Model-Ελληνικό. ΕΧΕ-Ενεργειακές Διασυνδέσεις

Transcript

1 Target Model-Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας ΕΧΕ-Ενεργειακές Διασυνδέσεις

2 Το 2011, με βάση την οδηγία 2009/72/ΕΚ, η Ευρωπαϊκή επιτροπή δημιούργησε δύο κύριους μηχανισμούς: τον Ευρωπαϊκό Σύνδεσμο των Ρυθμιστικών Αρχών-ACER και την Ένωση των Ευρωπαϊκών Διαχειριστών Συστημάτων Ενέργειας ENTSOe), αναθέτοντάς τους την πρακτική προετοιμασία του προγράμματός της για την ενιαία αγορά ενέργειας που έχει την κωδική ονομασία Μοντέλο Στόχος (Target Model). Οι κατευθυντήριες γραμμές λειτουργίας της ενιαίας αγοράς καθορίστηκαν από την ACER σε συνεργασία με τον ΕΝΤSΟ. Με βάση αυτούς, το Μοντέλο Στόχος προβλέπει ότι η κοινή αγορά θα πρέπει να διαρθρώνεται σε τέσσερεις (4) επιμέρους διαφορετικές αγορές: α) την προθεσμιακή αγορά (Forward Market), β) την προ-ημερήσια αγορά (Day-ahead Market), γ) την Ενδο-ημερήσια αγορά (Intra-Day market) και δ) την αγορά Εξισορρόπησης (Balancing Market). Σύμφωνα με το Μοντέλο Στόχος, και προκειμένου να επιτευχθεί η σταδιακή σύζευξη των αγορών, η ΕΕ έχει χωριστεί σε 7 περιφερειακές ζώνες. Η Ελλάδα ανήκει στην περιφερειακή ζώνη «Central South» μαζί με τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ελβετία, την Αυστρία και τη Σλοβενία. Στην πραγματικότητα,η "ενιαία" Ευρωπαϊκή ενεργειακή αγορά συνδέεται με την λειτουργία ενός Χρηματιστηρίου Ενέργειας (ΧΕ) στα πρότυπα αντίστοιχων φορέων που λειτουργούν εδώ και μια εικοσαετία σε πολλές χώρες της ΕΕ. Για τον Mάιο του 2019 τοποθετείται η πλήρης λειτουργία Χρηματιστηρίου Ενέργειας (ΧΕ) στην Ελλάδα- Δυνατότητα διμερών συμβάσεων Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας ως παράλληλο Μοντέλο Απελευθέρωσης

3 Το Μοντέλο Στόχος για την Ενέργεια ουσιαστικά προδιαγράφει ρυθμιστικό πλαίσιο που είναι αναγκαίο για την υλοποίηση μιας βιώσιμης, ενιαίας και ανταγωνιστικής, αγοράς ενέργειας στην Ευρώπη-Φιλοδοξία αποτελεί μέσω της γιγάντωσης των διασυνοριακών συναλλαγών ενέργειας, να δημιουργηθεί μια ενιαία Ευρωπαϊκή αγορά Βασικοί Στόχοι : α) Η προστασία και ενδυνάμωση της ισχύος των Ευρωπαίων καταναλωτών. Ειδικότερα απώτερος στόχος είναι η ενδυνάμωση του ανταγωνισμού και διαφάνειας μέσω της ανάπτυξης των κατάλληλων εκείνων μηχανισμών και επί μέρους αγορών σε εθνικό επίπεδο, που θα επιτρέψουν την ενεργό συμμετοχή περισσοτέρων παικτών στην ενεργειακή αγορά. Οι νέοι Παίκτες θα διαθέτουν πλέον μέσω του νέου μοντέλου τα επαρκή εργαλεία για να διαχειριστούν αποτελεσματικά τη συμμετοχή και δραστηριοποίησή τους στο σύνολο των επί μέρους αγορών, τόσο σε επίπεδο χονδρεμπορικής όσο και λιανικής αγοράς το

4 β) Επιπλεόν μια καλά συνδεδεμένη εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας είναι το κλειδί για την διασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού. Στόχος της είναι η δυνατότητα κάθε τελικού καταναλωτή ηλεκτρισμού και αερίου στην ΕΕ να εξυπηρετείται μέσω μίας λειτουργικής χονδρεμπορικής αγοράς με επαρκή ρευστότητα, στην οποία η τιμή της ενέργειας διαμορφώνεται με βάση τη σχέση προσφοράς και ζήτησης. γ) Επιπλέον μέσω της ενοποιημένης αγοράς ενέργειας διευκολύνεται ο κοινός ευρωπαϊκός στόχος για χαμηλότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, μεσώ της παράλληλης μέγιστης δυνατης ενσωμάτωσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα Ευρωπαϊκά ενεργειακά συστήματα

5

6 Ουσιαστικά, το Μοντέλο Στόχος - Target Μodel Α) προσδιορίζει τις ελάχιστες απαιτούμενες προδιαγραφές που θα πρέπει να ακολουθήσουν οι επιμέρους εθνικές αγοράς ανά την Ευρώπη για μία κοινή οργάνωση και αρχιτεκτονικη των εθνικών αγορών ενέργειας ανά την Ευρώπη, αναφορικά με κάθε χρονικό επίπεδο Προθεσμιακή αγορά (Forward Market), Προημερήσια αγορά (Dayahead Market) την Ενδο-ημερήσια αγορά (Intra-Day market), καθώς και την αγορά Εφεδρειών και Εξισορρόπησης ενέργειας (Balancing Market)- αρμοδιότητα ΑΔΜΗΕ, Β) Προδιαγράφει μία συντονισμένη προσέγγιση για την κατανομή της μεταφορικής ικανότητας στις διασυνδέσεις.

7 Το Target Model έχει ως βασική επιδίωξη την εξισορρόπησης προσφοράς και ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας σε πραγματικό χρόνο, ώστε να αποφεύγονται μη αποδοτικές λύσεις για κάλυψη αιχμών φορτίου ή στοχαστικών διακυμάνσεων των ΑΠΕ. Η δημιουργία μιας διευρυμένης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας που θα λειτουργεί με κοινούς κανόνες παράλληλα με το διασυνοριακό εμπόριο, επιτρέπουν ανά πάσα στιγμή το έλλειμμα που μπορεί να προκύψει προσωρινά σε μία χώρα να αντισταθμίζεται από το πλεόνασμα μιας άλλης χώρας με όρους αγοράς. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται η επάρκεια εφοδιασμού αλλά και ένα χαμηλότερο ενεργειακό κόστος, με στόχο τη σταδιακή σύγκλιση των τιμών ενέργειας της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς.

8 Απόσχιση Κλάδου ΛΑΓΗΕ ΑΕ (Ν.4512/2018)- Δημιουργία 2 Εταιριών α) ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ-ΕΧΕ ΑΕ και β) Δ.ΑΠΕ.Ε.Π ΑΕ «Διαχειριστής ΑΠΕ & Εγγυήσεων Προέλευσης» Το ΕΧΕ αντικατεστησε τον ΛΑΓΗΕ στην διαχείριση του ΗΕΠ, ως Διαχειριστής πλέον του Μοντέλου Αγοράς Στόχου για τις 3 από τις 4 Αγορές. Ο ΔΑΠΕΕΠ Α.Ε διαχειρίζεται πλέον τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) (τον Ειδικό Λογαρισμό ΑΠΕ) και τις εγκαταστάσεις Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης (ΣΗΘΥΑ) του Εθνικού Διασυνδεδεμένου Συστήματος (Σύστημα Μεταφοράς και Δίκτυο Διανομής Ηπειρωτικής Χώρας και Διασυνδεδεμένων Νήσων) καθώς και τις Εγγυήσεις Προέλευσης ηλεκτρικής ενέργειας που έχει παραχθεί από ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ. Μετοχική Σύνθεση ΕΧΕ: Eταιρίες του Δημοσίου σε ποσοστό 49%(ΔΑΠΕΕΠ 22%,ΑΔΜΗΕ 21%,ΔΕΣΦΑ 7%) και αντίστοιχα ΕταιρίεςΙδιωτικού τομέα με 51%(Χρηματιστηρίο Αθηνων-ATHEX, -Ευρωπαική Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης EBRD,Χρηματιστήριο Αξιών Κύπρου-XAK )

9 Μέχρι σήμερα: Το Σύστημα Συναλλαγών Ημερήσιου Ενεργειακού Προγραμματισμού (ΗΕΠ), όπως λειτουργούσε σήμερα στην Ελλάδα, αφορούσε αποκλειστικά την Αγορά Επόμενης Ημέρας. Το μοντέλο της Υποχρεωτικής Κοινοπραξίας (Mandatory Pool), που χρησιμοποιείται σήμερα για την επίλυση και εκκαθάριση του ΗΕΠ δεν επιτρέπει τη σύζευξη(coupling) της ελληνικής Αγοράς Επόμενης Ημέρας με τις αντίστοιχες γειτονικές αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίες ήδη λειτουργούν υπό σύζευξη. Ένα ακόμα ζήτημα έχει να κάνει με το ότι η ελληνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στη σημερινή της μορφή δεν περιλαμβάνει τις διακριτές αγορές της Ενδοημερήσιας Αγοράς και της Αγοράς Εξισορρόπησης Ισχύος, αγορές που ήδη λειτουργούν ανεξάρτητα επί σειρά ετών σε άλλα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

10 Η κοινή αυτή αρχιτεκτονική, ειδικά σε ότι έχει να κάνει με τις βασικές δομές λειτουργίας των αγορών αυτών ως αποτελεσματικών μηχανισμών αποκάλυψης τιμής, έχει στηριχθεί θεσμικά στις αντίστοιχες αρχές και πλαίσιο λειτουργίας βάση του οποίου έχουν ήδη αναπτυχθεί οι Ευρωπαϊκές κεφαλαιαγορές την τελευταία 10-ετία όπως θεσμικά προσδιορίζονται με την Οδηγία 2004/39 ΕΚ ή όπως είναι ευρύτερα γνωστή Markets in Financial Instruments Directive - MiFID. Kαθοριστικός ρόλος που έχουν διαδραματίσει σε αυτήν την πορεία προσαρμογής οι αγορές κινητών αξιων, με την αξιοποίηση της τεχνογνωσίας αλλά και των υφιστάμενων υποδομών που διαθέτουν, καθώς σε διαφορετική περίπτωση το κόστος επένδυσης σε τεχνολογίες και γνώση για την απαιτούμενη προσαρμογή είναι ιδιαίτερα σημαντικό και χρονοβόρο. Προς επίρρωση των ανωτέρω, οι βελτιώσεις στο προαναφερόμενο πλαίσιο λειτουργίας των αγορών κινητών αξιών που ήδη αυτήν την περίοδο βρίσκονται υπό διαβούλευση και αναμένεται να τεθούν σε εφαρμογή στο τέλος του 2018 (ως MiFID II), έχουν πλέον ενσωματώσει ανάλογες ρυθμίσεις και για τις αγορές και προϊόντα των αγορών Ενέργειας (π.χ. ικαιώματα Εκπομπών Ρύπων, Παράγωγα σε Ηλεκτρισμό και Φυσικό Αέριο, κ.τ.λ.). Ολοκληρώνοντας δε τη ανάλυση των ώριμων σε προσαρμογή αγορών, προκύπτει επίσης ότι η αρμονική υποστήριξη των αγορών αυτών προς την επιδιωκόμενη προσαρμογή, επιβάλλει έναν εξίσου αποτελεσματικό μηχανισμό κάλυψης του Κινδύνου του Αντισυμβαλλομένου. Και σε αυτή την περίπτωση, η εφαρμογή αποδεκτών και δοκιμασμένων μοντέλων εκκαθάρισης, διαχείρισης κινδύνου και διακανονισμού των συναλλαγών αποτελεί την πιο ασφαλή και αποτελεσματικότερη πρακτική. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ε.Ε., με τον Κανονισμό 648/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που είναι ευρύτερα γνωστός ως EMIR, (European Markets Infrastructures Regulation), ουσιαστικά προσδιορίζει τους αποδεκτούς μηχανισμούς Κεντρικού Αντισυμβαλλόμενου (CCP), σε επίπεδο οργανωτικής, διαχείρισης κινδύνου και τεχνολογικής επάρκειας, οι οποίοι σαφώς και μπορούν να αποτελέσουν τη βάση και για τα προϊόντα που εντάσσονται στις αγορές Ενέργειας.

11 Σύμφωνα με την 6/2016 Απόφαση του Ευρωπαϊκου Σύνδεσμο των Ρυθμιστικών Αρχών-ACER η Ελλάδα περιλαμβάνεται σε δύο Περιφέρειες, α) την Περιφέρεια Ελλάδας-Ιταλίας(CCR 5-GRIT) και β) Ελλάδας Βουλγαρίας- Ρουμανίας (CCR 10)- Συνεργασία ΡΑΕ με τις λοιπες αλλοδαπές Ενεργειακές Αρχές για επιτευξη σύζευξης Αγορών εντός του 2019 Ήδη οργανώθηκε η Δημόσια Διαβούλευση της ΡΑΕ (Γενάρης 2018) επί των προτάσεων των Διαχειριστών Συστήματος Μεταφοράς (ΔΣΜ)(στην Ελλάδα ΑΔΜΗΕ) σχετικά με τις διαδικασίες ορισμού φυσικών δικαιωμάτων μεταφοράς για τα σύνορα των ζωνών προσφοράς Ελλάδας-Ιταλίας και Ελλάδας-Βουλγαρίας στο πλαίσιο εφαρμογής του άρθρου 36 του Κανονισμού 2016/1719 της ΕΕ. Στην περίπτωση της χώρας μας, έχει καθοριστεί ότι η προ-ημερήσια αγορά μας θα συζευχθεί με την Ιταλία (στόχος Απρίλης 2019) και αργότερα με τη Βουλγαρία, αλλά και όμορες χώρες της Ενεργειακής Κοινότητας, ανάλογα με τον βαθμό ετοιμότητάς τους. Δυστυχώς, η αγορά μας εμφανίζει σημαντική χρονική υστέρηση ως προς την γειτονική Ιταλία, η οποία σχεδόν ολοκλήρωσε τη σύζευξη των υπολοίπων συνόρων της ήδη από τον Φεβρουάριο του 2014.

12 Διασύνδεση αγωγών Φυσικού Αερίου-Τουλάχιστον 4 Ενεργειακοί Διάδρομοι Μεταγενέστερη- Δευτέρη Φάση (μετά το 2020) η διασύνδεση δικτύων στο Φυσικό Αέριο (ολοκλήρωση αγωγού TAP, Διασυνδετήριος Αγωγός Ελλάδας - Βουλγαρίας (IGB), Διάδρομος East Med- Poseidon, μεταφορά Liquefied Natural Gas (LNG) Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο ) σε σχέση με την Ηλεκτρική Ενέργεια. Στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης θα δημιουργηθεί ο πρώτος πλωτός σταθμός αποθήκευσης, αεροποίησης και μεταφοράς Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (LNG), ενώ εκτιμάται ότι 4-5 ανάλογοι σταθμοί θα γίνουν σε άλλα λιμάνια της χώρας.

13 Πολλές ευρωπαϊκές χώρες όπως η Πορτογαλλία, η Φινλανδία, η Μεγάλη Βρετανία, έχουν ήδη ενοποιήσει τις προ-ημερήσιες χονδρεμπορικές αγορές ηλεκτρικής ενέργειας. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Υπάρχει μια ενιαία πλατφόρμα δημοπρασιών (single auction platform),στην οποία υποβάλλονται και αντιστοιχίζονται καθημερινά προσφορές για πώληση και αγορά ηλεκτρικής ενέργειας κατά την επόμενη ημέρα. Οι χώρες της Ενεργειακής Κοινότητας έχουν ήδη δεσμευτεί για τη σύζευξη των αγορών τους με μια τουλάχιστον όμορη χώρα έως τα μέσα του Σημειώνεται επίσης ότι στην γειτονιά μας έως το 2020, η Βουλγαρία προτίθεται να ενοποιηθεί με τις 4 ήδη συζευγμένες αγορές της Ουγγαρίας, Τσεχίας, Σλοβακίας και Ρουμανίας.

14 Βασικό ζητούμενο του κοινοτικού ρυθμιστικού πλαισίου αποτελεί η καθιέρωση εναρμονισμένου πλαισίου για τις διασυνοριακές ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας. Προς τούτο εκδίδονται οι Ευρωπαϊκοί Κώδικες Δικτύου (European Network Codes), που λειτουργούν ως εργαλεία για την εναρμόνιση των εθνικών νομοθεσιών και την ολοκλήρωση της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Ειδικότερα : Α) Βασικά εργαλεία είναι η Θέσπιση κατευθυντήριων γραμμών για μια σειρά από λειτουργίες κλειδία,όπως, για την κατανομή της δυναμικότητας, τη διαχείριση της συμφόρησης, τις ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας και την εξισορρόπηση. Αυτές καθορίζουν τους ελάχιστους εναρμονισμένους κανόνες για την ενιαία σύζευξη επόμενης ημέρας και ενιαία ενδοημερήσια σύζευξη. Β) Επιπλέον, έχει θεσπιστεί ένας ενιαίος μηχανισμός διαζωνικής κατανομής δυναμικότητας στις μελλοντικές αγορές σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και κοινή μεθοδολογία για τον προσδιορισμό της μακροπρόθεσμης διαζωνικής δυναμικότητας. Σημαντικές Ρυθμίσεις Ήδη α) ΚΑΝΟΝΙΣΜΌΣ (ΕΕ) 2017/2195 σχετικά με τον καθορισμό κατευθυντήριας γραμμής για την εξισορρόπηση (balancing) ηλεκτρικής ενέργειας, β) KΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) 2016/1719 σχετικά με τον καθορισμό κατευθυντήριας γραμμής για τη μελλοντική κατανομή δυναμικότητας ενώ ήδη σημαντικό κέιμενο για την εφαρμογή του Target Model o ΚΑΝΟΝΙΣΜΌΣ (ΕΕ) 2015/1222 σχετικά με τον καθορισμό κατευθυντήριων γραμμών για την κατανομή της δυναμικότητας και τη διαχείριση της συμφόρησης στα δίκτυα. Ελληνικοί Νόμοι για την δημιουργία του Target Model ο Ν 4425/2016 όπως τροποποιήθηκε με το Πολυνομοσχέδιο Ν.4512/2018.

15 Αντι επιλόγου Στην πράξη γίνεται αντιληπτό ότι τόσο η σύζευξη των εθνικών και περιφερειακών αγορών όσο και η θέσπιση ενιαίων υποχρεωτικών κανόνων οργάνωσης και λειτουργίας σε Ευρωπαϊκό επίπεδο μπορούν να επιφέρουν και την πολύποθητη από καιρό πραγματική απελευθέρωση της εγχώριας αγοράς ενέργειας, με την ευχή να λειτουργήσει αυτή στην πράξη πρωτίστως προς όφελος του Έλληνα καταναλωτή.