό το πλαίσιο θέτει τα παρακάτω ερωτήματα: Τι και πού; Πώς και γιατί; Με ποια επίδραση; Πρακτικά Συνεδρίου

3 «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη Διδακτική Πράξη» 3 Συνεχίζοντας το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2003), από τα παραπάνω ερωτήματα καταλήγει σε θέματα που πρέπει να μελετηθούν. Τα θέματα αυτά είναι τα ακόλουθα: Οι θέσεις των ανθρώπων και των τόπων, συνδεόμενες με «ροή» αγαθών, πληροφοριών και ιδεών με αποτέλεσμα την διευκόλυνση της ερμηνείας της χωρικής κατανομής φαινομένων και διαδικασιών για την κατανόηση των αλληλεπιδράσεων σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Τα διαφορετικά φυσικά και ανθρωπογενή χαρακτηριστικά του κάθε τόπου, των οποίων η γνώση αποτελεί τη βάση για την κατανόηση των σχέσεων μεταξύ ανθρώπων και τόπων. Την κατανόηση των χωρικών αλληλεπιδράσεων και της ανάγκης συνεργασίας σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο για την ανακάλυψη και λύση προβλημάτων. Οι περιφέρειες και η δυναμική τους διάσταση στο χώρο και τον χρόνο. Τα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά κριτήρια που τις ορίζουν. Ακολούθως στο εποπτικό υλικό του Δημοτικού γίνεται αναφορά και στη δυνατότητα χρήσης λογισμικού (software) (Bednarz, 2004; Carley, 1986; Cohen, 1987; Gilbert, 2005; Kent, 2006, McGuire, 2005) λαμβάνοντας υπόψη τις προδιαγραφές που έχει ορίσει το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2003) και μάλιστα συμπληρώνει το γεγονός ότι η διδασκαλία με χρήση του λογισμικού μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποδοτική λόγω της πολυμορφίας και της δυνατότητας πολυποίκιλης παρουσίασης των διδασκόμενων πληροφοριών. Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2003) στην περίπτωση του Γυμνασίου προτείνει στο εποπτικό υλικό τη χρήση του λογισμικού (Bednarz, 2004; Carley, 1986; Cohen, 1987; Gilbert, 2005; Kent, 2006, McGuire, 2005) επαναλαμβάνοντας τα προηγούμενα και συμπληρώνει μία σειρά από χαρακτηριστικά που πρέπει να πληρεί το λογισμικό που θα επιλεγεί. Παραθέτουμε τα χαρακτηριστικά του λογισμικού: Ευκολία εγκατάστασης και φιλικό περιβάλλον χρήσης, Διαδραστικότητα, Καλαίσθητο, αλλά όχι υπερβολικό περιβάλλον, νεανικό περιβάλλον λειτουργίας, Επιστημονικά έγκυρο και αξιόπιστο, Δυνατότητα σύνδεσης με επιλεγμένους, ενδεικτικούς και δόκιμους διαδικτυακούς τόπους, Δυνατότητα ανάθεσης και παρακολούθησης εργασιών, Δυνατότητα εξαγωγής των πληροφοριών που συλλέγει και επεξεργάζεται ο μαθητής σε εφαρμογές αυτοματισμού γραφείου (επεξεργαστή κειμένου, λογιστικά φύλλα, παρουσιάσεις, βάσεις δεδομένων κ.α.), Δυνατότητα προσαρμογής του περιβάλλοντος της εφαρμογής ανάλογα με τις εκπαιδευτικές ανάγκες και Δυνατότητα αυτενέργειας. Το ΔΕΠΠΣ Γεωλογίας-Γεωγραφίας για την πρωτοβάθμια και την δευτεροβάθμια εκπαίδευση προτείνει τη χρήση λογισμικού ως εποπτικού υλικού, συνεπώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε εφαρμογές GIS. ΕΡΩΤΗΜΑ 2o. ΠΟΙΟ ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ GIS ΚΑΙ ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΚΑΛΥΦΘΕΙ; Ειδικότερα σήμερα με την κυριολεκτική άνθηση του Διαδικτύου υπάρχει μια πληθώρα δωρεάν εφαρμογών GIS που είτε βρίσκονται διαθέσιμες για online χρήση (ESRI, 2011; Google Earth, 2011; Google Maps, 2011) είτε μπορούμε να «κατεβάσουμε» και να εγκαταστήσουμε αντίγραφα τους (Google Maps, 2011; QGIS, 2011a) με μηδενικό κόστος για το μαθητή, τον εκπαιδευτικό ή την σχολική μονάδα. Οι κύριοι λόγοι είναι δύο: το γεγονός ότι οι περισσότερες από τις εφαρμογές GIS είναι αποτέλεσμα έργων (projects) ανοικτού κώδικα μη κυβερνητικών οργανισμών (QGIS, 2011a) και υποστηρίζονται σε μεγάλο βαθμό από την ακαδημαϊκή κοινότητα και πολλές φορές και από κυβερνήσεις (Σαλαβασίδης, 2011α; Sutton, et al, 2009) και πολλές εταιρίες που δραστηριοποιούνται επαγγελματικά στον χώρο των GIS για να προωθήσουν τις εφαρμογές τους στην εκπαιδευτική και ακαδημαϊκή κοινότητα (με σκοπό να προβάλλουν τις δυνατότητες των εφαρμογών τους αλλά και να δημιουργήσουν μεγαλύτερη βάση χρηστών) διαθέτουν και δωρεάν τις εφαρμογές τους απενεργοποιώντας συνήθως κάποιες από τις εξειδικευμένες δυνατότητες τους. Oι απενεργοποιημένες εξειδικευμένες δυνατότητες συχνά είναι εκτός του πλαισίου αυτών που μπορούν να αξιοποιηθούν στην εκπαιδευτική διαδικασία. Επίσης Πρακτικά Συνεδρίου

4 4 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ συχνά παρέχονται οι εφαρμογές GIS χωρίς κανένα περιορισμό με μόνη προϋπόθεση την εγγραφή στις βάσεις δεδομένων των εκπαιδευτικών αδειών χρήσης των εταιριών (ESRI, 2011; MicroImage, 2011). Η ύπαρξη αυτόνομων (standalone) εφαρμογών GIS αλλά και διαδικτυακών εφαρμογών GIS που προσφέρονται δωρεάν είναι δεδομένη. Συνεπώς άπτεται του εκπαιδευτικού να επιλέξει ποια είναι προσφορότερη για τη βαθμίδα στην οποία δραστηριοποιείται και τον τρόπο που θα αξιοποιήσει τις δυνατότητες της εκάστοτε εφαρμογής GIS. ΕΡΩΤΗΜΑ 3o. ΠΟΙΑ Η ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ GIS; Για να δούμε την όποια παιδαγωγική αξία των εφαρμογών GIS αρκεί να τις δούμε μόνο από το πρίσμα των ΤΠΕ. Έρευνες δείχνουν ότι η χρήση της τεχνολογίας στην αίθουσα διδασκαλίας μπορεί να λειτουργήσει θετικά στη μάθηση ειδικά όταν οι εκπαιδευτικοί στόχοι είναι ξεκάθαροι πριν τη χρήση αυτής (disessa, 2000; Pitler, Hubbell, Kuhn, & Malenoski, 2007; Νiederhanser & Stoddart, 2001). Επιπλέον, η προσεκτική και μελετημένη χρήση της τεχνολογίας όχι μόνο αυξάνει την ικανότητα μάθησης, κατανόησης και επιτυχίας του μαθητή αλλά συμβάλλει στην αύξηση των κινήτρων μάθησης, ενισχύει την συνεργατική μάθηση και την ανάπτυξη κριτικής σκέψης και δεξιοτήτων λύσης προβλημάτων (Boyer et al., 2009; disessa, 2000; ChanLin, 2010; Fee & Holland-Minkley, 2010; Hallinger & Bridges, 2007; Pitler et al., 2007; Wurdinger & Rudolph, 2009). Επίσης, επιτρέπει στους μαθητές να έχουν καλύτερο έλεγχο στην αποκτηθείσα γνώση διότι ενισχύεται η αναλυτική σκέψη, η συνθετική σκέψη και η συνεργασία (disessa, 2000). Τέλος, δίνει τη δυνατότητα στο μαθητή να αναπτύξει δεξιότητες και παράλληλα ενισχύει την αυτοπεποίθηση, την ανάγκη για δημιουργία και τη διάθεση για προσωπική αυτό-εκπαίδευση (ChanLin, 2010; Fee & Holland-Minkley, 2010; Hallinger & Bridges, 2007; Wurdinger & Rudolph, 2009). Αξίζει να σημειώσουμε ότι και οι διάφορες δυνατότητες οπτικοποίησης (Gilbert, 2005) είναι από τις μεγαλύτερες και προσφορότερες για την εκπαίδευση δυνατότητες που προσφέρουν οι εφαρμογές GIS (Bednarz, 2004; Reisberg, 1997; Russell & Kozma, 2005; Sutton et al., 2009; Tufte, 2001). Από τα παραπάνω, αν και μόνο από το πρίσμα των ΤΠΕ, είναι εμφανής η παιδαγωγική αξία των εφαρμογών GIS. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ: Quantum GIS (QGIS) Το Quantum GIS (QGIS) είναι ένα ανοικτού κώδικα λογισμικό (open source), βλέπε Σχήμα 1, το οποίο ξεκίνησε από τον Gary Sherman (QGIS, 2011a) και το οποίο πληρεί όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά και ακόμη περισσότερα (QGIS, 2011a). Σχήμα 1: Λογότυπο Quantum GIS (QGIS) Δηλαδή προσφέρει: Ευκολία στην εγκατάσταση. Η διαδικασία της εγκατάστασης το μόνο που απαιτεί από το χρήστη είναι το κατέβασμα της εφαρμογής τοπικά στο υπολογιστή και στη συνέχεια την αποδοχή των τυπικών επιλογών εγκατάστασης. Βέβαια δίνεται και η δυνατότητα σε εξειδικευμένους χρήστες (ερευνητές, ακαδημαϊκούς, developers, κ.α.) για παραμετροποίηση της εγκατάστασης. Φιλικότητα περιβάλλοντος. Το περιβάλλον είναι το πλέον κλασσικό περιβάλλον των παραθύρων που χρησιμοποιεί ο μεγαλύτερος αριθμός χρηστών παγκοσμίως. Εξελληνισμένο περιβάλλον, βλέπε Σχήμα 2. Διαδραστικότητα. Το περιβάλλον δίνει μεγάλο αριθμό επιλογών στο χρήστη ως προς τις δυνατότητες που θέλει να αξιοποιήσει. Καλαίσθητο. Το περιβάλλον είναι λιτό, λειτουργικό και με αρμονικούς χρωματικούς συνδυασμούς. Η επιστημονικότητα του λογισμικού στηρίζεται κυρίως από τον οργανισμό QGIS (2011b) και το Open Source Geospatial Foundation (OSGeo, 2011) και από ομάδες εθελοντών προγραμματιστών, ερευνητών και ακαδημαϊκών. Πρακτικά Συνεδρίου

5 «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη Διδακτική Πράξη» 5 Η εγκυρότητα και η αξιοπιστία του διασφαλίζεται από τα διάφορα έργα στα οποία έχει χρησιμοποιηθεί (QGIS, 2011c). Μερικά εξ αυτών είναι κυβερνητικά (QGIS, 2011d). Δυνατότητα προσθαφαίρεσης εργαλείων ανάλογα με τις ανάγκες του χρήστη. Δίνοντας έτσι τη δυνατότητα προσαρμογής του περιβάλλοντος που θα χρησιμοποιεί ο χρήστης. Δυνατότητες εξαγωγής δεδομένων. Επιπλέον προσφέρει: Μηδενικό κόστος για το μαθητή, τον εκπαιδευτικό ή την σχολική μονάδα, διότι είναι ανοικτού κώδικα λογισμικό και παράλληλα δίνει τη δυνατότητα σε κάθε ενδιαφερόμενο να αναπτύξει επιπλέον δυνατότητες και να τις μοιραστεί με την παγκόσμια κοινότητα. Χρησιμοποιεί τα διεθνώς προτυποποιημένα και αναγνωρισμένα αρχεία GIS (shp, dbf κ.α.). Δυνατότητες πρόσθετων εργαλείων για πάροχους δεδομένων (WFS data provider, Delimited text data provider, GPS exchange πάροχος format, GRASS data provider, GRASS raster provider, Memory provider, OGR data provider, Open Street Map data provider, PostgreSQL/PostGIS data provider, SpatiaLite data provider και OGC Web Map Service version 1.3 data provider). Πρόσθετα Βάσεων Δεδομένων (QPSQL72, QPSQL, QODBC3, QODBC και QSQLITE). Επιπλέον εικόνες των παρακάτω τύπων: bmp, gif, ico, jpeg, jpg, mng, pbm, pgm, png, ppm, svg, tif, tiff, xbm και xpm. Σχήμα 2: Το περιβάλλον λειτουργίας του QGIS. Στο παρόν έργο (project) μελετάμε το χάρτη της Ελλάδας. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Τα Γεωγραφικά Πληροφοριακά Συστήματα (GIS) μπορούν να αξιοποιηθούν στο μάθημα της Γεωλογιας-Γεωγραφίας και σε συναφείς σχολικές δραστηριότητες (π.χ. η περιβαλλοντική εκπαίδευση) της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Διότι Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο στο ΔΕΠΠΣ Γεωλογίας-Γεωγραφίας προβλέπει τη χρήση λογισμικού ως εποπτικού υλικού. Υπάρχουν δωρεάν εφαρμογές GIS (αυτόνομες και διαδικτυακές) που παρέχονται στο Διαδίκτυο και επιπλέον υπάρχει αρκετό υποστηρικτικό υλικό (γενικό πληροφοριακό υλικό για GIS, εγχειρίδια χρήσης εφαρμογών, χάρτες κ.α.) για τα Γεωγραφικά Πληροφοριακά Συστήματα. Πρακτικά Συνεδρίου

6 6 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ Η παιδαγωγική αξία των ΤΠΕ είναι εγνωσμένη και αποδεκτή. Τέλος, επαφίεται στους εκπαιδευτικούς να αναλάβουν/επιφορτιστούν την πρωτοβουλία της εκπαιδευτικής αξιοποίησης των Γεωγραφικών Πληροφοριακών Συστημάτων και της ενσωμάτωσης τους στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Καθηγητή Δρ. Ευαγγελίδη Γεώργιο γιατί μέσω της διδασκαλίας του στο μάθημα «Γεωγραφικά Πληροφοριακά Συστήματα» του ΔΠΜΣ Πληροφοριακά Συστήματα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, ξεκίνησε η ενασχόληση μου με τα GIS. Τέλος να ευχαριστήσω το OpenStreetMap (2011) και Μapcruzin (2011) για την online διάθεση των δεδομένων που χρησιμοποιήθηκαν για την δημιουργία των σεναρίων με την άδεια χρήσης Creative Commons Attribution Share-Alike 2.0 license και βεβαίως τον οργανισμό QGIS για την χρήση της εφαρμογής Quantum GIS με την άδεια χρήσης GNU General Public License. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Τμήμα Γεωλογίας. Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2011 από: Ζήσου, Α. (2007). Εισαγωγή στα Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών ArcGIS και ArcView, Θεωρία και Εφαρμογές. Αθήνα: Εκδόσεις Αθ. Σταμούλη Α.Ε. Κοντόση, Κ. (2007). Τα GIS στην Εκπαιδευτική διαδικασία. Δυνατότητες και προοπτικές χρησιμοποίησής τους στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών. Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2011 από: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, (2003). ΔΕΠΠΣ-Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών Γεωλογίας Γεωγραφίας. Αθήνα: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2011 από : Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. ΔΠΜΣ Πληροφοριακά Συστήματα, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2011 από: Σαλαβασίδης, Π. (2011) (α). Γεωγραφικά Πληροφοριακά Συστήματα. Εργασίες Γεωγραφικών Πληροφοριακών Συστημάτων (Β Εξάμηνο) ΔΠΜΣ Πληροφοριακά Συστήματα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Καθηγητής Ευαγγελίδης Γ. Ε. (Επιμ.). Ανακτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2011 από: Σαλαβασίδης, Π. (2011) (β). Δίκτυα Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης: Η περίπτωση της Ελλάδας. Εργασίες Δικτύων Υπολογιστών (Β Εξάμηνο) ΔΠΜΣ Πληροφοριακά Συστήματα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Καθηγητής Οικονομίδης Α. Α. (Επιμ.). Θεσσαλονίκη: CONTA.UOM.GR. Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2011 από: Στεφανάκης, Ε. (2010). Βάσεις Γεωγραφικών Δεδομένων και Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών (2 η Έκδοση). Αθήνα: Εκδόσεις Παπασωτηρίου. Συλλαίος, Ν., Γήτας, Ι. & Συλλαίος, Γ. (2007). Εισαγωγή στα Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Γιαχούδη. ΤΕΙ Σερρών. Τμήμα Γεωπληροφορικής και Τοπογραφίας, ΤΕΙ Σερρών. Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2011 από: Χαλκιάς, Χ. & Αναγνωστόπουλος, Δ. (2003). Γλωσσάριο Όρων Γεωπληροφορικής και Γεωγραφικών Πληροφοριακών Συστημάτων. Συνεδρίο «Ελληνική Γλώσσα και Ορολογία». Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2011 από: AnagnostopoulosDimosthenis.pdf Bednarz, S. W. (2004). Geographic Information Systems: A Tool to Support Geography and Environmental Education? GeoJournal, 60, Netherlands: Kluwer Academic Publishers. Bennett, D. & Harvey, A. (2009). Publishing Open Government Data. W3C. Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2011 από: Berners-Lee, T. (2009). Putting Government Data online. W3C. Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2011 από: Boyer, K. E., Phillips, R., Wallis, M. D., Vouk, M. A. & Lester, J. C. (2009). Investigating the Role of Student Motivation in Computer Science Education Through One-to-One Tutoring. Computer Science Education,19(2), UK: Informa. Πρακτικά Συνεδρίου

7 «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη Διδακτική Πράξη» 7 Carley, K. (1986). Knowledge Acquisition as a Social Phenomenon. Instructional Science, 14, Amsterdam: Elsevier Science Publishers. ChanLin, L. (2008). Technology Integration Applied to Project-Based Learning in Science. Innovations in Education and Teaching International, 45(1), UK: Routledge. Cohen, D. K. (1987). Educational Technology, Policy and Practice. Educational Evaluation and Policy Analysis, 9(2), AERA & SAGE. disessa, Α. A. (2000). Changing Minds - Computers, Learning and Literacy. Massachusetts Institute of Technology Press. ESRI, Environmental Systems Research Institute, Inc. ESRI. Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2011 από: Fee, S. B. & Holland-Minkley, A. M. (2010). Teaching Computer Science Through Problems, Not Solutions. Computer Science Education, 20(2), UK: Routledge. Forster, M. (2008). Experiences from Rwandan secondary schools using GIS. ESRI Education User Conference 2008 Proceedings. Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2011 από: Gilbert, J. K. (2005). Visualization: A Metacognitive Skill in Science and Science Education. In Gilbert, J. K. (ed.). Visualization in Science Education, Netherlands: Springer. Google Earth (2011). Google Earth Online. Google. Ανακτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2011 από: Google Maps (2011). Google Maps Online. Google. Ανακτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2011 από: Hallinger, P. & Bridges, E. (2007). A Problem-based Approach for Management Education. The Netherlands: Springer. Henderson, H. (2008). Encyclopedia of Computer Science and Technology. New York: Infobase Publishing. Kent, A. (2006). Changing Learning and Teaching. In Lindstone, J. & Williams, M. (eds). Geographical Education in a Changing World: Past Experience, Current Trends and Future Challenge, Netherlands: Springer. Lindstone, J. & Williams, M. (2006). Researching Change and Changing Reasearch in Geographical Education. In Lindstone, J. & Williams, M. (eds). Geographical Education in a Changing World: Past Experience, Current Trends and Future Challenge, Netherlands: Springer. MapCruzin, (2011). MapCruzin. Ανακτήθηκε στις 1 Ιανουαρίου 2011 από: McGuire, L. (2005). Assessment Using New Technology. Innovations in Education and Teaching, 42(3), Niederhanser, D. S. & Stoddart, T. (2001). Teacher s Instructional Perspectives and Use of Educational Software. Teaching and Teacher Education, 17, Elsevier Science Ltd. Pitler, H., Hubbell, E. R., Kuhn, M., & Malenoski, K. (2007). Using Technology with Classrooms Instruction that Works. Denver: Mid-continent Research for Education adn Learning. Reisberg, D. (1997). Cognition. New York: Norton. Russell, J. & Kozma, R. (2005). Assessing Learning from the Use of Multimedia Chemical Visualization Software. In Gilbert, J. K. (ed.). Visualization in Science Education, Netherlands: Springer. Sutton, T., Dassau, O. & Sutton, M. (2009). A Gentle Introduction to GIS. Chief Directorate: Spatial Planning and Information, Department of Land Affairs, Eastern Cape. Tufte, E. R. (2001). The Visual Display of Quantitative Information (2nd Edition). Cheshire: Graphics Press. MicroImages, (2011). MicroImages, Inc. Ανακτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2011 από: OSGeo, (2011). Open Source Geospatial Foundation. Ανακτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2011 από: OpenStreetMap, (2011). OpenStreetMap Organization. Ανακτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2011 από: QGIS, (2011a). Quantum GIS. Πρακτικά Συνεδρίου

8 8 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ QGIS, (2011b). Quantum GIS Project Organigram. Ανακτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2011 από: QGIS, (2011c). Quantum GIS Case studies. Ανακτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2011 από: QGIS, (2011d). Quantum GIS QGIS in the governmental FOSSGIS stack of the Canton of Solothurn in Switzerland. Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2011 από: Wurdinger, S. & Rudolph, J. (2009). A different type of success: teaching important life skills through project based learning. Improving Schools, 12(2), USA: Sage. Πρακτικά Συνεδρίου