ΜΆΡΤΙΟΣ 2015 ΜΆΡΤΙΟΣ Δημήτρης Πολυχρονάκης Πιερότοι ποιητές στην εποχή της παρακμής Το γέλιο ως επιθανάτιος ρόγχος

Transcript

1 ΜΆΡΤΙΟΣ 2015 ΜΆΡΤΙΟΣ 2015 Δημήτρης Πολυχρονάκης Πιερότοι ποιητές στην εποχή της παρακμής Το γέλιο ως επιθανάτιος ρόγχος Το γέλιο ως έκφραση δύναμης και υπεροχής. Το γέλιο ως έκφραση ασυναρτησίας και παραλογισμού. Το γέλιο ως έκφραση ζωής και ελευθερίας. Το ρομαντικό πορτραίτο του καλλιτέχνη ως σαλτιμπάγκου. Ο ίλιγγος του μοντέρνου κωμικού... Αυτά και πολλά άλλα είναι τα θέματα τούτης της πραγματείας για τη θέση του γέλιου στην ιστορία των ιδεών και στη λογοτεχνία από την αρχαιότητα μέχρι τον χριστιανισμό και τις νεότερες εποχές. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στα ρεύματα του Διαφωτισμού, του ρομαντισμού, του ρεαλισμού, του συμβολισμού και του υπερρεαλισμού, που αναβαθμίζουν το ρόλο του γέλιου στην ανθρώπινη ζωή και εισάγουν ένα νέο ήθος στη μοντέρνα τέχνη μέσα από τις μορφές της ειρωνείας, της παρωδίας, του χιούμορ και του γκροτέσκο. Με παραδείγματα από την ξένη και την ελληνική γραμματεία (από τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη και τον Μένανδρο μέχρι τους Πατέρες της Εκκλησίας και από τον Μπωντλαίρ, τον Σλέγκελ, τον Μπερξόν ή τον Μπαχτίν μέχρι τον Βιζυηνό, τον Καβάφη και τον Καρυωτάκη), το βιβλίο επιχειρεί να αναδείξει την καταστροφική και συνάμα αναζωογονητική δράση του γέλιου που απελευθερώνει τον άνθρωπο από το βαρύ πνεύμα της σοβαρότητας, καθιστώντας τον εκφραστικό και δημιουργικό, ικανό να τρέφεται από τις αντιφάσεις και τις παλινωδίες των άλλων και του εαυτού του. Ο Δημήτρης Πολυχρονάκης γεννήθηκε το 1967 στο Ηράκλειο Κρήτης και εργάζεται σήμερα ως επίκουρος καθηγητής της νεοελληνικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Loring M. Danforth Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν Παιδιά του ελληνικού Εμφυλίου Πρόσφυγες και πολιτική της μνήμης Το 1948, στο αποκορύφωμα του ελληνικού Εμφυλίου, τριάντα οκτώ χιλιάδες παιδιά εντάχθηκαν σε προγράμματα εκκένωσης μέσω των οποίων απομακρύνθηκαν από τα σπίτια τους στα βουνά της βόρειας Ελλάδας. Το ΚΚΕ τοποθέτησε τα μισά σε ορφανοτροφεία στην ανατολική Ευρώπη, ενώ η εθνική κυβέρνηση έβαλε τα υπόλοιπα σε οικοτροφεία σε άλλα μέρη της Ελλάδας. Αντικείμενο έριδας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, το αμφιλεγόμενο αυτό επεισόδιο εξακολουθεί να δημιουργεί εντάσεις στη διεθνή σκηνή, αλλά και στο εσωτερικό της ελληνικής κοινωνίας. Ο Λόρινγκ Ντάνφορθ και η Ρίκη βαν Μπούσχοτεν παρουσιάζουν για πρώτη φορά μια εκτεταμένη μελέτη για τα δύο προγράμματα εκκένωσης και για τις ζωές των παιδιών που άλλαξαν για πάντα. «Η εντυπωσιακή αυτή μελέτη ανοίγει νέους δρόμους σε πολλές περιοχές: στη μεθοδολογία της, το ύφος της, το θέμα της. Ιστορικά και εθνογραφικά, το βιβλίο αφηγείται μια διπλή ιστορία, από δύο συγγραφείς που γράφουν για δύο αντίθετα στρατόπεδα και εξερευνούν τις ανακατατάξεις σε δύο κράτη και δύο εθνότητες. Ισορροπημένο σε εντυπωσιακό βαθμό, πετυχαίνει θαυμάσια να δείξει τις παράλληλες εμπειρίες των δύο πλευρών με τρόπο συγκινητικό όσο και αναλυτικά δεσμευτικό. Ωστόσο η μεγαλύτερη δύναμη του βιβλίου, πέρα από την άψογη γραφή και τον συγκινησιακό του αντίκτυπο, έγκειται στη θεωρητικοποίηση της εμπρόθετης δράσης των παιδιών στην προσπάθεια να οργανώσουν την τωρινή ζωή τους και να κατανοήσουν το παρελθόν τους». MICHAEL HERZFELD, Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ Ο Loring Μ. Danforth έλαβε το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο του Πρίνστον. Είναι καθηγητής ανθρωπολογίας και επιστημολογίας στο Bates College στις ΗΠΑ. Έχει διεξαγάγει πολλές έρευνες, ιδίως για ζητήματα εθνικισμού, στην Ελλάδα, τη Μακεδονία και την Αυστραλία. Η Riki Van Boeschoten σπούδασε φιλολογία και ιστορία στα πανεπιστήμια της Μπολόνια, της Ουτρέχτης και των Ιωαννίνων και έλαβε το διδακτορικό της από το Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ. Από το 2000 διδάσκει κοινωνική ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και είναι διευθύντρια του Εργαστηρίου Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και του Αρχείου Προφορικών Μαρτυριών. Έχει διεξαγάγει επιτόπια έρευνα στην Ελλάδα, στην πρώην Γιουγκοσλαβία και στην Ουγγαρία. ΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΕΘΝΟΓΡΑΦΙΕΣ

2 δύο νέα βιβλία για τη μικρή επιστημονική σειρά ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2015 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2015 Κατερίνα Κράλοβα Κωνσταντίνος Τσίβος (επιμέλεια) Στέγνωσαν τα δάκρυα μας Έλληνες πρόσφυγες στην Τσεχοσλοβακία Κείμενα: Κάριν Χοφμαϊστέροβα, Λούτσιε Καντλέτσοβα, Μαρτίνα Ματσάκοβα, Πετρ Μπάλα, Γιαν Πρόχαζκα, Τερέζα Βόρλοβα, Βλαντιμίρ Κάντλετς, Κατερίνα Κράλοβα, Κωνσταντίνος Τσίβος, Γεωργία Σαρικούδη, Γιάννης Κόρετσεκ Το βιβλίο αυτό εξετάζει τις μνήμες της ελληνικής κοινότητας της Τσεχοσλοβακίας από το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα. Οι συγγραφείς, ερευνητές και σπουδαστές του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου του Καρόλου στην Πράγα, εστιάζουν στις στρατηγικές επιβίωσης που χρειάστηκε να υιοθετήσουν οι πρόσφυγες από την Ελλάδα για να γλυτώσουν από τον Εμφύλιο Πόλεμο. Τα δώδεκα κεφάλαια κυμαίνονται θεματικά από τον πόλεμο και την έξοδο μέχρι την καθημερινή ζωή στη νέα χώρα και τον προβληματισμό για την παρούσα κρίση. Η έρευνα βασίζεται σε γραπτές πηγές καθώς και σε εξήντα μαρτυρίες προσφύγων σε μία από τις οποίες βρίσκεται και η φράση του τίτλου. Η Katerina Kralova διδάσκει ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας και γενικότερα των βαλκανικών χωρών. Ο Κώστας Τσίβος είναι επίκουρος καθηγητής σύγχρονης ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα. Andrew Sutton Κανόνας και διαβήτης Πρακτικές γεωμετρικές κατασκευές Μια εισαγωγή στη γεωμετρία χωρίς μετρήσεις. Από αρχαιοτάτων χρόνων, η ανθρωπότητα έχει χρησιμοποιήσει τις απλές γεωμετρικές μορφές της ευθείας και του κύκλου στην τέχνη, την αρχιτεκτονική και τα μαθηματικά. Στην αρχή με το μάτι κι αργότερα με ένα τεντωμένο σκοινί, τα σχήματα αυτά έφτασαν κάποτε να γίνονται με τα απλά όργανα του κανόνα και του διαβήτη. Αυτό το πολύτιμο βιβλίο αναφοράς του Άντριου Σάτον μάς εισάγει στις απαρχές και τις αρχές της γεωμετρίας χρησιμοποιώντας τα βασικά αυτά όργανα και παρουσιάζει μερικές από τις γεωμετρικές κατασκευές που επεξεργάστηκαν καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες και μαθηματικοί του παλιού καιρού. Gerard Chesire Εξέλιξη Μια σύντομη ιστορία μιας μεγάλης ιδέας Το πιο μικρό βιβλίο για την εξέλιξη θέτει τα πιο μεγάλα ζητήματα: φυσική επιλογή, επιγενετική, ανθρωπική αρχή και καθετί που χωράει ανάμεσά τους. Από την ιστορία της εξελικτικής θεωρίας με αφετηρία τον Λαμάρκ και τον Δαρβίνο μέχρι παραδείγματα της πιο πρόσφατης γενετικής έρευνας, από τα αίτια της γενετικής ποικιλότητας μέχρι την επιτυχία ειδών με αλτρουιστικές στρατηγικές, από τους λόγους που οι καρχαρίες έχουν το ίδια σχήμα σε διαφορετικές θάλασσες μέχρι τα μεγάλα ερωτήματα για τη ζωή στο σύμπαν ο Τζέραρντ Τσεζάιρ μάς δίνει ένα πυκνό βιβλίοπρόκληση για σκέψη. ΣΎΓΧΡΟΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΙΚΡΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΕΙΡΑ

3 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2015 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2015 Βασίλειος Μπόκολας Παιδεία και Πόλις Ελληνική παιδεία, «πολιτική» και νεότητα Εάν υπάρχει μία εποχή στην ανθρώπινη ιστορία την οποία έγκριτοι επιστήμονες συγκρίνουν με τον σύγχρονο κόσμο των μεταναστεύσεων και της πολυπολιτισμικότητας, της εκτεταμένης διακίνησης ανθρώπων και ιδεών, της διεθνούς επικράτησης μίας γλώσσας, του παγκόσμιου ανταγωνισμού και των πολεμικών αναμετρήσεων στη Μέση Ανατολή, αυτή είναι η ελληνιστική και η ρωμαϊκή περίοδος του (ανατολικού κυρίως) μεσογειακού χώρου. Εκείνο που δεν έχει μέχρι σήμερα αναδειχθεί είναι ο ρόλος της παιδείας σ αυτή την περίοδο. Το παρόν βιβλίο επιχειρεί να παρουσιάσει, με μια συγχρονική ματιά, τόσο την κεντρική θέση της παιδείας και της νεότητας στην πολιτική και κοινωνική κουλτούρα των ελληνικών πόλεων όσο και τις ιδέες και πρακτικές των αρχαίων Ελλήνων γύρω από την εκπαίδευση και τη γνώση. Ο Βασίλης Μπόκολας γεννήθηκε στο Λαύριο Αττικής το Έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα στις επιστήμες της εκπαίδευσης από το Πανεπιστήμιο Κρήτης το 2007, με υποτροφία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα ενδιαφέροντά του επικεντρώνονται στην έρευνα και τη διδακτική της ιστορίας και του πολιτισμού, με έμφαση στη διαπολιτισμική προσέγγιση καθώς και στη λειτουργική ενσωμάτωση των «νέων μέσων» στη διδασκαλία. Σήμερα είναι επιστημονικός υπεύθυνος του έργου «Οδυσσέας» (Ι.ΝΕ. ΔΙ.ΒΙ.Μ., Υπουργείο Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων) ενώ παράλληλα διδάσκει στο Ελληνοαμερικανικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα (Κολλέγιο Αθηνών-Κολλέγιο Ψυχικού) και στην Ανώτατη Σχολή Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης Αθήνας (Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε.). Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει προγράμματα σπουδών, διδακτικά εγχειρίδια, εκπαιδευτικό ψηφιακό υλικό, μελέτες και επιστημονικά άρθρα. Frans de Waal Πρωτεύοντα όντα και φιλόσοφοι Πώς εξελίχθηκε η ηθική «Είναι το ζώο μέσα μας», ακούμε να λέγεται συχνά όταν κάνουμε κάτι κακό. Γιατί όχι όμως και όταν κάνουμε κάτι καλό; Ο Φρανς ντε Βάαλ αντιμετωπίζει αυτό το ερώτημα, διερευνώντας τα βιολογικά θεμέλια ενός από τα πιο εκτιμημένα γνωρίσματα της ανθρωπότητας: της ηθικής. Το προκλητικό αυτό βιβλίο υποστηρίζει ότι η σύγχρονη εξελικτική βιολογία υιοθετεί μια υπερβολικά μουντή θεώρηση του φυσικού κόσμου, υπογραμμίζοντας τα «εγωιστικά» γονίδιά μας. Η επιστήμη παροξύνει έτσι την αμφίδρομη συνήθειά μας να κατηγορούμε τη φύση για τις κακές μας πράξεις και να αποκαλούμε ό,τι καλό κάνουμε «ανθρώπινο». Αναζητώντας την προέλευση της ηθικής όχι στην εξέλιξη αλλά στον ανθρώπινο πολιτισμό, ο συγγραφέας επιμένει ότι είμαστε ηθικοί από επιλογή και όχι εκ φύσεως. Παραθέτοντας εντυπωσιακά τεκμήρια από τις εκτεταμένες έρευνές του γύρω από τη συμπεριφορά των πρωτευόντων, αντικρούει τη «θεωρία του λούστρου», κατά την οποία η ηθική δεν είναι παρά η ισχνή επικάλυψη μιας κατά τα άλλα απεχθούς φύσης. Αντλώντας τόσο από τον Δαρβίνο όσο και από πρόσφατα επιστημονικά επιτεύγματα, αναγνωρίζει τη συνέχεια μεταξύ ανθρώπινης και ζωικής συμπεριφοράς και εξηγεί πώς εξελιχθήκαμε από μια μακρά σειρά ζώων που ενδιαφέρονται για τα αδύναμα μέλη τους και επιδίδονται στη συνεργασία μέσα από αμοιβαίες ανταλλαγές. Στηριγμένο σε μια σειρά διαλέξεων του ντε Βάαλ στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον, το βιβλίο συμπεριλαμβάνει τα σχετικά σχόλια των φιλοσόφων Peter Singer, Christine M. Korsgaard, Philip Kitcher και του συγγραφέα επιστημονικών έργων Robert Wright, μεταφέροντας έτσι μια ζωηρή διαμάχη που θα γοητεύσει όσους διερωτώνται για την προέλευση και την εμβέλεια της ανθρώπινης ηθικής. Ο Frans de Waal γεννήθηκε στην Ολλανδία το 1948 και ζει στις ΗΠΑ από το Έλαβε διδακτορικό στη ζωολογία και την ηθολογία από το Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης και σήμερα διδάσκει ψυχολογία στο Yerkes National Primate Research Center του Πανεπιστημίου Έμορυ, στην Ατλάντα. ΑΡΧΑΙΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΙ ΔΡΟΜΟΙ

4 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2015 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2015 Steve Fuller Κουν κατά Πόππερ Ο αγώνας για την ψυχή της επιστήμης Το κορυφαίο βιβλίο του Τόμας Κουν, Η δομή των επιστημονικών επαναστάσεων, παραμένει ένα από τα πιο πολυσυζητημένα ακαδημαϊκά έργα των προηγούμενων δεκαετιών, με πωλήσεις πάνω από ένα εκατομμύριο αντίτυπα σε περισσότερες από είκοσι γλώσσες. Αντίθετα, το σπερματικό έργο του Καρλ Πόππερ, Η λογική της επιστημονικής ανακάλυψης, έχει περιέλθει σε σχετική αφάνεια. Αν και οι δύο άνδρες ενεπλάκησαν μόνο μία φορά σε διαμάχη γύρω από τη φύση της επιστήμης, η κληρονομιά αυτής της αναμέτρησης δεσπόζει έκτοτε στις ειδικές και τις δημόσιες συζητήσεις επί του θέματος. Καθολικά αναγνωρισμένη ως τομή στη φιλοσοφία της επιστήμης, η σχετικιστική θεώρηση των εναλλασσόμενων επιστημολογικών παραδειγμάτων που προέβαλε ο Κουν υποστηρίζοντας ότι η επιστήμη δεν είναι παρά άλλη μια ανθρώπινη δραστηριότητα, όπως η τέχνη ή η φιλοσοφία, απλώς πιο εξειδικευμένη επικράτησε απέναντι στη θετικιστική πίστη του Πόππερ στην επαναστατική δυνατότητα της επιστήμης να διαψεύδει τα δόγματα της κοινωνίας. Ωστόσο ο Στηβ Φούλερ υποστηρίζει ότι, όχι μόνο αυτή η νίκη είχε δυσμενή αντίκτυπο στο πεδίο, αλλά και οι δύο στοχαστές παρανοήθηκαν στην πορεία. Η διαμάχη αυτή εγείρει ένα ζωτικό ερώτημα: Μπορεί η επιστήμη να παραμείνει μια ανεξάρτητη, προοδευτική δύναμη στην κοινωνία ή μήπως είναι προορισμένη να λειτουργεί ως το τεχνικό σκέλος του στρατιωτικού-βιομηχανικού συμπλέγματος; Στηριγμένη σε πρωτότυπη έρευνα μεταξύ άλλων και στα αρχεία Κουν στο ΜΙΤ ο συγγραφέας προσφέρει μια διαυγή περιγραφή της διαμάχης Κουν-Πόππερ και της σημασίας της για το μέλλον της επιστημονικής αναζήτησης. O Steve Fuller γεννήθηκε το 1959 στις Η.Π.Α. Σπούδασε ιστορία και κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο Columbia και ιστορία και φιλοσοφία της επιστήμης στο Cambridge, ενώ έλαβε το διδακτορικό του από το πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ. Δίδαξε στα πανεπιστήμια του Κολοράντο και του Πίτσμπουργκ και στο Virginia Polytechnic Institute, καθώς και σε άλλες σχολές σε όλον τον κόσμο. Έγινε καθηγητής κοινωνιολογίας και κοινωνικής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Durham και σήμερα είναι καθηγητής κοινωνικής επιστημολογίας στο Πανεπιστήμιο του Warwick. Έγινε εταίρος του Κέντρου για την Μελέτη της Διεπιστημονικότητας στο Πανεπιστήμιο του North Texas, εταίρος της Βρετανικής Ακαδημίας Κοινωνικών Επιστημών και μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών. Το 2008, ως πρόεδρος της Βρετανικής Ένωσης για την προαγωγή της Επιστήμης, οργάνωσε την παράσταση Lincoln and Darwin Live for one night only στο ετήσιο επιστημονικό φεστιβάλ της Ένωσης στο Liverpool. Kwame Anthony Appiah Κοσμοπολιτισμός Ηθική σε έναν κόσμο ξένων Ένα ηθικό μανιφέστο για έναν πλανήτη που μοιραζόμαστε με περισσότερους από έξι εκατομμύρια ξένους. Από έναν επιφανή φιλόσοφο και λογοτέχνη με εμπειρία ζωής σε τρεις ηπείρους. «Ο φίλος και συμπατριώτης μου Κβάμε Άντονυ Απάια έγραψε ένα σημαντικό βιβλίο για το μεγάλο ανθρώπινο εγχείρημα να ζήσουμε όλοι μαζί. Στον πυρήνα του βρίσκεται μια έλλογη έκκληση για αμοιβαίο σεβασμό και κατανόηση ανάμεσα στους λαούς του κόσμου. Η πίστη του Απάια στο διάλογο πέρα από σύνορα και στην αναγνώριση των υποχρεώσεών μας απέναντι στους άλλους ανθρώπους συνιστά μια ευπρόσδεκτη πρόταση για έναν κόσμο που μαστίζεται ακόμη από το φανατισμό και τη μισαλλοδοξία. Το μήνυμα του βιβλίου έχει τεράστια σημασία για το έργο των Ηνωμένων Εθνών και ελπίζω πως θα ακουστεί σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης.» KOFI A. ANNAN, Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών «Ο Κοσμοπολιτισμός είναι μια ευπρόσδεκτη προσπάθεια να αναγεννηθεί μια παλιότερη παράδοση ηθικού και πολιτικού στοχασμού και να καταδειχθεί η σημασία του για την τωρινή μας κατάσταση.» JOHN GREY, The Nation «Με τον Κοσμοπολιτισμό ο Απάια μπορεί να φαίνεται ήπιος στους τρόπους του. Αλλά στην ουσία είναι ριζοσπάστης.» STANLEY CROUCH, New York Daily News Ο Kwame Anthony Appiah είναι φιλόσοφος, θεωρητικός του πολιτισμού και μυθιστοριογράφος, με ενδιαφέρον για την πολιτική και ηθική φιλοσοφία, τη φιλοσοφία της γλώσσας και του νου και την αφρικανική πνευματική ιστορία. ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

5 ΜΑΪΟΣ 2015 ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2015 Δέσποινα-Γεωργία Κωνσταντινάκου Πολεμικές οφειλές και εγκληματίες πολέμου στην Ελλάδα Ψάχνοντας την ηθική και υλική δικαίωση μετά τον Β παγκόσμιο Πόλεμο Παρά τις διαβεβαιώσεις των Συμμάχων, που συχνά οδήγησαν σε εφησυχασμό, οι προσπάθειες των μεταπολεμικών κρατικών αρχών να διεκδικήσουν τα ελληνικά δίκαια προσέκρουσαν στη διάλυση του κρατικού μηχανισμού, στην εμφύλια σύρραξη που ακολούθησε, στην κυβερνητική και πολιτική αστάθεια και στους νέους διεθνείς συσχετισμούς του Ψυχρού Πολέμου. Έτσι, την ώρα που οι υπόλοιπες κυβερνήσεις κατέστρωναν στρατηγικές διεκδίκησης και διπλωματικές συμμαχίες συντάσσοντας υπομνήματα απαιτήσεων και λίστες εγκληματιών πολέμου, στην Ελλάδα το πάνδημο αίτημα για δικαίωση έμεινε μετέωρο. Γι αυτό και τα ζητήματα της κληρονομιάς του πολέμου εξακολούθησαν να είναι ανοιχτά. Ακόμα και σήμερα, το βασικότερο από αυτά, η διεκδίκηση των επανορθώσεων-αποζημιώσεων και του κατοχικού δανείου, εξακολουθεί να είναι παρόν στον δημόσιο διάλογο. Το βιβλίο προσπαθεί να καταδείξει στην ολότητά της την πολιτική που ακολούθησαν οι Σύμμαχοι, οι πρώην δυνάμεις του Άξονα και κυρίως η Ελλάδα στη διεκδίκηση των πολεμικών οφειλών και την ποινική δίωξη των εγκληματιών πολέμου, ίσως τις δύο πιο σημαντικές παραμέτρους στην προσπάθεια εκκαθάρισης των συνεπειών του πολέμου. Η Δέσποινα-Γεωργία Κωνσταντινάκου γεννήθηκε στην Αθήνα το Το 2012 αναγορεύτηκε διδάκτορας Νεότερης Ιστορίας του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει λάβει μέρος σε ερευνητικά προγράμματα στην Ελλάδα και το εξωτερικό και έχει συμμετάσχει στη διδασκαλία μεταπτυχιακών σεμιναρίων στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έχει δημοσιεύσει σε ελληνικά και διεθνή περιοδικά και συλλογικούς τόμους. Εκπροσώπησε την Ελλάδα σε διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα για το θέμα των γερμανικών αποζημιώσεων. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στην δεκαετία του 40, την μεταπολεμική ιστορία της Ελλάδας και την «κληρονομιά» του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Είναι μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Έρευνας και Κατάρτισης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και Ανθρωπιστικής Δράσης. Το ανά χείρας βιβλίο αποτελεί συμπληρωμένη μορφή της διδακτορικής της διατριβής. Markus Rediker Ανάμεσα στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη Ναυτική των εμπορικών πλοίων, πειρατές και ο αγγλοαμερικανικός κόσμος της θάλασσας, Οι ναύτες, οι καπετάνιοι και οι πειρατές είναι ρομαντικές ιστορικές φιγούρες που κατέχουν μια ξεχωριστή θέση στη λαϊκή και μαζική κουλτούρα, ωστόσο μέχρι τώρα η ιστορική καταγραφή της τολμηρής ζωής τους έχει παραμεληθεί εντυπωσιακά. Αυτή η λαμπρή περιγραφή του ναυτικού κόσμου του 18ου αιώνα ανασυνθέτει διεξοδικά τον κοινωνικό και πολιτισμικό περίγυρο της αγγλοσαξονικής ναυτιλίας και πειρατείας. Ο Ρέντικερ ακολουθεί τους ναυτικούς και τα πλοία τους στις ταραγμένες εμπορικές διαδρομές τους και στα λιμάνια με τις πολυάνθρωπες «κοινωνίες της προκυμαίας» τα μπορντέλα και τις μπυραρίες, τους καβγάδες και τις φυλακές ενώ συνθέτει μια υποβλητική εικόνα της ζωής τους στη θάλασσα, με τη βάναυση εργασία, τη σκληρή πειθαρχία, τις μαστιγώσεις και τους απαγχονισμούς. Η επικέντρωση του βιβλίου στην εμπειρία της θάλασσας φωτίζει την ευρύτερη ιστορική προέλαση του καπιταλισμού και την ανάπτυξη μιας διεθνούς εργατικής τάξης επικά θέματα στενά συνδεδεμένα με την καθημερινή ζωή των κοινών θαλασσοπόρων. «Το ύφος είναι διαυγές, ο τόνος σίγουρος, η τεκμηρίωση επαγγελματική και λιτή. Και το βιβλίο φτάνει σε μια θριαμβευτική κατάληξη με δύο έξοχα κεφάλαια για τον ναυτικό ως «πνεύμα της εξέγερσης» και ως πειρατή... Αυτό που διακρίνει το έργο του Ρέντικερ είναι η αταλάντευτη και απαλλαγμένη από συναισθηματισμούς επικέντρωση στην εργασία και την εμπειρία του ναυτικού μέσα στον στενόχωρο ξύλινο κόσμο του.» E.P. THOMPSON «Μια εξαιρετική μελέτη που ξεκινάει από τα χαμηλά καταστρώματα για να γνωρίσει τους ναύτες των μεγάλων θαλασσών του 18ου αιώνα... η καλύτερη ιστορία γύρω από την εργατική τάξη που έχω διαβάσει εδώ και χρόνια.» ROBERT SCHAEFFER, In These Times O Marcus Rediker, γεννήθηκε το 1951 στο Κεντάκυ των ΗΠΑ, από εργατική οικογένεια. Είναι καθηγητής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ, συγγραφέας και ακτιβιστής για ζητήματα ειρήνης και κοινωνικής δικαιοσύνης. Όπως έχει πει ο ίδιος, «Είμαι, από καταγωγή, Ουαλός, Σκωτσέζος, Ολλανδός και Τσερόκι από ανατροφή, Νότιος από γενιά, της Νέας Αριστεράς από επιλογή, πολίτης του κόσμου». ΣΎΓΧΡΟΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΝΑΥΤΙΛΙΑ - ΕΜΠΟΡΙΟ - ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

6 ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2015 Κατερίνα Γαρδίκα, Άννα Μαρία Δρουμπούκη, Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Κώστας Ράπτης Η μακρά σκιά της δεκαετίας του 40 Κληρονομιές και μνήμες. Τόμος αφιερωμένος στον Χάγκεν Φλάισερ Ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος αποτελεί αναμφίβολα το σημαντικότερο γεγονός του προηγούμενου αιώνα, καθώς καθόρισε τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων, οπλιτών και αμάχων, που συμμετείχαν σε αυτόν. Πέρα από τις επιδόσεις του στην μελέτη των όσων συνέβησαν, ο Χάγκεν Φλάισερ άνοιξε στην ελληνική ιστοριογραφία ένα νέο πεδίο, εκείνο των προσλήψεων της πολεμικής σύρραξης, της μελέτης των «πολέμων της μνήμης» που έλαβαν χώρα στο δημόσιο πεδίο σε ένα ευρύτατο γεωγραφικό πλαίσιο, από την Ευρώπη ως την Αμερική και την Ασία. Αυτή τη θεματική αφορά ο παρών συνεκτικός τόμος, με επεξεργασμένες πρωτότυπες ανακοινώσεις, αποκλειστικά επικεντρωμένες στη μακρά σκιά της δεκαετίας του 1940 και στη συμβολή της στη διαμόρφωση της ιστορικής μνήμης, της ιστορικής κουλτούρας και της δημόσιας ιστορίας στις δεκαετίες που ακολούθησαν τον πόλεμο έως και σήμερα. Τα άρθρα τού ανά χείρας τόμου φέρνουν στο προσκήνιο νέες ή εκ νέου επεξεργασμένες ιστορικές και διεπιστημονικές θεωρήσεις, πορίσματα αρχειακών και ιστοριογραφικών ερευνών που αναδεικνύουν το εύρος και τη δυναμική των ερευνητικών πεδίων οι οποίες θεμελιώθηκαν ή συνδιαμορφώθηκαν στη χώρα μας από τον Χάγκεν Φλάισερ. Η διαχείριση του ναζιστικού παρελθόντος στις χώρες του Άξονα, οι αποσιωπήσεις των πεπραγμένων των Συμμάχων κατά του Άξονα, οι σιωπές για τα θύματα, η μνήμη του Ολοκαυτώματος, η υποβάθμιση του δωσιλογισμού, οι ιστοριογραφικές διαμάχες για τη δεκαετία του 1940, οι σύγχρονοι πόλεμοι της μνήμης ή της λήθης αποτελούν ορισμένες μόνο από τις θεματικές του τόμου, ο οποίος αποτελεί καταρχάς εύλογο αν σκεφτεί κανείς τον τιμώμενο ιστορικό ένα γόνιμο πεδίο συνάντησης της ελληνικής με τη γερμανική και την ευρύτερη ευρωπαϊκή ιστορία και ιστοριογραφία. O τόμος διακρίνεται σε πέντε ενότητες: η πρώτη αναφέρεται στις ευρωπαϊκές πολιτικές και πρακτικές της μνήμης τόσο των νικητών όσο και των ηττημένων. Η δεύτερη επικεντρώνεται στη γενοκτονία των Εβραίων και η τρίτη στην αντίσταση και στον δωσιλογισμό στην Ελλάδα. Η τέταρτη αφιερώνεται στον τρόπο που η πολιτική, η ιστορία και η λογοτεχνία διαχειρίστηκαν τις τραυματικές μνήμες της περιόδου, ενώ η τελευταία ενότητα περιέχει ανακοινώσεις για τις συγκρούσεις και τις διαμάχες γύρω από τη δεκαετία του 1940 στην ελληνική και τη διεθνή ιστοριογραφία. Η Κατερίνα Γαρδίκα είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια στο τµήµα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών. Διδάσκει Νεότερη Ελληνική Ιστορία και έχει γράψει µελέτες σχετικές µε την ελληνική πολιτική ιστορία, µεταξύ των οποίων το βιβλίο Προστασία και εγγυήσεις. Η πρόσφατη έρευνά της επικεντρώνεται στην ιστορία της ελονοσίας. Ο Κώστας Ράπτης είναι επίκουρος καθηγητής Νεότερης Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Βιέννης. Τα κύρια πεδία της διδασκαλίας σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο, της ερευνητικής δραστηριότητας και των δημοσιεύσεών του, ελληνόγλωσσων και ξενόγλωσσων, είναι η ιστορία των ευρωπαϊκών ελίτ και ειδικότερα των αστικών τάξεων και της αριστοκρατίας, η ιστορία του φύλου ο εθνικισμός στην Αψβουργική Μοναρχία, η ιστορία της Κεντρικής Ευρώπης και ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος. O Βαγγέλης Καραμανωλάκης είναι επίκουρος καθηγητής Θεωρίας και Ιστορίας της Ιστοριογραφίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας (Πανεπιστήμιο Αθηνών) και γενικός γραμματέας του Διοικητικού Συμβουλίου των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (Α.Σ.Κ.Ι.). Το 2004 υποστήριξε τη διατριβή του στο ίδιο Πανεπιστήμιο και το 2006 εκδόθηκε επεξεργασμένη μορφή της με τον τίτλο: Η συγκρότηση της ιστορικής επιστήμης και η διδασκαλία της ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Η Άννα Μαρία Δρουμπούκη σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία και έλαβε μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης στις Μουσειακές Σπουδές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Είναι διδάκτορας Νεότερης Ιστορίας στο ίδιο πανεπιστήμιο. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στη μνήμη της δεκαετίας του 40, το Ολοκαύτωμα, τις μνημονικές σπουδές και την πολιτισμική ιστορία. Έχει δημοσιεύσει σε ελληνικά και διεθνή περιοδικά και συλλογικούς τόμους. Το 2014 εκδόθηκε επεξεργασμένη μορφή της διδακτορικής της διατριβής, Μνημεία της Λήθης. Ίχνη του Β Παγκοσμίου Πολέμου στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. ΣΎΓΧΡΟΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

7 ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2015 ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2015 Antoine Wilson Panorama City Ο εικοσιοχτάχρονος Όπεν Πόρτερ ένας ανοιχτόκαρδος γυαλάκιας ποδηλάτης που, όπως λέει ο ίδιος, «μαθαίνει αργά» νομίζει ότι πεθαίνει. Από το κρεβάτι του νοσοκομείου, για χάρη του αγέννητου γιού του, καταγράφει στο κασετόφωνο μια ιστορία ωρίμανσης και αυτογνωσίας: πώς από «τρελός του χωριού» έγινε «άνθρωπος του κόσμου». Με μια απρόσμενα ελκυστική και σοφή φωνή, αφηγείται σαράντα μέρες και νύχτες περιήγησης στα φαστφουντάδικα, τις εκκλησιαστικές οργανώσεις και τους ψυχολόγους του Σαν Φρανσίσκο, με όλες του τις αμφιταλαντεύσεις ανάμεσα σε ανθρώπους πεισμένους ότι ο δικός τους δρόμος είναι και ο πιο κατάλληλος γι αυτόν ώσπου να βρει ο ίδιος τον ιδιαίτερο δρόμο του μέσα από μια αναζήτηση που είναι ταυτόχρονα απολαυστική τέχνη και φιλόπονη επιστήμη. Γεμάτο αφοπλιστικό χιούμορ και υπόγειες συγκινήσεις, το βιβλίο μάς κάνει να δούμε τον κόσμο, και τη θέση μας μέσα σ αυτόν, με νέα μάτια. «Αυτό το αστείο και σοφό μυθιστόρημα μας θυμίζει ότι η καλύτερη μυθοπλασία βαδίζει πάνω στη λεπτή γραμμή μεταξύ τραγωδίας και κωμωδίας. Με τα αυτιά συντονισμένα με ακρίβεια στη μουσική της γλώσσας κι ένα διαυγές πνεύμα επιδέξια κρυμμένο πίσω από τον επίμονο μονόλογο του ήρωά του, ο Αντουάν Γουίλσον έγραψε ένα περίπλοκο μυθιστόρημα που μας κάνει να γελάμε και να κλαίμε.» YIYUN LI, συγγραφέας του Gold Boy, Emerald Girl «Ένα δώρο... Μια εκπληκτική αφήγηση που προσφέρει όλες τις χαρές της ειρωνείας χωρίς το κεντρί της... Ο μέγας θρίαμβος του βιβλίου είναι ότι ο Όπεν ωριμάζει χωρίς να χαλάει.» AMY PARKER, Los Angeles Review of Books «...σαγηνευτικό και παράλογο, τρομερά αστείο και, πάνω απ όλα, ανθρώπινο απ την αρχή ως το τέλος.» PAUL HARDING, συγγραφέας του Tinkers, (βραβείο Pulitzer) Ο Antoine Wilson γεννήθηκε το 1971 στο Μόντρεαλ. Έχει δημοσιεύσει δουλειές του σε περιοδικά όπως το The Paris Review, Story Quarterly, Best New American Voices, και είναι συνεργάτης στο A Public Space. Έχει εκδώσει τα μυθιστορήματα: The Interloper (2007) και Panorama City (2012). Ζει και σερφάρει στο Λος Άντζελες. Peter Buwalda Bonita Avenue Ο Σιμ Σιγκέριους, πρύτανης ενός από τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια της Ολλανδίας και προαλειφόμενος για υπουργός Παιδείας, αγαπάει την τζαζ, τα σπορ, το σεξ και τα άλλα ωραία πράγματα της ζωής. Αντιμετωπίζει τις κόρες της δεύτερης γυναίκας του σα δικές του ώσπου μια νύχτα, καθώς σερφάρει στα πορνοσάιτ του διαδικτύου, ανακαλύπτει μια καλλονή που του θυμίζει τη μία... Το πρόβλημα είναι ότι την ίδια ανακάλυψη έχει κάνει και ο γιος του από προηγούμενο γάμο, ο οποίος, όπως ελάχιστοι γνωρίζουν, είχε καταδικαστεί για φόνο και, τώρα που αποφυλακίστηκε, βρίσκει την ευκαιρία να τον εκβιάσει. Σ έναν κόσμο όπου κανείς δεν είναι αυτό που δείχνει κι όπου το τρεμοφέγγισμα της εικόνας κρύβει ένα μάγμα ορμών και άνομων παθών, η βίαιη εισβολή της αλήθειας προκαλεί μια έκρηξη που ρίχνει τα άτομα στην τροχιά ανεξέλεγκτων πεπρωμένων. Επικράτεια του σεξ, πλανητική ισχύς του διαδικτύου, ακραία βία της εικόνας και κατάλυση κάθε ηθικής σπάνια ένας συγγραφέας κάνει την εμφάνισή του μ ένα τόσο φιλόδοξο και πολυδιάστατο μυθιστόρημα, δουλεμένο αριστοτεχνικά μέχρι την παραμικρή λεπτομέρεια. «Στην απίστευτη δύναμη αυτού του βιβλίου συντείνει οπωσδήποτε η περιπλοκότητα των προσώπων και οι εκπλήξεις της αφήγησης, μέχρι το αδιανόητο τέλος... Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το Μπονίτα Άβενιου αρχίζει σαν ένα πανεπιστημιακό μυθιστόρημα, συνεχίζει σαν ένα ψυχολογικό θρίλερ και τελειώνει σαν νουάρ.» NATALIE LEVISALLES, Libération «Πυκνό, πλημμυρισμένο από οργή και στυγερές δολοπλοκίες, πρόκειται για το έργο ενός παράδοξου ηθοπλάστη και ταυτόχρονα ενός μυθιστοριογράφου που ήδη ελέγχει απολύτως τα μέσα του.» OLIVIER MONY, Livres Hebdo Ο Peter Buwalda, γεννημένος το 1971, ήταν δημοσιογράφος και επιμελητής σε εκδοτικό οίκο, προτού αφιερωθεί πλήρως στο γράψιμο. Το Bonita Avenue είναι μια μεγάλη επιτυχία που έχει ήδη μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

8 ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2015 AMELIE NOTHOMB Πράξη κυριαρχίας «Υπάρχει μια στιγμή, ανάμεσα στη δεκάτη πέμπτη και τη δεκάτη έκτη γουλιά σαμπάνιας, όπου κάθε άνθρωπος είναι ένας αριστοκράτης.» Η ζωή του Μπατίστ Μπορντάβ, ανιαρή και κοινότοπη ώς τότε, αλλάζει απότομα μια μέρα όταν ένας άνδρας τού χτυπάει την πόρτα και πεθαίνει απροσδόκητα μέσα στο σπίτι του. Μην ξέροντας τι να κάνει, καταλήγει να υιοθετήσει την ταυτότητα του νεκρού, για να ανακαλύψει έτσι μια ζωή βουτηγμένη στην πολυτέλεια και τη σαμπάνια, με τη συντροφιά μιας υπέροχης γυναίκας. Ώσπου το παρελθόν θα τον προλάβει... Η Amélie Nothomb γεννήθηκε το 1967 στο Κόμπε της Ιαπωνίας, από οικογένεια βέλγων διπλωματών, και ακολούθησε τους γονείς της σε διάφορα μέρη του κόσμου. Σπούδασε ρομανικές γλώσσες στο ελεύθερο πανεπιστήμιο των Βρυξελλών και εργάστηκε ως διερμηνέας στην Ιαπωνία. Σήμερα ζει στο Παρίσι και στις Βρυξέλλες. «Γραφομανής», όπως αυτοχαρακτηρίζεται, δημοσιεύει ανελλιπώς κάθε φθινόπωρο, από το 1992, ένα μυθιστόρημα που γίνεται αμέσως μπεστ σέλερ. Έχει τιμηθεί με πολλές διακρίσεις (συμπεριλαμβανομένου του Grand Prix de l Académie Française), ενώ βιβλία της διασκευάζονται για το θέατρο, την όπερα και τον κινηματογράφο. Τα έργα της στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια) είναι: Hygiène de l assassin (1992), Le Sabotage amoureux (1993), Les Combustibles (1994), Les Catilinaires (1995), Péplum (1996), Attentat (1997), Mercure (1998), Stupeur et tremblements (1999), Métaphysique des tubes (2000), Cosmétique de l ennemi (2001), Robert des noms propres (2002), Antéchrista (2003), Biographie de la faim (2004), Acide sulfurique (2005), Journal d hirondelle (2006), Ni d Ève ni d Adam (2007), Le Fait du prince (2008), Le Voyage d hiver (2009), Une forme de vie (2010), Tuer le père (2011), Barbe bleue (2012), La nostalgie heureuse (2013). ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ