ΑΣΙΚΗ ΧΗΥΙΑΚΗ ΔΙΑΚΤΒΕΡΝΗΗ ΔΤΝΑΣΟΣΗΣΕ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΜΟΙ η περίπτωση της Θεσσαλονίκης

Transcript

1 ΑΣΙΚΗ ΧΗΥΙΑΚΗ ΔΙΑΚΤΒΕΡΝΗΗ ΔΤΝΑΣΟΣΗΣΕ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΜΟΙ η περίπτωση της Θεσσαλονίκης Δρ. Ελισάβετ Θωίδου Θεσσαλονίκη, 14 Απριλίου 2008 Η παροσζίαζε βαζίδεηαη ζηα παραθάηω άρζρα ζηα οποία βρίζθοληαη θαη οη αλαισηηθές βηβιηογραθηθές αλαθορές 1. Θωίδοσ Ε. θαη Φοσηάθες Δ. (σπό δεκοζίεσζε 2008) «Ψεθηαθή δηαθσβέρλεζε ζηολ αζηηθό τώρο: δσλαηόηεηες θαη περηορηζκοί γηα ηε τωρηθή δηαθσβέρλεζε» άρζρο ποσ παροσζηάζηεθε ζηο 8ο Παλειιήληο Γεωγραθηθό Σσλέδρηο ηες Ειιεληθής Γεωγραθηθής Εηαηρείας, Αζήλα, 4-7 Οθηωβρίοσ 2007 θαη ζα δεκοζηεσηεί ζηα πραθηηθά ηοσ Σσλεδρίοσ. 2. Foutakis D. and Thoidou E. (2006) E-Governance and development programming. The case of the Thessaloniki metropolitan area, paper presented at the 46th Congress of the European Regional Science Association, Enlargement, Southern Europe and the Mediterranean Volos, Greece, August 30 September 3,

2 Ψηφιακή διακυβέρνηση -1 Διάκριση μεταξύ ψηφιακής διοίκησης και ψηφιακής διακυβέρνησης (e-government / e-governance) Η διάκριση αντιστοιχεί στη διάκριση μεταξύ κυβέρνησης (διοίκηση, εκτελεστική εξουσία) και διακυβέρνησης e-government «η αξιοποίηση των τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών στις δημόσιες διοικήσεις, σε συνδυασμό με οργανωτικές αλλαγές και νέες δεξιότητες, ώστε να βελτιωθούν η παροχή υπηρεσιών και οι δημοκρατικές διαδικασίες καθώς και να ενισχυθεί η υποστήριξη των πολιτικών που ασκεί το δημόσιο» (ΕΕΚ, 2003: 8) e-governance «ένας τρόπος για την επίτευξη περισσότερο ανοικτής, διαφανούς, περιεκτικής και παραγωγικής δημόσιας διοίκησης» (Thorleifsdottir et all., 2004: 12) 2

3 Ψηφιακή διακυβέρνηση -2 Δεν περιορίζεται στην ψηφιακή διοίκηση Δεν στοχεύει μόνο στην επικοινωνία της διοίκησης με τους «πελάτες» (πολίτες, επιχειρήσεις) Μπορεί να υποστηρίζει την ενημέρωση, την επικοινωνία και τη συνεργασία μεταξύ φορέων, πολιτών, κοινωνικών ομάδων, τη δημοκρατική συμμετοχή των πολιτών. «έχει τη δύναμη να δημιουργεί έναν νέο μέσο δημόσιων υπηρεσιών όπου όλοι οι δημόσιοι φορείς παρέχουν σύγχρονες, ολοκληρωμένες, και αφανείς υπηρεσίες στους πολίτες. Η σχέση τους δεν είναι πια μονόδρομος «εμείς απέναντι σε αυτούς» αλλά αφορά το κτίσιμο μιας εταιρικής σχέσης μεταξύ κυβερνήσεων και πολιτών» (Silcock, 2001) 3

4 Αστική ψηφιακή διακυβέρνηση Eντάσσεται στο πλαίσιο των μορφών : αστικής διακυβέρνησης ψηφιακής διακυβέρνησης υνδυάζει: τις αλλαγές στις σχέσεις δημόσιου ιδιωτικού στις σφαίρες της οικονομίας, της κοινωνίας, της πολιτικής και στον τρόπο ρύθμισης των θεμάτων της πόλης, με τις δυνατότητες που παρέχουν οι εφαρμογές των Σεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΣΠΕ) στο πλαίσιο της Κοινωνίας της Πληροφορίας (ΚτΠ). 4

5 Αστική διακυβέρνηση xωρικός σχεδιασμός -1 Αστική διακυβέρνηση: διαφοροποίηση του παραδοσιακού ρόλου του κράτους νέες μορφές πολυεπίπεδης διακυβέρνησης στον αστικό χώρο εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα στις δημόσιες πολιτικές Χωρικός σχεδιασμός: μετατόπιση της βαρύτητας από το «σχέδιο προς υλοποίηση» στη διαδικασία του σχεδιασμού στρατηγικός χαρακτήρας - ρόλος συντονισμού, διαπραγμάτευσης και διευκόλυνσης υλοποίησης πρωτοβουλιών διαφορετικών δρώντων οι μορφές διακυβέρνησης είναι σημαντική παράμετρος για την προώθηση της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης (UN-HABITAΣ) 5

6 Αστική διακυβέρνηση χωρικός σχεδιασμός -2 Επιφυλάξεις και κριτική: επίγνωση των πιθανών αρνητικών συνεπειών για ττις συνέπειες στη δημοκρατική συμμετοχή και την εξέλιξη των χωρικών και κοινωνικών ανισοτήτων πρόκληση η αξιοποίηση των μορφών της χωρικής διακυβέρνησης με έμφαση στο τοπικό περιεχόμενο Αναζήτηση δυνατοτήτων έκφρασης κοινωνικών φορέων και αυθόρμητων πρωτοβουλιών και εκτός της τυποποιημένης διαδικασίας λήψης αποφάσεων ενεργοποίησης της κοινωνίας των πολιτών, ιδίως στο πλαίσιο του στρατηγικού χωρικού σχεδιασμού οργάνωσης και συντονισμού των φορέων στο τοπικό επίπεδο γύρω από τα τοπικά θέματα με έμφαση στο κοινωνικό περιεχόμενο 6

7 Ψηφιακή διακυβέρνηση -1 στάδια: 0 πλήρης απουσία website 1. πληροφόρηση 2. μονόδρομη διάδραση (downloadable forms) 3. αμφίδρομη διάδραση 4. πλήρης διάδραση (ολοκληρωμένη πραγματοποίηση συναλλαγής) μορφές: G2G: κυβέρνηση προς κυβέρνηση G2C: κυβέρνηση προς πολίτες G2B: κυβέρνηση προς επιχειρήσεις (European Commission/DG Inf.So. and Media, 2005) 7

8 Ψηφιακή διακυβέρνηση -2 Βασίζεται στη ραγδαία ανάπτυξη και εξάπλωση των ΣΠΕ Έχει ως προϋποθέσεις: υποδομές: δίκτυα δεδομένων, υπολογιστές, λογισμικό) πρόσβαση: ικανότητα / δυνατότητα αξιοποίησής τους επιθυμία και κίνητρα για αλλαγή Από τα παραπάνω: ευκολότερη είναι η εξασφάλιση της τεχνολογικής υποδομής (παρά την ανάγκη σημαντικών πόρων) πιο δύσκολη είναι η εξασφάλιση της πρόσβασης σε συνδυασμό με τις γνώσεις και ικανότητες η επιθυμία για αλλαγή σχετίζεται με αλλαγές στη δημόσια διοίκηση και στον τρόπο λειτουργίας των κοινωνικώς δρώντων 8

9 ΣΠΕ - Πιθανοί κίνδυνοι Ψηφιακός αποκλεισμός κοινωνικών ομάδων και περιοχών διαφοροποίηση μεταξύ κοινωνικών ομάδων και περιοχών ως προς τις προϋποθέσεις για τις ΣΠΕ και την ψηφιακή διακυβέρνηση (ιδίως ως προς τις υποδομές και την πρόσβαση) Νέες μορφές κοινωνικών και χωρικών ανισοτήτων - Ψηφιακό χάσμα: δεν αφορά μόνο τις ΣΠΕ και την ψηφιακή διακυβέρνηση συνδέεται με τα γενικότερα ζητήματα της διανομής του εισοδήματος, της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού 9

10 ΣΠΕ και βιώσιμη αστική ανάπτυξη Οι ΣΠΕ μπορούν να συμβάλλουν καθοριστικά στις τρεις παραμέτρους της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης: την οικονομία: προώθηση της οικονομίας της γνώσης το περιβάλλον: έλεγχος και διαχείριση, βελτίωση μεθόδων και τεχνολογιών, αποϋλοποίηση λειτουργιών της πόλης την κοινωνική συνοχή: διευκόλυνση της πρόσβασης σε υπηρεσίες και δίκτυα, της πληροφόρησης και της συμμετοχής, της ενσωμάτωσης ομάδων που μειονεκτούν Προϋπόθεση η αποφυγή του ψηφιακού αποκλεισμού 10

11 Αστική ψηφιακή διακυβέρνηση -1 υνδυασμός στον αστικό χώρο των μορφών χωρικής διακυβέρνησης δυνατοτήτων των ΣΠΕ Και όχι μόνο Η δυναμική της εξέλιξής της στο τοπικό επίπεδο μπορεί να της προσδώσει ένα ιδιαίτερο περιεχόμενο, ανάλογο με τη δυναμική της κάθε περιοχής, πέρα από τους περιορισμούς της αστικής διακυβέρνησης Η εξειδίκευση της ψηφιακής διακυβέρνησης στον αστικό χώρο έχει σημασία δεδομένου ότι στο τοπικό επίπεδο: αποκτά νόημα η συμμετοχή των πολιτών και των κοινωνικών φορέων οι συνθήκες είναι πιο κατάλληλες για έμφαση στο περιεχόμενο 11

12 Αστική ψηφιακή διακυβέρνηση - 2 Κρίσιμα ζητήματα για την αστική ψηφιακή διακυβέρνηση (και την ΚτΠ) στον αστικό χώρο: υποδομή, πρόσβαση, περιεχόμενο, που επηρεάζουν: τις χωρικές ανισότητες μέσα στην πόλη την κινητοποίηση των τοπικών φορέων (π.χ. για την εξασφάλιση ευρυζωνικών υποδομών σε συγκεκριμένες περιοχές) Σο περιεχόμενο της αστικής ψηφιακής διακυβέρνησης (όπως και της ΚτΠ) έχει τεχνικές, οικονομικές, κοινωνικές πλευρές 12

13 Αστική ψηφιακή διακυβέρνηση - 3 Γενικά η αστική ψηφιακή διακυβέρνηση μπορεί: να υποστηρίξει τον σχεδιασμό και την υλοποίηση της αστικής ανάπτυξης με έμφαση στη βιωσιμότητα,τη συμμετοχή των πολιτών, το κοινωνικό και τοπικό περιεχόμενο, να βελτιώσει το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών σε πολίτες και επιχειρήσεις, να συμβάλει στην προστασία του περιβάλλοντος, στην πληροφόρηση - ενημέρωση των πολιτών, στη μεγαλύτερη διαφάνεια και λογοδοσία του δημόσιου τομέα, στη συμμετοχή των κοινωνικών φορέων, στην ενεργοποίηση της κοινωνίας των πολιτών Βασική προϋπόθεση είναι η πολιτική βούληση η συνεχής προσπάθεια αποφυγής του ψηφιακού αποκλεισμού ανάμεσα σε περιοχές και κοινωνικές ομάδες στην πόλη 13

14 Σο πλαίσιο της πολιτικής: ΚτΠ και ψηφιακή διακυβέρνηση στην ΕΕ e-government στο πλαίσιο της πολιτικής για την ΚτΠ χέδια δράσης e-europe 2002, e-europe 2005, i2010 Επιλογή να δοθεί βαρύτητα στον πολίτη μέσα από τους στόχους για κοινωνική ένταξη, ικανοποίηση των χρηστών, συμμετοχή, ενδυνάμωση των δημοκρατικών διαδικασιών Η ΚτΠ για την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής της Λισαβόνας (αύξηση ανταγωνιστικότητας) Δίλημμα μεταξύ οικονομικών, τεχνικών και κοινωνικών διαστάσεων: βαρύτητα στις οικονομικές και τεχνικές διαστάσεις 14

15 Σο πλαίσιο της πολιτικής: ΚτΠ και ψηφιακή διακυβέρνηση στην Ελλάδα Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Κοινωνία της Πληροφορίας (ΕΠ ΚτΠ) στο πλαίσιο του ΚΠ ΕΠ Ψηφιακή Σύγκλιση για τις 8 περιφέρειες της σύγκλισης, ΠΕΠ των 5 περιφερειών μεταβατικής στήριξης, υπόλοιπα ΕΠ στο πλαίσιο του ΕΠΑ Εθνικό πλαίσιο «εκσυγχρονισμού» της δημόσιας διοίκησης (π.χ. πρόγραμμα ΠΟΛΙΣΕΙΑ) Εθνική Ψηφιακή τρατηγική που στοχεύει σε ένα «ψηφιακό άλμα» (α) στην παραγωγικότητα (β) στην ποιότητα ζωής. 15

16 Οι δύο διαστάσεις της αστικής ψηφιακής διακυβέρνησης στην Ελλάδα Αστική διακυβέρνηση: Έμμεσα μόνο συνδέεται με κατευθύνσεις πολιτικής και χρηματοδοτήσεις Περιορισμένη η ελληνική εμπειρία, όχι ενθαρρυντικά αποτελέσματα σε συγκεκριμένες περιπτώσεις Κύρια αρμοδιότητα και πρωτοβουλία για τα σημαντικά ζητήματα της πόλης (π.χ. στρατηγικός χωρικός σχεδιασμός) έχει η κεντρική κυβέρνηση Ψηφιακή διακυβέρνηση - Κοινωνία της Πληροφορίας Τποδομές: εξαιρετικά χαμηλό ποσοστό διείσδυσης της ευρυζωνικότητας Πρόσβαση: μόνο το 24% των νοικοκυριών διαθέτει πρόσβαση στο διαδίκτυο Περιεχόμενο: βαρύτητα στα τεχνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά 16

17 η περίπτωση της Θεσσαλονίκης Ερευνητικό πρόγραμμα ΕΠΕΑΕΚ ΠΤΘΑΓΟΡΑ ΙΙ : ΕΜΧΑ URENIO / EΣ ΦΨΡΙΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΨΗ ΣΨΝ ΠΟΛΙΣΙΚΨΝ ΓΙΑ ΣΗ ΒΙΨΙΜΗ ΑΣΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΚΑΙ ΧΗΥΙΑΚΗ ΔΙΑΚΤΒΕΡΝΗΗ Εμπειρία και προοπτικές στη μητροπολιτική περιοχή της Θεσσαλονίκης 17

18 Αστική ψηφιακή διακυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη: το απαισιόδοξο σενάριο -1 Περιορισμένος αριθμός δημόσιων φορέων με ευρύ φάσμα εφαρμογών ψηφιακής διακυβέρνησης Μικρός βαθμός εμπλοκής των τοπικών φορέων Οι εφαρμογές συνήθως δεν ξεπερνούν το πρώτο στάδιο της παροχής πληροφορίας ή το δεύτερο της απλής διάδρασης Οι εφαρμογές περιορίζονται στις σχέσεις δημόσιας διοίκησης με πολίτες ή επιχειρήσεις (G2C ή G2B) Οι πλέον αναπτυγμένες εφαρμογές αποτελούν δράσεις στο πλαίσιο συγχρηματοδοτούμενων από την Ευρωπαϊκή Ένωση προγραμμάτων 18

19 Αστική ψηφιακή διακυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη: το απαισιόδοξο σενάριο -2 Αντίθετα είναι περιορισμένες οι πρωτοβουλίες που εντάσσονται σε αποκλειστικά εθνικά θεσμικά και χρηματοδοτικά πλαίσια Σο υπάρχον ψηφιακό χάσμα και οι χαμηλές επιδόσεις της χώρας στους δείκτες της Κοινωνίας της Πληροφορίας Περιορισμένη τοπική βούληση και καθοδήγηση Οι σημαντικές εφαρμογές κατά κανόνα δεν ξεκινούν ενδογενώς από την μητροπολιτική περιοχή υνήθως ξεκινούν στο πλαίσιο κεντρικών πρωτοβουλιών συχνά με έναν υποχρεωτικό τρόπο. 19

20 Αστική ψηφιακή διακυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη: το αισιόδοξο σενάριο -1 Η διαδικασία της «Ευρωπαϊκοποίησης»: ευνοϊκό χρηματοδοτικό, προγραμματικό και θεσμικό πλαίσιο, συμβολή στην αναβάθμιση του «κοινωνικού κεφαλαίου» Παραδείγματα επιτυχημένων εφαρμογών ψηφιακής διακυβέρνησης (π.χ. σύστημα TAXIS) σε εθνικό επίπεδο Έχει ξεκινήσει ο προβληματισμός και ο διάλογος για τον στρατηγικό χωρικό σχεδιασμό και τη μητροπολιτική διακυβέρνηση, που ανέδειξαν την ανάγκη συντονισμού συνέργιας των πολιτικών για τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη Τπάρχουν «κινητήριες δυνάμεις» που προωθούν αξιόλογες, αν και όχι γενικευμένες εφαρμογές ψηφιακής διακυβέρνησης είτε με τρόπο υποχρεωτικό (ΠΕΠ ΚΜ) είτε στη βάση των τοπικών αναγκών (σύστημα αστικών συγκοινωνιών) 20

21 Αστική ψηφιακή διακυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη: το αισιόδοξο σενάριο -2 Αυξανόμενη εμπλοκή των τοπικών φορέων και της δημόσιας διοίκησης στις εφαρμογές ψηφιακής διακυβέρνησης, ιδίως στο πλαίσιο συγχρηματοδοτούμενων από την ΕΕ προγραμμάτων Η Θεσσαλονίκη ως αστική περιοχή βρίσκεται σε πλεονεκτικότερη σχετικά με τον μέσο όρο χώρας θέση ως προς τους δείκτες της ΚτΠ Σο γεγονός ότι στη μητροπολιτική περιοχή της Θεσσαλονίκης δεν έχουν αναπτυχθεί μορφές μητροπολιτικής διακυβέρνησης μπορεί να αντιστραφεί σε ευκαιρία για την ψηφιακή διακυβέρνηση: Οι επιλεγμένες και τοπικά συμφωνημένες, βάσει σχεδίου εφαρμογές ψηφιακής διακυβέρνησης, μπορεί να υποστηρίξουν την προώθηση της μητροπολιτικής διακυβέρνησης 21