Λέξεις κλειδιά: µουσική παιδαγωγική, µουσικές έννοιες, ερευνητικές προσεγγίσεις

Transcript

1 Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας Παιδαγωγικό Τµήµα Προσχολικής Εκπαίδευσης Τίτλος Μαθήµατος: Βασικές Έννοιες και Σύγχρονοι Προβληµατισµοί της Μουσικής Παιδαγωγικής Κωδικός Μαθήµατος: ΚΤ1360 Διδάσκων: Κανελλόπουλος Παναγιώτης, Κύκλος Σπουδών: Τέχνες Είδος Μαθήµατος: Υποχρεωτικό Εξάµηνο: 1 Μονάδες ECTS: 3 Περιγραφή του µαθήµατος - στόχοι: Η µουσική είναι πολύ σηµαντική υπόθεση για να την αφήσουµε στους µουσικούς τονίζει ο Christopher Small. Στόχος του µαθήµατος αυτού είναι να εισάγει τους φοιτητές και τις φοιτήτριες του Παιδαγωγικού Τµήµατος Προσχολικής Εκπαίδευσης στις βασικές έννοιες της µουσικής καθώς και στις βασικές αρχές της µουσικής παιδαγωγικής µε ιδιαίτερη έµφαση στην προσχολική ηλικία και µε τρόπο ώστε να µπορέσουν να θέσουν τις βάσεις για τη δηµιουργική και συστηµατική χρησιµοποίηση της µουσικής στα πλαίσια της καθηµερινής τους παιδαγωγικής πράξης. Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στην κριτική διερεύνηση βασικών µουσικών εννοιών, καθώς και στη βιωµατική τους κατανόηση. Ταυτόχρονα επιχειρούµε µιαν εισαγωγή στις βασικές σύγχρονες φιλοσοφικές τάσεις (αισθητική, πραξιακή, µετα-δοµιστική προσέγγιση) και παρουσιάζουµε τις κύριες προσεγγίσεις των κοινωνικο-πολιτισµικών διαστάσεων της µουσικής παιδαγωγικής. Επίσης επικεντρώνουµε την προσοχή µας στις ερευνητικές προσεγγίσεις της µελέτης της µουσικής δηµιουργικότητας των παιδιών, και σε προσεγγίσεις της µουσικής ανάπτυξης (µε ιδιαιτερη έµφαση στη γνωσιακή και κοινωνικο-πολιτισµκή προσέγγιση). Τέλος παρουσιάζονται οι βασικές αρχές των κύριων µουσικοπαιδαγωγικών συστηµάτων (Orff, Dalcroze, Kodaly), ενώ µεγάλη έµφαση δίνεται στη µουσικοπαιδαγωγική προσεγγίση του κινήµατος για τη δηµιουργική µουσική στην εκπαίδευση που αναπτύχθηκε στον Αγγλοσαξωνικό χώρο µετά το Αξιολόγηση: Η αξιολόγηση του µαθήµατος περιλαµβάνει γραπτές εξετάσεις στο τέλος του εξαµήνου, καθώς και δοκιµασίες κατανόησης µουσικών εννοιών. Ταυτόχρονα απαιτείται η εκπόνηση εργασίας η οποία εστιάζει στην καταγραφή των προσωπικών τρόπων απόκρισης σε µια σειρά πολύ διαφορετικών µουσικών τις οποίες οι φοιτήτριες και φοιτητές ακούνε στο youtube (π.χ. Sonic Youth, H. W. Henze, Toumani Diabate, Μάνος Χατζιδάκις, John Cage, Milea Davis) και στη διερεύνηση των βασικών χαρακτηριστικών του είδους στο οποίο ανήκoυν και του κοινωνικο-πολιτισµικού πλαισίου µέσα στο οποίο δηµιουργήθηκαν. Διδακτική Μεθοδολογία: Διαλέξεις- Εργαστήριακές ασκήσεις βιωµατικής κατανόησης Διδακτέα - εξεταστέα ύλη και βιβλιογραφία του µαθήµατος: Ως διδακτέα και εξεταστέα ύλη του µαθήµατος θεωρούνται τα περιεχόµενα των σεµιναρίων (διαλέξεις, ασκήσεις), τα κείµενα του φακέλου των διδακτικών σηµειώσεων, καθώς και τα αντίστοιχα συγγράµµατα. Λέξεις κλειδιά: µουσική παιδαγωγική, µουσικές έννοιες, ερευνητικές προσεγγίσεις

2 της µουσικής εκπαίδευσης, ψυχολογία, κοινωνιολογία και ανθρωπολογία της µουσικής, µουσικοπαιδαγωγικά συστήµατα, µουσική δηµιουργικότητα. Διάγραµµα περιεχοµένων του µαθήµατος: 1η εβδοµάδα Προσδιορίζοντας τον τρόπο προσέγγισης της µουσικής και της παιδαγωγικής της σε ένα παιδαγωγικό τµήµα: κριτική θεώρηση του τρίπτυχου: µουσική - µουσική µάθηση - παιδική ηλικία Η ανάδυση της παιδοκεντρικής προσέγγισης της µουσικής παιδαγωγικής - ιστορικό και εννοιολογικό πλαίσιο Υπάρχει σιωπή; Δύο ασκήσεις του R. Murray Schafer για την ευαισθητοποίση στους ήχους του περιβάλλοντος και την προβληµατοποίηση της έννοιας της σιωπής. Η µουσική ως µέρος της κουλτούρας και του πολιτισµού (culture vs. civilisation) Cage J. (1982). Οn Silence (αποσπ.). Συν & Πλην, τ. 4. Cox, G. (2006), Historical perspectives, in G. McPherson (ed.), The Child as Musician: A Handbook of Musical Development, pp , Oxford: Oxford University Press. Small, C. (1983). Μουσική, Κοινωνία, Παιδεία. Αθήνα: Νεφέλη. 2η εβδοµάδα Μουσική και κοινωνικές διακρίσεις ιδεολογία και µουσικός αποκλεισµός (συζήτηση επάνω στο κείµενο της Ελένη Βαρίκα (2013): Μπορεί µια νέγρα να είναι ποιήτρια; Η µουσική ως (α) corpus έργων, (β) κοινωνικοπολιτισµική πράκτική (γ) βίωµα: επιστηµολογικές καταβολές των τριών οπτικών η µουσική παιδαγωγική στα πλαίσια του ευρύτερου πεδίου της µουσικής έρευνας Ήχος - τόνος - θόρυβος Ορίζοντας τη µουσική δια της µαιευτικής µεθόδου. Προς έναν περιεκτικό (inclusive) ορισµό: R Murray-Schafer, John Blacking, Ian Cross. Βαρίκα, Ε. (2013). Οι Απόβλητοι του Κόσµου: Μορφές του Παρία. Αθήνα: Πλέθρον. Blacking, J. (1981/1973). Η Έκφραση της Ανθρώπινης Μουσικότητας. Αθήνα: Νεφέλη. Cook, N. (2007). Μουσική: όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε (µετάφραση Ι. Φούλιας). Ειδική έκδοση για την εφηµερίδα «Το Βήµα», Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα. Cross, I. (2010). Music and evolution: consequences and causes. Contemporary Music Review, 22(3), Michels, U. (1992). Άτλας της Μουσικής. Αθήνα: Νάκας. Murray-Schafer, R. (1986). The Thinking Ear. Toronto: Arcana.

3 3η εβδοµάδα Μουσική και ταλέντο: όψεις µιας βαθειάς πηγής προκαταλήψεων Η Μουσική ως διαµεσολαβηµένη πολιτισµική πρακτική Η θεωρία της Lucy Green για την διττή υπόσταση του µουσικού νοήµατος - προς µια κοινωνιολογική προσέγγιση της ταύτισης µε συγκεκριµένα µουσικά είδη ή της απόρριψής τους Τα χαρακτηριστικά του ήχου: υψος ένταση διάρκεια ηχόχρωµα Ένταση - διαβαθµίσεις της δυναµικής / ορολογία Παλµός - tempo (accelerando-ritenuto) - µέτρο (συµµετρικό - ασύµετρο) Αντωνόπουλος, Α. (1999). Από την Τονική στη Σύγχρονη Μουσική Θεωρία. Αθήνα: Τηπωθήτω. Green, L. (2008). Music on Deaf Ears. Manchester: Manchester University Press. Michels, U. (1992). Άτλας της Μουσικής. Αθήνα: Νάκας. 4η εβδοµάδα Οι έννοιες του ρυθµού και της µελωδίας Ο ρόλος και τα είδη της µουσικής σηµειογραφίας: παιδαγωγικά ζητήµατα που ανακύπτουν Κάρολυι, Ό. (1983). Εισαγωγή στη µουσική (µτφρ. Τρισεύγενη Καλοκύρη). Αθήνα: Νεφέλη. Murray-Schafer, R. (1986). The Thinking Ear. Toronto: Arcana. Vella, R. (2003). Sounds in Space, Sounds in Time. London: Boosey & Hawkes. 5η εβδοµάδα Και πάλι για τον Ρυθµό: metrical time - durational time - organic time (Vella). Κατανόηση των σχέσεων της έννοιας του ρυθµού µε τις έννοιες µέτρο και παλµός. συνήχηση - συγχορδία - cluster αρµονία - διαστήµατα (διάφωνα - σύµφωνα) Αντωνόπουλος, Α. (1999). Από την Τονική στη Σύγχρονη Μουσική Θεωρία. Αθήνα: Τηπωθήτω. Κάρολυι, Ό. (1983). Εισαγωγή στη µουσική (µτφρ. Τρισεύγενη Καλοκύρη). Αθήνα: Νεφέλη. Vella, R. (2003). Sounds in Space, Sounds in Time. London: Boosey & Hawkes.

4 6η εβδοµάδα Συστηµατοποίηση των µουσικών εννοιών µε βάση το τρίπτυχο χώρος/χρόνος/εκφορά Η ιδιαιτερότητα (specificity) της µουσικής εµπειρίας J. Wolff, K. Swanwick: παιδαγωγικές συνέπειες H θεωρία της S. Langer: Η µουσική ως σηµαίνουσα µορφή: παιδαγωγικές συνέπειες Swanwick, K. (1988). Music, Mind and Education. London: Routledge. Swanwick, K. (2010). H Φύση και η Ανάπτυξη της Καλλιτεχνικής Γνώσης. Στο Κανελλόπουλος, Π. Α. & Ν. Τσαφταρίδης (επιµ.), Η Τέχνη στην Εκπαίδευση η Εκπαίδευση στην Τέχνη. Αθήνα: Νήσος. Storr, A. (1991). H Δυναµική της Δηµιουργίας. Αθήνα: Κάλβος. 7η εβδοµάδα Η µουσική ως επιτέλεση / σύνθεση - εκτέλεση - αυτοσχεδιασµός εισαγωγή στην έννοια της κλίµακας - βασικές µορφές µονοφωνία - πολυφωνία Συλλογική δηµιουργία ενός κοµµατιού: µέσα από τη διαδικασία δηµιουργίας του και τα χαρακτηριστικά του συζητάµε τις έννοιες που έχουµε εξετάσει ως τώρα. Αντωνόπουλος, Α. (1999). Από την Τονική στη Σύγχρονη Μουσική Θεωρία. Αθήνα: Τηπωθήτω. Paynter, J. (1976), The role of creativity in the school music curriculum, in M. Burnett (ed.), Music education review: A handbook for music teachers, vol. 1, pp. 3 27, London: Chappell. & Co. 8η εβδοµάδα Προσεγγίσεις της µουσικής ανάπτυξης Ρυθµικό solfége: Καταγραφή και ανάγνωση απλών ρυθµών µε σηµειογραφία - ολόκληρο, ήµισυ, τέταρτο, όγδοο, δέκατο έκτο. Ηχηρές κινήσεις Orff Μουσικές έννοιες: glissando, συγκοπή, Έκταση, Register Hargreaves, D. (2003). Η Αναπτυξιακή Ψυχολογία της Μουσικής. Αθήνα: Fagotto.

5 McPherson, G. (Επιµ.) (2006). The child as musician: a handbook of musical development. Oxford: Oxford University Press 9η εβδοµάδα Ερευνητικές προσεγγίσεις της µελέτης της µουσικής δηµιουργικότητας των παιδιών Βασικές τάσεις στη φιλοσοφία της µουσικής παιδαγωγικής: Πραξιαλισµός vs. Αισθητική Eκπαίδευση Ρυθµικό solfége ΙΙ αποσπασµάτων Elliott, D. (1995). Music Matters: A New Philosophy of Music Education. New York: Oxford University Press. Swanwick, K. (2010). H Φύση και η Ανάπτυξη της Καλλιτεχνικής Γνώσης. Στο Κανελλόπουλος, Π. Α. & Ν. Τσαφταρίδης (επιµ.), Η Τέχνη στην Εκπαίδευση η Εκπαίδευση στην Τέχνη. Αθήνα: Νήσος. Reimer, B. (1989). A Philosophy of Music Education. New Jersey: Prentice Hall. 10η εβδοµάδα Δηµιουργικότητα και µουσική παιδαγωγική Αναπτυξιακές θεωρίες της µουσικής δηµιουργικότητας των µουσικών εννοιών που έχουµε εισάγει στα προηγούµενα Απόπειρα συλλογικής δηµιουργίας Διονυσίου, Ζ. (2008). Η ανάπτυξη της δηµιουργικότητας στη σχολική µουσική εκπαίδευση. Στο Ζωή Διονυσίου & Σοφία Αγγελίδου (επιµ.), Σχολική Μουσική Εκπαίδευση: McPherson, G. (Επιµ.) (2006). The Child as Musician: A handbook of Musical Development. Oxford: Oxford University Press 11η εβδοµάδα J. Bruner: τα 4 µοντέλα ανάπτυξης της σχέσης µε τη γνώση: µουσικοπαιδαγωγικές συνέπειες D. Elliott: µορφές µουσικής γνώσης Σύγχρονες απόψεις για τη σχέση τυπικής και άτυπης µουσικής µαθησης (Formal vs. Informal music education) Η έννοια του παιδικού τραγουδιού - τραγούδια των παιδιών - τραγουδια για παιδιά - διδασκαλία τραγουδιού - δηµιουργία τραγουδιών µαζί µε τα παιδιά

6 Bruner, J. S. (1996). The Culture of Education. Cambridge, MA: Harvard University Press. Davies, C. (1992). Listen to my song: a study of songs invented by children aged 5 to 7 years. British Journal of Music Education, 9, Green, L. (2008a). Music, Informal Learning and the School: A New Classroom Pedagogy. London: Ashgate. Kanellopoulos, P. A. & Wright, R. W. (2012). Improvisation as an informal music learning process: Implications for teacher education. In Lauri Väkevä & Sidsel Karlsen (Eds.), Future prospects for music education: Corroborating informal learning pedagogy. Cambridge: Cambridge Scholars Publishing. Σωτηροπούλου-Ζορµπαλά (2005). Συγχρονα δεδοµένα για τη διδασκαλία τραγουδιού. Στο Ζωή Διονυσίου & Σοφία Αγγελίδου (επιµ.), Σχολική Μουσική Εκπαίδευση: Κανελλόπουλος, Π. Α. (2009). Μια Κοινωνικο-πολιτισµική Προσέγγιση στη Μελέτη της Παιδικής Μουσικής Έκφρασης και Δηµιουργικότητας. Στο Μ. Πουρκός (Επιµ.), Τέχνη, Παιχνίδι, Αφήγηση : Ψυχολογικές και Ψυχοπαιδαγωγικές Διαστάσεις (σσ ).αθήνα: Τόπος. 12η εβδοµάδα Η άνοιξη της µουσικής παιδαγωγικής στις αρχές του 20 ου αιώνα: Orff, Dalcroze, Kodaly. Σχεδιάζοντας ένα µάθηµα µουσικής: Σύνθεση-Αυτοσχεδιασµός-Εκτέλεση-Ακρόαση Αρζιµάνογλου, Λ. (1996). Dalcoze. Ρυθµοί. Καραδήµου-Λιάτσου, Π. (2003). Η µουσικοπαιδαγωγική τον 20 ο αιώνα. Αθήνα: Οrfheus. Κοκκίδου Μ. (2008) Σχεδιασµός και ανάπτυξη του ηµερήσιου µαθήµατος µουσικής. Στο Ζωή Διονυσίου & Σοφία Αγγελίδου (επιµ.), Σχολική Μουσική Εκπαίδευση: Ματέυ, Πολυξένη. (1986). Ρυθµική. Αθήνα: Νάσος. Σταυρίδης, Μ. Γ. (2000). Μουσική αγωγή και παιδεία. Αθήνα: Gutenberg (σσ ). Τσαφταρίδης, Ν. (1997). Μουσική, Κίνηση, Λόγος: Η Στοιχειοδοµική Μουσική στο Παιδαγωγικό Έργο Orff. Αθήνα: Νήσος. 13η εβδοµάδα Το κίνηµα της δηµιουργικής µουσικής στην εκπαίδευση Η µουσική ως κοινωνική πράξη: "µουσικοτροπώντας" µε τα µάτια του Christopher Small Καταληκτική συζήτηση Finney, J. (2011). Music Education in England, London: Ashgate. Κανελλόπουλος, Π. Α. (2011). Ο Κρίστοφερ Σµολ και η ανατροπή του µουσικοπαιδαγωγικου Κανόνα. Approaches: Μουσικοθεραπεία & Ειδική Μουσική Παιδαγωγική, 3(2), Retrived from:

7 Kanellopoulos, P. A. (2011). Cage s short visit to the classroom: Experimental music in music education A sociological view on a radical move. Στο J. O Flynn (Ed.), Proceedings of the 6th International Symposium on the Sociology of Music Education, held at Mary Immaculate College, University of Limerick, Ireland (5th - 9th July 2009). Καραδήµου-Λιάτσου, Π. (2003). Η µουσικοπαιδαγωγική τον 20 ο αιώνα. Αθήνα: Οrfheus. Small, C. (2010). Μουσικοτροπώντας. Θεσσαλονίκη: Ιανός. Βιβλιογραφία: Αντωνόπουλος, Α. (1999). Από την Τονική στη Σύγχρονη Μουσική Θεωρία. Αθήνα: Τηπωθήτω. Blacking, J. (1981/1973). Η Έκφραση της Ανθρώπινης Μουσικότητας. Αθήνα: Νεφέλη. Bruner, J. S. (1996). The Culture of Education. Cambridge, MA: Harvard University Press. Cage J. (1982). Οn Silence (αποσπ.). Συν & Πλην, τ. 4. Cook, N. (2007). Μουσική: όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε (µετάφραση Ι. Φούλιας). Ειδική έκδοση για την εφηµερίδα «Το Βήµα», Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα. Cox, G. (2006), Historical perspectives, in G. McPherson (ed.), The Child as Musician: A Handbook of Musical Development, pp , Oxford: Oxford University Press. Cross, I. (2010). Music and evolution: consequences and causes. Contemporary Music Review, 22(3), Davies, C. (1992). Listen to my song: a study of songs invented by children aged 5 to 7 years. British Journal of Music Education, 9, Dennis, B. (1970). Experimental Music in Schools. London: Oxford University Press. Elliott, D. (1995). Music Matters: A New Philosophy of Music Education. New York: Oxford University Press. Finney, J. (2011). Music Education in England, London: Ashgate. Green, L. (2008). Music on Deaf Ears. Manchester: Manchester University Press. Green, L. (2008a). Music, Informal Learning and the School: A New Classroom Pedagogy. London: Ashgate. Hargreaves, D. (2003). Η Αναπτυξιακή Ψυχολογία της Μουσικής. Αθήνα: Fagotto. Kanellopoulos, P. A. (2011). Cage s short visit to the classroom: Experimental music in music education A sociological view on a radical move. Στο J. O Flynn (Ed.), Proceedings of the 6th International Symposium on the Sociology of Music Education, held at Mary Immaculate College, University of Limerick, Ireland (5th - 9th July 2009). Kanellopoulos, P. A. & Wright, R. W. (2012). Improvisation as an informal music learning process: Implications for teacher education. In Lauri Väkevä & Sidsel Karlsen (Eds.), Future prospects for music education: Corroborating informal learning pedagogy. Cambridge: Cambridge Scholars Publishing. McPherson, G. (Επιµ.) (2006). The Child as Musician: A handbook of Musical Development. Oxford: Oxford University Press Michels, U. (1992). Άτλας της Μουσικής. Αθήνα: Νάκας. Murray-Schafer, R. (1986). The Thinking Ear. Toronto: Arcana.

8 Paynter, J. (1976). The role of creativity in the school music curriculum. Ιn M. Burnett (ed.), Music education review: A handbook for music teachers, vol. 1, pp. 3 27, London: Chappell. & Co. Reimer, B. (1989). A Philosophy of Music Education. New Jersey: Prentice Hall. Small, C. (1983). Μουσική, Κοινωνία, Παιδεία. Αθήνα: Νεφέλη. Storr, A. (1991). H Δυναµική της Δηµιουργίας. Αθήνα: Κάλβος Swanwick, K. (1988). Music, Mind and Education. London: Routledge. Swanwick, K. (2010). H Φύση και η Ανάπτυξη της Καλλιτεχνικής Γνώσης. Στο Κανελλόπουλος, Π. Α. & Ν. Τσαφταρίδης (επιµ.), Η Τέχνη στην Εκπαίδευση η Εκπαίδευση στην Τέχνη. Αθήνα: Νήσος. Vella, R. (2003). Sounds in Space, Sounds in Time. London: Boosey & Hawkes. Αρζιµάνογλου, Λ. (1996). Dalcoze. Ρυθµοί. Διονυσίου, Ζ. (2008). Η ανάπτυξη της δηµιουργικότητας στη σχολική µουσική εκπαίδευση. Στο Ζωή Διονυσίου & Σοφία Αγγελίδου (επιµ.), Σχολική Μουσική Εκπαίδευση: Κανελλόπουλος, Π. Α. (2009). Μια Κοινωνικο-πολιτισµική Προσέγγιση στη Μελέτη της Παιδικής Μουσικής Έκφρασης και Δηµιουργικότητας. Στο Μ. Πουρκός (Επιµ.), Τέχνη, Παιχνίδι, Αφήγηση : Ψυχολογικές και Ψυχοπαιδαγωγικές Διαστάσεις (σσ ).αθήνα: Τόπος. Κανελλόπουλος, Π. Α. (2011). Ο Κρίστοφερ Σµολ και η ανατροπή του µουσικοπαιδαγωγικου Κανόνα. Approaches: Μουσικοθεραπεία & Ειδική Μουσική Παιδαγωγική, 3(2), Retrived from: Κανελλόπουλος, Π. Α. & Ν. Τσαφταρίδης (2010). Η Τέχνη στην Εκπαίδευση η Εκπαίδευση στην Τέχνη. Αθήνα: Νήσος. Καραδήµου-Λιάτσου, Π. (2003). Η µουσικοπαιδαγωγική τον 20 ο αιώνα. Αθήνα: Οrfheus. Κάρολυι, Όττο. (1983). Εισαγωγή στη µουσική (µτφρ. Τρισεύγενη Καλοκύρη). Αθήνα: Νεφέλη. Κοκκίδου Μ. (2008) Σχεδιασµός και ανάπτυξη του ηµερήσιου µαθήµατος µουσικής. Στο Ζωή Διονυσίου & Σοφία Αγγελίδου (επιµ.), Σχολική Μουσική Εκπαίδευση: Ματέυ, Π. (1986). Ρυθµική. Αθήνα: Νάσος Σταυρίδης, Μ. Γ. (2000). Μουσική αγωγή και παιδεία. Αθήνα: Gutenberg (σσ ) Σωτηροπούλου-Ζορµπαλά (2005). Συγχρονα δεδοµένα για τη διδασκαλία τραγουδιού. Στο Ζωή Διονυσίου & Σοφία Αγγελίδου (επιµ.), Σχολική Μουσική Εκπαίδευση: Τσαφταρίδης, Ν. (1997). Παιδαγωγικό Έργο Orff. Αθήνα: Νήσος. Μουσική, Κίνηση, Λόγος: Η Στοιχειοδοµική Μουσική στο

9 Τέχνη στην εκπαίδευση Εκπαίδευση στην τέχνη Κωδικός Βιβλίου στον Εύδοξο: ΈΈκδοση: α/2010 Συγγραφείς: Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Νικόλας Τσαφταρίδης (επιμ.) ISBN: Τύπος: Σύγγραμμα Διαθέτης (Εκδότης): ΚΑΠΟΛΑ ΚΩΝ. ΠΑΓΩΝΑ Ζητήματα Μουσικής Παιδαγωγικής Κωδικός Βιβλίου στον Εύδοξο: ΈΈκδοση: 1/2009 Συγγραφείς: Παπαπαναγιώτου Ξανθούλα ISBN: Τύπος: Σύγγραμμα Διαθέτης (Εκδότης): Ελληνική ΈΈνωση για τη Μουσική Εκπαίδευση Μουσική για παιδιά και για έξυπνους μεγάλους Κωδικός Βιβλίου στον Εύδοξο: 9786 Αριθμός τόμου: A ΈΈκδοση: 6 Συγγραφείς: Μιχάλης Γρηγορίου ISBN: Τύπος: Σύγγραμμα Διαθέτης (Εκδότης): Ι. Δουβίτσας & ΣΙΑ Ε.Ε. Η ΜΟΥΣΙΚΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ Κωδικός Βιβλίου στον Εύδοξο: ΈΈκδοση: 1 Συγγραφείς: ΚΑΡΑΔΗΜΟΥ-ΛΙΑΤΣΟΥ ΠΑΥΛΙΝΑ ISBN: Τύπος: Σύγγραμμα Διαθέτης (Εκδότης): ΜΑΡΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΙΔΗΣ ΜΟΥΣΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΟΡΦΕΩΣ