Διεύθυνση Στρατηγικής και Οικονομικής Ανάλυσης

Transcript

1 Διεύθυνση Στρατηγικής και Οικονομικής Ανάλυσης Παύλος Μυλωνάς Γενικός Διευθυντής τρατηγικής και Δραστηριοτήτων Εξωτερικού Chief Economist Ανδρέας Αθανασόπουλος Γενικός Διευθυντής Λιανικής Σραπεζικής Μάρτιος 2013

2 Σύνοψη Κατά τους τελευταίους μήνες του 2012, ο δείκτης εμπιστοσύνης της ΕΣΕ για τις ΜμΕ, αν και παρέμεινε σε αρνητικά επίπεδα, σημείωσε άνοδο (κυρίως στους κλάδους της εξαγωγικής βιομηχανίας και του τουρισμού). υγκεκριμένα, αν και το κομμάτι των προσδοκιών παρέμεινε σταθερό διαχρονικά, το κομμάτι αξιολόγησης της τρέχουσας ζήτησης βελτιώθηκε. Η έρευνα επιβεβαιώνει ότι στα τέλη του 2012 εντάθηκαν τόσο οι απολύσεις (αγγίζοντας το 51% των ΜμΕ έναντι 43% στις αρχές του 2012) όσο και το κλείσιμο καταστημάτων (αγγίζοντας το 17% των ΜμΕ έναντι 13% στις αρχές του 2012). Παράλληλα, η έλλειψη ρευστότητας παραμένει έντονο πρόβλημα για το 4 των ΜμΕ στο τέλος του 2012 (κυρίως υπό την πίεση της μείωσης των ημερών πληρωμής προμηθευτών και του περιορισμού χρήσης μεταχρονολογημένων επιταγών). Με σκοπό τη διερεύνηση των προοπτικών ανάπτυξης, το μεγαλύτερο μέρος αυτής της μελέτης επικεντρώνεται στο πιο δυναμικό κομμάτι των ΜμΕ τις εξωστρεφείς επιχειρήσεις. την Ελλάδα, οι ΜμΕ συνεισφέρουν το 35% των εξαγωγών έναντι 24% για τις ευρωπαϊκές ΜμΕ. υγκεκριμένα, το 1/3 των ελληνικών ΜμΕ είναι εξωστρεφείς, με το ¼ αυτών να πραγματοποιεί το μεγαλύτερο μέρος των πωλήσεών του στο εξωτερικό. Σο συγκριτικό πλεονέκτημα των μεσαίων επιχειρήσεων όσον αφορά τη δυνατότητα προώθησης πωλήσεων στο εξωτερικό είναι εμφανές, καθώς το 42% των μεσαίων εξάγουν έναντι 17% των μικρών με αποτέλεσμα οι μεσαίες επιχειρήσεις να καλύπτουν σημαντικό κομμάτι των εξαγωγών (21% έναντι 12% στην Ευρώπη). Αρκετές ΜμΕ ξεκινούν την εξαγωγική τους δραστηριότητα από λιγότερο ανταγωνιστικές αγορές της ΝΑ Ευρώπης και στη συνέχεια καταφέρνουν να εισβάλλουν σε αναπτυγμένες αγορές της Δυτικής Ευρώπης. ημαντικό ποσοστό των ΜμΕ (της τάξης του 1/3) εξάγουν χωρίς δική τους πρωτοβουλία (δηλαδή, προσεγγίστηκαν από πελάτες του εξωτερικού). Σο στοιχείο αυτό είναι ενδεικτικό του σημαντικού περιθωρίου περαιτέρω διείσδυσης των ελληνικών προϊόντων στις αγορές του εξωτερικού (κυρίως σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης) 2 σε περίπτωση που οι ελληνικές ΜμΕ ακολουθήσουν πιο ενεργητική εξωστρεφή στρατηγική.

3 Δομή Μελέτης Εξωστρέφεια των ΜμΕ Ελληνικές ΜμΕ σε σύγκριση με ευρωπαϊκές Αποτελέσματα έρευνας ΕΣΕ για την εξωστρέφεια των ΜμΕ Πολιτικές στήριξης της εξωστρέφειας των ΜμΕ Συγκυρία και Δείκτης εμπιστοσύνης για τις ΜμΕ: Δεύτερο εξάμηνο 2012 Κύρια ευρήματα έρευνας ΕΣΕ για το σύνολο των ΜμΕ Διαφοροποιήσεις ανά κλάδο Πολιτικές στήριξης της ρευστότητας των ΜμΕ Παράρτημα Χαρτογράφηση του τομέα των ΜμΕ στην Ελλάδα Περιγραφή δείγματος Κατασκευή δείκτη εμπιστοσύνης Σαυτότητα της δειγματοληπτικής έρευνας 3

4

5 % εμσζηξεθώλ ΜκΔ Οι ΜμΕ στην Ελλάδα συνεισφέρουν μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών από τις αντίστοιχες στην Ευρώπη 10 75% 5 25% ύλζεζε εμαγωγώλ θαη θύθινπ εξγαζηώλ αλά κέγεζνο εηαηξείαο Διιάδα Δπξώπε Διιάδα Δπξώπε Δμαγσγέο [0-9 εξγαδόκελνη] [10-49 εξγαδόκελνη] [ εξγαδόκελνη] [>250 εξγαδόκελνη] Πεγή: Eurostat (ζηνηρεία 2010), Τπνινγηζκνί ΔΣΔ Κύθινο Δξγαζηώλ *ΔΔ-27 εθηόο από Ιηαιία, Μάιηα, Λεηνλία, ινβελία, Λνπμεκβνύξγν την Ελλάδα, οι ΜμΕ (εταιρείες με λιγότερους από 50 εργαζόμενους) συνεισφέρουν το 35% των εξαγωγών, έναντι 24% για τις ευρωπαϊκές ΜμΕ. Η διαφορά αυτή αποτυπώνει σε μεγάλο βαθμό το γεγονός ότι άνω του ½ των πωλήσεων του εταιρικού τομέα παράγεται από ΜμΕ στην Ελλάδα, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό είναι κοντά στο 1/3 για την Ευρώπη. Σην τελευταία δεκαετία το ποσοστό των ΜμΕ που εξάγουν περισσότερο από το 1 του κύκλου εργασιών αυξήθηκε σε 55% του συνόλου των εξωστρεφών ΜμΕ (από 45% το 2002) προσεγγίζοντας έτσι ευρωπαϊκά δεδομένα. 10 Δμωζηξεθείο ΜκΔ αλά βαζκό εμωζηξέθεηαο (% πωιήζεωλ ζην εμωηεξηθό) 75% 5 25% Δπξώπε 2002 Διιάδα 2002 Διιάδα 2012* [1-1] [11-25%) [26-5] [51-10] * Σα ζηνηρεία 2002 αθνξνύλ εηαηξείεο κε ιηγόηεξνπο από 250 εξγαδνκέλνπο, ελώ ηα ζηνηρεία 2012 από ηελ έξεπλα ζπγθπξίαο ηεο ΔΣΔ, αθνξνύλ εηαηξείεο κε θύθιν εξγαζηώλ έσο 10 εθαη. Πεγή: ENSR Enterprise Survey 2003, Έξεπλα ζπγθπξίαο ΜκΔ ΔΣΔ Ενδεικτικό της σημαντικής εξωστρέφειας των ελληνικών ΜμΕ είναι ότι: οι έντονα εξωστρεφείς ΜμΕ (που εξάγουν το μεγαλύτερο μέρος των πωλήσεών τους) αποτελούν μεγαλύτερο κομμάτι των εξωστρεφών ΜμΕ στην Ελλάδα σε σχέση με την Ευρώπη (23% έναντι 18%). οι μεσαίες επιχειρήσεις (10-50 εργαζόμενοι) στην Ελλάδα, ενώ έχουν αντίστοιχη συμμετοχή στο συνολικό κύκλο εργασιών με την Ευρώπη (), καλύπτουν μεγαλύτερο τμήμα των εξαγωγών (21% στην Ελλάδα, έναντι 12% στην Ευρώπη). * Για τους σκοπούς της παρούσας ανάλυσης ορίζουμε ως μικρομεσαίες (ΜμΕ) επιχειρήσεις με κύκλο εργασιών χαμηλότερο των 10 εκατ.. ημειώνεται ωστόσο ότι εταιρείες αυτού του μεγέθους ορίζονται ως μικρές από την Ευρωπαίκή Επιτροπή (2003/361/EC) στα πλαίσια αντίστοιχων αναλύσεων. 5

6 Το 1 / 3 των ΜμΕ είναι εξωστρεφείς* και το ¼ αυτών πραγματοποιούν το μεγαλύτερο μέρος των πωλήσεών τους στο εξωτερικό 45% 3 15% 3 23% Δμωζηξέθεηα ΜκΔ 17% 42% ύλνιν ΜκΔ Μηθξέο Μεζαίεο Γξαζηεξηόηεηα ζην εμσηεξηθό (%ΜκΔ) Βαζκόο εμσζηξέθεηαο (% θύθινπ εξγαζηώλ ησλ εμσζηξεθώλ ΜκΔ ζην εμσηεξηθό) 27% Βάσει της έρευνάς μας, σχεδόν το 1/3 των ΜμΕ δραστηριοποιείται στο εξωτερικό, με τις πωλήσεις εκτός Ελλάδας να καλύπτουν το 23% του κύκλου εργασιών των εξωστρεφών εταιρειών. Σο συγκριτικό πλεονέκτημα των μεσαίων επιχειρήσεων όσον αφορά τη δυνατότητα προώθησης στο εξωτερικό είναι εμφανές, καθώς το 42% των μεσαίων επιχειρήσεων εξάγουν έναντι 17% των μικρών. υνεπώς, το μέγεθος της επιχείρησης αποτελεί σημαντικό προσδιοριστικό παράγοντα της εξωστρέφειάς της. Όσον αφορά τους επιμέρους τομείς, σημειώνουμε ότι: % 28% 24% 21% 31% 29% 16% 11% Βηνκεραλία Δκπόξην Τπεξεζίεο Καηαζθεπέο Γξαζηεξηόηεηα ζην εμσηεξηθό (% ΜκΔ) Βαζκόο εμσζηξέθεηαο (% θύθινπ εξγαζηώλ ησλ εμσζηξεθώλ ΜκΔ ζην εμσηεξηθό) Yψηλότερη εστίαση στις αγορές του εξωτερικού εντοπίζεται στον κλάδο της βιομηχανίας (άνω του ½ των εταιρειών, έναντι κάτω του 3 για τους λοιπούς κλάδους). Χαμηλότερη εξωστρέφεια χαρακτηρίζει τον κλάδο κατασκευών (τόσο στον αριθμό εταιρειών όσο και στο βαθμό εξωστρέφειας), όπου συγκεντρώνονται και οι εταιρείες με τη μικρότερη χρονικά εμπειρία σε διεθνείς δραστηριότητες (7 έτη εναντι 11 ετών κατά μέσο όρο για το σύνολο των εξωστρεφών ΜμΕ). * Για τους σκοπούς της παρούσας ανάλυσης ορίζουμε ως εξωστρεφείς τις ΜμΕ που πραγματοποιούν έστω και μία πώληση εκτός Ελλάδας. 6

7 Ενώ οι μεσαίες επιχειρήσεις επιλέγουν παραδοσιακούς τρόπους εξαγωγών, οι μικρές στηρίζονται στο διαδίκτυο Γηαδίθηπν Γηαδίθηπν Κύξηνο ηξόπνο πώιεζεο ζην εμωηεξηθό 46% 8% 15% 29% 3 ύλνιν εμσζηξεθώλ ΜκΔ Πξνζσξηλή παξνπζία ζηειερώλ Θπγαηξ., θνηλνπξ., franchising 32% 4 14% 19% 17% 35% Βηνκεραλία Δκπόξην Τπεξεζίεο Καηαζθεπέο Πξνζσξηλή παξνπζία ζηειερώλ Θπγαηξ., θνηλνπξ., franchising 7% 24% 45% Μηθξέο 24% 34% 13% Μεζαίεο Δκπ. αληηπξ. θαη εηζαγσγείο Πειάηεο ηαμίδεςαλ ζηελ Διιάδα πλεηαηξηζκνί - clusters Δκπ. αληηπξ. θαη εηζαγσγείο Πειάηεο ηαμίδεςαλ ζηελ Διιάδα πλεηαηξηζκνί - clusters Oι μεσαίες επιχειρήσεις προσεγγίζουν τις αγορές του εξωτερικού κυρίως μέσω εμπορικών αντιπροσώπων και εισαγωγέων (σε ποσοστό 34%). Από την άλλη πλευρά, οι μικρές επιχειρήσεις έχουν ως κύριο τρόπο πωλήσεων στο εξωτερικό το διαδίκτυο (σε ποσοστό 45%) γεγονός που σε μεγάλο βαθμό αντικατοπτρίζει τη δυσκολία πρόσβασής τους σε άλλα κανάλια διανομής. Όσον αφορά συγκεκριμένους κλάδους, σημειώνουμε ότι: Ο βασικός τρόπος πωλήσεων στο εξωτερικό για τις υπηρεσίες είναι οι πωλήσεις σε πελάτες από το εξωτερικό που ταξίδεψαν στην Ελλάδα (σε ποσοστό 4 έναντι 6% για τους υπόλοιπους κλάδους) αντικατοπτρίζοντας κυρίως την επίδραση των τουριστικών επιχειρήσεων. Οι κατασκευαστικές δηλώνουν υψηλή προτίμηση σε πωλήσεις μέσω θυγατρικών και κοινοπραξιών, (κύριος τρόπος πώλησης για το 3 των κατασκευαστικών, έναντι λιγότερο του 1 των λοιπών κλάδων). Αξίζει να σημειωθεί ότι οι πωλήσεις μέσω συνεταιρισμών και clusters, που θα μπορούσαν να ενισχύσουν σημαντικά την προώθηση προϊόντων των ΜμΕ στο εξωτερικό, πραγματοποιούνται μόλις από το 6% των εξωστρεφών ΜμΕ (κυρίως μεσαίες εταιρείες στους κλάδους εμπορίου και υπηρεσιών). 7

8 Η εξωστρέφεια είναι στρατηγική επιλογή μόνο για το 1/3 των εξωστρεφών ΜμΕ % 12% 32% 39% 33% 24% 27% 26% 28% ύλνιν εμσζηξεθώλ ΜκΔ ηξαηεγηθή επέθηαζεο Κίλεηξν δηεζλνύο δξαζηεξηόηεηαο ηξαηεγηθή δηαθνξ. θηλδύλνπ Γπζκελείο ζπλζήθεο εγρ. αγνξάο Λνηπά % 29% 23% Μηθξέο 34% 27% 24% 28% 32% Μεζαίεο ηξαηεγηθή πξόζβαζεο ζε πόξνπο Πξνζέγγηζε από εμσηεξηθό Μεκνλσκέλε παξαγγειία 14% 26% 27% 34% 8% Βηνκεραλία Δκπόξην Τπεξεζίεο Καηαζθεπέο ηξαηεγηθή επέθηαζεο ηξαηεγηθή δηαθνξ. θηλδύλνπ Γπζκελείο ζπλζήθεο εγρ. αγνξάο Λνηπά ηξαηεγηθή πξόζβαζεο ζε πόξνπο Πξνζέγγηζε από εμσηεξηθό Μεκνλσκέλε παξαγγειία Εξετάζοντας τα πρωταρχικά κίνητρα για την εξωστρέφεια των ΜμΕ διαπιστώνουμε ότι το 1/3 των εξωστρεφών ΜμΕ πραγματοποιεί πωλήσεις στο εξωτερικό κατά κύριο λόγο από στρατηγική επιλογή (κυρίως λόγω στρατηγικών επέκτασης). το 1/3 επειδή προσεγγίστηκε από πελάτες του εξωτερικού (φαινόμενο που είναι συχνότερο στις μικρές επιχειρήσεις). οι υπόλοιπες κατέφυγαν στο εξωτερικό για λόγους όπως οι δυσμενείς συνθήκες στην εγχώρια αγορά ή μεμονωμένες παραγγελίες. ημειώνουμε ότι το υψηλό ποσοστό των ΜμΕ που εξάγουν χωρίς δική τους πρωτοβουλία (δηλαδή προσεγγίστηκαν από πελάτες του εξωτερικού) είναι ενδεικτικό σημαντικής δυνατότητας περαιτέρω εξαγωγών σε περίπτωση που οι ελληνικές ΜμΕ τις θέσουν ως σημαντική τους προτεραιότητα. Όσον αφορά τις διαφορές ανά κλάδο, οι ΜμΕ εμπορίου και υπηρεσιών σημειώνουν τα υψηλότερα ποσοστά εξαγωγών από στρατηγική επιλογή, οι βιομηχανικές ΜμΕ δηλώνουν ότι αναγκάζονται να εξάγουν κυρίως λόγω χαμηλής εγχώριας ζήτησης, ενώ η φύση της κατασκευαστικής δραστηριότητας οδηγεί 8 σε υψηλό ποσοστό μεμονωμένων παραγγελιών.

9 Με εξαίρεση τη βιομηχανία, οι ΜμΕ σε μεγάλο βαθμό διατηρούν ίδιο προϊόν και στρατηγική ανεξαρτήτως αγοράς Πξνζαξκνγή ζηηο δηεζλείο αγνξέο 31% 34% 28% 3 23% 37% 39% 44% ύλνιν εμσζηξεθώλ ΜκΔ Μηθξέο Κνηλά κε Διιάδα Πξνζαξκνγή ζηξαηεγηθήο Πξνζαξκνγή ζηξαηεγηθεο θαη πξντόληνο 41% 34% 31% 28% 27% 37% 38% 44% 35% Μεζαίεο 19% 25% 56% Βηνκεραλία Δκπόξην Τπεξεζίεο Καηαζθεπέο Κνηλά κε Διιάδα Πξνζαξκνγή ζηξαηεγηθήο Πξνζαξκνγή ζηξαηεγηθεο θαη πξντόληνο Όσον αφορά τη στρατηγική προώθησης, το 6 των εξωστρεφών ΜμΕ προσαρμόζει το προϊόν, τη στρατηγική ή και τα δύο στις ανάγκες της αγοράς στόχου, ενώ το υπόλοιπο 4 διατηρεί τα στοιχεία αυτά ίδια με της εγχώριας αγοράς. υγκεκριμένα: Οι μεσαίες επιχειρήσεις προσαρμόζουν σε μεγαλύτερο βαθμό την στρατηγική τους (65% έναντι 56% για τις μικρές), ενώ οι βιομηχανικές επιχειρήσεις σε μεγάλο βαθμό προσαρμόζουν τόσο τη στρατηγική όσο και το προϊόν τους στην αγορά προορισμού. Οι υπόλοιπες ΜμΕ τείνουν να υιοθετούν ίδια στρατηγική και χαρακτηριστικά προϊόντος ανεξαρτήτως αγοράς προορισμού, με τις κατασκευαστικές επιχειρήσεις να παρουσιάζουν τον μικρότερο βαθμό προσαρμογής στις ανάγκες των αγορών εξωτερικού. Η διαφοροποίηση αυτή των βιομηχανικών έναντι των υπολοίπων ΜμΕ αποτυπώνει το μεγαλύτερη δυνατότητα των βιομηχανιών να εστιάσουν ουσιαστικά στις αγορές του εξωτερικού καθώς και το υψηλότερο ενδιαφέρον τους να επενδύσουν σε αυτές. το σημείο αυτό είναι σημαντικό να τονίσουμε και το γεγονός ότι μόνο το 1/3 των εξωστρεφών ΜμΕ προσδίδει τόση σημασία στις πωλήσεις εκτός Ελλάδας ώστε να έχει θέση αρμοδίου για τις διεθνείς δραστηριότητες (36% των μεσαίων επιχειρήσεων και 9 21% των μικρών επιχειρήσεων).

10 Η εξωστρέφεια στηρίζεται σε συγκριτικά πλεονέκτηματα της επιχείρησης, ενώ περιορίζεται από εξωγενείς παράγοντες Η εξωστρέφεια ενισχύεται κυρίως από ενδογενείς στην επιχείρηση παράγοντες, όπως η ποιότητα του προϊόντος, η ικανότητα των στελεχών και το χαμηλό κόστος. Αντίθετα, οι παράγοντες που δρουν επιβαρυντικά είναι κυρίως εξωγενείς, όπως η γραφειοκρατία, η πρόσβαση σε ειδικές χρηματοδοτήσεις και τα τελωνεία. Παξαγνληεο πνπ εληζρύνπλ ηελ εμωζηξέθεηα Πνηόηεηα πξντόληνο Έκπεηξα ζηειέρε Υακειό θόζηνο Γίθηπν πξνώζεζεο Ηιεθηξνληθό εκπόξην Κξαηηθνί θνξείο πλεηαηξηζκνί Κιίκαθα επίδξαζεο από ην 0 (θαζόινπ) έσο ην 10 (Πνιύ) ύλνιν εμσζηξεθώλ ΜκΔ Μηθξέο Μεζαίεο Παξαγνληεο πνπ δπζρεξαίλνπλ ηελ εμωζηξέθεηα Γξαθεηνθξαηία Πξόζβαζε ζε εηδηθέο ρξεκαηνδ. Σεισλεία Αληαγσληζκόο Γίθηπν πξνώζεζεο Θεζκηθό πιαίζην εμσηεξηθνύ Τπνδνκέο κεηαθνξώλ Αμηνιόγεζεο θεξεγγπόη. πλαιιαγκ. θίλδπλνο Έιιεηςε εμεηδηθ. πξνζσπηθνύ Κιίκαθα επίδξαζεο από ην 0 (θαζόινπ) έσο ην 10 (Πνιύ) ύλνιν εμσζηξεθώλ ΜκΔ Μηθξέο Μεζαίεο Πνηόηεηα πξντόληνο Έκπεηξα ζηειέρε Υακειό θόζηνο Γίθηπν πξνώζεζεο Ηιεθηξνληθό εκπόξην Κξαηηθνί θνξείο πλεηαηξηζκνί Κιίκαθα επίδξαζεο από ην 0 (θαζόινπ) έσο ην 10 (Πνιύ) Βηνκεραλία Δκπόξην Τπεξεζίεο Καηαζθεπέο Γξαθεηνθξαηία Πξόζβαζε ζε εηδηθέο ρξεκαηνδ. Σεισλεία Αληαγσληζκόο Γίθηπν πξνώζεζεο Θεζκηθό πιαίζην εμσηεξηθνύ Τπνδνκέο κεηαθνξώλ Δξγαιεία αμηνιόγεζεο θεξεγγπόηεηαο πλαιιαγκ. θίλδπλνο Έιιεηςε εμεηδηθ. πξνζσπηθνύ Κιίκαθα επίδξαζεο από ην 0 (θαζόινπ) έσο ην 10 (Πνιύ) Βηνκεραλία Δκπόξην Τπεξεζίεο Καηαζθεπέο 10

11 Βασική παράμετρος επιλογής προορισμού για τις εξαγωγές των ΜμΕ είναι η γεωγραφική εγγύτητα Η ΝΑ Ευρώπη αποτελεί τον δημοφιλέστερο προορισμό για τις εξαγωγές των ΜμΕ (με το 64% να την επιλέγει ως προορισμό) και ακολουθεί η Δυτική Ευρώπη (προορισμός για το 46% των εξωστρεφών ΜμΕ). Η Μέση Ανατολή βρίσκεται υψηλά στις προτιμήσεις των κατασκευαστικών επιχειρήσεων. Η πιο ανταγωνιστική αγορά της Δυτικής Ευρώπης αποτελεί τον κύριο προορισμό του 35% των μεσαίων επιχειρήσεων (έναντι 28% για τις μικρές), αποτυπώνοντας έτσι τη σημασία του μεγέθους της επιχείρησης για τη διεθνή ανταγωνιστικότητα των προϊόντων της. ύλνιν εμσζηξεθώλ ΜκΔ Μηθξέο Μεζαίεο Εώλεο δξαζηεξηνπνίεζεο 46% 43% 55% 64% 64% 66% Κύξηα δώλε δξαζηεξηνπνίεζεο 21% 18% 8% 11% 6% 29% 28% 35% 41% 41% 41% ύλνιν εμσζηξεθώλ ΜκΔ Μηθξέο Μεζαίεο ΝΑ Δπξώπε Γπηηθή Δπξώπε Μέζε Αλαηνιή Λνηπέο ΝΑ Δπξώπε Γπηηθή Δπξώπε Μέζε Αλαηνιή Λνηπέο Βηνκεραλία 66% Δκπόξην 73% Τπεξεζίεο 47% Καηαζθεπέο 61% % 13% 26% 1 47% 1 33% 35% 33% 46% 42% 5 32% Βηνκεραλία Δκπόξην Τπεξεζίεο Καηαζθεπέο ΝΑ Δπξώπε Γπηηθή Δπξώπε Μέζε Αλαηνιή Λνηπέο ΝΑ Δπξώπε Γπηηθή Δπξώπε Μέζε Αλαηνιή Λνηπέο * Οι προορισμοί εξαγωγών των ελληνικών ΜμΕ κατανέμονται στις ακόλουθες γεωγραφικές ζώνες: Νοτιοανατολική Ευρώπη (Αλβανία, Βουλγαρία, Κύπρος, Μαυροβούνιο, Ουγγαρία, Ουκρανία, ΠΓΔΜ, Ρουμανία, ερβία, λοβενία), Δυτική Ευρώπη (Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελβετία, Ην.Βασίλειο, Ισπανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, ουηδία, Πολωνία, λοιπή Ευρώπη), Μέση Ανατολή 11 (Αίγυπτος, Ην.Αρ.Εμιράτα, Ισραήλ, Λίβανος,.Αραβία, υρία, Σουρκία) και Λοιπές χώρες (Αμερικής, Αφρικής, Ασίας).

12 Κύπρος, Βουλγαρία και Γερμανία ξεχωρίζουν ως βασικοί προορισμοί των ελληνικών εξαγωγών Οι 5 πρώτοι εμπορικοί εταίροι που ξεχωρίζουν είναι: H Κύπρος, κυρίως στις μεσαίες επιχειρήσεις (βιομηχανικές και εμπορικές) Η Βουλγαρία, κυρίως στις μικρές επιχειρήσεις (κατασκευαστικές και εμπορικές) Η Γερμανία, κυρίως στις υπηρεσίες (σε μεγάλο βαθμό τουριστικές και μεταφορικές εταιρείες) Η Ιταλία, κυρίως στο εμπόριο Η Ρωσία, κυρίως στις κατασκευές ύλνιν εμσζηξεθώλ ΜκΔ Μηθξέο Μεζαίεο Υώξεο δξαζηεξηνπνίεζεο - ΣΟΡ 5 - Κύπξνο 36% Βνπιγαξία 37% Κύπξνο 43% Κύπξνο Βνπιγαξία Γεξκαλία Αιβαλία Ιηαιία Ρνπκαλία Κύξηεο ρώξεο δξαζηεξηνπνίεζεο - ΣΟΡ 5-11% 8% 7% 8% 9% 9% 13% 16% 8% 19% 18% 23% ύλνιν εμσζηξεθώλ ΜκΔ Μηθξέο Μεζαίεο Κύπξνο Βνπιγαξία Γεξκαλία Ιηαιία Ρσζία Η.Π.Α. Ηλ. Βαζίιεην Βηνκεραλία Δκπόξην Τπεξεζίεο Καηαζθεπέο Γεξκαλία 32% Κύπξνο 41% Κύπξνο 45% Βνπιγαξία 41% % 12% 7% 23% 11% 6% 12% 7% 16% 9% 12% 6% 3 26% 21% 8% Βηνκεραλία Δκπόξην Τπεξεζίεο Καηαζθεπέο Κύπξνο Βνπιγαξία Γεξκαλία Αιβαλία Ιηαιία Σνπξθία Ρσζία Η.Π.Α. Ρνπκαλία Κύπξνο Βνπιγαξία Γεξκαλία Ιηαιία Ρσζία Η.Π.Α. Ηλ. Βαζίιεην Ρνπκαλία Μαπξνβνύλην 12

13 Αρκετές ΜμΕ ξεκινούν από λιγότερο ανταγωνιστικές αγορές της ΝΑ Ευρώπης και στη συνέχεια κατευθύνονται στη Δυτική Ευρώπη Η αρχική χώρα δραστηριοποίησης στο εξωτερικό παραμένει κύρια χώρα δραστηριοποίησης μόνο για το 6 των ΜμΕ., με το ¼ των ΜμΕ να έχει αλλάξει ακόμα και γεωγραφική ζώνη δραστηριοποίησης. Η συνηθέστερη περίπτωση αλλαγής γεωγραφικής ζώνης δραστηριοποίησης είναι οι ΜμΕ που ξεκίνησαν από τις λιγότερο ανταγωνιστικές αγορές της ΝΑ Ευρώπης και στη συνέχεια χτίζοντας εμπειρία και τεχνογνωσία έκαναν το επόμενο βήμα κατευθυνόμενες προς τις πιο αναπτυγμένες χώρες της Δυτικής Ευρώπης Αξρηθή ρώξα δξαζηεξηνπνίεζεο - ΣΟΡ 5-13% 14% 8% 8% 11% 16% 16% 11% 18% 18% 21% ύλνιν εμσζηξεθώλ ΜκΔ 17% Μηθξέο 12% 9% 1 22% Μεζαίεο Κύπξνο Βνπιγαξία Γεξκαλία Ιηαιία Ηλ. Βαζίιεην εξβία Η.Π.Α. 23% 35% 8% Βηνκεραλία Δκπόξην Τπεξεζίεο Καηαζθεπέο Κύπξνο Βνπιγαξία Γεξκαλία Ιηαιία Ηλ. Βαζίιεην εξβία Η.Π.Α. Αιβαλία Ρσζία Ρνπκαλία Μαπξβνύλην Αιιαγή πξννξηζκνύ εμαγωγώλ 25% 24% 28% 16% 13% 59% 63% ύλνιν εμσζηξεθώλ ΜκΔ 26% 24% 15% 22% Μηθξέο Κύξηα ρώξα ίδηα κε ηελ αξρηθή Κύξηα ρώξα εληόο ηεο αξρηθήο δώλεο Κύξηα ρώξα ζε δώλε δηαθνξεηηθή ηεο αξρηθήο 35% 11% 58% 54% 54% 15% 82% Βηνκεραλία Δκπόξην Τπεξεζίεο Καηαζθεπέο Κύξηα ρώξα ίδηα κε ηελ αξρηθή Κύξηα ρώξα εληόο ηεο αξρηθήο δώλεο Κύξηα ρώξα ζε δώλε δηαθνξεηηθή ηεο αξρηθήο 21% 51% Μεζαίεο 13

14 ΝΑ Ευρώπη: Επιλέχθηκε από τις ΜμΕ λόγω εγγύτητας, ωστόσο η κρίση των τελευταίων ετών δεν έχει επιτρέψει την άντληση σημαντικών κερδών Οι ΜμΕ που οδηγήθηκαν στην ΝΑ Ευρώπη το έκαναν κυρίως από στρατηγική επιλογή (38% έναντι 28% για τις υπόλοιπες εξωστρεφείς ΜμΕ) και κυρίως διατήρησαν ίδια στρατηγική και προϊόν με της ελληνικής αγοράς. Η βαθιά κρίση των τελευταίων ετών δεν έχει επιτρέψει την άντληση των προσδοκόμενων κερδών, καθώς Οι ΜμΕ με εξαγωγές στην ΝΑ Ευρώπη έχουν χαμηλό ποσοστό επιχειρήσεων σε φάση ανάπτυξης (37% έναντι 45% για τις υπόλοιπες εξωστρεφείς ΜμΕ). Σο 63% των εξωστρεφών προς ΝΑ Ευρώπη ΜμΕ εξάγει κάτω από 1 των πωλήσεών τους (ενώ μόνο το 34% των εξωστρεφών ΜμΕ προς άλλους προορισμούς εξάγει κάτω από 1 των πωλήσεών τους). Κίλεηξν δηεζλνύο δξαζηεξηόηεηαο Αλαπηπμηαθόο ζηόρνο επηρείξεζεο ΝΑ Δπξώπε 36% 26% 23% ΝΑ Δπξώπε 31% 31% 37% Λνηπνί πξννξηζκνί 18% 27% 29% Λνηπνί πξννξηζκνί 3 25% 45% ηξαηεγ. επέθηαζεο ηξαηεγ. πξόζβ. ζε πόξνπο ηξαηεγ. δηαθνξ. θηλδύλνπ Πξνζέγγηζε από εμσηεξηθό Γπζκελείο ζπλζ. εγρ. αγνξάο Μεκνλσκέλε παξαγγειία Λνηπά Δπηβίσζε ηαζεξόηεηα Αλάπηπμε Πξνζαξκνγή ζηηο δηεζλείο αγνξέο Βαζκόο εμωζηξέθεηαο ΝΑ Δπξώπε 35% 32% 33% ΝΑ Δπξώπε 63% 15% 17% 6% Λνηπνί πξννξηζκνί 26% 39% 35% Λνηπνί πξννξηζκνί 34% 14% 19% 34% Κνηλά κε Διιάδα Πξνζαξκνγή ζηξαηεγηθήο Πξνζαξκνγή ζηξαηεγηθεο θαη πξντόληνο [1-1] [11-25%] [26-5] [51-10] 14

15 Δυτική Ευρώπη: ημαντικό περιθώριο περαιτέρω διείσδυσης σε αυτή την αγορά, αν οι ελληνικές ΜμΕ κινηθούν πιο επιθετικά Η προσέγγιση έγινε σε μεγάλο βαθμό από την πλευρά των εισαγωγέων όσον αφορά τη Δυτική Ευρώπη (31% έναντι 24% για τις υπόλοιπες εξωστρεφείς ΜμΕ). Σο γεγονός αυτό είναι ενδεικτικό της υψηλής δυνητικής ζήτησης για ελληνικά προϊόντα στο εξωτερικό την οποία οι ελληνικές ΜμΕ μπορούν να εκμεταλλευθούν. Επιπλέον, οι ΜμΕ που έχουν στραφεί στη Δυτική Ευρώπη φαίνεται να ωφελούνται σημαντικά: Μεγάλο ποσοστό αυτών είναι σε φάση ανάπτυξης (47% έναντι 39% για τις εξωστρεφείς σε άλλους προορισμούς ΜμΕ). Σο 1/3 των εξωστρεφών προς Δυτική Ευρώπη ΜμΕ εξάγει το μεγαλύτερο μέρος των πωλήσεών του (έναντι 17% για τις εξωστρεφείς σε άλλους προορισμούς ΜμΕ). ημειώνουμε ότι από τις ΜμΕ που εξάγουν στη Δυτική Ευρώπη το ½ είναι βιομηχανίες, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τις ΜμΕ που εξάγουν σε άλλες γεωγραφικές ζώνες είναι κοντά στο ¼. Κίλεηξν δηεζλνύο δξαζηεξηόηεηαο Αλαπηπμηαθόο ζηόρνο επηρείξεζεο Γπηηθή Δπξώπε 31% 25% Γπηηθή Δπξώπε 27% 26% 47% Λνηπνί πξννξηζκνί 28% 24% 28% Λνηπνί πξννξηζκνί 32% 28% 39% ηξαηεγ. επέθηαζεο ηξαηεγ. πξόζβ. ζε πόξνπο ηξαηεγ. δηαθνξ. θηλδύλνπ Πξνζέγγηζε από εμσηεξηθό Γπζκελείο ζπλζ. εγρ. αγνξάο Μεκνλσκέλε παξαγγειία Λνηπά Πξνζαξκνγή ζηηο δηεζλείο αγνξέο Δπηβίσζε ηαζεξόηεηα Αλάπηπμε Βαζκόο εμωζηξέθεηαο Γπηηθή Δπξώπε 26% 42% 32% Γπηηθή Δπξώπε 32% 14% 22% 32% Λνηπνί πξννξηζκνί 32% 32% 36% Λνηπνί πξννξηζκνί 53% 15% 16% 17% Κνηλά κε Διιάδα Πξνζαξκνγή ζηξαηεγηθήο Πξνζαξκνγή ζηξαηεγηθεο θαη πξντόληνο [1-1] [11-25%] [26-5] [51-10] 15

16 Μέση Ανατολή: Η προσφυγή εκεί είναι σε μεγάλο βαθμό ένας τρόπος αντίδρασης στην ελληνική κρίση ημαντικό ποσοστό των ΜμΕ που κατέφυγαν στη Μέση Ανατολή φαίνεται να αναγκάστηκε να το κάνει ως αντίδραση στην ελληνική κρίση (33% έναντι 26% για τις εξωστρεφείς ΜμΕ προς άλλους προορισμούς), ενώ σε μεγάλο βαθμό αναγκάστηκαν να προσαρμόσουν τη στρατηγική αλλά και το προϊόν τους (41% έναντι 34% για τις εξωστρεφείς ΜμΕ προς άλλους προορισμούς). Η στροφή των ΜμΕ προς τη Μέση Ανατολή αποδεικνύεται δυναμική, καθώς το 1/3 εξάγει το μεγαλύτερο κομμάτι του κύκλου εργασιών τους (έναντι 22% των εξωστρεφών ΜμΕ προς άλλους προορισμούς) αλλά και υψηλού κινδύνου, καθώς το 38% αυτών βρίσκεται σε φάση επιβίωσης (έναντι 3 για τις εξωστρεφείς προς άλλους προορισμούς ΜμΕ). Κίλεηξν δηεζλνύο δξαζηεξηόηεηαο Αλαπηπμηαθόο ζηόρνο επηρείξεζεο Μέζε Aλαηνιή 13% 25% 33% Μέζε Aλαηνιή 38% 21% 42% Λνηπνί πξννξηζκνί 26% 27% 26% Λνηπνί πξννξηζκνί 3 28% 42% ηξαηεγ. επέθηαζεο ηξαηεγ. πξόζβ. ζε πόξνπο ηξαηεγ. δηαθνξ. θηλδύλνπ Πξνζέγγηζε από εμσηεξηθό Γπζκελείο ζπλζ. εγρ. αγνξάο Μεκνλσκέλε παξαγγειία Λνηπά Δπηβίσζε ηαζεξόηεηα Αλάπηπμε Βαζκόο εμωζηξέθεηαο Πξνζαξκνγή ζηηο δηεζλείο αγνξέο Μέζε Aλαηνιή 29% 21% 17% 33% Μέζε Aλαηνιή 27% 32% 41% Λνηπνί πξννξηζκνί 46% 14% 18% 22% Λνηπνί πξννξηζκνί 3 36% 34% [1-1] [11-25%] [26-5] [51-10] Κνηλά κε Διιάδα Πξνζαξκνγή ζηξαηεγηθήο Πξνζαξκνγή ζηξαηεγηθεο θαη πξντόληνο 16

17 Πέρα από το 3 των ΜμΕ που είναι εξωστρεφείς, υπάρχει άλλο ένα 16% που είναι δυνητικά εξωστρεφείς Δμσζηξεθείο Γηεζλήο δξαζηεξηόηεηα ΜκΔ 24% 34% 16% 3 38% 21% 17% 16% 3 12% 42% ύλνιν ΜκΔ Μηθξέο Μεζαίεο Γελ επηζπκνύλ λα εμάγνπλ Γπλεηηθά εμσζηξεθείο Γελ ηνπο αθνξνύλ νη εμαγσγέο Γπλεηηθά εμωζηξεθείο: Κύξηνο ιόγνο απνπζίαο εμαγωγώλ 28% 25% 32% Γπλεηηθά εμσζηξεθείο Αλεπαξθήο ελεκέξσζε Αβεβαηόηεηα εμσηεξηθνύ Γξαθεηνθξαηία Έιιεηςε εμεηδηθ. πξνζσπηθνύ Μηθξέο Μεζαίεο Πξόζβαζε ζε δίθηπν πξνώζ. Πξόζβαζε ζε εηδηθέο ρξεκαηνδ. ηήξημε από θξαηηθνύο θνξείο Λνηπά Εκτός από το 3 των ΜμΕ οι οποίες ήδη δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό, υπάρχουν εταιρείες που είτε εστιάζουν στην εγχώρια αγορά από στρατηγική επιλογή (34%), είτε θεωρούν ότι δεν τους αφορούν οι εξαγωγές για λόγους που σχετίζονται κυρίως με τον τύπο προϊόντος ή υπηρεσίας που παράγουν (). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι υπόλοιπες ΜμΕ, οι οποίες είναι δυνητικά εξωστρεφείς και καλύπτουν το 16% του τομέα των ΜμΕ (21% των μικρών και 12% των μεσαίων επιχειρήσεων). Σο βασικό εμπόδιο που αντιμετωπίζουν οι δυνητικα εξωστρεφείς ΜμΕ είναι η έλλειψη ενημέρωσης (είτε για τις αγορές είτε για τις απαιτούμενες διαδικασίες), που αποτελεί κύριο εμπόδιο για το 28% των εταιρειών (25% των μικρών και του 32% των μεσαίων εταιρειών). Επιπλέον, σημαντικά εμπόδια για τις μεσαίες επιχειρήσεις είναι η έλλειψη πρόσβασης σε δίκτυα προώθησης (24% έναντι 1 των μικρών), η αβεβαιότητα των αγορών εξωτερικού και η ανεπαρκής πρόσβαση σε ειδικές χρηματοδοτήσεις εξαγωγών. Οι μικρές επιχειρήσεις εκτός από τα άνω προβλήματα, αναγνωρίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό βασικά εμπόδια από παράγοντες όπως η γραφειοκρατία και η ανεπαρκής στήριξη από κρατικούς φορείς. 17

18 Η έλλειψη ενημέρωσης αποτελεί το βασικό εμπόδιο εξωστρέφειας σε όλους τους κλάδους % 18% 14% 57% 22% 22% 19% 38% 34% 17% 24% 13% 31% 51% 11% Βηνκεραλία Δκπόξην Τπεξεζίεο Καηαζθεπέο Δμσζηξεθείο Γηεζλήο δξαζηεξηόηεηα ΜκΔ Γελ επηζπκνύλ λα εμάγνπλ % Γπλεηηθά εμσζηξεθείο Γελ ηνπο αθνξνύλ νη εμαγσγέο 26% 25% 25% Βηνκεραλία Δκπόξην Τπεξεζίεο Καηαζθεπέο Αλεπαξθήο ελεκέξσζε Γπλεηηθά εμωζηξεθείο: Κύξηνο ιόγνο απνπζίαο εμαγωγώλ Αβεβαηόηεηα εμσηεξηθνύ Γξαθεηνθξαηία Έιιεηςε εμεηδηθ. πξνζσπηθνύ Πξόζβαζε ζε δίθηπν πξνώζ. Πξόζβαζε ζε εηδηθέο ρξεκαηνδ. ηήξημε από θξαηηθνύο θνξείο Λνηπά Εστιάζοντας στα χαρακτηριστικά των επί μέρους κλάδων διαπιστώνουμε ότι περισσότερες δυνητικά εξωστρεφείς ΜμΕ συγκεντρώνονται στις κατασκευαστικές (, έναντι περίπου 15% στους λοιπούς κλάδους), οι οποίες έχουν και τον χαμηλότερο βαθμό εξωστρέφειας. Όσον αφορά τους βασικούς λόγους που δεν αφήνουν τις δυνητικά εξωστρεφείς ΜμΕ να επεκταθούν στο εξωτερικό, σημειώνουμε ότι: Η έλλειψη ενημέρωσης φαίνεται να επηρεάζει περισσότερο τις ΜμΕ βιομηχανίας (38% των δυνητικών εξαγωγέων, έναντι 25% σε άλλους κλάδους) Η πρόσβαση σε ειδικές χρηματοδοτήσεις εξαγωγών μπορεί να βοηθήσει περισσότερο το εμπόριο και τη βιομηχανία. Οι υπηρεσίες και οι κατασκευές αναζητούν γενικότερη στήριξη από κρατικούς και ευρωπαϊκούς φορείς. υνεπώς, υπάρχει άμεσα δυνατότητα περαιτέρω αύξησης της εξωστρέφειας ΜμΕ (κυρίως των βιομηχανικών) μέσω πολιτικών προώθησης της ενημέρωσης σχετικά με τις συνθήκες στις αγορές εξωτερικού και τις απαιτούμενες κινήσεις από την πλευρά των εταιρειών. 18

19 Πολιτικές στήριξης: Εθνική Στρατηγική Εξαγωγών Οι εξωστρεφείς ΜμΕ επισήμαναν ως βασικά εμπόδια την γραφειοκρατία και τα τελωνεία, ενώ οι δυνητικά εξωστρεφείς τόνισαν την έλλειψη ενημέρωσης. Σα προβλήματα αυτά στοχεύουν να αμβλύνουν οι νέες πολιτικές στήριξης της εξωστρέφειας, που προωθούνται στα πλαίσια της Εθνικής Στρατηγικής Εξαγωγών η οποία βασίζεται: στη διεύρυνση της εξαγωγικής βάσης (αύξηση του αριθμού εταιρειών και των προϊόντων που εξάγονται) στην προώθηση των εξαγωγών (επαναπροσέγγιση παραδοσιακών αγορών και διείσδυση σε νέες) στη διευκόλυνση των διαδικασιών πραγματοποίησης τους, μέσω των παρακάτω δράσεων: υγκέντρωση και απλοποίηση (κωδικοποίηση) της εθνικής νομοθεσίας Καταγραφή και ανάλυση υφιστάμενων επιχειρησιακών διαδικασιών με στόχο την απλοποίηση τους Μείωση του κόστους για τους εξαγωγείς (μείωση/εξάλειψη των τελών με βάσει τα πρότυπα της ΕΕ) Εκσυγχρονισμός των εσωτερικών τελωνειακών διαδικασιών (και προώθηση εκτελωνισμού από τις επιχειρήσεις) Εκσυγχρονισμός και επέκταση των υφιστάμενων εργαλείων εκτίμησης και ανάλυσης κινδύνου Ηλεκτρονική υποβολή των αιτήσεων για πιστοποιητικά, άδειες και εξουσιοδοτήσεις Λειτουργία εθνικής ενιαίας ηλεκτρονικής θυρίδας που θα καλύπτει όλες τις ανάγκες του εξαγωγέα Οι βασικοί ποσοτικοί στόχοι του προγράμματος αυτού είναι: Οι εξαγωγές αγαθών να καλύψουν το 16% του ΑΕΠ το 2014 από 10,3% σήμερα. Η μείωση του αριθμού ημερών που απαιτούνται για τη διεκπεραίωση μιας εξαγωγής στις 10 ημέρες στα τέλη του 2014 από 19 ημέρες σήμερα. Η μείωση του διοικητικού κόστους εξαγωγής κατά μέχρι τα τέλη του 2014 (στα $892 ανά εμπορευματοκιβώτιο από $1.115 ανά εμπορευματοκιβώτιο σήμερα). Πέρα από τη γραφειοκρατία και τα τελωνεία, οι εξωστρεφείς ΜμΕ (και οι δυνητικά εξωστρεφείς) υπογράμμισαν την ανεπαρκή πρόσβαση σε ειδικές χρηματοδοτήσεις ως εμπόδιο. τα πλαίσια του ΕΠΑ και υπό τη 19 στήριξη της ΕΣΕπ, προωθούνται προγράμματα στήριξης των εξωστρεφών ΜμΕ με εγγυήσεις (βλ. σελ.31).

20

21 % ηνκέα ΜκΔ Η επιβίωση παραμένει πρωταρχικός στόχος για τις ΜμΕ Αλαπηπμηαθόο ζηόρνο ηνκέα ΜκΔ Υξεκαηνδόηεζε κειινληηθώλ επελδύζεωλ 42% 43% Ίδηα θεθάιαηα 45% 46% 32% 28% 23% 26% 2012Η1 34% Η2 Αλάπηπμε ηαζεξόηεηα Δπηβίσζε 28% 25% 23% 22% Γάλεηα Δπηδνηήζεηο Κέξδε Κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2012, η τρέχουσα οικονομική κρίση συνεχίζει να ασκεί ισχυρή επίδραση στις ΜμΕ, με το ½ αυτών να συνεχίζουν να δηλώνουν την επιβίωση ως πρωταρχικό τους στόχο. Η οριακή αύξηση του ποσοστού των επιχειρήσεων που δηλώνουν ότι ακολουθούν αναπτυξιακή πολιτική (26% από 23% κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους) αποτελεί ένα θετικό δείγμα σταθεροποίησης της οικονομικής συγκυρίας. Ωστόσο, μια πιο λεπτομερής ματιά στους τρόπους που προτίθενται οι ΜμΕ να χρηματοδοτήσουν την ανάπτυξή τους εγείρει εκ νέου αμφιβολίες, καθώς: Η συρρικνωμένη κερδοφορία περιορίζει τη χρηματοδότηση των μελλοντικών επενδύσεων μέσω κερδών. Η τάση χρήσης δανειακών κεφαλαίων για την χρηματοδότηση επενδυτικών αναγκών βαίνει συνεχώς μειούμενη. 2012Η2 2012Η1 21

22 2009Η2* 2010Η1* 2011Η1* 2011Η2* 2012Η1 2012Η2 % ηνκέα ΜκΔ Οι αντιδράσεις στις συνθήκες μειωμένης ζήτησης εντείνονται Δλέξγεηεο αληηκεηώπηζεο ηεο θξίζεο 6 51% 44% 41% 43% 4 34% 18% 17% 13% 9% 1% 1% 5% Οι ΜμΕ δείχνουν να προσαρμόζονται όλο και περισσότερο στα νέα δεδομένα της οικονομίας, υιοθετώντας διαρθρωτικά μέτρα αντιμετώπισης των συνθηκών μειωμένης ζήτησης. Έτσι, οι απολύσεις αφορούν πλέον το 51% του εταιρικού τομέα των ΜμΕ (από 18% το 2009), ενώ το 17% των ΜμΕ δηλώνει ότι έχει προχωρήσει σε κλείσιμο καταστημάτων (από 1% το 2009). Απνιύζεηο Αγνξέο εθηόο Διιάδαο Αγνξέο εληόο Διιάδαο Δθηίκεζε δξαζηεξηόηεηαο επόκελνπ εμακήλνπ Καηλνηνκία Κιείζηκν θαηαζηήκαηνο * Οη παξαηεξήζεηο γηα ην δηάζηεκα 2009Η2-2011Η2 πξνθύπηνπλ βάζεη ηάζεο από έξεπλα ηεο ΔΣΔ γηα κηθξέο επηρεηξήζεηο (κε θύθιν εξγαζηώλ κηθξόηεξν ηνπ 1 εθαη.) 0,1 0,2 0,2 Τπό αυτό το κλίμα, οι βραχυπρόθεσμες στρατηγικές για την πλειοψηφία των ΜμΕ παραμένουν περιοριστικές, καθώς το 21% εκτιμά ότι θα μειώσει τις επενδύσεις του κατά το επόμενο εξάμηνο (έναντι 24% στις αρχές του 2012), ενώ το 3 δηλώνει ότι θα περιορίσει την απασχόληση στην επιχείρησή του κατά το επόμενο εξάμηνο (έναντι 31% στις αρχές του 2012). Ωστόσο, υπάρχουν και πιο υγιείς αντιδράσεις στην τρέχουσα υφεσιακή συγκυρία και αποτυπώνονται: Δπελδύζεηο Απαζρόιεζε Σηκέο -0,2-0,3-0,1 2012Η2 2012Η1-0,5 0,0 0,5 Καζαξό ηζνδύγην απαληήζεσλ γηα αύμεζε (+1) ζηαζεξόηεηα (0) ή κείσζε (-1) στην σταθερά υψηλή τάση για καινοτομία κατά το επόμενο εξάμηνο (που αφορά το 3 των ΜμΕ από 32% στις αρχές του 2012), καθώς και στην σταθερά υψηλή τάση για εξωστρέφεια κατά το επόμενο εξάμηνο (που αφορά το 22% των ΜμΕ από 28% στις αρχές του 2012). 22

23 % ζπλαιιαγώλ πνπ γίλεηαη κε κεηαρξνλνινγ. επηηαγέο Ηκέξεο Η έλλειψη ρευστότητας συνεχίζει να αποτελεί καίριο πρόβλημα για τις ΜμΕ Ρεπζηόηεηα: Ζκέξεο απαηηήζεωλ - πξνκεζεπηώλ Ηκέξεο Απαηηήζεσλ Ηκέξεο Πξνκεζεπηώλ Η έλλειψη ρευστότητας αποτελεί έντονο πρόβλημα για το 4 του εταιρικού τομέα των ΜμΕ. Πράγματι, κατά την τελευταία διετία οι καθυστερήσεις εισπράξεων από πελάτες έχουν αυξηθεί ενώ οι πληρωμές προς προμηθευτές γίνονται συντομότερα. υγκεκριμένα, η χρονική απόκλιση μεταξύ είσπραξης απαιτήσεων και πληρωμής προμηθευτών προσεγγίζει τις 25 ημέρες (ενώ το 2010 ο χρόνος εισπράξεων και πληρωμών ήταν πιο ισορροπημένος) Η2 2010Η2 Υξήζε κεηαρξνλνινγεκέλωλ επηηαγώλ από ΜκΔ 57% 56% 49% 45% 41% 35% * Οη παξαηεξήζεηο γηα ην δηάζηεκα 2009Η2-2011Η2 πξνθύπηνπλ βάζεη ηάζεο από έξεπλα ηεο ΔΣΔ γηα κηθξέο επηρεηξήζεηο (κε θύθιν εξγαζηώλ κηθξόηεξν ηνπ 1 εθαη.) Η διαρκής μείωση της χρήσης μεταχρονολογημένων επιταγών (35% των συναλλαγών των ΜμΕ το δεύτερο εξάμηνο του 2012, από 57% το 2009) συρρικνώνει ένα βασικό κανάλι στήριξης της ρευστότητας και επιδεινώνει το πρόβλημα ρευστότητας των επιχειρήσεων. Όσον αφορά τη μόχλευση, σχεδόν τα ¾ του τομέα ΜμΕ έχουν κάποιο δάνειο και από αυτό το τμήμα το 3 νιώθει ότι έχει πρόβλημα υπερδανεισμού βάσει τρέχουσας συγκυρίας (από ¼ το πρώτο εξάμηνο του 2012). Ωστόσο, η πρόσβαση σε δανειακά κεφάλαια αξιολογείται από τις επιχειρήσεις ως δυσχερέστερη συγκριτικά με το προηγούμενο έτος, ενώ η γενικότερη δυσκολία πρόσβασης σε χρηματοδότηση αποτελεί το πλέον πιεστικό πρόβλημα για το 1/3 των ΜμΕ. 23

24 Ο δείκτης εμπιστοσύνης των ΜμΕ βελτιώνεται οριακά Σάζε δήηεζεο ΜκΔ Σξέρνπζα δήηεζε Μειινληηθή δήηεζε 2012Η2 2012Η1 Ο δείκτης εμπιστοσύνης των ΜμΕ, αν και παρέμεινε σε αρνητικά επίπεδα, σημείωσε οριακή άνοδο 3 μονάδων κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2012 (-32, έναντι -35 στο πρώτο εξάμηνο του 2012). υγκεκριμένα, αν και το κομμάτι των προσδοκιών του δείκτη (η αποτύπωση της τάσης της μελλοντικής ζήτησης) παρέμεινε σταθερό, το κομμάτι αξιολόγησης της τρέχουσας ζήτησης βελτιώθηκε. Έτσι, αύξηση ζήτησης κατά το προηγούμενο εξάμηνο δήλωσε το 13% των ΜμΕ (από 11% κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους) Γείθηεο εκπηζηνζύλεο αλά κέγεζνο Μηθξέο ( 0-1 εθαη.) 2012Η Μεζαίεο ( 1-10 εθαη.) 2012Η1 * Οι δείκτες εμπιστοσύνης αντιστοιχούν στο καθαρό ισοζύγιο των απαντήσεων για μείωση (-10) σταθερότητα (0) ή αύξηση (10). Η πορεία του δείκτη εμπιστοσύνης είναι ανοδική, τόσο για τις μικρές όσο και για τις μεσαίες επιχειρήσεις, καθώς και για όλους του κλάδους ΜμΕ. Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί ότι: οριακά μεγαλύτερη αύξηση εντοπίζεται στις βιομηχανικές επιχειρήσεις, με αύξηση 4 μονάδων, έναντι 3,2 κατά μέσο όρο στους λοιπούς κλάδους. στους επι μέρους τομείς μικρών επιχειρήσεων κατασκευών και υπηρεσιών, σημειώνεται πτώση του δείκτη εμπιστοσύνης, υπό την επίδραση κυρίως των προοπτικών του επόμενου εξαμήνου. 24

25 Διαφοροποιήσεις ανά κλάδο Με εξαίρεση τον κατασκευαστικό κλάδο, οι υπόλοιποι κλάδοι παρουσιάζουν βελτιωμένη εικόνα όσον αφορά τις προοπτικές τους (με το 26% να δηλώνει ότι στοχεύει σε ανάπτυξη από 23% το πρώτο εξάμηνο του 2012). Αν και οι ημέρες των απαιτήσεων παραμένουν σημαντικά υψηλότερες σε σχέση με των προμηθευτών, παρατηρείται μια σημαντική μείωση των ημερών απαιτήσεων κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2012 (κυρίως στο τομέα του εμπορίου, όπου οι ημέρες απαιτήσεων μειώθηκαν στις 57 από 87 κατά το πρώτο εξάμηνο του 2012). Αλαπηπμηαθόο ηόρνο Δπηρείξεζεο Σαρύηεηα είζπξαμεο Απαηηήζεωλ θαη πιεξωκήο Πξνκεζεπηώλ 2012Η2-1,0-1,2 Βηνκεραλία Τπεξεζίεο Δκπόξην Τπεξεζίεο Η2-2,3 Δκπόξην Βηνκεραλία ,9 Καηαζθεπέο Καηαζθεπέο Κιίκαθα από -10 (επηβίσζε) έσο 10 (αλάπηπμε) Αλαπηπμηαθόο ηόρνο Δπηρείξεζεο Ηκέξεο Ηκέξεο Απαηηήζεσλ Ηκέξεο Πξνκεζεπηώλ Σαρύηεηα είζπξαμεο Απαηηήζεωλ θαη πιεξωκήο Πξνκεζεπηώλ 2012Η1-1,6-1,2 Βηνκεραλία Τπεξεζίεο Δκπόξην Τπεξεζίεο Η1-2,5 Δκπόξην Βηνκεραλία ,2 Καηαζθεπέο Καηαζθεπέο Κιίκαθα από -10 (επηβίσζε) έσο 10 (αλάπηπμε) Ηκέξεο Ηκέξεο Απαηηήζεσλ Ηκέξεο Πξνκεζεπηώλ 25

26 Βιομηχανία: O κλάδος με τη μεγαλύτερη βελτίωση του δείκτη εμπιστοσύνης Γείθηεο Δκπηζηνζύλεο Βηνκεραλίαο Δμσζηξεθείο Υξνληθή αληνρή άλσ ηνπ έηνπο Λήςε δηαξζξσηηθώλ κέηξσλ Αύμεζε θαηλνηνκίαο ην επόκελν 6κελν Αύμεζε εμσζηξέθεηαο ην επόκελν 6κελν 2012H2 Με εμσζηξεθείο 23% H1 Υαξαθηεξηζηηθά ζπγθπξίαο 3 34% 34% 41% 47% 84% 76% 25% 5 75% 10 % ηνκέα ΜκΔ βηνκεραλίαο 2012Η2-33 * Ο δείθηεο εκπηζηνζύλεο ζηε βηνκεραλία αληηζηνηρεί ζην θαζαξό ηζνδύγην ζεηηθώλ θαη αξλεηηθώλ απαληήζεσλ ζρεηηθά κε ην επίπεδν παξαγγειηώλ, ην επίπεδν απνζεκάησλ θαη ηε κειινληηθή ηάζε παξαγσγήο. 2012Η1 Ο τομέας μικρομεσαίων επιχειρήσεων βιομηχανίας σημειώνει την μεγαλύτερη αύξηση του δείκτη εμπιστοσύνης μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου εξαμήνου 2012, τάση που είναι ακόμα εντονότερη στο επιμέρους δείγμα των εξωστρεφών επιχειρήσεων (αύξηση 10 μονάδων, έναντι 5 για τις μη εξωστρεφείς). Αξίζει να σημειωθεί ότι θετικές προοπτικές για τη ζήτηση του επόμενου εξαμήνου αναμένει το 23% των βιομηχανιών, έναντι 12% των λοιπών κλάδων (κατά μέσο όρο). Παράλληλα, η βιομηχανία συνεχίζει κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2012 να συνδυάζει τη χαμηλότερη επίδραση από την κρίση και τον πιο αναπτυξιακό στόχο σε σύγκριση με τους υπόλοιπους κλάδους. Ειδικότερα, το 34% του κλάδου στοχεύει στην ανάπτυξη έναντι 23% για τον υπόλοιπο εταιρικό τομέα ΜμΕ. Θετική κρίνεται η αύξηση του ποσοστού των βιομηχανικών επιχειρήσεων που δήλωσαν χρονική αντοχή άνω του έτους (3 κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2012 έναντι 23% κατά το πρώτο εξάμηνο). Ωστόσο, παράλληλα, η πολιτική που φαίνεται να ακολουθούν γίνεται όλο και πιο περιοριστική, καθώς: αυξάνεται η λήψη διαθρωτικών μέτρων, περιορίζεται η στροφή στην καινοτομία, και περιορίζεται η τάση εξωστρέφειας (πιθανότατα υποδηλώνοντας ότι οι περισσότερες ΜμΕ έχουν ήδη κινηθεί προς αυτή την 26 κατεύθυνση).

27 Εμπόριο: Το χονδρικό εμπόριο πλεονεκτεί Γείθηεο Δκπηζηνζύλεο Δκπνξίνπ Ληαλεκπόξην Δπέλδπζαλ ηελ πξνεγνύκελε 5εηία Αύμεζε επελδύζεσλ ην επόκελν 6κελν Έληνλν πξόβιεκα ξεπζηόηεηαο Υαξαθηεξηζηηθά ζπγθπξίαο Πξόβιεκα ππεξδαλεηζκνύ Δκπόξην Απηνθηλήησλ H % 42% 34% 33% 26% 83% 75% 25% 5 75% 10 % ηνκέα ΜκΔ εκπνξίνπ 2012Η2 Υνλδξεκπόξην 2012H * Ο δείθηεο εκπηζηνζύλεο ζην εκπόξην αληηζηνηρεί ζην θαζαξό ηζνδύγην ζεηηθώλ θαη αξλεηηθώλ απαληήζεσλ ζρεηηθά κε ην επίπεδν απνζεκάησλ θαη ηελ παξειζνληηθή θαη κειινληηθή δήηεζε. 2012Η1 Η θέση των χονδρεμπόρων εμφανίζεται σε πλεονεκτική θέση στην τρέχουσα συγκυρία, δεδομένου ότι εμφανίζουν τον υψηλότερο δείκτη εμπιστοσύνης ο οποίος έχει και ανοδική πορεία έναντι του προηγούμενου εξαμήνου (λιγότερο αρνητικές προσδοκίες). Αντίθετα τόσο το λιανεμπόριο όσο και το εμπόριο αυτοκινήτων πλήττονται περισσότερο ως προς τη ζήτηση, με το 8 των ΜμΕ σε κάθε κλάδο να έχει σημειώσει πτώση πωλήσεων το προηγούμενο εξάμηνο (έναντι 54% των χονδρεμπόρων) και περίπου 6 να εκτιμά περαιτέρω πτώση το επόμενο εξάμηνο (έναντι 4 των χονδρεμπόρων). Παράλληλα, το χονδρικό εμπόριο συνεχίζει να πλεονεκτεί έναντι του λοιπού εμπορίου, διατηρώντας τη στήριξη της εξαγωγικής δραστηριότητας (σχεδόν ½ του τομέα εξάγει). Φαρακτηριστικό της συγκυρίας είναι η αυξημένη τάση των εμπορικών επιχειρήσεων για επενδύσεις η πραγματοποίηση των οποίων, ωστόσο, πρέπει να υπερνικήσει τα συνεχώς αυξανόμενα προβλήματα ρευστότητας και υπερδανεισμού. υγκεκριμένα, το λιανεμπόριο και το εμπόριο αυτοκινήτων άντιμετωπίζουν εντονότερα προβλήματα ρευστότητας (που οδηγούν σε καθυστερήσεις πληρωμών), τα οποία συγκρούονται με τις υψηλές ανάγκες για επενδύσεις την επόμενη 5ετία (χαρακτηρίζουν τα ¾ των ΜμΕ λιανεμπορίου και εμπορίου αυτοκινήτων, έναντι 58% των χονδρεμπόρων). 27

28 Υπηρεσίες: Ο κλάδος του τουρισμού εμφανίζεται σημαντικά ενισχυμένος Γείθηεο Δκπηζηνζύλεο Τπεξεζηώλ Σνπξηζκόο Μεηαθνξέο Λνηπέο Δι.Δπαγγεικ H H1-34 * Ο δείθηεο εκπηζηνζύλεο ζηηο ππεξεζίεο αληηζηνηρεί ζην θαζαξό ηζνδύγην ζεηηθώλ θαη αξλεηηθώλ απαληήζεσλ ζρεηηθά κε ηελ θαηάζηαζε ηεο επηρείξεζεο θαη ηελ παξειζνληηθή θαη κειινληηθή δήηεζε Δπέλδπζαλ ηελ πξνεγνύκελε 5εηία Δηήζηα κεηαβνιή θεξδνθνξίαο Καζπζη. πιεξσκώλ Λήςε δηαξζξσηηθώλ κέηξσλ Υαξαθηεξηζηηθά ζπγθπξίαο -22% - 51% 44% 9 77% 87% 78% % ηνκέα ΜκΔ ππεξεζηώλ 2012Η2 2012Η1 Ο τομέας των υπηρεσιών χαρακτηρίζεται από έντονη ανομοιογένεια, όσον το αφορά το κλίμα εμπιστοσύνης. Ενδεικτικά: Ο δείκτης εμπιστοσύνης αυξήθηκε σημαντικά στον κλάδο τουρισμού κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2012 (28 μονάδες έναντι περίπου 10 μονάδων στις λοιπές υπηρεσίες), αντανακλώντας πιθανότατα τις αυξημένες κρατήσεις που σημειώνονται για το 2013 (αύξηση της τάξης του 15%- σε σχέση με το 2012). το σημείο αυτό, σημειώνουμε ότι ο τουρισμός παρουσιάζει και τη μεγαλύτερη αντοχή στην κρίση (άνω των 2 ετών, έναντι 15 μηνών για τις λοιπές υπηρεσίες). Αντίθετα, ο δείκτης εμπιστοσύνης για τους ελεύθερους επαγγελματίες σημειώνει πτώση 15 μονάδων. Η επιδείνωση του επιχειρηματικού κλίματος του συγκεκριμένου τομέα μπορεί να συνδέεται με τη σταδιακή εφαρμογή αυξημένων φορολογικών επιβαρύνσεων και το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων. Όσον αφορά την αντίδραση του κλάδου υπηρεσιών στις συνθήκες μειωμένης ζήτησης, φαίνεται ότι: Εντείνονται οι καθυστερήσεις πληρωμών δανείων και προμηθευτών (51% του κλάδου έναντι 44% κατά το πρώτο εξάμηνο του 2012). Αυξάνεται η λήψη διαρθρωτικών μέτρων, όπως απολύσεις και κλείσιμο καταστημάτων (87% του κλάδου έναντι 78% κατά το πρώτο εξάμηνο του 2012). 28

29 Κατασκευές: Οι ΜμΕ με δραστηριότητα εκτός Ελλάδας εμφανίζουν υψηλότερη αντοχή στην κρίση Γείθηεο Δκπηζηνζύλεο Καηαζθεπώλ Δμσζηξεθείο -21 Υξνληθή αληνρή άλσ ηνπ έηνπο Έληνλε επίδξαζε θξίζεο Καζπζη. πιεξσκώλ Πξόβιεκα ππεξδαλεηζκνύ H2 Υαξαθηεξηζηηθά ζπγθπξίαο 25% 14% 31% 22% 61% 66% 63% 51% 25% 5 75% 10 % ηνκέα ΜκΔ θαηαζθεπώλ 2012Η2 Με εμσζηξεθείο H1-53 * Ο δείθηεο εκπηζηνζύλεο ζηηο θαηαζθεπέο αληηζηνηρεί ζην θαζαξό ηζνδύγην ζεηηθώλ θαη αξλεηηθώλ απαληήζεσλ ζρεηηθά κε ην επίπεδν αλεθηέιεζηνπ ππνινίπνπ θαη ηε κειινληηθή ηάζε απαζρόιεζεο. 2012Η1 Ο κλάδος των κατασκευών συνεχίζει να βρίσκεται στη δυσχερέστερη θέση, καταγράφοντας τον υψηλότερο βαθμό επίδρασης της κρίσης και τη μικρότερη στροφή σε στόχο ανάπτυξης (μόλις 16% του τομέα, έναντι 3 των λοιπών κλάδων). ε αυτό συμβάλλουν τα συνεχιζόμενα προβλήματα ρευστότητας που αντιμετωπίζει ο κλάδος (44% των κατασκευών έναντι 38% των λοιπών κλάδων) καθώς το διάστημα μεταξύ πληρωμής προμηθευτών και είσπραξης απαιτήσεων έχει αυξηθεί κατά 1,5 μήνα την τελευταία διετία (έναντι λιγότερο του 1 μήνα για τους λοιπούς κλάδους). Ως αποτέλεσμα της συνεχούς επιδείνωσης της ρευστότητας, οι καθυστερήσεις πληρωμών δανείων και προμηθευτών καθώς και η δυσκολία αποπληρωμής φαίνεται να αγγίζουν όλο και περισσότερες κατασκευαστικές. Ως μόνο σημάδι σταθεροποίησης ξεχωρίζουμε την αύξηση των ΜμΕ που δηλώνουν χρονική αντοχή άνω του έτους (25% κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2012 από 14% κατά το πρώτο εξάμηνο). Καλύτερη εικόνα παρουσιάζουν οι κατασκευαστικές με δραστηριότητα εκτός Ελλάδος, οι οποίες σημειώνουν μεγαλύτερη βελτίωση του δείκτη εμπιστοσύνης και υψηλότερη αντοχή στην κρίση (16 μήνες, έναντι λιγότερο από 1 έτος για τις μη εξωστρεφείς). Παράλληλα, εκφράζουν εντονότερη διάθεση για επενδύσεις και μεγαλύτερη στήριξη σε χρηματοδότηση μέσω ιδίων κεφαλαίων. 29

30 Προγράμματα στήριξης ρευστότητας των ελληνικών ΜμΕ Η ρευστότητα παραμένει κυρίαρχο πρόβλημα για τις ελληνικές ΜμΕ. Τπό αυτό το πρίσμα, πραγματοποιείται μια σημαντική προσπάθεια στήριξης της ρευστότητας, κυρίως μέσω των παρακάτω τρόπων χρηματοδότησης: ΕΤΕΑΝ Ταμεία Δανειοδοτήσεων για χαμηλότοκα δάνεια με επιδοτούμενα επιτόκια μέσω ΕΣΕΑΝ i. Επιχειρηματικής Ανάπτυξης: Μέσω του νέου αυτού ταμείου θα διοχετευτεί στις ΜμΕ ρευστότητα ύψους 450 εκατ. μέσω χαμηλότοκων δανείων κεφαλαίου κίνησης 4ετούς διάρκειας. ii.ταμείου Επιχειρηματικότητας: υνεχίζεται με κονδύλια ύψους 315 εκατ. η παροχή χαμηλότοκων δανείων μέσω 5 τραπεζικών προγραμμάτων με προτεραιότητες την επιχειρηματικότητα, εξωστρέφεια, θεματικό τουρισμό, ΑΠΕ και καινοτομία (ενώ μπορούν χρηματοδοτηθούν και κεφάλαια κίνησης). Ταμείο Εγγυοδοσίας το οποίο ενεργοποιείται με στόχο την παροχή εγγυήσεων σε ΜμΕ για δάνεια κεφαλαίου κίνησης και επενδύσεων. Σο ταμείο έχει ίδιους πόρους 100 εκατ. ενώ εκτιμάται ότι θα εγγυηθεί συνολικά δάνεια ύψους 350 εκατ. Πρόγραμμα Εγγυοδοσίας μέσω του οποίου διατίθενται 45 εκατ. για την κάλυψη εγγυτικών επιστολών αξίας 90 εκατ. που χορηγούνται από τράπεζες σε προμηθευτές των ΜμΕ με αντάλλαγμα παροχή προϊόντων και υπηρεσιών. Αφορά μέγιστη κάλυψη 150,000 ανά εταιρεία και ισχύει για 2 έτη. ΕΣΠΑ Μετά από αναδιάρθρωση προγραμμάτων του ΕΠΑ, είναι διαθέσιμες προς ΜμΕ ενισχύσεις ύψους 450 εκατ. για πραγματοποίηση επενδύσεων στους τομείς μεταποίησης, τουρισμού, εμπορίου και υπηρεσιών. Εγγυήσεις ΕΤΕπ Στήριξη ΜμΕ με χαμηλότοκα δάνεια ύψους 1,44 δισ. έως το 2015 που προέρχονται από πόρους του ΕΠΑ και του ειδικού Σαμείου Εγγυήσεων της ΕΣΕπ για στήριξη ελληνικών ΜμΕ. Ήδη έχουν υπογραφεί συμφωνίες με εμπορικές τράπεζες (έχουν ρόλο μεσολαβητή) για δάνεια ύψους 600 εκατ.. Στήριξη εξωστρεφών ΜμΕ με εγγυήσεις 500 εκατ. για συναλλαγές εξωτερικού εμπορίου (εισαγωγές και εξαγωγές). Ως ανακυκλούμενες, οι άνω εγγυήσεις αναμένεται να ενισχύσουν συναλλαγές 1,5 δισ. 30 ετησίως.

31

32 Χαρτογράφηση του τομέα των ΜμΕ στην Ελλάδα Αριθμός ΜμΕ 747,800 εταιρείες Ατομικές επιχειρήσεις 79% Εταιρείες 21% Μικρές Μεσαίες Μικρές Μεσαίες 78% 1% 18% 3% * Για τους σκοπούς της ανάλυσης ορίζονται: μικρές οι επιχειρήσεις με κύκλο εργασιών χαμηλότερο του 1 εκατ. και μεσαίες οι επιχειρήσεις με κύκλο εργασιών μεταξύ 1 εκατ. και 10 εκατ.. Κύκλος Εργασιών ΜμΕ 150 δισ. Ατομικές επιχειρήσεις 38% Εταιρείες 62% Μικρές Μεσαίες Μικρές 32% 6% 18% 44% * Για τους σκοπούς της ανάλυσης ορίζονται: μικρές οι επιχειρήσεις με κύκλο εργασιών χαμηότερο του 1 εκατ. και μεσαίες οι επιχειρήσεις με κύκλο εργασιών μεταξύ 1 εκατ. και 10 εκατ.. Οι σχεδόν ΜμΕ στην Ελλάδα συνεισφέρουν ετησίως κύκλο εργασιών της τάξης των 150 δισ.. Σα 4/5 των ΜμΕ αντιστοιχούν σε ατομικές επιχειρήσεις, οι οποίες καλύπτουν αντίστοιχο μερίδιο στο σύνολο του εγχώριου εταιρικού τομέα (έναντι μόλις ½ του εταιρικού τομέα στην Ευρώπη). Μεσαίες Αν και σε αριθμό υπερτερούν οι ατομικές επιχειρήσεις, το μεγαλύτερο μερίδιο του κύκλου εργασιών (άνω του 6) 32 παράγεται από εταιρείες διάφορων νομικών μορφών (ΑΕ, ΟΕ, ΕΕ, ΕΠΕ κτλ.).

33 Περιγραφή Δείγματος Κύθινο εξγαζηώλ ( εθαη.) Καηαλνκή αξηζκνύ εηαηξεηώλ δείγ καηνο* Βηνκεραλία Δκπόξην Τπεξεζηεο Καηαζθεπέο ΤΝΟΛΟ (0-0,1] ( 0,1-0,5] ( 0,5-1] (1-2,5] (2,5-5] (5-10] ΤΝΟΛΟ *Αλάινγα κε ηε δηαζεζηκόηεηα ησλ ζηνηρείσλ ππάξρεη πηζαλόηεηα απνθιίζεσλ ηεο ηάμεο ηνπ 1. ύλζεζε εηαηξηθνύ ηνκέα ΜκΔ (βάζεη θύθινπ εξγ αζηώλ) Κύθινο εξγαζηώλ ( εθαη.) Βηνκεραλία Δκπόξην Τπεξεζηεο Καηαζθεπέο ΤΝΟΛΟ (0-0,1] 1% 4% 5% 1% 11% ( 0,1-0,5] 3% 14% 6% 2% 24% ( 0,5-1] 2% 9% 3% 1% 15% (1-2,5] 3% 11% 4% 2% (2,5-5] 3% 8% 3% 1% 15% (5-10] 3% 8% 3% 1% 15% ΤΝΟΛΟ 15% 53% 23% 8% 10 * Πεγή: Μεηξών επηρεηξήζεσλ ΔΛ.ΣΑΣ. (2007) Η ανάλυση που ακολουθεί αφορά δείγμα επιχειρήσεων με κύκλο εργασιών έως 10 εκατ., τις οποίες για τους σκοπούς τις ανάλυσης ορίζουμε ως μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ). Η επιλογή των εταιρειών έγινε μέσω διαστρωματικής δειγματοληψίας (stratified sampling method), κατά τα πρότυπα αντίστοιχων ερευνών που πραγματοποιούνται από διεθνείς οργανισμούς. Ειδικότερα, επιλέχθηκαν συνολικά 960 εταιρείες, με τρόπο τέτοιο ώστε να κατανέμονται ομοιόμορφα βάσει δύο βασικών παραγόντων: την τάξη του κύκλου εργασιών (6 τάξεις μεγέθους) και τον κλάδο δραστηριοποίησης (Βιομηχανία, Εμπόριο, Τπηρεσίες, Κατασκευές). Προκειμένου να προκύψουν συμπεράσματα αντιπροσωπευτικά του εταιρικού τομέα ΜμΕ, πραγματοποιήθηκε στάθμιση των απαντήσεων ανάλογα με τη συμμετοχή της κάθε υποκατηγορίας στο συνολικό κύκλο εργασιών του τομέα. Με αυτόν τον τρόπο προέκυψαν συμπεράσματα (i) ανά μέγεθος, (ii) ανά κλάδο και (iii) συνολικά για τον εταιρικό τομέα ΜμΕ. Βάσει της μεθοδολογίας, οι διακρίσεις που γίνονται κατά την ανάλυση που ακολουθεί 33 αναφέρονται σε μερίδια βάσει κύκλου εργασιών και όχι βάσει αριθμού εταιρειών.

34 Κατασκευή Δείκτη Εμπιστοσύνης τοχεύοντας στην κατασκευή ενός δείκτη εμπιστοσύνης για τις ΜμΕ, έχουμε συμπεριλάβει κάποιες βασικές ερωτήσεις που αποτυπώνουν το επίπεδο δραστηριότητας κατά το προηγούμενο και επόμενο εξάμηνο. Σο πρότυπο των ερωτήσεων βασίζεται στο εναρμονισμένο ερωτηματολόγιο που προτείνουν ο ΟΟΑ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, βελτιώνοντας έτσι τη συγκρισιμότητα του δείκτη. Οι ερωτήσεις του δείκτη έχουν 3 εναλλακτικές απαντήσεις: αύξηση (+), σταθερότητα (=), μείωση (-) ή υψηλότερο από το κανονικό (+), κανονικό (=), χαμηλότερο από το κανονικό (-). Αρχικά μετατρέπουμε τον αριθμό των απαντήσεων ανά κατηγορία (+,=,-) σε ποσοστά και στη συνέχεια υπολογίζουμε το καθαρό ισοζύγιο αφαιρώντας το ποσοστό των (-) από το ποσοστό των (+). Σέλος, o δείκτης εμπιστοσύνης για κάθε κλάδο είναι ο μέσος όρος των καθαρών ισοζυγίων για τις παρακάτω ερωτήσεις: Για τη βιομηχανία: Επίπεδο παραγγελιών, επίπεδο αποθεμάτων και μελλοντική τάση παραγωγής. Για τις υπηρεσίες: Κατάσταση επιχείρησης προηγούμενου εξάμηνου, παρελθοντική και μελλοντική τάση ζήτησης. Για το εμπόριο: Επίπεδο αποθεμάτων, παρελθοντική και μελλοντική ζήτηση. Για τις κατασκευές: Επίπεδο ανεκτέλεστου υπολοίπου και μελλοντική τάση απασχόλησης. Για το σύνολο του εταιρικού τομέα των ΜμΕ, ο δείκτης εμπιστοσύνης εκτιμήθηκε ως ένας σταθμισμένος μέσος όρος των επιμέρους κλάδων (με σταθμίσεις τα μερίδια του κύκλου εργασιών των κλάδων στην οικονομία). Η τακτική διενέργεια της έρευνας σε εξαμηνιαία βάση θα μας προσφέρει την εικόνα της διαχρονικής πορείας των ΜμΕ, όπως θα αποτυπώνεται στο δείκτη. Για την εξαγωγή αξιόπιστων συμπερασμάτων, η σύγκριση θα διενεργείται μεταξύ του τρέχοντος επιπέδου του δείκτη και του μακροχρόνιου μέσου όρου του (με σκοπό τη διόρθωση ενδεχόμενης υπέρμετρης αισιοδοξίας ή απαισιοδοξίας (over-optimism or overpessimism bias)). 34

35 Ταυτότητα της δειγματοληπτικής έρευνας Εταιρία: TNS ICAP Μεθοδολογία: Ποσοτική έρευνα, με τη μορφή τηλεφωνικών συνεντεύξεων (Computer Aided Telephone Interviewing- C.A.T.I.), με χρήση δομημένου ερωτηματολογίου 25 λεπτών. Δείγμα: υνολικά διεξήχθησαν 960 συνεντεύξεις στην τρέχουσα μέτρηση: 480 επιχειρήσεις με τζίρο μέχρι 1εκ. ευρώ (ελεύθεροι επαγγελματίες, ατομικές επιχειρήσεις, ΟΕ, ΕΕ, ΕΠΕ, ΑΕ) 480 επιχειρήσεις με τζίρο από 1-10εκ. ευρώ (ΟΕ, ΕΕ, ΑΕ, ΕΠΕ) Γεωγραφική κάλυψη: Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ηράκλειο, Ιωάννινα, Καβάλα, Λάρισα, Πάτρα. Δειγματοληψία: Πολυσταδιακή, στρωματοποιημένη, μη αναλογική δειγματοληψία ως προς κλάδο, την τάξη μεγέθους τζίρου & την περιοχή σε κάθε ένα από τα δύο υπο-δείγματα. τατιστικό σφάλμα: στο σύνολο κάθε υπο-δείγματος των 480 επιχειρήσεων το μέγιστο στατιστικό σφάλμα είναι +/- 4,5% σε επίπεδο εμπιστοσύνης 95%. Περίοδος διεξαγωγής: 01/11/ /12/2012 Διεξαγωγή: Η έρευνα διεξήχθη σύμφωνα με τους κώδικες δεοντολογίας της ESOMAR και του ΕΔΕΑ και τις προδιαγραφές ποιοτικού ελέγχου που ορίζονται από τον ΠΕ (Ποιοτικός Έλεγχος υλλογής τοιχείων). Για την διεξαγωγή της έρευνας πεδίου εργάστηκαν 33 ερευνητές και 3 επιθεωρητές, με εμπειρία και εξειδίκευση σε έρευνες επιχειρήσεων. 35

36 Διεύθυνση τρατηγικής και Οικονομικής Ανάλυσης Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις: Έρευνα συγκυρίας Μάρτιος 2013 Αναλύτριες: Υραγκίσκα Βουμβάκη, (+30210) , Μαρία άββα, (+30210) , Αθανασία Κουτούζου, (+30210) , Σο παρόν δελτίο προορίζεται αποκλειστικά για την ενημέρωση επαγγελματιών επενδυτών οι οποίοι καλούνται να προβούν στην υλοποίηση των επενδυτικών τους αποφάσεων χωρίς να στηρίζονται στα περιεχόμενά του. ε καμία περίπτωση το παρόν δελτίο δεν θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ή να θεωρηθεί ως πρόταση για πώληση είτε ως παρότρυνση για οποιαδήποτε πρόταση αγοράς. Σα στοιχεία που αναφέρονται στο παρόν δελτίο προέρχονται από πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες. Μη όντας σε θέση να αποκλείσει το ενδεχόμενο λάθους από μέρους των εν λόγω πηγών η Εθνική Σράπεζα της Ελλάδος δεν εγγυάται για ακρίβεια, την επικαιρότητα ή τη χρησιμότητα οποιασδήποτε πληροφορίας. Η Εθνική Σράπεζα της Ελλάδος και οι θυγατρικές της εταιρίες δε φέρουν καμία ευθύνη για οποιαδήποτε άμεση ή παρεπόμενη ζημία απορρέει από οποιαδήποτε χρήση της παρούσας αναφοράς.