Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστηµών Παιδαγωγικό Τµήµα Προσχολικής Εκπαίδευσης

Transcript

1 Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστηµών Παιδαγωγικό Τµήµα Προσχολικής Εκπαίδευσης Τίτλος Μαθήµατος: Εισαγωγή στη µουσική παιδαγωγική Περιγραφή του µαθήµατος - στόχοι: Σκοπός του µαθήµατος είναι εισαγωγή στο επιστηµονικό πεδίο της µουσικής παιδαγωγικής, µε ιδιαίτερη έµφαση στην προσχολική και πρώτη σχολική ηλικία και µε τρόπο ώστε να µπορέσουν οι φοιτήτριες και οι φοιτητές να αποκτήσουν τις βάσεις για τη δηµιουργική και συστηµατική χρησιµοποίηση της µουσικής στα πλαίσια της καθηµερινής τους παιδαγωγικής πράξης. Επιχειρούµε µιαν εισαγωγή στις βασικές σύγχρονες φιλοσοφικές προσεγγίσεις στη µουσική παιδαγωγική (αισθητική, πραξιακή, κριτική, µεταδοµιστική). Επίσης επικεντρώνουµε την προσοχή µας στις διαφορετικές ερευνητικές προσεγγίσεις της µουσικής ανάπτυξης (µε ιδιαιτερη έµφαση στη γνωσιακή και κοινωνικο-πολιτισµκή προσέγγιση), και της µουσικής δηµιουργικότητας. Παρουσιάζονται οι βασικές αρχές των κύριων µουσικοπαιδαγωγικών συστηµάτων (Orff, Dalcroze, Kodaly), ενώ µεγάλη έµφαση δίνεται στη µουσικοπαιδαγωγική προσεγγίση του κινήµατος για τη δηµιουργική µουσική στην εκπαίδευση που αναπτύχθηκε στον Αγγλοσαξωνικό χώρο µετά το Επιπλέον επιχειρείται η εισαγωγή στον σχεδιασµό δραστηριοτήτων, η βιωµατική προσέγγιση σχεδίων εργασίας που βασίζονται στον αυτοσχεδιασµό, τη σύνθεση, την ακρόαση, στον διάλογο της µουσικής µε την κίνηση και το θέατρο, µε έµφαση στην προσχολική και πρώτη σχολική ηλικία. Προσδοκώµενα αποτελέσµατα: Στη διάρκεια του µαθήµατος οι φοιτήτριες και οι φοιτητές αναµένεται να κατανοήσουν την αξία της µουσικής και του ρόλου της µουσικής εκπαίδευσης στη ζωή των παιδιών αποκτήσουν για γενική αντίληψη της ιστορικής εξέλιξης της µουσικής παιδαγωγικής εξοικειωθούν µε τις βασικές αρχές των σηµαντικότερων τάσεων της µουσικής παιδαγωγικής εξασκηθούν στην οργάνωση και εκτέλεση µουσικών εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων µε επίκεντρο την ανάπτυξη της δηµιουργικότητας σε διάφορα µουσικά πλαίσια και µε βάση ποικίλα ερεθίσµατα οργανώνουν και να αξιοποιούν εκπαιδευτικό υλικό ανάλογα µε τις εκπαιδευτικές ανάγκες και τους στόχους που τίθενται κάθε φορά. Αξιολόγηση: Η φύση του µαθήµατος είναι τέτοια ώστε η παρακολούθησή του να θεωρείται απολύτως επιβλεβληµένη. Η αξιολόγηση του µαθήµατος γίνεται µε γραπτές και προφορικές εξετάσεις. Οι φοιτήτριες/τές αξιολογούνται συνδυαστικά. Στις γραπτές εξετάσεις εστιάζουµε στη θεωρητική πλευρά του µαθήµατος ενώ στις προφορικές αυτές τις εξετάσεις οι φοιτητές/τριες αναλαµβάνουν να υλοποιήσουν

2 διδακτικές δραστηριότητες µε τη µορφή µικροδιδασκαλιών, οι οποίες αξιολογούνται συνδυαστικά µε το γραπτό. Διδακτική Μεθοδολογία: Διαλέξεις - χρήση ακουστικού και οπτικού υλικού - εργαστηριακές ασκήσεις βιωµατικής κατανόησης - βιβλιογραφική αναζήτηση & κριτική θεώρηση µέσα από συζήτηση. Διδακτέα - εξεταστέα ύλη και βιβλιογραφία του µαθήµατος: Ως διδακτέα και εξεταστέα ύλη του µαθήµατος θεωρούνται τα περιεχόµενα των σεµιναρίων (διαλέξεις, ασκήσεις) και τα αντίστοιχα συγγράµµατα. Λέξεις κλειδιά: δηµιουργική µουσική παιδαγωγική, µουσικοκινητικές δραστηριότητες, η σύνθεση και ο αυτοσχεδιασµός στη µουσική παιδαγωγική, σχεδιασµός µουσικοπαιδαγωγικών δραστηριοτήτων, µουσική και διαθεµατικότητα Διάγραµµα περιεχοµένων του µαθήµατος: (Παρατήρηση: Το παρακάτω διάγραµµα είναι ενδεικτικό: Κάθε νέα ακαδηµαϊκή χρονικά, ενδέχεται να γίνονται τροποποιήσεις) 1η εβδοµάδα Εισαγωγή: Η αναγκαιότητα της µουσικοπαιδαγωγικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας. Προσδιορίζοντας τον τρόπο προσέγγισης της µουσικής και της παιδαγωγικής της σε ένα παιδαγωγικό τµήµα: κριτική θεώρηση του τρίπτυχου: µουσική - µουσική µάθηση - παιδική ηλικία Ο ρόλος του δασκάλου ως µουσικού συνοµιλητή των παιδιών. Επανάληψη βασικών µουσικών εννοιών µέσα από τη δηµιουργία ενός κοµµατιού: Ύψος-Μελωδία, Διάρκεια-Ρυθµός, παλµός, δυναµικές, ηχόχρωµα, υφή. Διερεύνηση των ορισµών µέσα από την δηµιουργία ενός κοµµατιού το οποίο χρησιµοποιεί θόρυβο, µελωδικά όργανα και φωνές. Η µουσική ως δηµιουργία κοινωνικών σχέσεων µέσα από τους διαφορετικούς τρόπους οργάνωσης των ήχων και τις διαφορετικές µουσικές πρακτικές. Εφαρµόζοντας την έννοια της µουσικοτροπίας του Small (2010) στην πράξη. 2η εβδοµάδα Βασικές τάσεις στη φιλοσοφία της µουσικής παιδαγωγικής I: Πραξιαλισµός vs. Αισθητική Eκπαίδευση Η ανάδυση της παιδοκεντρικής προσέγγισης της µουσικής παιδαγωγικής - ιστορικό και εννοιολογικό πλαίσιο Άξονες οργάνωσης δραστηριοτήτων Αναπτυξιακές προσεγγίσεις της σύνθεσης και του αυτοσχεδιασµού Αρχή δραστηριοτήτων (clapping games / imitation / groupings)

3 3η εβδοµάδα Βασικές τάσεις στη φιλοσοφία της µουσικής παιδαγωγικής II: κριτικές και µετα-δοµιστικές προσεγγίσεις Σχεδιάζοντας δραστηριότητες: ερωτηµατοθεσία για τον τρόπο σχεδιασµού µιας δραστηριότητας. Σχεδιασµός και ευελιξία. Παχνίδια µε στόχο τη διάρκεια. Δοκιµές και αναστοχασµός (η έννοια του µετρικού, του µετρήσιµου και του οργανικού χρόνου) 4η εβδοµάδα J. Bruner: τα 4 µοντέλα ανάπτυξης της σχέσης µε τη γνώση: µουσικοπαιδαγωγικές συνέπειες D. Elliott: µορφές µουσικής γνώσης Παχνίδια µε στόχο την ένταση και το ηχόχρωµα. Δοκιµές και αναστοχασµός Παιχνίδια ακρόασης 5η εβδοµάδα Προσεγγίσεις της µουσικής ανάπτυξης Η άνοιξη της µουσικής παιδαγωγικής στις αρχές του 20 ου αιώνα: Orff, Dalcroze, Kodaly. Ασκήσεις επάνω στο µέτρο και τον παλµό. Παιχνίδια γύρω από την κατανόηση της έννοιας 'φόρµα' Διεύθυνση 6η εβδοµάδα Δηµιουργικότητα και µουσική παιδαγωγική Αναπτυξιακές θεωρίες της µουσικής δηµιουργικότητας Το κίνηµα της δηµιουργικής µουσικής στην εκπαίδευση (Creative music in education movement - J. Paynter / G. Self / B. Dennis) Δηµιουργία και εκτέλεση γραφικής παρτιτούρας για φωνές 7η εβδοµάδα Σύγχρονες απόψεις για τη σχέση τυπικής και άτυπης µουσικής µαθησης (Formal vs. Informal music education) Μουσική και Μαθηµατικά. Οργάνωση δραστηριοτήτων αυτοσχεδιασµού 8η εβδοµάδα Σχεδιάζοντας ένα µάθηµα µουσικής: Σύνθεση-Αυτοσχεδιασµός-Εκτέλεση- Ακρόαση Δηµιουργία και χρησιµοποίηση γραφικής παρτιτούρας από τα παιδιά Μουσική και πολιτισµική γεωγραφία 9η εβδοµάδα

4 Η λειτουργία του τραγουδιού: τραγούδια των παιδιών, τραγούδια για παιδιά. Εξερευνώντας την έννοια 'παιδικό τραγούδι'. Σχεδιάζοντας την οµαδική δηµιουργία ενός τραγουδιού 10η εβδοµάδα Ερευνητικές προσεγγίσεις της µελέτης της µουσικής δηµιουργικότητας των παιδιών Από την κίνηση στη µουσική - από τη µουσική στην κίνηση Δηµιουργώντας το µουσικο-ηχητικό τοπίο ενός αποσπάσµατος κινούµενης εικόνας 11η εβδοµάδα Δηµιουργώντας συνδέσεις: Δηµιουργία µιας σύνθεσης, η οποία στη συνέχεια γίνεται αφορµή για την δηµιουργία µιας ιστορίας. Μοντάρισµα της µουσικής στην ιστορία, και ηχογράφηση Μουσική και εικόνα ΙΙ 12η εβδοµάδα Σχεδιασµός και εκτέλεση δραστηριοτήτων σε µικρές οµάδες: προετοιµασία για τις εξετάσεις I 13η εβδοµάδα Σχεδιασµός και εκτέλεση δραστηριοτήτων σε µικρές οµάδες: προετοιµασία για τις εξετάσεις II Προτεινόµενη Βιβλιογραφία Blacking, J. (1981/1973). Η Έκφραση της Ανθρώπινης Μουσικότητας. Αθήνα: Νεφέλη. Bowman, W. (2003) Re-Tooling Foundations to Address 21st Century Realities: Music education amidst diversity, plurality, and change (The dream of certainty is a retreat from educational responsibility). Action, Criticism, and Theory for Music Education, 2:2, available at: Accessed 02/21/2008. Bruner, J. S. (1996). The Culture of Education. Cambridge, MA: Harvard University Press. Cox, G. (2006), Historical perspectives, in G. McPherson (ed.), The Child as Musician: A Handbook of Musical Development, pp , Oxford: Oxford University Press. Davies, C. (1992). Listen to my song: a study of songs invented by children aged 5 to 7 years. British Journal of Music Education, 9, Davies, L. (1995). Planning for Music. Primary Music Today, 2, Dennis, B. (1970). Experimental Music in Schools. London: Oxford University Press. Elliott, D. (1995). Music Matters: A New Philosophy of Music Education. New York: Oxford University Press. Finney, J. (2011). Music Education in England, London: Ashgate.

5 Flash, L. (1993). Music in the Classroom at Key Stage 1. Στο J. Glover και S. Ward (επιµ.), Teaching Music in the Primary School. London: Cassell. Flash, L. (1993). Tongs and Bones: Music Primary Music Today, 2, Glover, J. (1995). Listen! Working with Children Composing. Primary Music Today, 2, 6-8. Green, L. (2008a). Music, Informal Learning and the School: A New Classroom Pedagogy. London: Ashgate. Hargreaves, D. (2003). Η Αναπτυξιακή Ψυχολογία της Μουσικής. Αθήνα: Fagotto. Hargreaves, D. (2003). Η Αναπτυξιακή Ψυχολογία της Μουσικής. Αθήνα: Fagotto. Kanellopoulos, P. A. (2011). Cage s short visit to the classroom: Experimental music in music education A sociological view on a radical move. Στο J. O Flynn (επιµ.), Proceedings of the 6th International Symposium on the Sociology of Music Education, held at Mary Immaculate College, University of Limerick, Ireland (5th - 9th July 2009). Kanellopoulos, P. A. (2015). Musical creativity and the police : Troubling core music education certainties. In Cathy Benedict, Patrick Schmidt, Gary Spruce, and Paul Woodford (ed.), The Oxford Handbook of Social Justice in Music Education. Oxford: Oxford University Press. Kanellopoulos, P. A. & Wright, R. W. (2012). Improvisation as an informal music learning process: Implications for teacher education. In Lauri Väkevä & Sidsel Karlsen (Eds.), Future prospects for music education: Corroborating informal learning pedagogy. Cambridge: Cambridge Scholars Publishing Kratus, J. (1995) A Developmental Approach to Teaching Music Improvisation, International Journal of Music Education, 26:2, pp Marsh, K. (2008). The Musical Playground: Global Tradition and Change in Children s Songs and Games. New York: Oxford University Press. Marsh, Κ. & Young, S. (2006). Musical Play. In G. McPherson (Ed.), The Child as Musician: A Handbook of Musical Development (pp ). Oxford: Oxford University Press. McPherson, G. (Επιµ.) (2006). The child as musician: a handbook of musical development. Oxford: Oxford University Press Murray-Schafer, R. (1986). The Thinking Ear. Toronto: Arcana. Paananen, P. (2006). The Development of Rhythm at the Age of 6-11 Years: Nonpitch rhythmic improvisation Music Education Research, 8(3): Paynter, J. (1976). The role of creativity in the school music curriculum. In M. Burnett (ed.), Music education review: A handbook for music teachers, vol. 1, pp. 3 27, London: Chappell. & Co. Regelski, T. (2002). Sound compositions for expanding musicianship education. Organised Sound 7(1), pp Regelski, T. A. (1996) Scientism in Experimental Music Research, Philosophy of Music Education Review, 4:1, pp Regelski, T. A. (2002) On Methodolatry and Music Teaching as Critical and Reflective Praxis, Philosophy of Music Education Review, 10:2, pp Reimer, B. (2003). A Philosophy of Music Education: Advancing the Vision. 3rd Edition. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.

6 Small, C. (1983). Μουσική, Κοινωνία, Παιδεία. Αθήνα: Νεφέλη. Storr, A. (1991). H Δυναµική της Δηµιουργίας. Αθήνα: Κάλβος. Swanwick, K. (1988). Music, Mind and Education. London: Routledge. Swanwick, K. (2010). H Φύση και η Ανάπτυξη της Καλλιτεχνικής Γνώσης. Στο Κανελλόπουλος, Π. Α. & Ν. Τσαφταρίδης (επιµ.), Η Τέχνη στην Εκπαίδευση η Εκπαίδευση στην Τέχνη. Αθήνα: Νήσος. Swanwick, K. & Tillman, J. (1986). The sequence of musical development: a study of children s compositions. British Journal of Music Education, 3(3), Young, S Time-space structuring in spontaneous play on educational pecussion instruments among three- and four-year-olds. British Journal of Music Education 20(1), pp Αντωνόπουλος, Α. (1999). Από την Τονική στη Σύγχρονη Μουσική Θεωρία. Αθήνα: Τηπωθήτω. Αρζιµάνογλου, Λ. (1996). Dalcoze. Ρυθµοί. Διονυσίου, Ζ. (2008). Η ανάπτυξη της δηµιουργικότητας στη σχολική µουσική εκπαίδευση. Στο Ζωή Διονυσίου & Σοφία Αγγελίδου (επιµ.), Σχολική Μουσική Εκπαίδευση: Ζητήµατα σχεδιασµού, µεθοδολογίας και εφαρµογών. Θεσσαλονίκη: Ε.Ε.Μ.Ε. Κανελλόπουλος, Π. Α. (2009). Μια Κοινωνικο-πολιτισµική Προσέγγιση στη Μελέτη της Παιδικής Μουσικής Έκφρασης και Δηµιουργικότητας. Στο Μ. Πουρκός (Επιµ.), Τέχνη, Παιχνίδι, Αφήγηση : Ψυχολογικές και Ψυχοπαιδαγωγικές Διαστάσεις (σσ ).αθήνα: Τόπος. Κανελλόπουλος, Π. Α. (2011). Ο Κρίστοφερ Σµολ και η ανατροπή του µουσικοπαιδαγωγικου Κανόνα. Approaches: Μουσικοθεραπεία & Ειδική Μουσική Παιδαγωγική, 3(2), Retrived from: Καραδήµου - Λιάτσου, Π. (2001). Από την Ακοή στην Ακρόαση. Αθήνα: Orpheus. Καραδήµου-Λιάτσου, Π. (2003). Η µουσικοπαιδαγωγική τον 20 ο αιώνα. Αθήνα: Οrfheus. Κοκκίδου Μ. (2008) Σχεδιασµός και ανάπτυξη του ηµερήσιου µαθήµατος µουσικής. Στο Ζωή Διονυσίου & Σοφία Αγγελίδου (επιµ.), Σχολική Μουσική Εκπαίδευση: Ζητήµατα σχεδιασµού, µεθοδολογίας και εφαρµογών. Θεσσαλονίκη: Ε.Ε.Μ.Ε. Κουρουπός, Γ. (1988). Παιχνίδι και Μουσική. Δελτίο της Εταιρίας Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισµού και Γενικής Παιδείας, 10, Ματέυ, Πολυξένη. (1986). Ρυθµική. Αθήνα: Νάσος. Μιχαήλ, Γ. (1998). Πινακωτή-Πινακωτή και στα Παιχνίδια Μουσική. Αθήνα: Σπουδή. Μπογδάνη Σουγιούλ, Δ. (2004). Πώς να Διδάξω Μουσική; 15 Ενότητες για τη Διδασκαλία της Μουσικής στο Νηπιαγωγείο και το Δηµοτικό Σχολείο. Αθήνα: Πατάκης. Σταυρίδης, Μ. Γ. (2000). Μουσική αγωγή και παιδεία. Αθήνα: Gutenberg (σσ ). Σωτηροπούλου-Ζορµπαλά (2005). Συγχρονα δεδοµένα για τη διδασκαλία τραγουδιού. Στο Ζωή Διονυσίου & Σοφία Αγγελίδου (επιµ.), Σχολική Μουσική Εκπαίδευση: Ζητήµατα σχεδιασµού, µεθοδολογίας και εφαρµογών. Θεσσαλονίκη: Ε.Ε.Μ.Ε.