π. Βασίλειος Καλλιακμάνης Καθηγητής Τμήματος Θεολογίας Α.Π. Θεσσαλονίκης

Transcript

1 π. Βασίλειος Καλλιακμάνης Καθηγητής Τμήματος Θεολογίας Α.Π. ς

2 ΑΞΙΟΠΡΕΠΗΣ ΘΑΝΑΤΟΣ;

3 ΕΧΕΙ ΛΟΓΟ Η ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΗΘΙΚΗ;

4 Το μόνο σίγουρο: ο θάνατος Ο Θάνατος αποτελεί την ανεξάρτητη μεταβλητή στον διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο. Μόνο ο άνθρωπος όμως χαρακτηρίζεται ως θνητός, όχι μόνο γιατί πεθαίνει, αλλά και γνωρίζει ότι πεθαίνει. Γι αυτό δεν παραμένει αδρανής, προσπαθεί να τον πολεμήσει και να τον απωθήσει, ή να τον ερμηνεύσει και να τον νοηματοδοτήσει. «Ὅταν ἡμεῖς ὦμεν, ὁ θάνατος οὐ πάρεστιν ὅταν δ ὁ θάνατος παρῆ, τόθ ἡμεῖς οὐκ ἐσμέν» (Διογένης)

5 Θεολογικό υπόβαθρο Στη δυτική θεολογική σκέψη αναπτύχθηκε το δόγμα περί Ικανοποίησης της Θείας Δικαιοσύνης δια του σταυρικού θανάτου του Χριστού, που αποτέλεσε τη βάση για την ποιμαντική του φόβου του δυτικού Μεσαίωνα. (Ενοχική, δικανική θεολογία) Ετσι αναπτύχθηκε η καζουϊστική ηθική και η περιπτωσιολογία, ενώ γνώρισε άνθιση ο ηθικισμός, ο νομικισμός και ο πουριτανισμός.

6 Ατομοκεντρική ανθρωπολογία Η αντίδραση των δυτικών κοινωνιών σε αυτόν το «θρησκευτικό ολοκληρωτισμό» έφερε στο προσκήνιο το φυσικό δίκαιο και τα ατομικά δικαιώματα. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη της ατομοκεντρικής ανθρωπολογίας, την ιεροποίηση της επιστήμης και την πίστη σ αυτήν.

7 Τα όρια της επιστήμης Από πολλούς ερευνητές μαρτυρείται ότι στο κοινωνικό πεδίο απουσιάζουν οι πραγματικές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, ενώ στο επιστημονικό υπάρχει έντονη αμφισβήτηση της παντοδυναμίας της επιστήμης. Λ.χ. Paul K. Feyerabend: Γνώση για ελεύθερους ανθρώπους.

8 Ετσι δημιουργείται ο προβληματισμός Μήπως το θέμα της ευθανασίας με την σύγχρονη έννοια του όρου τίθεται με κάποιο τεχνοκρατικό τρόπο; Επειδή η επιστήμη δεν μπορεί να υπερβεί το φράγμα του θανάτου, τον επισπεύδει για να θέσει τέρμα σε μια ζωή γεμάτη θλίψη και πόνο;

9 Η μεταφορά στη δυτική σκέψη είναι διαφορετική Ο άγγλος φιλόσοφος Roger Bacon (13ος αι.) κατ άλλους ο Fr. Bacon (16 ος -17 ος αι.) μετέφεραν στα αγγλικά την ελληνική λέξη ως euthanasia με την έννοια της επίσπευσης του θανάτου, προκειμένου να τεθεί τέρμα σε μια ζωή γεμάτη πόνο και ταλαιπωρίες. Η μεταφορά αυτή συνδέεται με την εξατομίκευση του θανάτου

10 Στάδια εξατομίκευσης του θανάτου Ανθρωπισμός (15 ος -16 ος αι.) Ατομική οδύνη απέναντι στη φθορά Διαφωτισμός (18 ος αι.) Αντίδραση στην ποιμαντική του φόβου του Μεσαίωνα και «ορθολογικοποίηση» του θανάτου. Ρομαντικός θάνατος, τραγικός και σαγηνευτικός (Μπάϊρον, Γκαίτε κλπ) Υπαρξισμός, ενορατικός θάνατος Άρνηση του θανάτου, ταμπού.

11 Μ. Γκρύνεβαλντ ( , Γερμανός) Μ. Δαφνίου (11 ος αι)

12 Βαν Ντάϊκ (1622, Φλαμανδός) -Θεοφάνης ο Κρής (16 ος αι.)

13 Λεπτομέρεια- Ι.Μ.Σταυρονικήτα

14 Στην Ανατολή υπήρχε διαφορετική θεώρηση Είναι χαρακτηριστική η μελέτη του Ευγένιου Βούλγαρη (18 ος αι.) για την ευθανασία. Ο Βούλγαρης εννοεί την καρτερία μπρος το θάνατο κι όχι την επίσπευσή του. Η ευθανασία νοείται ως γαλήνιος, νηφάλιος και ήρεμος θάνατος. Την θεωρεί ως την ψύχραιμη αντιμετώπιση του θανάτου κι όχι τη βίαιη διακοπή της ζωής.

15 «Γέννηση εξ αναστάσεως» Στην Εκκλησία ο Χριστιανός γεύεται την μεταμόρφωση και τον αγιασμό δια των μυστηρίων ως ενιαία ψυχοσωματική οντότητα. Σώζεται ως μέλος του σώματος του Χριστού και σε κοινωνία με τους άλλους ανθρώπους. Ακόμη και ο θάνατός του δεν αποτελεί ανεπίστροφη απώλεια, αλλά συνέχιση και αναβάθμιση σε άλλο επίπεδο.

16 «Ευ ζην» και «Ευ θνήσκειν» Δεν μπορεί να αγνοείται η επίγεια πορεία του ανθρώπου, κατά την οποία δημιουργούνται οι προϋποθέσεις και διαμορφώνονται τα κριτήρια για την αντιμετώπιση σύνολης της ζωής που περιλαμβάνει τον πόνο, τις ασθένειες και το θάνατο. Η διαμορφωμένη αντίληψη που έχει ο άνθρωπος για την ευζωΐα (ευ ζην), τον οδηγεί και σε ανάλογη αντίληψη για την ευθανασία (ευ θνήσκειν).

17 Ο ρόλος των Κοινωνικών δικτύων

18 Η αγάπη νικά την τραγικότητα του θανάτου. «Θρηνώ και οδύρομαι, όταν εννοήσω τον θάνατο», Ιωάννης Δαμασκηνός Και ο Ιωάννης ο Ευαγγελιστής γράφει: «Ημείς οίδαμεν ότι μεταβεβήκαμεν εκ του θανάτου εις την ζωήν, ότι αγαπώμεν τους αδελφούς, ο μη αγαπών τον αδελφόν αυτού μένει εν τω θανάτω» Α Ιωάν 3,14.

19 Η περίπτωση ενός αγίου «Ευχαριστώ το Θεό, που μου έδωσε πολλές αρρώστιες. Πολλές φορές του λέω: Χριστέ μου η αγάπη σου δεν έχει όρια! Το πώς ζω είναι ένα θαύμα. Μέσα στις άλλες μου αρρώστιες έχω και καρκίνο στην υπόφυση. Δημιουργήθηκε εκεί όγκος και πιέζει το οπτικό νεύρο. Γι αυτό τώρα πια δεν βλέπω. Πονάω φοβερά προσεύχομαι όμως, σηκώνοντας το Σταυρό του Χριστού με υπομονή» Αγιος Πορφύριος ( )

20 «Η ΑΝΑΣΤΑΣΙΣ» ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ