Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΩΗΝ ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (ΠΓΔΜ), ΟΠΩΣ ΕΜΦΑΝΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΙΣΤΟΤΟΠΟΥΣ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ,

Transcript

1 ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΛΥΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΩΝ ΑΓΟΡΑΣ Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΩΗΝ ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (ΠΓΔΜ), ΟΠΩΣ ΕΜΦΑΝΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΙΣΤΟΤΟΠΟΥΣ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ, ΜΕ ΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ Η ΕΛΛΑΔΑ ΔΙΑΤΗΡΕΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ Μάρτιος

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: - Σύνοψη Σύντομο ιστορικό για το ζήτημα του ονόματος της ΠΓΔΜ Σκοπός της έρευνας Πηγές Συμπεράσματα - Ανάλυση των αναφορών με την ονομασία της ΠΓΔΜ στους ιστότοπους του ΥΠΕΞ των χωρών κατά γεωγραφική περιοχή - Παράρτημα Πίνακας παρουσίασης των αναφορών με την ονομασία της ΠΓΔΜ, κατά γεωγραφική περιοχή 2

3 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΩΗΝ ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (ΠΓΔΜ), ΟΠΩΣ ΕΜΦΑΝΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΙΣΤΟΤΟΠΟΥΣ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ, ΜΕ ΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ Η ΕΛΛΑΔΑ ΔΙΑΤΗΡΕΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΣΥΝΟΨΗ Σύντομο ιστορικό για το ζήτημα του ονόματος της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας Το ζήτημα του ονόματος της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας δεν είναι απλώς μια διαφορά περί ιστορικών γεγονότων ή συμβόλων. Πρόκειται για τη συμπεριφορά ενός κράτους μέλους των Ηνωμένων Εθνών, της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, η οποία αντιστρατεύεται τις θεμελιώδεις αρχές της διεθνούς έννομης τάξης, και πιο συγκεκριμένα τον σεβασμό της καλής γειτονίας, της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας. Υπό το πρίσμα αυτό, το ζήτημα του ονόματος είναι ένα πρόβλημα με περιφερειακή και διεθνή διάσταση, το οποίο συνίσταται στην προώθηση αλυτρωτικών και εδαφικών βλέψεων εκ μέρους της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, με κύριο όχημα την πλαστογράφηση της ιστορίας και την οικειοποίηση της εθνικής, ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας. Το ζήτημα του ονόματος προέκυψε το 1991, όταν η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας αποσχίστηκε από την ομοσπονδιακή Γιουγκοσλαβία και ανακήρυξε την ανεξαρτησία της υπό το όνομα «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Το 1993, κατόπιν της σύστασης του Συμβουλίου Ασφαλείας, η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας έγινε δεκτή, με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης, στα Ηνωμένα Έθνη με αυτήν την προσωρινή ονομασία έως ότου εξευρεθεί μια συμφωνημένη λύση. Το 1995, η Ελλάδα και η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας συνομολόγησαν μια Ενδιάμεση Συμφωνία, η οποία επέβαλε έναν δεσμευτικό «κώδικα συμπεριφοράς». Επί τη βάσει της Ενδιάμεσης Συμφωνίας τα δύο μέρη άρχισαν διαπραγματεύσεις υπό τον ΟΗΕ, που συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Κατά τη Διάσκεψη Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι τον Απρίλιο του 2008 τα μέλη της Συμμαχίας αποφάσισαν με συλλογική και ομόφωνη απόφαση ότι θα απευθυνθεί πρόσκληση στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας για ένταξή της εφόσον λυθεί το ζήτημα του ονόματος, κατά τρόπο αμοιβαίως αποδεκτό. Η απόφαση 3

4 αυτή επιβεβαιώθηκε και επαναλήφθηκε σε όλες τις Συνόδους Κορυφής της Συμμαχίας στο Στρασβούργο (2009), στη Λισσαβώνα (2010) και στο Σικάγο (2012). Η Σύνοδος Κορυφής της Ουαλίας (2014) δεν είχε διευρυνσιακή χροιά. Η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας προσέφυγε στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης κατά της Ελλάδας την 17η Νοεμβρίου 2008, ισχυριζόμενη ότι η χώρα μας πρόβαλε αντίρρηση στην ένταξη της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ κατά τη Σύνοδο Κορυφής στο Βουκουρέστι τον Απρίλιο του Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης στην υπόθεση αυτή δεν υπεισήλθε στην ουσία της ονοματολογικής διαφοράς, σημειώνοντας ότι δεν έχει τη σχετική δικαιοδοσία και ότι η διαφορά πρέπει να επιλυθεί στο πλαίσιο που ορίζουν οι Αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας, μέσω διαπραγματεύσεων υπό τον ΟΗΕ. Κάλεσε, επίσης, τα δύο μέρη να εμπλακούν σε ουσιαστικές διαπραγματεύσεις υπό τον ΟΗΕ. Η Ελληνική Κυβέρνηση έχει προτείνει ένα ρεαλιστικό και βιώσιμο πλαίσιο διευθέτησης, το οποίο στοχεύει στην εξεύρεση οριστικής λύσης στο θέμα του ονόματος. Η θέση της Χώρας μας είναι σαφής: σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό πριν από τη λέξη «Μακεδονία» που θα ισχύει έναντι όλων (erga omnes), για κάθε χρήση, εσωτερική και διεθνή 1. Με δεδομένο το ανωτέρω πλαίσιο εκπονείται η παρούσα έρευνα. Σκοπός της έρευνας: 1. Η διερεύνηση των ιστότοπων των Υπουργείων Εξωτερικών (στο εξής ΥΠΕΞ) των χωρών με τις οποίες η Ελλάδα διατηρεί διπλωματικές σχέσεις, με σκοπό να εντοπιστούν και να καταγραφούν οι αναφορές στην ονομασία της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ). 2. Η συγκέντρωση των αναφορών στην ονομασία της ΠΓΔΜ και η ταξινόμηση τους σε κατηγορίες. 3. Η εξαγωγή συμπερασμάτων για την ονομασία την οποία χρησιμοποιούν οι εξετασθείσες χώρες στους ιστοτόπους ΥΠΕΞ τους, όταν αναφέρονται στην ΠΓΔΜ. 1 Τα στοιχεία αντλήθηκαν από τον ιστότοπο του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών, στην ενότητα που αφορά τα Ειδικά Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και συγκεκριμένα «Το Ζήτημα του Ονόματος της ΠΓΔΜ». 4

5 Πηγές: Για τους σκοπούς της παρούσας έρευνας μελετήθηκαν και αναλύθηκαν οι ιστότοποι του Υπουργείου Εξωτερικών (στο εξής ΥΠΕΞ) 83 κρατών από όλες τις Ηπείρους. Για την ανάλυση των ιστοτόπων οι χώρες ομαδοποιήθηκαν σε οκτώ γεωγραφικές περιοχές, ως εξής: 1. -Ευρώπη (Κεντρική και Βόρεια) 2. -Ευρώπη (Ανατολική και Νοτιοανατολική) 3. -Η.Π.Α.-Καναδάς 4. - Αυστραλία-Ν. Ζηλανδία 5. -Ασία 6. -Αφρική 7. -Λατινική Αμερική 8. - Μέση Ανατολή Συγκεκριμένα εξετάστηκαν οι ακόλουθοι ιστότοποι ΥΠΕΞ: 1. ΑΥΣΤΡΙΑ ΕΥΡΩΠΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ - ΒΟΡΕΙΑ 2. ΒΑΤΙΚΑΝΟ w2.vatican.va/ content/vatican/en. html 3. ΒΕΛΓΙΟ diplomatie.belgium.be 4. ΓΑΛΛΙΑ 5. ΓΕΡΜΑΝΙΑ 6. ΔΑΝΙΑ 7. ΕΛΒΕΤΙΑ www. eda.admin.ch/eda/ en/home.html 8. ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ 9. ΙΡΛΑΝΔΙΑ ΙΣΠΑΝΙΑ ΙΤΑΛΙΑ ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ mae.lu/fr 13. ΜΑΛΤΑ foreignaffairs.gov.mt/ 14. ΝΟΡΒΗΓΙΑ en/dep/ud/id ΟΛΛΑΝΔΙΑ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΣΟΥΗΔΙΑ ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ formin.finland.fi 5

6 ΕΥΡΩΠΗ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ-ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ 19. ΑΖΕΡΜΠΑΙΤΖΑΝ ΑΛΒΑΝΙΑ ΑΡΜΕΝΙΑ ΒΟΣΝΙΑ-ΕΡΖΕΓΟΒΙΝΗ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑ ΕΣΘΟΝΙΑ vm.ee/en 26. ΚΡΟΑΤΙΑ ΚΥΠΡΟΣ ΛΕΤΟΝΙΑ ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ ΜΑΥΡΟΒΟΥΝΙΟ ΟΥΓΓΑΡΙΑ ΟΥΚΡΑΝΙΑ mfa.gov.ua 33. ΠΟΛΩΝΙΑ ΡΟΥΜΑΝΙΑ 35. ΡΩΣΙΑ ΣΕΡΒΙΑ en 37. ΣΛΟΒΑΚΙΑ ΣΛΟΒΕΝΙΑ ΤΣΕΧΙA ΗΠΑ Η.Π.Α. ΚΑΝΑΔΑΣ 41. ΚΑΝΑΔΑΣ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ-Ν. ΖΗΛΑΝΔΙΑ 42. ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ ΝΕΑ ΖΗΛΑΝΔΙΑ BIETNAM www. mofa.gov.vn 45. ΙΑΠΩΝΙΑ AΣΙΑ 46. ΙΝΔΙΑ ΙΝΔΟΝΗΣΙΑ ΚΑΖΑΚΣΤΑΝ 6

7 49. ΚΙΝΑ ΝΟΤΙΑ ΚΟΡΕΑ /ENG 51. ΠΑΚΙΣΤΑΝ ΤΑΥΛΑΝΔΗ ΦΙΛΙΠΠΙΝΕΣ ΑΦΡΙΚΗ 54. ΑΙΓΥΠΤΟΣ ΑΙΘΙΟΠΟΙΑ ΑΛΓΕΡΙΑ ΖΙΜΠΑΜΠΟΥΕ ΚΕΝΥΑ ΛΙΒΥΗ ΜΑΡΟΚΟ ΝΙΓΗΡΙΑ ΝΟΤΙΑ ΑΦΡΙΚΗ ΣΟΥΔΑΝ ΤΥΝΗΣΙΑ ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ 65. ΑΡΓΕΝΤΙΝΗ ΒΕΝΕΖΟΥΕΛΑ ΒΡΑΖΙΛΙΑ ΚΟΥΒΑ ΜΕΞΙΚΟ ΟΥΡΟΥΓΟΥΑΗ ΠΕΡΟΥ ΧΙΛΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ 73. ΗΝΩΜΕΝΑ ΑΡΑΒΙΚΑ ΕΜΙΡΑΤΑ ΙΟΡΔΑΝΙΑ ΙΡΑΚ ΙΡΑΝ en.mfa.ir 77. ΙΣΡΑΗΛ mfa.gov.il 78. ΚΑΤΑΡ ΚΟΥΒΕΙΤ ΛΙΒΑΝΟΣ 7

8 81. ΣΑΟΥΔΙΚΗ ΑΡΑΒΙΑ ΣΥΡΙΑ ΤΟΥΡΚΙΑ Στις εξετασθείσες χώρες δεν περιλαμβάνεται η ίδια η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ). Οι πληροφορίες από τους ιστότοπους ΥΠΕΞ για την ονομασία της ΠΓΔΜ ταξινομήθηκαν σε πέντε κατηγορίες, ως ακολούθως: 1. Ονομασία με την οποία εμφανίζεται η ΠΓΔΜ στους ιστοτόπους ΥΠΕΞ. 2. Κατηγορία αναφορών, στην οποία βρίσκεται η ονομασία (προφίλ - διμερείς σχέσεις - συναντήσεις/επισκέψεις/νέα εκδηλώσεις ταξιδιωτικές οδηγίες- αναφορές μετά από αναζήτηση μέσω της μηχανής αναζήτησης του ιστότοπου με λέξη-κλειδί «FYROM» και «Macedonia»). 3. Αναφορά ή μη στο θέμα της διαμάχης με την Ελλάδα για την ονομασία/ με ποια ονομασία η εξεταζόμενη χώρα έχει αναγνωρίσει την ΠΓΔΜ. 4. Γενικές παρατηρήσεις καθώς και αναφορές στο όνομα 1) στην ιστοσελίδα της Πρεσβείας της εξεταζόμενης χώρας στη ΠΓΔΜ 2) στην ιστοσελίδα της Πρεσβείας της ΠΓΔΜ στην εξεταζόμενη χώρα. Συμπεράσματα: Το 1993 η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ) έγινε αποδεκτή στα Ηνωμένα Έθνη υπό την προσωρινή αυτή ονομασία ενόψει εξεύρεσης κοινά αποδεκτής λύσης. Από την παρούσα έρευνα ωστόσο φαίνεται ότι τα Κράτη στην πλειοψηφία τους υιοθετούν στην πράξη σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, το όνομα «Μακεδονία» ή «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Δεν προκύπτει από την έρευνα, ποιοί παράγοντες διεθνείς ή σχετιζόμενοι με την Ελληνική εξωτερική πολιτική έχουν συμβάλει στην ευρεία χρήση του ονόματος «Μακεδονία» ή «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Η πραγματικότητα είναι πάντως ότι η επαναλαμβανόμενη ευρεία χρησιμοποίηση του ονόματος «Μακεδονία» ή «Δημοκρατία της Μακεδονίας» στις επίσημες κυβερνητικές ιστοσελίδες των περισσοτέρων Κρατών οδηγεί, τόσο σε επίπεδο γλωσσικό όσο και σε επίπεδο αντίληψης, στην παγίωση και αποδοχή του, εις βάρος της ιστορικής αλήθειας και των συμφερόντων της Ελλάδας. Η διαπίστωση ότι η χρήση της επίσημης ονομασίας «Former Yugoslav Republic of Macedonia FYROM» τείνει να ατονίσει, κυοφορεί πιθανόν μακροπρόθεσμες αρνητικές γεωπολιτικές επιπτώσεις για την Χώρας μας. 8

9 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΦΟΡΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΓΔΜ ΣΤΟΥΣ ΙΣΤΟΤΟΠΟΥΣ ΤΟΥ ΥΠΕΞ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ, ΚΑΤΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ 1. ΕΥΡΩΠΗ ΔΥΤΙΚΗ - ΒΟΡΕΙΑ Στους ιστότοπους ΥΠΕΞ των δεκαοκτώ κρατών της Δυτικής και Βόρειας Ευρώπης που εξετάστηκαν, παρατηρήθηκε ότι η γενική τάση είναι να χρησιμοποιούνται στον ίδιο ιστότοπο και οι δύο ονομασίες: Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (Former Yugoslav Republic of Macedonia - FYROM) και Δημοκρατία της Μακεδονίας ή Μακεδονία (Republic of Macedonia, Macedonia). Ειδικότερα επισημαίνεται: - Στους ιστότοπους ΥΠΕΞ της Αυστρίας, της Γαλλίας, της Δανίας, της Ισπανίας, της Νορβηγίας, της Σουηδίας, της Φινλανδίας εμφανίζονται και οι δύο ονομασίες. - Αποκλειστική χρήση του ονόματος «Macedonia» εμφανίζεται στους ιστότοπους ΥΠΕΞ της Μ. Βρετανίας, της Ιρλανδίας και της Ολλανδίας. Στον ιστότοπο ΥΠΕΞ της Ελβετίας χρησιμοποιείται αποκλειστικά η ονομασία «Macedonia» και αναφέρεται ρητά ότι «η Ελβετία αναγνώρισε την Μακεδονία στις 12 Μαϊου 1993 και στις διμερείς της σχέσεις χρησιμοποιεί την συνταγματική ονομασία «Δημοκρατία της Μακεδονίας», όπως πράττουν περισσότερα από 130 άλλα έθνη». - Σε τέσσερις ιστότοπους ΥΠΕΞ (Βέλγιο, Γερμανία, Μ. Βρετανία, Ολλανδία) υπάρχει αναφορά στη διαμάχη της ΠΓΔΜ με την Ελλάδα για την ονομασία. - Οι ιστότοποι ΥΠΕΞ του Λουξεμβούργου, της Μάλτας και της Πορτογαλίας δεν περιέχουν καμία αναφορά στην ΠΓΔΜ. 2. ΕΥΡΩΠΗ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Εξετάσθηκαν συνολικά 21 ιστότοποι ΥΠΕΞ. Κυριαρχούν οι αναφορές Macedonia ή Republic of Macedonia. Το FYROM συναντάται σε πολύ μικρό ποσοστό. Στις Βαλκανικές χώρες οι αναφορές είναι μόνο Macedonia ή Republic of Macedonia, πουθενά FYROM. Α. Πιο συγκεκριμένα η ονομασία FYROM συναντήθηκε μόνο στους 6 ακόλουθους ιστότοπους ΥΠΕΞ : 1. Στον ιστότοπο ΥΠΕΞ της Κύπρου, παντού σε όλες τις χρήσεις. Δεν έχει ούτε η ΠΓΔΜ πρεσβεία στη χώρα αυτή, ούτε η Κύπρος στα Σκόπια. 2. Στον ιστότοπο ΥΠΕΞ της Λετονίας η πλειοψηφία των αναφορών είναι σε FYROM. Δεν έχει η ΠΓΔΜ πρεσβεία στη χώρα αυτή. Δεν έχει ούτε η ΠΓΔΜ πρεσβεία στη χώρα αυτή, ούτε η Λετονία στα Σκόπια. 3. Στον ιστότοπο ΥΠΕΞ της Γεωργίας όπου υπάρχουν σχεδόν ισοδύναμα και οι δύο αναφορές FYROM / Macedonia. Δεν έχει ούτε η ΠΓΔΜ πρεσβεία στη Γεωργία, ούτε η Γεωργία στα Σκόπια. 9

10 4. Στον ιστότοπο ΥΠΕΞ της Εσθονίας όπου βρέθηκαν σε ορισμένα κείμενα ο όρος Macedonia*, ο οποίος με αστεράκι παραπέμπει στο *Former Yugoslav Republic of Macedonia. Η ΠΓΔΜ έχει πρεσβεία στη χώρα αυτή. Η Εσθονία δεν έχει πρεσβεία στα Σκόπια. 5. Στον ιστότοπο ΥΠΕΞ της Τσεχίας, μόνο ορισμένες αναφορές της κατηγορίας News. Η ΠΓΔΜ έχει πρεσβεία στην Τσεχία και η Τσεχία στα Σκόπια. 6. Στον ιστότοπο ΥΠΕΞ της Αρμενίας στη μόνη αναφορά που βρέθηκε μέσω search. Δεν έχει ούτε η ΠΓΔΜ πρεσβεία στην Αρμενία και ούτε η Αρμενία στα Σκόπια. Β. Στον ιστότοπο ΥΠΕΞ της Ρωσίας δεν βρέθηκαν κάποιες αναφορές ούτε μέσω search. Το μόνο που βρέθηκε είναι ότι στον κατάλογο με τις διπλωματικές αποστολές της Ρωσίας στο εξωτερικό περιλαμβάνεται "Embassy of Russia in Skopje". Η ΠΓΔΜ έχει πρεσβεία στη Μόσχα. Γ. Στον ιστότοπο ΥΠΕΞ των 8 βαλκανικών χωρών, όπου φαίνεται ότι υπάρχουν αναβαθμισμένες διμερείς σχέσεις, κυριαρχεί σχεδόν 100% ο όρος Macedonia ή Republic of Macedonia. [Αλβανία, Μαυροβούνιο, Σερβία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κροατία, Σλοβενία]. Η μόνη εξαίρεση ο ιστότοπος ΥΠΕΞ της Σερβίας που στην σελίδα των διμερών σχέσεων έχει την αναφορά «Official name: FYR MACEDONIA / REPUBLIC OF MACEDONIA». Και στις 8 αυτές χώρες η ΠΓΔΜ έχει πρεσβεία, και έχουν οι ίδιες πρεσβείες στα Σκόπια. Δ. Στους υπόλοιπους 6 ιστότοπους ΥΠΕΞ (Ουγγαρίας, Λιθουανίας, Σλοβακίας, Πολωνίας, Ουκρανίας Αζερμπαϊτζάν) η ονομασία είναι και εκεί αποκλειστικά σε Macedonia ή Republic of Macedonia. Η ΠΓΔΜ έχει πρεσβείες σε Πολωνία, Ουκρανία και Ουγγαρία. Και οι 3 αυτές χώρες έχουν πρεσβείες στα Σκόπια. Επίσης η Σλοβακία έχει πρεσβεία στα Σκόπια. Επίσης παρατηρήθηκε ότι : Οι ιστότοποι των πρεσβειών στην ΠΓΔΜ της Κροατίας, Ουκρανίας και Πολωνίας έχουν έκδοση και στη 'μακεδονική' γλώσσα. Σε κανένα ιστότοπο των υπό εξέταση 21 χωρών δεν υπάρχει αναφορά για το ζήτημα της ονομασίας και στη διαμάχη με την Ελλάδα. Στους ιστότοπους ΥΠΕΞ της Κροατίας και της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης υπάρχει αναφορά για την ημερομηνία αναγνώρισης, χωρίς περαιτέρω στοιχεία. 10

11 3. Η.Π.Α. ΚΑΝΑΔΑΣ 1. Ο ιστότοπος του State Department παρέχει, όπως για όλες τις χώρες έτσι και την ΠΓΔΜ, πάρα πολλές πληροφορίες σε σχέση με το προφίλ της χώρας, τις διμερείς τους σχέσεις, τις επισκέψεις αξιωματούχων, αλλά και ταξιδιωτικές οδηγίες. Οι ΗΠΑ αναγνώρισαν την ΠΓΔΜ το 1994 και εγκαθίδρυσαν διπλωματικές σχέσεις το Το 2004, οι ΗΠΑ αναγνώρισαν επίσημα την χώρα με την συνταγματική της ονομασία «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Υπάρχει επίσης σχετική αναφορά στη διαμάχη με την Ελλάδα για το όνομα, επισημαίνοντας και την υποψηφιότητα της ΠΓΔΜ για ένταξη στην ΕΕ αλλά και στο ΝΑΤΟ, όπου, όπως σημειώνεται, μπλοκαρίστηκε από την Ελλάδα στην Σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι το Αξιοσημείωτο είναι επίσης το ότι ο ιστότοπος της αμερικανικής Πρεσβείας στα Σκόπια έχει και έκδοση στα «μακεδονικά». 2. Την ονομασία «Δημοκρατία της Μακεδονίας» χρησιμοποιεί το καναδικό ΥΠΕΞ παρέχοντας αρκετές πληροφορίες και για τις διμερείς σχέσεις των δύο χωρών αλλά και διάφορα νέα επικαιρότητας. Συγκεκριμένα, στην ενότητα των διμερών σχέσεων αναφέρεται ότι το 2007 ο Καναδάς αναγνώρισε τη ΠΓΔΜ με το συνταγματικό της όνομα της με την προσθήκη ότι «συνεχίζει να σέβεται τις καθιερωμένες πρακτικές στο πλαίσιο του ΟΗΕ και άλλων διεθνών οργανισμών, ενώ ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την «Μακεδονία» είναι «Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας», που συχνά χρησιμοποιείται με το ακρωνύμιο «ΠΓΔΜ». 4. ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ Ν. ΖΗΛΑΝΔΙΑ 1. Ο ιστότοπος του ΥΠΕΞ της Αυστραλίας έχει λεπτομερείς αναφορές για την ΠΓΔΜ όπως άλλωστε και για όλες τις χώρες σε όλα τα επίπεδα: προφίλ της χώρας, διμερείς σχέσεις των δύο χωρών, συναντήσεις αξιωματούχων, συμφωνίες και εκδηλώσεις που έχουν πραγματοποιηθεί αλλά και ορισμένες ταξιδιωτικές οδηγίες. Στον ιστότοπο η ΠΓΔΜ αναφέρεται ως «FYROM» ενώ σημειώνεται ότι η Αυστραλία έχει αναγνωρίσει την χώρα με την προσωρινή της ονομασία «FYROM» στις 15 Φεβρουαρίου 1994 και σύναψε διπλωματικές σχέσεις στις 20 Οκτωβρίου Υπάρχει μία ξεχωριστή παράγραφος με τίτλο «Σχέσεις με την Ελλάδα» όπου αναφέρεται το ιστορικό της διένεξης για την ονομασία, η διαμεσολάβηση του ΟΗΕ και η στάση της Ελλάδας. 2. Από τον ιστότοπο του ΥΠΕΞ της Νέας Ζηλανδίας δεν αντλήθηκαν πολλές πληροφορίες. Η χώρα αναφέρεται ως «FYROM», όμως οι πληροφορίες που παρέχονται είναι ελάχιστες και αφορούν περισσότερο κάποια νέα επικαιρότητας, ενώ δεν υπάρχει αναφορά στη διένεξη με την Ελλάδα. Τέλος, δεν υπάρχει διπλωματική αντιπροσώπευση ούτε της ΠΓΔΜ στην Νέα Ζηλανδία, ούτε της Νέας Ζηλανδίας στην ΠΓΔΜ. 11

12 5. ΑΣΙΑ Στο σύνολο σχεδόν των ιστότοπων ΥΠΕΞ των δέκα Ασιατικών χωρών που εξετάστηκαν (Ινδία, Ιαπωνία, Ινδονησία, Πακιστάν, Φιλιππίνες, Βιετνάμ., Νότια Κορέα, Κίνα, Ρωσία, Τουρκία), παρατηρήθηκε ότι χρησιμοποιείται για την ΠΓΔΜ αποκλειστικά η ονομασία «Macedonia» (Μακεδονία), ή «Republic of Macedonia» (Δημοκρατία της Μακεδονίας). Η ονομασία αυτή εμφανίζεται κατά την περιγραφή των διμερών σχέσεων των εξεταζομένων χωρών με την ΠΓΔΜ, στις αναφορές για τις επισκέψεις επισήμων εκατέρωθεν, στην ονομασία της Πρεσβείας των εξεταζομένων χωρών στην ΠΓΔΜ ή στην ονομασία της Πρεσβείας της ΠΓΔΜ στις εξεταζόμενες χώρες. Καταγράφηκαν ελάχιστες εξαιρέσεις. Ειδικότερα, κρίνονται αξιοσημείωτες οι ακόλουθες επιμέρους παρατηρήσεις: -Στον ιστότοπο ΥΠΕΞ της Ινδίας αναφέρεται ρητά: «Η Ινδία στις διμερείς επικοινωνίες της χρησιμοποιεί τώρα αντί της ονομασίας FYROM την ονομασία "Republic of Macedonia"» και ότι «Η κυβέρνηση της Macedonia άνοιξε πλήρη Πρεσβεία υπό τη συνταγματική της ονομασία "Republic of Macedonia" στο Ν. Δελχί τον Οκτώβριο 2008». -Στον ιστότοπο ΥΠΕΞ της Ιαπωνίας, τόσο για τις διμερείς σχέσεις όσο και για τις επίσημες επισκέψεις χρησιμοποιείται η ονομασία «Former Yugoslav Republic of Macedonia». Ωστόσο στην ιστοσελίδα της Πρεσβείας της Ιαπωνίας στην ΠΓΔΜ κάτω από τον τίτλο "Embassy of Japan to the Former Yugoslav Republic of Macedonia" αναφέρεται "On this website, the Former Yugoslav Republic of Macedonia is also referred to as "FYR Macedonia" or "Macedonia"". -Στον ιστότοπο ΥΠΕΞ της Ινδονησίας στην περιγραφή του προφίλ της ΠΓΔΜ υπό τον τίτλο «MACEDONIA» αναφέρεται ότι ο πληθυσμός αποτελείται από «Μακεδόνες» σε ποσοστό 64,2%. -Στον ιστότοπο ΥΠΕΞ της Νότιας Κορέας παρατηρείται ότι στις διμερείς σχέσεις εμφανίζεται η ονομασία «Macedonia (Former Yugoslav Republic of Macedonia: FYROM». Ωστόσο σε άλλο σημείο του ιστότοπου αναφέρεται ρητά ότι η Ν. Κορέα δεν έχει εγκαθιδρύσει διπλωματικές σχέσεις με την «Macedonia». 6. ΑΦΡΙΚΗ Στο σύνολο σχεδόν των ιστοτόπων ΥΠΕΞ των υπό εξέταση αφρικανικών χωρών δεν υπάρχουν καθόλου πληροφορίες για την συγκεκριμένη χώρα, ούτε καν σε επίπεδο ονομασίας. Συγκεκριμένα, οι ιστότοποι των ΥΠΕΞ Αιθιοπίας, Αλγερίας, Ακτής Ελεφαντοστού, Κένυας, Κονγκό, Λιβύης, Μαρόκου και Νιγηρίας, δεν έχουν καμία απολύτως αναφορά, ενώ στον ιστότοπο του ΥΠΕΞ της Αιγύπτου υπάρχουν ελάχιστες αναφορές και αυτές εντοπίζονται μόνο στον κατάλογο πρεσβειών όπου υπάρχει μόνο ο τίτλος «Μακεδονία». H Νότιος Αφρική είναι η μοναδική αφρικανική χώρα που στον ιστότοπο του ΥΠΕΞ της έχει αναφορά στην ΠΓΔΜ και συγκεκριμένα έχει κάποιες ακροθιγείς πληροφορίες για το προφίλ της χώρας, ενώ επισημαίνει ότι τον Οκτώβριο του 1995 η Νότιος Αφρική 12

13 αναγνώρισε την χώρα με την ονομασία «FYROM», σε συμφωνία με την πρακτική στο πλαίσιο του ΟΗΕ καθώς «FYROM» είναι η ονομασία με την οποία η χώρα είναι επίσημα καταχωρημένη στον κατάλογο του ΟΗΕ. Η Νότιος Αφρική επίσης δεν έχει Πρεσβεία στην ΠΓΔΜ και εξυπηρετείται από την Πρεσβεία της στην Αθήνα. 7. ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ Στους ιστότοπους ΥΠΕΞ των οκτώ χωρών της Λατινικής Αμερικής που εξετάστηκαν (Αργεντινή, Χιλή, Βενεζουέλα, Περού, Μεξικό, Ουρουγουάη, Βραζιλία, Κούβα) η παρουσία της ΠΓΔΜ σε επίπεδο διμερών σχέσεων είναι πολύ περιορισμένη. Όσον αφορά στη διπλωματική εκπροσώπηση της ΠΓΔΜ στις εξεταζόμενες χώρες και το αντίστροφο, στους περισσότερους ιστότοπους δεν δίδονται στοιχεία. Ειδικότερα, στους καταλόγους με τις διπλωματικές αποστολές της Χιλής, του Περού, του Μεξικού, της Ουρουγουάης στο εξωτερικό, δεν υπάρχει η ΠΓΔΜ. Και αντιστρόφως στους καταλόγους των ξένων διπλωματικών αποστολών στις ίδιες χώρες δεν περιλαμβάνεται η ΠΓΔΜ. Ωστόσο παρά τα ανωτέρω, είναι πιθανόν άλλες μεγάλες Πρεσβείες σε όμορα κράτη να καλύπτουν τη διπλωματική εκπροσώπηση. Τέτοια περίπτωση είναι ρητά: -η Αργεντινή. Στον ιστότοπο αναφέρεται ότι η Πρεσβεία της Αργεντινής στη Σόφια καλύπτει διπλωματικά και την «Republica de Macedonia». -η Βραζιλία. Στον κατάλογο με τις διπλωματικές αρχές της Βραζιλίας στο εξωτερικό εμφανίζεται ο τίτλος "Representacao do Brasil na Macedonia" και αναφέρεται ότι η Πρεσβεία της Βραζιλίας στη Σόφια καλύπτει διπλωματικά και τη "Republica da Macedonia". Στον κατάλογο με τη διπλωματική εκπροσώπηση της ΠΓΔΜ στη Βραζιλία, στο κείμενο με τίτλο "Representacao da Macedonia no Brasil" αναφέρεται ότι η "Republica da Macedonia" δεν έχει έδρα στη Βραζιλία αλλά εκπροσωπείται από την Πρεσβεία της "Republica da Macedonia" στην Ουάσινγκτον. -η Κούβα. Στον κατάλογο των ξένων διπλωματικών αποστολών στην Κούβα εμφανίζεται "MACEDONIA - Embajada de la República de Macedonia" (με έδρα στη Ν. Υόρκη), ενώ η Κούβα δεν έχει διπλωματική αποστολή στην ΠΓΔΜ (αντιπροσωπεύεται από τη διπλωματική αποστολή στη Βουλγαρία). Πέραν των ανωτέρω, κρίνονται αξιοσημείωτες οι ακόλουθες επιμέρους παρατηρήσεις για τους ιστότοπους: -Στον ιστότοπο ΥΠΕΞ της Βενεζουέλας, αν και δεν δίδεται καμία πληροφορία για τις σχέσεις της χώρας με την ΠΓΔΜ, σε ανακοίνωση της που αναρτήθηκε στον ιστότοπο, εμφανίζεται η σημαία της ΠΓΔΜ και ακολουθεί άρθρο με τίτλο "Το Κομμουνιστικό κόμμα της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας (Antigua Republica Yugoslava de Macedonia (ARYM)) δηλώνει την αλληλεγγύη του στο λαό της Βενεζουέλας". -Στον ιστότοπο ΥΠΕΞ της Ουρουγουάης η ονομασία "Antiqua Rpca Yugoslava de Macedonia" περιλαμβάνεται στον αλφαβητικό κατάλογο με όλες τις χώρες, όπου ο ενδιαφερόμενος μπορεί να αναζητήσει την Πρεσβεία της Ουρουγουάης σε κάποια χώρα. 13

14 Το παράξενο είναι ότι στον ίδιο αλφαβητικό κατάλογο πιο κάτω περιλαμβάνεται και η "Macedonia". 8. ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ Στο σύνολο σχεδόν των ιστοτόπων ΥΠΕΞ των υπό εξέταση χωρών της Μ. Ανατολής υπάρχουν πολύ λίγες πληροφορίες για την ΠΓΔΜ, αντανακλώντας το χαμηλό επίπεδο διμερών σχέσεων. Εξαίρεση σε αυτό αποτελούν οι ιστότοποι ΥΠΕΞ κυρίως της Τουρκίας, Κατάρ και λιγότερο του Ισραήλ. Η ΠΓΔΜ έχει πρεσβείες μόνο σε Ισραήλ, Κατάρ, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Τουρκία, ενώ σε Κουβέιτ, Ιράν και Σ. Αραβία εκπροσωπείται από τις πρεσβείες της σε Άγκυρα και Κατάρ. Στα Σκόπια πρεσβεία έχουν μόνο η Τουρκία, το Κατάρ και το Ιράν, ενώ το Ισραήλ εκπροσωπείται από την πρεσβεία του στο Ζάγκρεμπ, το Ιράν από την πρεσβεία του στην Άγκυρα και η Σ. Αραβία από την πρεσβεία της στα Τίρανα. Από τις προαναφερόμενες πρεσβείες οι μόνες πρεσβείες που έχουν ιστότοπο είναι αυτές του Ισραήλ και της Τουρκίας. Σε κανένα ιστότοπο ΥΠΕΞ των υπό εξέταση χωρών της Μ. Ανατολής δεν υπάρχει αναφορά για το ζήτημα της ονομασίας. Ελάχιστες αναφορές κατηγορίας News που βρέθηκαν μέσω search μιλούν για FYROM. Οι αναφορές αυτές βρέθηκαν στους ιστότοπους του Ιράκ και του Ισραήλ. Όλες οι υπόλοιπες (όπου φυσικά βρέθηκαν στοιχεία) αναφέρεται ως «Macedonia» ή ως «Republic of Macedonia». Για Ιορδανία, ΗΑΕ, Λίβανος, Σ. Αραβία, Κουβέιτ, Ιράκ και Συρία ευρέθηκαν ελάχιστα ή καθόλου στοιχεία στους ιστότοπους των ΥΠΕΞ τους. Παραθέτουμε αναλυτικότερα για τους ιστότοπους των : Ισραήλ : Στον επίσημο κατάλογο πρεσβειών χρησιμοποιεί τον όρο Macedonia (FYROM). Σε πάρα πολλά news υπάρχει μόνο ο όρος Macedonia. Πολύ λίγα news και αυτά πολύ παλαιά έχουν τον όρο FYROM. Η ιστοσελίδα της πρεσβείας (έχει έδρα το Ζάγκρεμπ) χρησιμοποιεί παντού, ακόμα και στους τίτλους REPUBLIC OF MACEDONIA. Η ΠΓΔΜ έχει πρεσβεία στη χώρα Κατάρ : Έχει ειδική σελίδα διμερών σχέσεων με τη Macedonia. Αξιοσημείωτο είναι ότι ο ιστότοπος για την Ελλάδα δεν έχει ειδική σελίδα διμερών σχέσεων. Παντού χρήση του ονόματος «Macedonia». Δεν έχει ιστοσελίδα η πρεσβεία τους στα Σκόπια. Η ΠΓΔΜ έχει πρεσβεία στη χώρα Τουρκία : Στην καταχώρηση για τις διμερείς σχέσεις (πολιτικές, οικονομικές, εμπορικές, πολιτιστικές) υπό τον τίτλο "Relations between Turkey and Macedonia" χρησιμοποιείται η ονομασία "Republic of Macedonia". Η τουρκική διπλωματική εκπροσώπηση στην ΠΓΔΜ εμφανίζεται υπό τον τίτλο "Turkish Embassy-REPUBLIC OF MACEDONIA". 14

15 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η έρευνα στους ιστότοπους ΥΠΕΞ των 83 κρατών, με τις οποίες η Χώρα μας διατηρεί διπλωματικές σχέσεις, οδηγεί σε σημαντικά συμπεράσματα σχετικά με τη χρήση του ονόματος της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ) από τις κυβερνητικές ιστοσελίδες διεθνώς. Αν και το 1993 η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ - FYROM) έγινε αποδεκτή στα Ηνωμένα Έθνη υπό την προσωρινή αυτή ονομασία ενόψει εξεύρεσης κοινά αποδεκτής λύσης, προκύπτει ότι η επίσημη χρήση του προσωρινού αυτού ονόματος από τα Κράτη σταδιακά ατονεί. Στους περισσότερους ιστότοπους εμφανίζονται είτε και οι δύο ονομασίες (η συνταγματική ονομασία «Republic of Macedonia/Macedonia», και η αποδεκτή από τον ΟΗΕ «Former Yugoslav Republic of Macedonia (FYROM)» είτε μόνο η συνταγματική ονομασία «Republic of Macedonia/Macedonia». Αποκλειστική χρήση του ονόματος «Former Yugoslav Republic of Macedonia» ή «FYROM» εμφανίζεται σε ελάχιστους ιστότοπους ΥΠΕΞ, κυρίως χωρών της Βόρειας και Δυτικής Ευρώπης καθώς και της Αυστραλίας-Ν. Ζηλανδίας (περίπου 12 χώρες από τις συνολικά 83). Αξίζει να σημειωθεί η παρατήρηση στον ιστότοπο ΥΠΕΞ της Ελβετίας, ότι η Ελβετία «in bilateral relations uses the constitutional appellation Republic of Macedonia, as do more than 130 other nations". Σημαντική είναι επίσης η παρατήρηση ότι το 2004 οι ΗΠΑ αναγνώρισαν επίσημα τη χώρα με τη συνταγματική της ονομασία «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Από το συνδυασμό των ανωτέρω συνάγεται ότι το εκκρεμές ενώπιον των Ηνωμένων Εθνών ζήτημα του επίσημου ονόματος της ΠΓΔΜ δεν θεωρείται τόσο σημαντικό διεθνές ζήτημα από τα Κράτη, ώστε είτε να χρησιμοποιούν αποκλειστικά την επίσημη αναγνωρισμένη ονομασία είτε να περιλάβουν σχετική υποσημείωση στις αναφορές τους για τις διμερείς τους σχέσεις με την ΠΓΔΜ. Μόνο σε 7 ιστότοπους υπάρχει αναφορά στη διαμάχη Ελλάδας-Σκοπίων για το σχετικό ζήτημα. Δεν προκύπτει σαφώς από την παρούσα έρευνα, αν και σε ποιο βαθμό η ευρεία χρήση του ονόματος «Macedonia»/«Republic of Macedonia» στις επίσημες κυβερνητικές ιστοσελίδες σχετίζεται με την Ελληνική εξωτερική ή επικοινωνιακή πολιτική, με διεθνείς πολιτικές σκοπιμότητες, με φιλοσκοπιανή προπαγάνδα, με πρόθεση απλοποίησης του ονόματος έναντι του μακροσκελούς αναγνωρισμένου ή απλώς καταδεικνύει την τάση των Κρατών να αποδέχονται για τα Κράτη την ονομασία που αυτά προτιμούν για τον αυτοπροσδιορισμό τους. Οι επισημάνσεις αυτές μαρτυρούν πάντως ότι σταδιακά παγιώνεται στη διεθνή κοινότητα αφ ενός η ονομασία «Macedonia» σε λεκτικό αλλά και συνειδησιακό επίπεδο και αφ ετέρου η αποδοχή ύπαρξης «μακεδονικής» εθνότητας με «μακεδονική» εθνική συνείδηση, παραμερίζοντας σκόπιμα ή μη την ιστορική αλήθεια. Η καθιέρωση διεθνώς της ονομασίας «Macedonia»/«Republic of Macedonia» κινδυνεύει να οδηγήσει σε σταδιακή υποβάθμιση και απαξίωση των εθνικών μας διεκδικήσεων από τη διεθνή κοινότητα ή ακόμα χειρότερα σε αμφισβήτηση της βασιμότητάς τους. 15

16 Δεδομένου συνεπώς του ενδιαφέροντος που έχει η Χώρα μας για το ζήτημα του ονόματος της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, τόσο για ιστορικούς όσο και γεωπολιτικούς λόγους, κρίνεται σκόπιμη η παρέμβαση, ώστε να προωθείται κατά τρόπο σταθερό, διαρκή και επίμονο η συστηματική και ευρεία χρήση από τη διεθνή κοινότητα του επίσημα αναγνωρισμένου προσωρινού ονόματος «Former Yugoslav Republic of Macedonia - FYROM», μέχρι την οριστική διευθέτηση του ζητήματος. 16

17 17 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

18 ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΜΕΣΩΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ & ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ Τμήμα Αναλύσεων & Ερευνών Αγοράς Επιμέλεια : Παναγιώτα Συριοπούλου, Διονύσης Γαρδέλης, Σταυρούλα Μεταξά 18