Πρακτικά της Βουλής των Αντιπροσώπων

Transcript

1 Πρακτικά της Βουλής των Αντιπροσώπων I ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΣΥΝΟΔΟΣ Γ Συνεδρίαση 18 ης Δεκεμβρίου 2013 Ώρα έναρξης: 4.25 μ.μ. Αρ. 18 ΠΡΟΕΔΡΟΣ: (Γ. ΟΜΗΡΟΥ) Καλό σας απόγευμα. Κηρύσσω την έναρξη των εργασιών της σημερινής συνεδρίας της Βουλής. Παρακαλώ το γραμματέα να διαπιστώσει αν υπάρχει απαρτία. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ: (Α. ΠΙΤΣΙΛΛΙΔΗΣ) Υπάρχει απαρτία, έντιμε κύριε Πρόεδρε. ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, αρχίζουμε σήμερα τη συζήτηση του κρατικού προϋπολογισμού για το Όπως συμφωνήθηκε, σήμερα θα μιλήσουν οι αρχηγοί ή εκπρόσωποι των κομμάτων, ξεκινώντας από το μικρότερο κόμμα. Θα παρακαλέσω όλους τους ομιλητές να περιοριστούν αυστηρά στο χρόνο που τους έχει δοθεί, όπως άλλωστε είναι η ομόφωνη απόφασή μας. Καλώ τώρα τον αναπληρωτή πρόεδρο της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών και Προϋπολογισμού κ. Άγγελο Βότση να καταθέσει σε συντομία, όχι πάνω από δέκα λεπτά, τα κύρια συμπεράσματα που αναδεικνύονται μέσα από την έκθεση της επιτροπής, που έχει ήδη κυκλοφορήσει και βρίσκεται στα χέρια όλων μας. (Η σχετική έκθεση, αποσπάσματα της οποίας ανέγνωσε ο αναπληρωτής πρόεδρος της επιτροπής.) Έκθεση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών και Προϋπολογισμού για το νομοσχέδιο «Ο περί Προϋπολογισμού του 2014 Νόμος του 2013» Μέλη της επιτροπής: ΜΕΡΟΣ Α Νικόλας Παπαδόπουλος, πρόεδρος Άγγελος Βότσης Πρόδρομος Προδρόμου Μάριος Μαυρίδης Μαρία Κυριακού Σταύρος Ευαγόρου ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1. Εισαγωγή Γιάννος Λαμάρης Πάμπος Παπαγεωργίου Νίκος Νικολαΐδης Γιώργος Περδίκης Νίκος Κουτσού Ο κρατικός προϋπολογισμός για το οικονομικό έτος 2014 κατατέθηκε στη Βουλή των Αντιπροσώπων, σύμφωνα με το άρθρο 81 του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, στις 17 Οκτωβρίου 2013 και ακολούθως παραπέμφθηκε ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών και Προϋπολογισμού για μελέτη και υποβολή σχετικής έκθεσης προς το σώμα. 901

2 Σημειώνεται ότι μαζί με τον κρατικό προϋπολογισμό για το έτος 2014 κατατέθηκε επίσης το Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό Πλαίσιο για τα έτη Η συζήτηση του υπό αναφορά προϋπολογισμού άρχισε την 21 η Οκτωβρίου 2013 με την παρουσίαση της οικονομικής πολιτικής και της δημοσιονομικής κατάστασης από τον Υπουργό Οικονομικών κ. Χάρη Γεωργιάδη. Παρέστη επίσης ο Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου κ. Πανίκος Δημητριάδης, ο οποίος κατέθεσε τις θέσεις και εκτιμήσεις του αναφορικά με την ευρύτερη οικονομική και χρηματοοικονομική κατάσταση και η συζήτηση έληξε την 1 η Νοεμβρίου 2013 με την ολοκλήρωση της συζήτησης των προϋπολογισμών όλων των υπουργείων. Πραγματοποιήθηκαν συνολικά επτά συνεδρίες της επιτροπής, ως ακολούθως: Έξι συνεδρίες για τη συζήτηση των επί μέρους προϋπολογισμών όλων των υπουργείων για το 2014 και ειδικότερα για την ανάλυση των στόχων και της πολιτικής τους και μία συνεδρία για σκοπούς έγκρισης του προσχεδίου έκθεσης της επιτροπής, όπως και αριθμού τροποποιήσεων στον κρατικό προϋπολογισμό του 2014, οι οποίες κατατέθηκαν στην επιτροπή από το Υπουργείο Οικονομικών μετά την επίσημη κατάθεση του προϋπολογισμού. Ο Υπουργός Οικονομικών στις 12 Δεκεμβρίου ανέλυσε ενώπιον της ολομέλειας του σώματος τη γενική οικονομική πολιτική της κυβέρνησης, τη δημοσιονομική κατάσταση, καθώς και τις προτεραιότητες και τους στόχους της κυβέρνησης για το έτος 2014, όπως διαγράφονται μέσα από τον υπό συζήτηση προϋπολογισμό. Το τελικό πρόγραμμα συνεδριών για τη συζήτηση του κρατικού προϋπολογισμού του 2014, έχει ως ακολούθως: Δευτέρα, 21 η Οκτωβρίου 2013 Τρίτη, 22 Οκτωβρίου 2013 Πέμπτη, 24 Οκτωβρίου 2013 Υπουργός Οικονομικών (Οικονομική πολιτική, δημοσιονομική και χρηματοοικονομική κατάσταση και εκτιμήσεις) - Διοικητής Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου (Οικονομική κατάσταση και εκτιμήσεις) Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων Υπουργείο Συγκοινωνιών και Έργων Υπουργείο Εξωτερικών Τρίτη, 29 Οκτωβρίου Υπουργείο Εσωτερικών - Υπουργείο Υγείας Πέμπτη, 31 η Οκτωβρίου Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού - Υπουργείο Άμυνας Παρασκευή, 1 η Νοεμβρίου Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως - Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος Στα πλαίσια των ειδικότερων διαδικασιών που ακολουθούνται κάθε χρόνο για τη συζήτηση του κρατικού προϋπολογισμού, βάσει πάγιας πρακτικής, τηρήθηκαν/κατατέθηκαν ενώπιον της επιτροπής τα ακόλουθα: Πλήρη στενογραφημένα πρακτικά για όλες τις συζητήσεις, τα οποία αποστενογραφήθηκαν και βρίσκονται στη διάθεση όλων των βουλευτών. Ειδικό παρουσιολόγιο, προσυπογραφέν από τον πρόεδρο της επιτροπής σύμφωνα με τις διατάξεις του Κανονισμού της Βουλής. (Οι παρουσίες των βουλευτών μελών και μη μελών της επιτροπής στις συνεδρίες εμφαίνονται στο παρουσιολόγιο, το οποίο περιλαμβάνεται στο Μέρος Δ της παρούσας έκθεσης.) 1 Στοιχεία της ομιλίας του Υπουργού Οικονομικών στην ολομέλεια του σώματος δεν έχουν περιληφθεί στην παρούσα έκθεση. 902

3 Γραπτά σημειώματα/ομιλίες με συγκεκριμένα στοιχεία αναφορικά με τις δαπάνες κάθε υπουργείου, τους στόχους και την πολιτική, το βαθμό υλοποίησης δαπανών και άλλα συναφή στοιχεία, κατʼ απαίτηση της επιτροπής. Ειδική διαδικασία ερωτήσεων, με βάση την οποία όλοι οι βουλευτές έχουν το δικαίωμα να υποβάλλουν γραπτώς ερωτήσεις επί ειδικών κονδυλίων του υπό αναφορά προϋπολογισμού, οι οποίες διαβιβάζονται αρμοδίως στα αντίστοιχα υπουργεία/υπηρεσίες για κατάθεση γραπτώς των σχετικών απαντήσεων. 2. Στοιχεία/Πληροφορίες Η παρούσα έκθεση βασίζεται στα στοιχεία των τριών τόμων του κρατικού προϋπολογισμού του 2014 (Α, Β, Γ), στο Επεξηγηματικό Υπόμνημα και στα Παραρτήματα αυτού που συνοδεύουν τον υπό αναφορά προϋπολογισμό, στο Τριετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο για τα έτη , στα στοιχεία που κατατέθηκαν ενώπιον της επιτροπής από τον Υπουργό Οικονομικών κατά την έναρξη της συζήτησης 2, όπως και στα στοιχεία που περιλαμβάνονται στους αναλυτικούς πίνακες για τα μεγέθη του προϋπολογισμού και τους μακροοικονομικούς δείκτες ( ), οι οποίοι κατατέθηκαν μαζί με τον υπό αναφορά προϋπολογισμό. Στο Μέρος Α της παρούσας έκθεσης, παρατίθεται η ανάλυση του Υπουργού Οικονομικών αναφορικά με την ακολουθούμενη οικονομική πολιτική της κυβέρνησης, το οικονομικό πλαίσιο επί του οποίου βασίζεται ο κρατικός προϋπολογισμός του 2014 όπως και άλλα συναφή ζητήματα. Στο Μέρος Β της παρούσας έκθεσης παρατίθενται στοιχεία αναφορικά με τις δαπάνες (τακτικές και αναπτυξιακές) που αφορούν τα επιμέρους κεφάλαια του κρατικού προϋπολογισμού του 2014, τα οποία αντιστοιχούν στα έντεκα υπουργεία. Στο Μέρος Γ παρατίθενται οι παρατηρήσεις των κοινοβουλευτικών ομάδων και άλλων κομμάτων για τον κρατικό προϋπολογισμό του Στο Μέρος Δ παρατίθεται το παρουσιολόγιο βουλευτών κατά τις συνεδρίες της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών και Προϋπολογισμού για τη μελέτη του κρατικού προϋπολογισμού του Στο Μέρος Ε παρατίθενται πίνακες, οι οποίοι κατατέθηκαν από το Υπουργείο Οικονομικών και οι οποίοι αποτυπώνουν τη δημοσιονομική κατάσταση. Στο Μέρος ΣΤ παρατίθενται άλλες πληροφορίες για επιμέρους ζητήματα του προϋπολογισμού. Στο Μέρος Ζ παρατίθενται οι τροποποιήσεις στον κρατικό προϋπολογισμό του 2014 που κατατέθηκαν από το Υπουργείο Οικονομικών μετά τη λήξη της κυρίως συζήτησης από την επιτροπή. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 1. Οικονομικό πλαίσιο Την 21 η Οκτωβρίου 2013, ο Υπουργός Οικονομικών ανέλυσε το οικονομικό πλαίσιο επί του οποίου βασίζεται ο κρατικός προϋπολογισμός του 2014, καταθέτοντας τα ακόλουθα: Η κρίση χρέους στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ιδιαίτερα στη ζώνη του ευρώ, καθώς και η καθυστέρηση στη λήψη αποφάσεων σε εθνικό επίπεδο για αντιμετώπιση της κρίσης επιδείνωσαν τα προβλήματα μακροοικονομικών ανισοσκελιών και διαρθρωτικών προβλημάτων της κυπριακής οικονομίας. Τα δημοσιονομικά και διαρθρωτικά προβλήματα στην κυπριακή οικονομία, η έκθεση των κυπριακών τραπεζών στην ελληνική οικονομία, καθώς και η μη βιώσιμη πιστωτική επέκταση οδήγησαν στην απώλεια της εμπιστοσύνης των επενδυτών προς την κυπριακή οικονομία, με αποτέλεσμα το κόστος δανεισμού για το κράτος να ανέλθει σε απαγορευτικά επίπεδα. Η Κυπριακή Δημοκρατία, προς αντιμετώπιση του προβλήματος, αποτάθηκε για στήριξη στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης (ΕΜΣ) και στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) για την κάλυψη των χρηματοδοτικών της αναγκών. Η κυπριακή οικονομία κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων με την τρόικα για την ολοκλήρωση της συμφωνίας για τη δανειακή σύμβαση παρουσίασε περαιτέρω επιδείνωση και ειδικότερα κατά το πρώτο εξάμηνο του 2013 μετά και τα γεγονότα του Μαρτίου Η συμφωνία για παροχή οικονομικής στήριξης προς την Κύπρο, ποσού ύψους μέχρι 10 δις, 2 Επιστολή του Υπουργού Οικονομικών προς τον Πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων ημερομηνίας 16 Οκτωβρίου (Παρουσίαση στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Οικονομικών και Προϋπολογισμού, Υπουργός Οικονομικών, 21 η Οκτωβρίου 2013). 903

4 επήλθε τον Απρίλιο του 2013, με την υπογραφή της δανειακής σύμβασης και του μνημονίου συναντίληψης και τη δέσμευση της Κυπριακής Δημοκρατίας για υλοποίηση ενός προγράμματος μακροοικονομικής προσαρμογής, το οποίο επικεντρώνεται στη δημοσιονομική εξυγίανση, στην αναδιάρθρωση του τραπεζικού συστήματος και στην προώθηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων σε βασικούς τομείς της οικονομίας. Συναφώς ο αρμόδιος υπουργός, καταθέτοντας ενώπιον της επιτροπής στοιχεία αναφορικά με τον ρυθμό ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας, δήλωσε τα ακόλουθα: Η κυπριακή οικονομία, με βάση τα προβλεπόμενα στο Μνημόνιο Συναντίληψης, αναμένεται να παρουσιάσει σημαντική ύφεση για τα έτη 2013 και 2014, ενώ από το 2015 προβλέπεται σταδιακή ανάκαμψη. Το κλίμα έλλειψης εμπιστοσύνης στην κυπριακή οικονομία, η αβεβαιότητα, οι δημοσιονομικές προκλήσεις, η μειωμένη ρευστότητα στην οικονομία, η συρρίκνωση του τραπεζικού τομέα σε συνδιασμό με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει καθώς και η περαιτέρω μείωση στην κατανάλωση και στις επενδύσεις αποτελούν ανασταλτικούς παράγοντες στην πορεία ανάκαμψης της κυπριακής οικονομίας και ειδικότερα στους τομείς της βιομηχανίας, των κατακευών, του εμπορίου και των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Ο ρυθμός ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας για το έτος 2013, σύμφωνα με το αρχικό μακροοικονομικό πρόγραμμα προσαρμογής, προβλέπεται να είναι αρνητικός και να κυμανθεί στο -8,7% σε σύγκριση με -2,4% για το Ωστόσο, με βάση το επικαιροποιημένο πρόγραμμα προσαρμογής αναμένεται ότι ο ρυθμός ανάπτυξης για το 2013 θα είναι λιγότερο αρνητικός και να κυμανθεί γύρω στο 7,7% λόγω καλύτερης απόδοσης της καταναλωτικής ζήτησης. Η επιβράδυνση της κυπριακής οικονομίας θα συνεχιστεί και το 2014 με το ρυθμό ανάπτυξης να παραμένει αρνητικός. Με βάση την αρχική πρόβλεψη που έχει περιληφθεί στο μακροοικονομικό πρόγραμμα προσαρμογής, προβλέπεται στο -3,9%, ενώ με βάση το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό πρόγραμμα προσαρμογής στο -4,8%. Ο ίδιος αξιωματούχος διέγραψε επίσης τις συνθήκες που επικρατούν στην αγορά εργασίας, καταθέτοντας ταυτόχρονα στοιχεία για τη διακύμανση του πληθωρισμού, ως ακολούθως: Η συνέχιση της οικονομικής κρίσης και ο αρνητικός ρυθμός ανάπτυξης κατά το 2013 επηρέασε αρνητικά τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, την απασχόληση και κατ επέκταση τα ποσοστά ανεργίας. Για το 2013, η ανεργία, σύμφωνα με την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού, προβλέπεται να ανέλθει γύρω στο 17% του εργατικού δυναμικού σε σχέση με 11,8% για το 2012, ενώ για το 2014 η ανεργία αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω και να ανέλθει γύρω στο 19,5%. Οι οικονομικοί τομείς που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα αυξημένα επίπεδα ανεργίας είναι οι τομείς των κατασκευών, των τραπεζών και των νεοεισερχομένων στην αγορά εργασίας. Περαιτέρω κατά το 2013 παρουσιάστηκε αύξηση στον αριθμό των μακροχρόνια ανέργων σε σχέση με το Συγκριτικά, ένας στους τρεις άνεργους παραμένει χωρίς εργασία πέραν του ενός έτους κατά το 2013, ενώ η αναλογία αυτή κατά το 2012 ήταν ένας στους τέσσερις. Ο πληθωρισμός για το 2013 με βάσει τον Εναρμονισμένο Δείκτη Τιμών Καταναλωτή, προβλέπεται να περιοριστεί μεταξύ 0,8% και 1% έναντι 3,1% για το Η πληθωριστική τάση, αν και σε χαμηλά επίπεδα, οφείλεται κυρίως στις περιορισμένες αυξήσεις που σημειώθηκαν στις τιμές ορισμένων φρέσκων λαχανικών και στις τιμές των υπηρεσιών ιατρικής περίθαλψης στα κρατικά νοσοκομεία. Οι εν λόγω αυξήσεις αντισταθμίστηκαν από τις σημαντικές μειώσεις που παρατηρήθηκαν στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος, των πετρελαιοειδών καθώς και στις τιμές ορισμένων φρέσκων φρούτων. Για το 2014 ο πληθωρισμός προβλέπεται να διατηρηθεί στο 1% με ενδεχόμενη οριακή αύξησή του κατά 0,2%. Ο δομικός πληθωρισμός, παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, αντικατοπτρίζοντας τις συνθήκες υποτονικής καταναλωτικής ζήτησης και τις προσδοκίες για παρατεταμένη υποτονικότητα της οικονομικής δραστηριότητας. Σύμφωνα με τον ίδιο αξιωματούχο, το δημοσιονομικό ισοζύγιο και το δημόσιο χρέος παρουσιάζουν την ακόλουθη εικόνα: Με βάση τα αποτελέσματα Ιανουαρίου-Αυγούστου 2013, το δημοσιονομικό έλλειμμα παρουσιάζεται βελτιωμένο σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του Συγκεκριμένα κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2013, το έλλειμμα ανήλθε στα 269 εκατομ σε σύγκριση με 904

5 541 εκατομ. την αντίστοιχη περίοδο του 2012 και ως ποσοστό του ΑΕΠ ανέρχεται στο 1,6% και 3%, αντίστοιχα. Η βελτίωση που παρατηρήθηκε στο δημοσιονομικό έλλειμμα αποτελεί θετική απόκλιση ως προς τις αρχικές προβλέψεις που έχουν περιληφθεί στο μακροοικονομικό πρόγραμμα προσαρμογής, σύμφωνα με τις οποίες το δημοσιονομικό ισοζύγιο προβλεπόταν να είναι ελλειμματικό κατά 714 εκατομ. Τα δημόσια έσοδα κατά την υπό αναφορά περίοδο έφτασαν στα εκατομ. σε σύγκριση με εκατομ. την αντίστοιχη περίοδο του 2012, παρουσιάζοντας οριακή μέιωση κατά 0,9%. Οι δημόσιες δαπάνες κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2013 περιορίστηκαν στα εκατομ. σε σύγκριση με εκατομ. την αντίστοιχη περίοδο του 2012, δηλαδή παρουσιάζουν μείωση κατά 5,2%. Οι κεφαλαιουχικές δαπάνες, οι άλλες τρέχουσες μεταβιβάσεις, οι αγορές αγαθών και υπηρεσιών και οι δαπάνες για μισθούς και ημερομίσθια, παρουσιάζουν μείωση λόγω της εφαρμογής των μέτρων εξυγίανσης που έχουν υιοθετηθεί στα πλαίσια του μακροοικονομικού προγράμματος προσαρμογής, ενώ οι δαπάνες για συντάξεις και φιλοδωρήματα, καθώς και οι δαπάνες του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΤΚΑ), παρουσιάζουν αύξηση, λόγω του αυξημένου αριθμού πρόωρων αφυπηρετήσεων και δικαιούχων ανεργιακού επιδόματος και επιδόματος πλεονάζοντος προσωπικού και συντάξεων αντίστοιχα. Το πρωτογενές ισοζύγιο 3 για την ίδια υπό αναφορά περίοδο παρουσίασε πλεόνασμα ύψους 171 εκατομ. σε σύγκριση με έλλειμμα ύψους 145 εκατομ. για την αντίστοιχη περίοδο. Το δημοσιονομικό ισοζύγιο για το έτος 2013 με βάση το αρχικό μακροοικονομικό σενάριο ανεμένετο να παρουσιάσει οριακή επιδείνωση λόγω της αύξησης του δημοσιονομικού ελλείμματος από 6,4% του ΑΕΠ το 2012, σε 8,3%. Ωστόσο, με βάση το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο το δημοσιονομικό έλλειμμα αναμένεται να ανέλθει στο -7,8% περιλαμβανομένου της αποζημίωσης που δόθηκε στα ταμεία προνοίας και συντάξεων που διέθεταν καταθέσεις στην πρώην Λαϊκή Τράπεζα, ύψους 1,8% του ΑΕΠ. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών με βάση το αρχικό μακροοικονομικό σενάριο προβλεπόταν στο -2% του ΑΕΠ ενώ με βάση το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο παρουσιάζεται βελτιωμένο και αναμένεται να ανέλθει γύρω στο -1,4% του ΑΕΠ. Το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ ανήλθε στο 86,6% στο τέλος του 2012, ενώ για το 2013 ο δείκτης του δημόσιου χρέους προβλέπεται να αυξηθεί δραστικά και να φτάσει στο 114,3% λόγω της ανακεφαλαιοποίησης των συνεργατικών πιστωτικών ιδρυμάτων, της μείωσης του ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές και της βελτίωσης του πρωτογενούς ελλείμματος. Τα έσοδα της γενικής κυβέρνησης 4, για την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2013 αυξήθηκαν κατά 2% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο για το 2012 και ανήλθαν στα εκατομ.σε σύγκριση με εκατομ. το Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως σε προσωρινούς και μη επαναλαμβανόμενους παράγοντες, όπως είναι τα έσοδα που προέκυψαν από τα δικαιώματα για την εξόρυξη υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας ( 175 εκατομ.) και το αυξημένο μέρισμα από την Κεντρική Τράπεζα ( 89 εκατομ.). Οι δαπάνες της γενικής κυβέρνησης για την υπό αναφορά περίοδο παρουσιάζουν συρρίκνωση κατά 3,75% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του Συγκεκριμένα οι δαπάνες για την υπό αναφορά περίοδο σε απόλυτους αριθμούς περιορίστηκαν στα εκατομ. σε σύγκριση με εκατομ. την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου του Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΜΔΠ) Δημοσιονομικές προβλέψεις Προοπτικές κυπριακής οικονομίας για το 2014 Παρουσιάζοντας το ΜΔΠ , ο Υπουργός Οικονομικών κατέθεσε τα ακόλουθα: Ο κρατικός προϋπολογισμός για το έτος 2014 καθώς και το ΜΔΠ εστιάζονται στη διόρθωση των δημοσιονομικών ανισοσκελειών και στην αναστροφή της αυξητικής πορείας του 3 4 Το πρωτογενές ισοζύγιο αποτελείται από το δημοσιονομικό έλλειμμα εξαιρουμένης της καταβολής τόκων. Στη γενική κυβέρνηση περιλαμβάνεται η κεντρική κυβέρνηση καθώς και οι αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης και δεκατέσσερις ημικρατικοί οργανισμοί. 905

6 δημόσιου χρέους, μέσω της δημιουργίας πρωτογενούς πλεονάσματος 5 σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Το ΜΔΠ καταρτίστηκε με στόχο τη συγκράτηση του ρυθμού αύξησης των δημοσίων δαπανών, μέσα από την υιοθέτηση αυστηρής δημοσιονομικής πολιτικής, η οποία αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη δημιουργία συνθηκών σταθερής οικονομικής ανάπτυξης μακροπρόθεσμα. Για τη συγκράτηση του ρυθμού αύξησης των δημοσίων δαπανών απαιτείται η πιστή εφαρμογή του μακροοικονομικού προγράμματος προσαρμογής της κυπριακής οικονομίας. Σε σχέση με το πρωτογενές ισοζύγιο, στο αρχικό μακροοικονομικό πρόγραμμα προσαρμογής έχουν περιληφθεί οι πιο κάτω στόχοι: - Επίτευξη κατά ανώτατο όριο πρωτογενούς ελλείμματος ύψους 4,5% του ΑΕΠ το Μείωση του πρωτογενούς ελλείμματος στο 2,1% του ΑΕΠ το Μετατροπή του ελλείμματος σε πλεόνασμα στο 1,2% του ΑΕΠ για το Σημειώνεται ότι οι εν λόγω στόχοι, όπως έχουν διαμορφωθεί σύμφωνα με το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο, περιλαμβάνονται στο ενημερωτικό σημείωμα του Υπουργείου Οικονομικών, το οποίο παρουσιάζεται στον Πίνακα 1 του Μέρους Στ της παρούσας έκθεσης. Με βάση το ΜΔΠ και σύμφωνα με το αρχικό μακροοικονομικό σενάριο προβλέπονται τα ακόλουθα: - Δημόσια έσοδα (εξαιρουμένων των χρηματοδοτικών εσόδων) ύψους εκατομ., εκατομ. και εκατομ. για τα έτη 2014, 2015 και 2016 αντίστοιχα. - Συνολικές δαπάνες (εξαιρουμένων των χρηματοοικονομικών ροών) ύψους εκατομ., εκατομ. και εκατομ. για τα έτη 2014, 2015 και 2016 αντίστοιχα. Το δημόσιο χρέος για το 2013 εκτιμάται στα εκατομ., ενώ για το 2014 προβλέπεται να αυξηθεί στα εκατομ. Ως ποσοστό του ΑΕΠ για το 2013 αυτό προβλέπεται στο 114,3%, ενώ για το 2014 με βάση το αρχικό μακροοικονομικό σενάριο και το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο προβλέπεται να κυμανθεί στο 123,1% και στο 124,4%, αντίστοιχα. Για το 2015 το δημόσιο χρέος προβλέπεται να περιορισθεί σε απόλυτους αριθμούς στα εκατομ. και 120% του ΑΕΠ, ενώ για το 2016 εκτιμάται να μειωθεί στα εκατομ. ή 114% ως ποσοστό του ΑΕΠ. Το δημοσιονομικό έλλειμμα για το 2014 με βάση το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο προβλέπεται στο 7,1% του ΑΕΠ σε σύγκριση με 7,8% 6 για το 2013, λόγω κυρίως της προβλεπόμενης συρρίκνωσης της κυπριακής οικονομίας. Ωστόσο, με βάση το αρχικό μακροοικονομικό σενάριο το δημοσιονομικό έλλειμμα προβλεπόταν στα 8,3% και 8,4% του ΑΕΠ για τα έτη 2013 και 2014 αντίστοιχα. Για τα έτη 2015 και 2016 σύμφωνα με το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο το δημοσιονομικό έλλειμμα προβλέπεται να περιοριστεί γύρω στο 6,1% και 2,8% του ΑΕΠ, αντίστοιχα, ενώ με βάση το αρχικό μακροοικονομικό σενάριο στο 6,3% και 2,9%, αντίστοιχα. Σημειώνεται ότι κατά τη διάρκεια της συμμετοχής της Κυπριακής Δημοκρατίας στο Μηχανισμό Στήριξης δεν υφίσταται υποχρέωση για ετοιμασία Προγράμματος Σταθερότητας καθώς και Εθνικού Μεταρρυθμιστικού Προγράμματος για τη Στρατηγική της Λισαβόνας, καθώς το πρόγραμμα και οι δεσμεύσεις που έχουν συμφωνηθεί με την τρόικα καλύπτουν σε βάθος του τομείς της οικονομίας για τις οποίες απαιτείται η ετοιμασία των εν λόγω προγραμμάτων. 3. Χρηματοδότηση δημοσιονομικού ελλείμματος 2013 και προοπτικές για το 2014 Σύμφωνα με τα όσα κατέθεσε ο αρμόδιος υπουργός ενώπιον της επιτροπής, οι πράξεις χρηματοδότησης για το 2013 χαρακτηρίζονται αφενός από τη χρηματοδότηση από τον ΕΜΣ και το ΔΝΤ και αφετέρου από συναλλαγές για εκπλήρωση προνοιών του Μνημονίου Συναντίληψης. Η ετήσια χρηματοδότηση του κράτους μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου 2013 ανερχόταν στα εκατομ., με κύρια πηγή χρηματοδότησης τα δάνεια από τον ΕΜΣ ύψους 3 δις για κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών της κυβέρνησης που αφορούσαν κυρίως την αποπληρωμή δανείων. Στα πλαίσια της 5 6 Το πρωτογενές πλεόνασμα προκύπτει από τη διαφορά μεταξύ εσόδων και εξόδων εξαιρουμένων των τόκων. Περιλαμβανομένης της αποζημίωσης που θα δοθεί στα ταμεία προνοίας και συντάξεων που διέθεταν καταθέσεις στην πρώην Λαϊκή Τράπεζα, ύψους 1,8% του ΑΕΠ. 906

7 εφαρμογής του μακροοικονομικού προγράμματος προσαρμογής εκταμιεύθηκαν επίσης συνολικά 168 εκατομ. από το ΔΝΤ. Τον Ιούλιο του 2013 το κράτος προσέφερε για ανταλλαγή δεκαοκτώ κυβερνητικά χρεόγραφα που έληγαν εντός της περιόδου , με χρεόγραφα ιδίου επιτοκίου και λήξης μεταξύ των ετών Συνολικά ανταλλάγηκαν χρεόγραφα ύψους 1 δις, ικανοποιώντας έτσι τη σχετική πρόνοια του μακροοικονομικού προγράμματος προσαρμογής. Η ανανέωση του κυβερνητικού ομολόγου ύψους 1,89 δις που εκδόθηκε αρχικά για σκοπούς ανακεφαλαιοποίησης της Λαϊκής Τράπεζας, αποτελεί επίσης μέρος του δημοσίου χρέους. Το εν λόγω χρεόγραφο, το οποίο μεταφέρθηκε στον ισολογισμό της Τράπεζας Κύπρου, ανανεώθηκε για ακόμη ένα χρόνο με κεφαλαιοποιημένους τους τόκους ύψους περίπου 100 εκατομ. και ως εκ τούτου η ονομαστική αξία του χρεογράφου αυξήθηκε στα 1,99 δις. Επισημαίνεται ότι, η κυβερνητική εγγύηση ύψους 1 δις που είχε παραχωρηθεί εντός του 2012 στη Λαϊκή Τράπεζα μεταφέρθηκε επίσης στον ισολογισμό της Τράπεζας Κύπρου. Επιπρόσθετα, από την έναρξη του τρέχοντος έτους ανανεώνονται σε συνεχή βάση γραμμάτια του δημοσίου διάρκειας ενός μέχρι τριών μηνών, ύψους περίπου 1 δις. Οι κυβερνητικοί τίτλοι βραχυχρόνιας διάρκειας αναμένεται να καλύψουν τις υπολειπόμενες ετήσιες χρηματοδοτικές ανάγκες. Κατά το τέλος του τρίτου τριμήνου του 2013, πραγματοποιήθηκε η εκταμίευση της δεύτερης δόσης του δανείου από τον ΕΜΣ, ύψους 1,5 δις με ισόποση αύξηση του δημόσιου χρέους, η οποία αξιοποιήθηκε για τις ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης των συνεργατικών πιστωτικών ιδρυμάτων. Η εκταμίευση έγινε με τη μορφή δεκαοκτάμηνων ομολόγων του ΕΜΣ και η αποπληρωμή του χρέους θα γίνει σε ποσά των 750 εκατομ. το 2029 και Το Σεπτέμβριο του 2013 εκταμιεύθηκε επίσης η δεύτερη δόση από το ΔΝΤ για σκοπούς κάλυψης χρηματοδοτικών αναγκών του κράτους ύψους 84 εκατομ περίπου. Περαιτέρω, εντός του 2013 επιτεύχθηκε η αναθεώρηση των βασικών όρων του διακρατικού δανείου από τη Ρωσική Ομοσπονδία με μείωση του επιτοκίου από το 4,5% στο 2,5% και επέκταση της αποπληρωμής του από το 2016, εντός της περιόδου Σε σχέση με το 2014, οι ανάγκες χρηματοδότησης υπολογίζονται γύρω στα 1,8 δις εκ των οποίων περίπου 1 δις αφορά τη χρηματοδότηση του δημοσιονομικού ελλείμματος και το υπόλοιπο λήξεις δημόσιου χρέους. Οι χρηματοδοτικές ανάγκες υπολογίζεται να ικανοποιηθούν μέσω δανείων από τον ΕΜΣ και το ΔΝΤ. Παράλληλα, προγραμματίζεται η συνέχιση της ανανέωσης βραχυπρόθεσμου δανεισμού ύψους περίπου 1 δις και η ανανέωση του χρεογράφου ύψους 1,99 δις που είχε εκδοθεί το 2012 για τις ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης της Λαϊκής Τράπεζας. Σχετικά με τις αποπληρωμές χρέους, οι κύριες λήξεις δημοσίου χρέους αφορούσαν γραμμάτια του δημοσίου και ευρωπαϊκά εμπορικά χρεόγραφα, τα οποία είχαν εκδοθεί εντός του Συμφωνία Διευκόλυνσης Χρηματοδοτικής Στήριξης-Μνημόνιο Συναντίληψης Όπως είναι γνωστό από τον Απρίλιο του 2013, η Κυπριακή Δημοκρατία έχει συνάψει συμφωνία για παροχή χρηματοδοτικής στήριξης και/ή δανειακής διευκόλυνσης συνολικού ύψους μέχρι 9 δις από τον ΕΜΣ και 1 δις από το ΔΝΤ, καθώς και στην υιοθέτηση Μνημονίου Συναντίληψης για τη δεσμευτική ειδική οικονομική πολιτική μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Περαιτέρω μέσα από το μνημόνιο συναντίληψης για τη δεσμευτική ειδική οικονομική πολιτική καθορίζονται οι δεσμεύσεις που αναλαμβάνει η Κυπριακή Δημοκρατία για την εξασφάλιση της χρηματοδοτικής στήριξης από τον ΕΜΣ, οι οποίες αφορούν βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες, δημοσιονομικές και διαρθρωτικές αλλαγές στην κυπριακή οικονομία και καθορίζονται σε ένα πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής. Οι βασικοί στόχοι του προγράμματος συνοψίζονται στα ακόλουθα: Αποκατάσταση της ευρωστίας του κυπριακού τραπεζικού τομέα και της εμπιστοσύνης των καταθετών και της αγοράς με την ενδελεχή αναδιάρθρωση και σμίκρυνση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, την ενίσχυση της εποπτείας και την αντιμετώπιση της αναμενόμενης ανεπάρκειας κεφαλαίων, σύμφωνα με την πολιτική συμφωνία που επιτεύχθηκε στο Eurogroup στις 25 Μαΐου Συνέχιση της διαδικασίας δημοσιονομικής εξυγίανσης, για διόρθωση του υπερβολικού δημοσιονομικού ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης το ταχύτερο δυνατό, ιδιαίτερα μέσω μέτρων μείωσης των τρεχουσών πρωτογενών δαπανών, και της διατήρησης, μεσοπρόθεσμα, της δημοσιονομικής εξυγίανσης, ιδιαίτερα μέσω μέτρων αύξησης της αποτελεσματικότητας των δημοσίων δαπανών εντός ενός μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού πλαισίου, να ενισχύσει την είσπραξη εσόδων και να βελτιώσει τη λειτουργία του δημόσιου τομέα. Εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων ώστε να στηριχθεί η ανταγωνιστικότητα καθώς και η 907

8 βιώσιμη και ισορροπημένη ανάπτυξη, επιτρέποντας τη διόρθωση των μακροοικονομικών ανισορροπιών, και ειδικότερα μέσω της μεταρρύθμισης του συστήματος αυτόματης τιμαριθμικής αναπροσαρμογής και της απομάκρυνσης των εμποδίων στην ομαλή λειτουργία των αγορών υπηρεσιών. Η πορεία εφαρμογής των προβλεπόμενων από το πρόγραμμα μέτρων, έτυχε μέχρι στιγμής δύο αξιολογήσεων από την τρόικα, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν κατά τους μήνες Ιούλιο και Οκτώβριο του 2013 αντίστοιχα. Ως αποτέλεσμα των δύο αξιολογήσεων, το μνημόνιο συναντίληψης έχει επικαιροποιηθεί δύο φορές και έχουν ενσωματωθεί σε αυτό, οι επικαιροποιημένες μακροοικονομικές προβλέψεις και η πρόοδος όσον αφορά την υλοποίηση του, τα οποία υιοθετήθηκαν από την Κυπριακή Δημοκρατία. 5. Δημοσιονομικές Δεσμεύσεις Κυπριακής Δημοκρατίας Οι δημοσιονομικές δεσμεύσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας περιλαμβάνονται στο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα προσαρμογής, το οποίο αποτελεί μέρος του Μνημονίου Συναντίληψης. Στη βάση του προγράμματος αυτού, όπως διαμορφώθηκε τον Απρίλιο του 2013 προβλέπονται οι ακόλουθες δημοσιονομικές δεσμεύσεις: Ρυθμός Ανάπτυξης -8,7% -3,9% 1,1% 1,9% Ανεργία 17% 19,5% 18,7% 17,5% Πληθωρισμός 1% 1,2% 1,6% 1,7% Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών -2% -0,6% -0,3% -0,3% Περαιτέρω, τον Ιούλιο του 2013 στο πρόγραμμα προσαρμογής περιλήφθηκαν επίσης οι ακόλουθες δεσμεύσεις: Πρωτογενές ισοζύγιο -2,4% -4,5% -2,1% 1,2% Δημοσιονομικό ισοζύγιο -8,3% -8,4% -6,3% -2,9% Στα πλαίσια της δεύτερης αξιολόγησης του προγράμματος προσαρμογής από την τρόικα, η οποία πραγματοποιήθηκε στα τέλη Οκτωβρίου 2013, και σύμφωνα με τα οικονομικά αποτελέσματα για το εννιάμηνο του τρέχοντος έτους, έχει συμφωνηθεί η αναθεώρηση του μακροοικονομικού σεναρίου για την υπό αναφορά προγραμματική περίοδο. Η επικαιροποίηση του μακροοικονομικού σεναρίου και η διαμόρφωση των μακροοικονομικών μεγεθών εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο στη συνεδρία του ημερομηνίας 29 Νοεμβρίου Ανάλυση του επικαιροποιημένου μακροοικονομικού σεναρίου γίνεται σε σχετικό σημείωμα του Υπουργείου Οικονομικών προς τη Βουλή των Αντιπροσώπων, το οποίο περιλαμβάνεται στο Μέρος ΣΤ της παρούσας έκθεσης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Υπουργός Οικονομικών Ο Υπουργός Οικονομικών, την 21 η Οκτωβρίου 2013, παρουσιάζοντας τον κρατικό προϋπολογισμό για το 2014 ενώπιον της επιτροπής, ο οποίος βασίζεται στα νέα δεδομένα της κυπριακής οικονομίας δήλωσε, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα: Η αδυναμία της Κυπριακής Δημοκρατίας για εξωτερικό δανεισμό από την άνοιξη του 2011 και η εξάντληση των περιθωρίων εσωτερικού δανεισμού κατά το Δεκέμβριο του 2012, οδήγησαν τα δημόσια οικονομικά σε οριακή κατάσταση τον περασμένο Απρίλιο. Η δανειακή σύμβαση ύψους 10 δις μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας και της τρόικα στη βάση του μνημονίου συναντίληψης, αποτελεί τη μοναδική πηγή χρηματοδότησης της κυπριακής οικονομίας μέχρι το 2016, όπου προβλέπεται η επάνοδος της Κύπρου στις αγορές. Στόχος της κυβέρνησης είναι η επανάκτηση της αξιοπιστίας της Κύπρου στις διεθνείς αγορές, η αναβάθμιση των αξιολογήσεων της κυπριακής οικονομίας από τους οίκους αξιολόγησης και η επάνοδος στις αγορές. 908

9 Προς επίτευξη του στόχου για επάνοδο στις αγορές, απαραίτητες προϋποθέσεις είναι η έγκαιρη, αποτελεσματική και πλήρης υλοποίηση του προγράμματος που έχει συμφωνηθεί με την τρόικα καθώς και η ορθή διαχείριση του δανείου 10 δις και του δημοσίου χρέους. Το δάνειο των 10 δις θα πρέπει να τύχει ορθής διαχείρισης μέχρι το 2016, αφενός για να μην προκύψει ανάγκη νέου δανείου και κατά συνέπεια νέου μνημονίου και αφετέρου για να υπάρχουν επαρκή χρηματοδοτικά περιθώρια από το ποσό του δανείου κοντά στην περίοδο λήξης του προγράμματος προσαρμογής, ώστε η επάνοδος της Κύπρου στις αγορές να επιτευχθεί με ομαλό τρόπο. Έχουν γίνει ορισμένες ενέργειες αναφορικά με τη διαχείριση του δημοσίου χρέους, οι οποίες αναμένεται να συνδράμουν στην ομαλή επάνοδο στις αγορές, όπως είναι η επαναδιαπραγμάτευση του ρωσικού δανείου ύψους 2,5 δις με σταδιακή αποπληρωμή του μετά το 2016 και η παράταση της αποπληρωμής εσωτερικού δανεισμού ύψους 1 δις που θα έληγε εντός των επόμενων χρόνων. Με βάση τα πιο πάνω, δεν υπάρχουν οποιαδήποτε περιθώρια αύξησης των δαπανών στον κρατικό προϋπολογισμό του 2014, αφού αυτές καθορίζονται σε απόλυτο βαθμό όχι μόνο από τις προβλέψεις των αναμενόμενων εσόδων του κράτους αλλά και από τη δανειακή σύμβαση. Σημαντική παράμετρος που σχετίζεται με την επάνοδο της Κύπρου στις αγορές είναι και η αποκατάσταση της αναπτυξιακής προοπτικής, η οποία εξαρτάται σημαντικά από τη σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος, την άρση των γραφειοκρατικών και άλλων εμποδίων που επηρεάζουν τους παραγωγικούς τομείς της οικονομίας καθώς και από τη φορολογική σταθερότητα, ώστε να προσελκυθούν ξένα κεφάλαια επενδύσεων για αξιοποίηση τους σε νέους τομείς οικονομικής δραστηριότητας όπως είναι ο τομέας της ενέργειας και η λειτουργία καζίνο. Ο προϋπολογισμός του 2014 συνοδευόμενος από το ΜΔΠ εισάγει σημαντικές καινοτομίες και αλλαγές σε ότι αφορά την παρουσίαση και το περιεχόμενό του, οι οποίες αποσκοπούν στον εκσυγχρονισμό της διαδικασίας κατάρτισης και εκτέλεσης του προϋπολογισμού, στην ενίσχυση της δημοσιονομικής πειθαρχίας, και στη σταδιακή αποκέντρωση των αρμοδιοτήτων, με ταυτόχρονη αύξηση τόσο της ευελιξίας όσο και της υπευθυνότητας στη διαχείριση των πιστώσεων του προϋπολογισμού. Οι εν λόγω καινοτομίες αποτελούν μέρος ενός ευρύτερου σχεδιασμού για την ανάπτυξη και την αναμόρφωση της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, η οποία θα ολοκληρωθεί μεσοπρόθεσμα. Μεταξύ των μεταρρυθμίσεων αυτών, περιλαμβάνονται ο τρόπος κατάρτισης και υλοποίησης του προϋπολογισμού, οι οποίες ήδη εφαρμόζονται, καθώς και άλλες μεταρρυθμίσεις που αφορούν ευρύτερα θέματα δημόσιου τομέα, οι οποίες θα τύχουν σταδιακής εφαρμογής. Σημαντική επίσης καινοτομία αποτελεί και η μεταρρύθμιση της πολιτικής για την κοινωνική πρόνοια μέσα από την εφαρμογή ενός νέου συστήματος πρόνοιας που εισάγει για πρώτη φορά το θεσμό του εγγυημένου ελάχιστου εισοδήματος. Στο Μέρος ΣΤ της παρούσας έκθεσης παρατίθενται πληροφορίες για το εν λόγω σύστημα, τα οποία κατέθεσε η Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Η διαχείριση των δημόσιων οικονομικών καλύπτει τις αναγκαίες νομοθετικές, διοικητικές και οργανωτικές διαδικασίες, τους ανθρώπινους πόρους καθώς και τη χρήση των πληροφοριακών συστημάτων, ώστε η κυβέρνηση να χρησιμοποιεί τους δημόσιους πόρους αποδοτικά, αποτελεσματικά και με διαφάνεια. Συναφώς, μέσα από τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών καλύπτεται η όλη διαδικασία που προβλέπεται για τον κρατικό προϋπολογισμό καθώς και η διαχείριση του δημοσίου χρέους, η διαχείριση των δημόσιων οικονομικών των τοπικών αρχών, η αξιολόγηση και τη διαχείριση των δημοσιονομικών κινδύνων καθώς και η διαχείριση και η αξιολόγηση των δημόσιων επενδύσεων. Διοικητής Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου Ο Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου καταθέτοντας τις θέσεις της εποπτικής αρχής σε σχέση με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η κυπριακή οικονομία επισήμανε ότι οι αποφάσεις οικονομικής πολιτικής που λαμβάνονται σε σχέση με τα δημόσια οικονομικά και τον τραπεζικό τομέα θα πρέπει να συνεχίσουν να λαμβάνονται εντός του πλαισίου της πιστής εφαρμογής του μνημονίου συναντίληψης. Με βάση το πρόγραμμα αυτό και την πορεία υλοποίησής του η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και το ΔΝΤ παρέχουν στην κυπριακή οικονομία τη χρηματοδότηση που χρειάζεται, για να μπορέσει να ορθοποδήσει. Το ίδιο δε πρόγραμμα, αν και αυστηρό και επώδυνο, προσφέρει την ευκαιρία για διόρθωση πολλών κακώς εχόντων στην οικονομία και στο τραπεζικό σύστημα και για δημιουργία των 909

10 προϋποθέσεων ανάπτυξης και επιστροφής σε συνθήκες βιώσιμης ανάπτυξης και πλήρους απασχόλησης. Όπως ο ίδιος αξιωματούχος σημείωσε, ΕΕ και το ΔΝΤ παρέχουν στην κυπριακή οικονομία τη χρηματοδότηση που χρειάζεται για να μπορέσει να ανακάμψει με βάση το πρόγραμμα στήριξης και την πορεία υλοποίησής του, το οποίο παρέχει την ευκαιρία για τη διόρθωση αρκετών στρεβλώσεων στην οικονομία και στο τραπεζικό σύστημα και για τη δημιουργία προϋποθέσεων ανάπτυξης και συνθηκών βιώσιμης ανάπτυξης και πλήρους απασχόλησης. Ο ίδιος αξιωματούχος δήλωσε επίσης ότι πρωταρχικός στόχος της ΚΤΚ είναι η πλήρης αποκατάσταση της αξιοπιστίας, της σταθερότητας του χρηματοπιστωτικού τομέα, ώστε η πραγματική οικονομία να μπορέσει να ανακάμψει. Σε σχέση με τον τραπεζικό τομέα ο Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου δήλωσε ότι η πιστή εφαρμογή της συμφωνίας με την τρόικα αποτελεί την ισχυρή βάση για σταδιακή ανατροπή των αρνητικών εξελίξεων που σημειώθηκαν τα τελευταία χρόνια, ως απότοκο της κρίσης χρέους στη ζώνη του ευρώ, της μεγάλης έκθεσης του τραπεζικού συστήματος στην ελληνική οικονομία και στην ελληνική κρίση, αλλά και της χειροτέρευσης της δημοσιονομικής κατάστασης στην Κύπρο. Προσθέτοντας στα πιο πάνω ο ίδιος αξιωματούχος κατέθεσε τα ακόλουθα: Κατά το 2013 ο τραπεζικός τομέας παρουσιάζει επιδείνωση λόγω κυρίως αναμενόμενων αυξημένων προβλέψεων στα δανειακά χαρτοφυλάκια των τραπεζών. Οι εν λόγω προβλέψεις οφείλονται στην αδυναμία αποπληρωμής από πλευράς οφειλετών και στη χειροτέρευση της πραγματικής οικονομίας, στο κλείσιμο επιχειρήσεων και στην αύξηση της ανεργίας. Η επιδείνωση του τραπεζικού τομέα αντανακλάται στις αυξημένες ζημιές και στα αυξημένα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Η Τράπεζα Κύπρου έχει εξέλθει του καθεστώτος εξυγίανσης και μετά την ανακεφαλαιοποίησή της διαθέτει μια ισχυρή κεφαλαιακή βάση, ενώ συνεχίζεται η πορεία ανακεφαλαιοποίησης και αναδιάρθρωσης του τραπεζικού τομέα κατά το Ο Συνεργατισμός βρίσκεται σε διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης και έχουν ήδη κατανεμηθεί 1,5 δις από το μνημονιακό πρόγραμμα για το σκοπό αυτό. Με βάση τα σχέδια αναδιάρθρωσης των τραπεζών, ο τομέας αναμένεται να μειώσει τα λειτουργικά του έξοδα, τον αριθμό του προσωπικού και των καταστημάτων, ώστε να καταστεί στο μέλλον πιο αποτελεσματικός και κερδοφόρος. Ως αποτέλεσμα της ανακεφαλαιοποίησης, ο τραπεζικός τομέας αναμένεται να διαθέτει κατά το τέλος του 2013, αξιόλογου ύψους κεφάλαια που δύναται να χρησιμοποιηθούν για να απορροφήσουν τυχόν περαιτέρω κλυδωνισμούς κατά το 2013 και ενδεχομένως το Ο τραπεζικός τομέας κατά το 2014, προβλέπεται ότι θα υποστεί περαιτέρω ζημιές λόγω αυξημένων μη εξυπηρετούμενων δανείων, της αύξησης της ανεργίας, τγς μείωσης των εισοδημάτων των νοικοκυριών, του περιορισμού των πωλήσεων και μείωσης των κερδών των επιχειρήσεων, εξαιτίας της αναμενόμενης περαιτέρω επιδείνωσης του μακροοικονομικού περιβάλλοντος. Παρά ταύτα, λόγω της ισχυρής κεφαλαιακής του βάσης, οι αναμενόμενες ζημιές προβλέπεται ότι θα καλυφθούν επαρκώς και ο τομέας θα προχωρήσει σε σταθεροποίηση και σταδιακή ανάκαμψη. Η ανακεφαλαιοποίηση και αναδιάρθρωση του τραπεζικού τομέα θα συντελέσει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των επενδυτών, στην πλήρη κατάργηση των περιορισμών στη διακίνηση κεφαλαίων και στην επιστροφή της οικονομίας σε βιώσιμη ανάπτυξη, όπως είναι και ο στόχος του προγράμματος. Σε ό,τι αφορά τα δημόσια οικονομικά, δήλωσε ότι γνώμονας των όποιων εξελίξεων και αποφάσεων θα πρέπει να είναι η αποφασιστική εφαρμογή του μνημονίου συναντίληψης. Ως εκ τούτου, όπως ανέφερε, οι ενέργειες της κυβέρνησης που στοχεύουν στην επαναφορά των δημόσιων οικονομικών σε βιώσιμα επίπεδα είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, γεγονός το οποίο επιβεβαιώνεται από τη θετική απόκλιση του δημοσιονομικού ελλείμματος για την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2013 σε σχέση με τις αρχικές προβλέψεις, η οποία αποτελεί το αποτέλεσμα του σημαντικού περιορισμού των κρατικών δαπανών αλλά και άλλων παραγόντων. Όπως ο ίδιος αξιωματούχος πρόσθεσε, οι θετικές αποκλίσεις στα δημόσια οικονομικά δίδουν στην Κύπρο την ευχέρεια να αντιμετωπίσει καλύτερα τυχόν αρνητικές εξελίξεις που ενδέχεται κατά καιρούς να εμφανίζονται από απρόβλεπτους και εξωγενείς παράγοντες, ενισχύουν την αξιοπιστία της χώρας έναντι των εταίρων της και δίδουν ερείσματα για όποιες αναπροσαρμογές ενδεχόμενα επιδιώχθούν για την αντιμετώπιση τέτοιων απρόβλεπτων εξελίξεων. 910

11 Συναφώς, όπως ανέφερε οι πάνω εξελίξεις τόσο στο χρηματοοικονομικό όσο και στο δημοσιονομικό τομέα επιδρασαν θετικά ως προς την πρώτη αξιολόγηση της τρόικα σε σχέση με την υλοποίηση του προγράμματος στήριξης, ενώ τόνισε ότι ο καταρτισμός και η υλοποίηση του προϋπολογισμού για το 2014 θα πρέπει να συνάδει και να ενισχύει το μνημόνιο συναντίληψης. Αναφερόμενος στις βραχυπρόθεσμες προβλέψεις για την οικονομική δραστηριότητα για το 2014, όπως παρουσιάζονται στον κατατεθειμένο προϋπολογισμό, ο ίδιος αξιωματούχος δήλωσε ότι αυτές αντανακλούν την επίδραση των μέτρων που έχουν περιληφθεί στον προϋπολογισμό με βάση το μνημόνιο, ωστόσο επισήμανε ότι η τρέχουσα περίοδος καθώς και οι επόμενοι μήνες χαρακτηρίζονται από σημαντικό βαθμό αβεβαιότητας. Τέλος ο Διοικητής της ΚΤΚ σημείωσε την απόλυτη προσήλωση της ΚΤΚ προς το στόχο της υλοποίησης του μνημονίου συναντίληψης, αλλά και ευρύτερα των οικονομικών στόχων που έχει θέσει η Κυπριακή Δημοκρατία και τόνισε την ανάγκη διατήρησης της συναίνεσης και συναντίληψης μεταξύ όλων των εμπλεκομένων μερών που έχει επιδειχθεί μέχρι τώρα, ώστε να ενισχυθεί η προσπάθεια αποκατάστασης της εμπιστοσύνης των επενδυτών προς την κυπριακή οικονομία αλλά και ενίσχυσης της αξιοπιστίας της Κύπρου έναντι των δανειστών και των εταίρων της. 3. Κρατικός προϋπολογισμός του 2014 Σύμφωνα με τα κατατεθέντα από τον Υπουργό Οικονομικών στοιχεία, ο προϋπολογισμός για το 2014 χαρακτηρίζεται από δραστική μείωση των δημοσίων δαπανών. Όπως ο ίδιος επισήμανε, πρόκειται για τον πρώτο προϋπολογισμό που υποβάλλει η παρούσα κυβέρνηση, καθώς και για τον πρώτο προϋπολογισμό που έχει υποβληθεί στην τρόικα για αξιολόγηση κατά πόσο συνάδει με τους δημοσιονομικούς στόχους του προγράμματος και κατά πόσο επιτυγχάνεται το ύψος της ελάχιστης ετήσιας διόρθωσης του πρωτογενούς δημοσιονομικού ισοζυγίου. Συναφώς, ο κρατικός προϋπολογισμός για το 2014 και το ΜΔΠ αποτελούν προϋπολογισμούς δημοσιονομικής πειθαρχίας, στους οποίους έχουν περιοριστεί στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό οι λειτουργικές και οι μη παραγωγικές δαπάνες, ενώ έχουν αυξηθεί οι πιστώσεις για την αποπεράτωση των συγχρηματοδοτούμενων έργων από τον κρατικό προϋπολογισμό ενόψει της λήξης της προγραμματικής περιόδου Σύμφωνα με τα κατατεθέντα από τον Υπουργό Οικονομικών στοιχεία, ο κρατικός προϋπολογισμός για το έτος 2014 προβλέπει τα ακόλουθα: α. Έσοδα Τα προϋπολογιζόμενα έσοδα, εξαιρουμένων των χρηματοοικονομικών ροών, ανέρχονται σε εκατομ., σε σύγκριση με αναθεωρημένα έσοδα ύψους εκατομ. το 2013, δηλαδή αναμένεται να παρουσιάσουν οριακή αύξηση κατά 0,02%. Το σύνολο των προϋπολογιζόμενων πιστώσεων του προϋπολογισμού του 2014, εξαιρουμένων των χρηματοοικονομικών ροών, ανέρχεται στα εκατομ. σε σύγκριση με εκατομ. το 2013, δηλαδή παρουσιάζουν μείωση της τάξης του 5,5%. Τα δημόσια έσοδα παρουσιάζουν υποτονικούς ρυθμούς ανάπτυξης τα τελευταία χρόνια ως αποτέλεσμα του αρνητικού οικονομικού κλίματος που επικρατεί στην οικονομία. Ως ποσοστό του ΑΕΠ προϋπολογίζεται ότι τα δημόσια έσοδα παραμένουν στάσιμα σε απόλυτους αριθμούς λόγω της εισαγωγής πρόσθετων μέτρων ενίσχυσής τους ενώ ως ποσοστό του ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθούν στο 35,33% το 2014 σε σύγκριση με 34,33% το 2013 λόγω συρρίκνωσης του ΑΕΠ. Οι σημαντικότερες κατηγορίες των κρατικών εσόδων είναι οι άμεσοι και έμμεσοι φόροι που συνολικά προϋπολογίζονται για το 2014 στα εκατομ. και αποτελούν το 83,5% των συνολικών εσόδων. Το υπόλοιπο 16,5% των συνολικών εσόδων αφορούν μη φορολογικά έσοδα, όπως είναι οι πωλήσεις αγαθών και υπηρεσιών και οι μεταβιβάσεις, τα οποία για το 2014 προϋπολογίζονται στα 929 εκατομ. Τα φορολογικά έσοδα για το 2014 προβλέπεται να παρουσιάσουν αύξηση της τάξης του 2,9% σε σύγκριση με εκτιμώμενη μείωση της τάξης του 5,1% για το 2013, ενώ ως ποσοστό του ΑΕΠ προϋπολογίζεται ότι τα φορολογικά έσοδα για το 2014 θα αυξηθούν στο 29,5% του ΑΕΠ σε σύγκριση με 27,9% του ΑΕΠ το Η προβλεπόμενη αύξηση στα προϋπολογιζόμενα φορολογικά έσοδα οφείλεται στην επιβολή από τον Ιανουάριο του 2014 των μέτρων που περιλήφθηκαν στο μακροοικονομικό πρόγραμμα προσαρμογής. Σημειώνεται ότι το Υπουργικό Συμβούλιο μαζί με το νομοσχέδιο για τον προϋπολογισμό του 2014 ενέκρινε πρόσθετα μέτρα τα οποία αναμένεται να επηρεάσουν το σκέλος των φορολογικών εσόδων. Τα έσοδα από την άμεση φορολογία, τα οποία προέρχονται από το φόρο εισοδήματος 911

12 φυσικών και νομικών προσώπων, φόρους περιουσίας, το φόρο μηχανοκίνητων οχημάτων και άλλους άμεσους φόρους, προβλέπονται για το 2014 στα εκατομ. σε σύγκριση με τα αναθεωρημένα έσοδα ύψους εκατομ. το 2013, δηλαδή αύξηση κατά 4,4%. Η αύξηση αυτή προκύπτει από την πρόσθετη αποκοπή ποσοστού ύψους 3% από την 1 η Ιανουαρίου 2014 στις αποδοχές του προσωπικού του ευρύτερου δημόσιου τομέα και από την επιβολή συνεισφοράς ύψους 3% επί των απολαβών ειδικών κατηγοριών του προσωπικού (Εθελοντές Πενταετούς Διάρκειας, Ειδικούς Αστυφύλακες, έκτακτο προσωπικό) για σκοπούς σύνταξης, από τη φορολόγηση της σύνταξης χηρείας, την επέκταση της κάλυψης της έκτακτης εισφοράς, καθώς και τις αποκοπές που εφαρμόστηκαν το δεύτερο εξάμηνο του 2013 και που αφορούσαν τη συνεισφορά ύψους 1,5% επί των απολαβών του προσωπικού του δημόσιου τομέα για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και τις κλιμακωτές αποκοπές από τις αποδοχές του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Ως ποσοστό του ΑΕΠ τα έσοδα αυτά προϋπολογίζονται να ανέλθουν για το 2014 στο 13% σε σύγκριση με 12% τον προηγούμενο χρόνο. Τα έσοδα από το φόρο εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων αναμένεται να μειωθούν για το 2014 κατά 6,8% και 3,%, αντίστοιχα. Ειδικότερα, τα έσοδα από το φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων αναμένεται να ανέλθουν στα 477 εκατομ. σε σύγκριση με τα αναθεωρημένα έσοδα ύψους 512 εκατομ. το 2013 λόγω της μείωσης της απασχόλησης και του ύψους των απολαβών ενώ τα έσοδα από το φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων αναμένεται να ανέλθουν στα 576 εκατομ. σε σύγκριση με τα αναθεωρημένα έσοδα ύψους 597 εκατομ. για το Τα έσοδα από τους φόρους περιουσίας τα οποία αφορούν το φόρο κεφαλαιουχικών κερδών, το φόρο ακίνητης περιουσίας και το φόρο επί των μερισμάτων, προβλέπεται να αυξηθούν για το έτος 2014 κατά 23% και να φθάσουν στα 134 εκατομ. σε σχέση με τα αναθεωρημένα έσοδα ύψους 110 εκατομ. για το 2013, λόγω της είσπραξης μέρους του φόρου ακίνητης περιουσίας για το έτος 2013 εντός του Τα έσοδα από τους φόρους μηχανοκίνητων οχημάτων αναμένεται επίσης να αυξηθούν κατά 15% και να ανέλθουν στα 72 εκατομ. σε σχέση με τα αναθεωρημένα έσοδα ύψους 62 εκατομ. για το 2013, λόγω εκσυγχρονισμού της νομοθεσίας φορολόγησης των μηχανοκίνητων οχημάτων στη βάση περιβαλλοντικά φιλικών αρχών, μέσω του ετήσιου τέλους κυκλοφορίας οχημάτων, του τέλους εγγραφής και των φόρων κατανάλωσης στα μηχανοκίνητα οχήματα. Τα έσοδα από άλλους άμεσους φόρους προβλέπεται να αυξηθούν για το 2014 κατά 15,4% και να ανέλθουν στα 815 εκατομ. σε σύγκριση με αναθεωρημένα έσοδα ύψους 706 εκατομ. το 2013, λόγω της επιβολής των μέτρων που αφορούν την έκτακτη εισφορά, την αμυντική εισφορά, τη συνεισφορά σύνταξης χήρων και ορφανών, τη συνταξιοδοτική συνεισφορά, τις μειώσεις απολαβών και την εισφορά για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Τα έσοδα από την έμμεση φορολογία, τα οποία αφορούν έσοδα από εισαγωγικούς δασμούς, φόρους κατανάλωσης και από το φόρο προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ), προβλέπονται στα εκατομ. σε σύγκριση με αναθεωρημένα έσοδα ύψους εκατομ. για το 2013, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 1,8%. λόγω των μέτρων που περιλήφθηκαν και υιοθετήθηκαν στα πλαίσια του μακροοικονομικού προγράμματος προσαρμογής σε σύγκριση με την αναμενόμενη μείωση ύψους 4,9% τον προηγούμενο χρόνο. Ειδικότερα, τα έσοδα από εισαγωγικούς δασμούς προβλέπεται να περιοριστούν στα 21 εκατομ. για το 2014 σε σχέση με αναθεωρημένα έσοδα για το 2013 ύψους 22 εκατομ., λόγω της αναμενόμενης μείωσης των εισαγωγών από τρίτες χώρες. Τα έσοδα από φόρους κατανάλωσης προβλέπεται να αυξηθούν για το έτος 2014 κατά 5,2% και να ανέλθουν στα 612 εκατομ. σε σχέση με αναθεωρημένα έσοδα ύψους 582 εκατομ. για το 2013 εξαιτίας της αύξησης του φόρου κατανάλωσης στα καύσιμα κίνησης. Σε σχέση με τα έσοδα από το ΦΠΑ, αυτά προβλέπεται να αυξηθούν οριακά κατά το 2014 και να ανέλθουν στα εκατομ. σε σύγκριση με αναθεωρημένα έσοδα ύψους εκατομ. για το 2013, λόγω της αύξησης του κανονικού και του μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ από τον Ιανουάριο του 2014 κατά μία ποσοστιαία μονάδα. Τέλος, τα μη φορολογικά έσοδα προβλέπεται να μειωθούν στα 928 εκατομ. για το 2014 σε σύγκριση με αναθεωρημένα έσοδα ύψους εκατομ. το 2013, λόγω της μη διατήρησης διάφορων προσωρινών εσόδων που πραγματοποιήθηκαν κατά το β. Δαπάνες Το σύνολο των προϋπολογιζόμενων δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού του 2014, εξαιρουμένων των χρηματοοικονομικών ροών, ανέρχεται στα εκατομ. σε σύγκριση με εκατομ. το 2013 σημειώνοντας μείωση κατά 5,5%. Οι εν λόγω δαπάνες για το

13 προβλέπεται να περιοριστούν στο 41,5% εκπεφρασμένες ως ποσοστό του ΑΕΠ, ενώ κατά το 2013 το ποσοστό αυτό αναμένεται να ανέλθει στο 42,7%. Οι συνολικές δαπάνες, περιλαμβανομένων των χρηματοοικονομικών ροών, των δαπανών για τόκους και αποθεματικά και πληρωμές προηγούμενων ετών, προϋπολογίζονται για το 2014 στα εκατομ. σε σύγκριση με εκατομ. το 2013, παρουσιάζοντας μείωση κατά 21%. Οι κυριότερες κατηγορίες δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού είναι οι δαπάνες προσωπικού, οι μεταβιβαστικές πληρωμές, οι κοινωνικές παροχές, οι δαπάνες για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους, οι κεφαλαιουχικές δαπάνες και οι λειτουργικές δαπάνες. Ειδικότερα οι δαπάνες προσωπικού που περιλαμβάνουν επίσης τις συντάξεις και τα φιλοδωρήματα προϋπολογίζονται στα εκατομ. για το 2014 σε σύγκριση με εκατομ. το 2013 σημειώνοντας μείωση κατά 1,5%, η οποία οφείλεται στη μείωση της απασχόλησης, στην παγοποίηση των προσλήψεων καθώς και στην κατάργηση αριθμού κενών θέσεων. Οι συντάξεις και τα φιλοδωρήματα προϋπολογίζεται να αυξηθούν κατά 16,6% λόγω της αναμενόμενης αύξησης των πρόωρων αφυπηρετήσεων. Οι δαπάνες προσωπικού, ως ποσοστό του ΑΕΠ, αναμένεται να ανέλθουν στο 16,1% σε σύγκριση με 15,9% το Οι μεταβιβαστικές πληρωμές, οι οποίες αποτελούν τη δεύτερη μεγαλύτερη κατηγορία δαπανών και αφορούν τις κοινωνικές παροχές, τις χορηγίες προς τους ημικρατικούς οργανισμούς και τις αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης, καθώς και τη συνεισφορά του κράτους προς τα ταμεία κοινωνικών ασφαλίσεων και τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης μειώνονται στα εκατομ. σε σχέση με εκατομ. το 2013, δηλαδή παρουσιάζουν μείωση κατά 12,4%. Η μείωση αυτή οφείλεται στη στόχευση των κοινωνικών σχεδίων με εξοικονομήσεις ύψους 127 εκατομ. και στην περίληψη χαμηλότερων χορηγιών προς τους κρατικούς οργανισμούς και τις επιτροπές, καθώς και τις αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης κατά 19 εκατομ. και 13 εκατομ., αντίστοιχα. Σε σχέση με τις δαπάνες των κοινωνικών παροχών, αυξάνεται η στόχευση των κοινωνικών σχεδίων 8 στα πλαίσια της οικονομικής πολιτικής της κυβέρνησης για εξυγίανση των δημοσίων οικονομικών και συνεχή βελτίωση της κοινωνικής συνοχής και κυρίως για την ενίσχυση των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού. Ειδικότερα σε απόλυτους αριθμούς οι εν λόγω παροχές προϋπολογίζονται για το 2014 στα 836 εκατομ. σε σύγκριση με 962 εκατομ. το 2013, παρουσιάζοντας έτσι μείωση κατά 13%. 4. Συναφή ζητήματα Οι λειτουργικές δαπάνες για το 2014 προβλέπεται να περιοριστούν στα 977 εκατομ. σε σύγκριση με εκατομ. το 2013, σημειώνοντας μείωση της τάξης του 12%. Η μείωση αυτή επιτεύχθηκε μετά την επαναδιαπραγμάτευση των ενοικίων που καταβάλλει το κράτος, την περίληψη μειωμένων πιστώσεων για τη διεξαγωγή εκλογών, καθώς και τη περίληψη μειωμένων πιστώσεων για την αγορά ύδατος και φαρμάκων. Οι κεφαλαιουχικές δαπάνες για το 2014 προϋπολογίζονται στα 497 εκατομ. σε σύγκριση με 571 εκατομ. το Η μείωση κατά 13% στις κεφαλαιουχικές δαπάνες οφείλεται στην αποπεράτωση μεγάλων αναπτυξιακών έργων, καθώς και στις περιορισμένες πιστώσεις που περιλήφθηκαν στον προϋπολογισμό του Οι δαπάνες για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους, οι οποίες αφορούν τόκους προϋπολογίζονται για το 2014 να αυξηθούν κατά 13,4% και να ανέλθουν στα 781,6 εκατομ. σε σύγκριση με 689 εκατομ. το 2013, λόγω της αύξησης του ύψους του δημόσιου χρέους. α. Βαθμός υλοποίησης αναπτυξιακών δαπανών (Προϋπολογισμός 2013) Βάσει των στοιχείων που κατατίθενται στην επιτροπή επί τακτής βάσεως από το Γενικό Λογιστήριο της Δημοκρατίας σε σχέση με την πορεία υλοποίησης των αναπτυξιακών δαπανών της κυβέρνησης (ανά ομάδα δαπανών) και σύμφωνα με την τελευταία ενημέρωση που είχε η επιτροπή για την περίοδο από 1 ης Ιανουαρίου 2013 μέχρι την 31 η Οκτωβρίου 2013, προκύπτουν τα ακόλουθα: Ποσοστό υλοποίησης κεφαλαιουχικών δαπανών (έργα συγχρηματοδοτούμενα από κοινοτικούς πόρους, αγορά γης και κτιρίων, ανεγέρσεις, επεκτάσεις και βελτιώσεις κτιρίων, δρόμοι, έργα υποδομής κ.ά.) για την πιο πάνω αναφερόμενη περίοδο 33%, σε σχέση με ποσοστό υλοποίησης για την αντίστοιχη περίοδο του 2012, 42%. 7 8 Περιλαμβάνει τον περί Συμπληρωματικού Προϋπολογισμού (Αρ. 2) Νόμο του 2013 αναφορικά με την καταβολή αποζημίωσης ύψους 299 εκατομ. στα ταμεία προνοίας και συντάξεως που κατά την 26 η Μαρτίου 2013 κατείχαν καταθέσεις στην πρώην Λαϊκή Τράπεζα. Αφορά τις άμεσες χορηγήσεις προς τους δικαιούχους. 913

14 Ποσοστό υλοποίησης άλλων αναπτυξιακών δαπανών (συντηρήσεις και επιδιορθώσεις, εκπαίδευση προσωπικού/συνέδρια, συμβουλευτικές υπηρεσίες/έρευνες, επιχορηγήσεις, κοινωνικές παροχές κ.ά.) για την ίδια πιο πάνω αναφερόμενη περίοδο 66%, σε σχέση με ποσοστό υλοποίησης για την αντίστοιχη περίοδο του 2012, 65%. Ποσοστό υλοποίησης του συνόλου των αναπτυξιακών δαπανών για την ίδια περίοδο του 2013, 46% έναντι ποσοστού υλοποίησης 50% για την αντίστοιχη περίοδο του Σημειώνεται ότι η επιτροπή αναμένει την κατάθεση των τελικών στοιχείων για το συνολικό βαθμό υλοποίησης αναπτυξιακών δαπανών για το έτος 2013, στοιχεία τα οποία μέχρι το χρόνο ολοκλήρωσης της παρούσας έκθεσης δεν ήταν διαθέσιμα. β. Συμπληρωματικοί προϋπολογισμοί του προϋπολογισμού του 2013 Κατά τη διάρκεια του τρέχοντος έτους, η κυβέρνηση κατέθεσε στη Βουλή τρία νομοσχέδια συμπληρωματικών προϋπολογισμών για το Το σύνολο των συμπληρωματικών πιστώσεων, των οποίων ζητήθηκε η έγκριση από τη Βουλή ανέρχεται σε Οι υπό αναφορά συμπληρωματικοί προϋπολογισμοί αναλύονται ως ακολούθως: Ο περί Συμπληρωματικού Προϋπολογισμού (Αρ. 1) Νόμος του 2013 [Αρ. Νόμου 23(ΙΙ) του 2013], προβλέπει συμπληρωματική δαπάνη ύψους για την κάλυψη δαπάνης απασχόλησης του πρόσθετου εποχικού ωρομίσθιου κυβερνητικού προσωπικού (992 θέσεις) για το έτος Ο περί Συμπληρωματικού Προϋπολογισμού (Αρ. 2) Νόμος του 2013 [Αρ. Νόμου 46(ΙΙ) του 2013], προβλέπει συμπληρωματική δαπάνη ύψους για την κάλυψη της συνολικής αποζημίωσης των ταμείων προνοίας και συντάξεων που ήταν κατατεθειμένα στην πρώην Λαϊκή Τράπεζα κατά την 26 η Μαρτίου 2013 υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Ο περί Συμπληρωματικού Προϋπολογισμού (Αρ. 3) Νόμος του 2013 [Αρ. Νόμου 51(ΙΙ) του 2013], προβλέπει συμπληρωματική δαπάνη ύψους για την κάλυψη πρόσθετων πιστώσεων για διάφορους σκοπούς όπως είναι, μεταξύ άλλων, η κάλυψη του κόστους λειτουργίας της Εθνικής Φρουράς και της Ιατρικής Σχολής, της αποζημίωσης των Κυπριακών Αερογραμμών λόγω υπερπτήσεων, αποζημιώσεων και επιδοτήσεων στον τομέα της γεωργοκτηνοτροφίας, επιδοτήσεων στον τομέα της κτηνοτροφίας σε σχέση με συγχρηματοδοτούμενα μέτρα στήριξης των γεωργών και αποπληρωμής του δανείου του Ογκολογικού Κύπρου της Τράπεζας Κύπρου. γ. Συναφείς ρυθμίσεις Στα πλαίσια της επίτευξης των στόχων που περιλήφθηκαν στο μακροοικονομικό πρόγραμμα προσαρμογής αναφορικά με το πρωτογενές ισοζύγιο, έχουν συμφωνηθεί και περιληφθεί σε αυτό μέτρα που καλύπτουν τόσο το σκέλος των εσόδων όσο και των δαπανών 9 και τα οποία αναλύονται ως ακολούθως: Μέτρα Εσόδων Επέκταση της προσωρινής εισφοράς στο σύνολο των ακαθάριστων απολαβών και συντάξεων υπαλλήλων του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα μέχρι τις 31 η Δεκεμβρίου 2016, με συνολική δημοσιονομική επίπτωση ύψους 58 εκατομ, ως εξής: - Για απολαβές και συντάξεις από 0 μέχρι εισφορά 0%, - Για απολαβές και συντάξεις από μέχρι εισφορά 2,5%, - Για απολαβές και συντάξεις από μέχρι εισφορά 3,00% και - Για απολαβές από και άνω εισφορά 3,5%. Αύξηση του κανονικού συντελεστή ΦΠΑ από 18% σε 19% από 13 Ιανουαρίου 2014, με συνολική δημοσιονομική επίπτωση ύψους 37 εκατομ. Αύξηση του μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ από 8% σε 9% από 13 Ιανουαρίου 2014, με συνολική δημοσιονομική επίπτωση ύψους 9 εκατομ. Αύξηση του ειδικού φόρου κατανάλωσης στα καύσιμα κίνησης (βενζίνη και πετρέλαιο) κατά 5 σεντ το λίτρο από 1 η Ιανουαρίου 2014, με συνολική δημοσιονομική επίπτωση ύψους 29 εκατομ. 9 Τα μέτρα για τα οποία απαιτείτο νομοθετική ρύθμιση από τη Βουλή των Αντιπροσώπων. 914

15 Αύξηση των εισφορών των μισθωτών και των εργοδοτών στο Σύστημα Κοινωνικών Ασφαλίσεων κατά δύο πρόσθετες εκατοστιαίες μονάδες πάνω στις συντάξιμες αποδοχές, δηλαδή μίας εκατοστιαίας μονάδας από τους υπαλλήλους και μίας εκατοστιαίας μονάδας από τους εργοδότες και δύο εκατοστιαίες μονάδες στην περίπτωση των αυτοτελώς εργαζομένων. Μέτρα Δαπανών Μείωση της συνολικής δαπάνης για κοινωνικές μεταβιβάσεις τουλάχιστον κατά 28,5 εκατομ. μέσω του εξορθολογισμού και της καλύτερης στόχευσης του επιδόματος τέκνου, της φοιτητικής χορηγίας και την κατάργηση ωφελημάτων κοινωνικής συνοχής που παρέχονται από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας. Πρόσθετη μείωση κατά 3% στις απολαβές των υπαλλήλων, ωρομισθίων και των συνταξιούχων του δημόσιου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, με συνολική δημοσιονομική επίπτωση ύψους 55 εκατομ. Εισαγωγή τέλους για τις μηνιαίες κάρτες διακίνησης μαθητών και συνταξιούχων με δημόσια μέσα μεταφοράς, με συνολική δημοσιονομική επίπτωση ύψους 10 εκατομ. Εφαρμογή σε ετήσια βάση των αποκοπών που εφαρμόστηκαν το δεύτερο εξάμηνο του 2013 και που αφορούσαν τη συνεισφορά ύψους 1,5% επί των απολαβών του προσωπικού του δημόσιου τομέα για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη καθώς και των κλιμακωτών αποκοπών από τις αποδοχές του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Επιπροσθέτως των πιο πάνω, το Υπουργικό Συμβούλιο λαμβάνοντας υπόψη ότι, οι κίνδυνοι για την οικονομία εξακολουθούν να υφίστανται με πιθανές αρνητικές επιπτώσεις στα δημόσια οικονομικά και ιδιαίτερα στο σκέλος των εσόδων, ενέκρινε την υιοθέτηση πρόσθετων μέτρων, πέραν των μέτρων που περιλήφθησαν στο μακροοικονομικό πρόγραμμα προσαρμογής, ως ακολούθως: Περαιτέρω εξορθολογισμός των μισθολογικών επιδομάτων με συνολική δημοσιονομική εξοικονόμηση ύψους 18 εκατομ. Φορολόγηση της σύνταξης χηρείας, η οποία είναι αφορολόγητη, με συνολική δημοσιονομική επίπτωση ύψους 8 εκατομ. Συνεισφορά ύψους 3% για σκοπούς σύνταξης επί των συντάξιμων απολαβών των Εθελοντών Πενταετούς Υπηρεσίας, των Ειδικών Αστυφυλάκων και του έκτακτου προσωπικού με συνολική δημοσιονομική επίπτωση ύψους 6 εκατομ. Στόχευση της κοινωνικής σύνταξης στη βάση εισοδηματικών κριτηρίων με συνολική δημοσιονομική εξοικονόμηση ύψους 10 εκατομ. δ. Τροποποιήσεις του κρατικού προϋπολογισμού για το 2014 Ο Υπουργός Οικονομικών στις 5 Δεκεμβρίου 2013 κατέθεσε στη Βουλή δεκαπέντε τροποποιήσεις του κρατικού προϋπολογισμού του 2014 για σκοπούς ενσωμάτωσής τους στον κυρίως προϋπολογισμό και υποβολής τους με τον τρόπο αυτό προς έγκριση από την ολομέλεια του σώματος. Στις 13 Δεκεμβρίου 2013 κατατέθηκε επιπρόσθετα μία νέα τροποποίηση. Όπως σχετικά αναφέρεται, μετά την έγκριση του προϋπολογισμού του 2014 από το Υπουργικό Συμβούλιο και την κατάθεσή του στη Βουλή των Αντιπροσώπων, διαπιστώθηκε ότι εκ παραδρομής δεν ενσωματώθηκαν στο προσχέδιο του νομοσχεδίου του περί Προϋπολογισμού του 2014 Νόμου κάποιες ρυθμίσεις που αφορούν είτε προγενέστερες αποφάσεις είτε περιλήφθηκαν πρόνοιες στο Μνημόνιο Συναντίληψης και δεν περιλήφθηκαν αντίστοιχες πρόνοιες στο νομοσχέδιο του περί Προϋπολογισμού του 2014 Νόμου. (Επεξηγήσεις αναφορικά με το περιεχόμενο των προτεινόμενων εκ μέρους του Υπουργείου Οικονομικών τροποποιήσεων περιλαμβάνονται στο Μέρος Ζ.) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Κρατικός προϋπολογισμός του Ανάλυση του κρατικού προϋπολογισμού του 2014 Ο κρατικός προϋπολογισμός του 2014 όπως αρχικά κατατέθηκε στη Βουλή, προβλέπει δαπάνες (τακτικές και αναπτυξιακές) για τις οποίες ζητείται έγκριση πληρωμής (μη περιλαμβανομένων των 915

16 δαπανών που βαρύνουν το Πάγιο Ταμείο της Δημοκρατίας) ύψους (αρχικός προϋπολογισμός χωρίς τις τροποποιήσεις που κατατέθηκαν στο μεταξύ από το Υπουργείο Οικονομικών) και παρουσιάζει μείωση δαπανών της τάξης του 10% σε σύγκριση με τις αρχικά προϋπολογισθείσες και εγκριθείσες δαπάνες του προϋπολογισμού του 2013 (μη περιλαμβανομένων των συμπληρωματικών προϋπολογισμών του 2013). Τα μεγέθη του υπό συζήτηση προϋπολογισμού αναλύονται ειδικότερα ως ακολούθως: α. Tο ΑΕΠ (σε τρέχουσες τιμές) προβλέπεται για το 2014 σε εκατομ. έναντι ,9 εκατομ. για το 2013 και εκατομ. για το β. Τα συνολικά έσοδα για το 2014 προϋπολογίζονται σε 5.638,5 11 εκατομ. (εξαιρουμένων των χρηματοοικονομικών ροών), τα οποία αναμένεται να προκύψουν κατά κύριο λόγω από τις πιο κάτω κατηγορίες εσόδων: Άμεσοι φόροι έναντι (αναθεωρημένα) για το 2013 και (πραγματικά) για το Ως ποσοστό του ΑΕΠ προϋπολογίζονται στο 13%. Για το 2015 προϋπολογίζονται σε και για το 2016 σε Έμμεσοι φόροι έναντι (αναθεωρημένα) για το 2013 και (πραγματικά) για το Ως ποσοστό του ΑΕΠ ανέρχονται στο 16,5%. Στα πλαίσια του ΜΔΠ για το 2015 προϋπολογίζονται σε και για το 2016 σε γ. Οι συνολικές δαπάνες που περιλαμβάνονται στον κρατικό προϋπολογισμό του 2014 (περιλαμβανομένου και των δαπανών που βαρύνουν απευθείας το Πάγιο Ταμείο της Δημοκρατίας όπως και των αποπληρωμών δανείων, οι οποίες δε χρήζουν έγκρισης από τη Βουλή), προϋπολογίζονται σε (προϋπολογισθείσες) έναντι (προϋπολογισθείσες) για το Για το 2015 οι συνολικές δαπάνες προϋπολογίζονται σε και για το 2016 σε δ. Η συγκεφαλαίωση οφειλών και δαπανών, κατά κατηγορία δαπάνης, 12 στον προϋπολογισμό του 2014 (σε σύγκριση με τα έτη 2013, 2012 και 2011), έχει ως ακολούθως: Πραγματική Δαπάνη Εγκεκριμένος Προϋ/μός Εγκεκριμένος Προϋ/μός Αύξηση + Μείωση - Ολικό Πάγιο Ταμείο Τακτικές Δαπάνες Αναπτυξιακές Δαπάνες ε. Τα μεγέθη του προϋπολογισμού του 2014, όπως κατατέθηκε στη Βουλή (σε σύγκριση με τα έτη ) έχουν ως ακολούθως: Οι συνολικές δαπάνες που προβλέπονται στον προϋπολογισμό του 2014 ανέρχονται σε και περιλαμβάνουν τις δαπάνες του Πάγιου Ταμείου της Δημοκρατίας ( ), οι οποίες δε χρήζουν νομοθετικής έγκρισης. Στον ίδιο προϋπολογισμό προϋπολογίζονται έσοδα ύψους (περιλαμβανομένου και των χρηματοοικονομικών ροών) έναντι (προϋπολογισθέντα για το 2013) για τα οποία επίσης δε χρειάζεται νομοθετική έγκριση. Για το σκέλος των εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού, δεν απαιτείται η νομοθετική έγκριση της Βουλής. Κρατικός προϋπολογισμός 2012, Τόμος Α, σελ

17 ΕΣΟΔΑ 5.457, , , , , , , , ,9 ΔΑΠΑΝΕΣ 6.627, , , , , , , ,4 7,740,1 ΕΛΛΕΙΜΜΑ , ,5-447, , , , ,1 205,8 στ. Οι δαπάνες για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους για το 2014 προϋπολογίζονται σε έναντι για το 2013 (προϋπολογισθείσες), για το 2012 (πραγματικές), για το 2011 (πραγματικές), για το 2010 (πραγματικές), (πραγματικές) για το 2009 και για το 2008 (πραγματικές). ζ. Οι δαπάνες προσωπικού για το 2014 προϋπολογίζονται σε έναντι για το 2013 (προϋπολογισθείσες), για το 2012 (πραγματικές), για το 2011 (πραγματικές), για το 2010 (πραγματικές), (πραγματικές) για το 2009 και (πραγματικές) το Ειδικότερα οι δαπάνες προσωπικού αναλύονται ως ακολούθως: - Αποδοχές προσωπικού, που για το 2014 προϋπολογίζονται σε έναντι για το 2013 (προϋπολογισθείσες), για το 2012 (πραγματικές), για το 2011 (πραγματικές), για το 2010 (πραγματικές), (πραγματικές) για το 2009 και (πραγματικές) το Συντάξεις και φιλοδωρήματα, που για το 2014 προϋπολογίζονται σε έναντι για το 2013 (προϋπολογισθείσες), για το 2012 (πραγματικές), για το 2011 (πραγματικές), για το 2010 (πραγματικές), (πραγματικές) για το 2009 και (πραγματικές) το η. Οι λειτουργικές δαπάνες για το 2014 προϋπολογίζονται σε έναντι για το 2013 (προϋπολογισθείσες), για το 2012 (πραγματικές), για το 2011 (πραγματικές), για το 2010 (πραγματικές), (πραγματικές) για το 2009 και (πραγματικές) το θ. Οι δαπάνες για μεταβιβάσεις για το 2014 προϋπολογίζονται σε έναντι για το 2013 (προϋπολογισθείσες), για το 2012 (πραγματικές), για το 2011 (πραγματικές), για το 2010 (πραγματικές), (πραγματικές) για το 2009 και (πραγματικές) το Ειδικότερα οι δαπάνες για κοινωνικές παροχές για το 2014, οι οποίες περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων δαπανών στο πιο πάνω κεφάλαιο, προϋπολογίζονται σε έναντι για το 2013 (προϋπολογισθείσες), για το 2012 (πραγματικές), για το 2011 (πραγματικές), για το 2010 (πραγματικές), (πραγματικές) για το 2009 και (πραγματικές) το ι. Οι δαπάνες για τα έργα υπό κατασκευή για το 2014 προϋπολογίζονται σε έναντι για το 2013 (προϋπολογισθείσες), για το 2012 (πραγματικές), για το 2011 (πραγματικές), για το 2010 (πραγματικές), (πραγματικές) για το 2009 και (πραγματικές) το ια. Οι δαπάνες για τα δάνεια για το 2014 (έκδοση δανείων, αποπληρωμές εξωτερικού και εσωτερικού, συνεισφορά στα εξοφλητικά αποθέματα) προϋπολογίζονται σε έναντι για το 2013 (προϋπολογισθείσες), για το 2012 (πραγματικές), για το 2011 (πραγματικές), για το 2010 (πραγματικές), (πραγματικές) για το 2009 και (πραγματικές) το ιβ. Η κατάσταση μόνιμων θέσεων στη δημόσια υπηρεσία στον προϋπολογισμό του 2014 (σύγκριση με το 2013) είναι η ακόλουθη: 917

18 Συνοπτική Κατάσταση Αξιωματούχοι της Δημοκρατίας Δημόσια Υπηρεσία Δικαστική Υπηρεσία Άμυνα Εσωτερική Ασφάλεια Παιδεία Σύνολο Στον προϋπολογισμό του 2014 προβλέπεται η δημιουργία τριών (3) πολιτικών θέσεων (Διαπραγματευτής της Ελληνοκυπριακής Κοινότητας για το Κυπριακό, Επίτροπος Μεταρρύθμισης Δημόσιας Υπηρεσίας, Επίτροπος Εθελοντισμού και Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων) και η κατάργηση μίας (1) πολιτικής θέσης (Υφυπουργός Προεδρίας για Ευρωπαϊκά Θέματα) κάτω από το κεφάλαιο Προεδρία και Προεδρικό Μέγαρο, ενώ προβλέπεται η δημιουργία τριών (3) οργανικών θέσεων έναντι κατάργησης ισάριθμων θέσεων υψηλότερης κλίμακας καθώς και η κατάργηση διακόσιων τριάντα δύο (232) θέσεων στη δημόσια υπηρεσία. 2. Παρατηρήσεις/σχόλια και εισήγηση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών και Προϋπολογισμού Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Οικονομικών και Προϋπολογισμού, λαμβάνοντας υπόψη τις θέσεις του Υπουργού Οικονομικών, όπως και του Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου σε σχέση με τη δημοσιονομική κατάσταση, την ευρύτερη κατάσταση της οικονομίας της Κύπρου, καθώς και το πλαίσιο επί του οποίου έχει βασιστεί η κατάρτιση του κρατικού προϋπολογισμού του 2014, προβαίνει στις ακόλουθες διαπιστώσεις: Η υποτονικότητα που παρατηρείται στην παγκόσμια οικονομία λόγω της επιβράδυνσης του ρυθμού ανάπτυξης των αναδυόμενων οικονομιών καθώς και η παρατεταμένη ύφεση στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ειδικότερα στην ευρωζώνη επηρέασαν δυσμενώς την κυπριακή οικονομία και τα δημόσια οικονομικά τα τελευταία χρόνια. Παρά τη λήψη δέσμης μέτρων προς αντιμετώπιση των αρνητικών δημοσιονομικών συνθηκών που αντιμετώπισε η κυπριακή οικονομία, αυτά δεν αποδείχθηκαν ικανοποιητικά και δεν απέτρεψαν την ένταξη της Κύπρου στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ). Υπήρξε επίσης καθυστέρηση στην ολοκλήρωση της δανειακής σύμβασης με τον ΕΜΣ, γεγονός που επιδείνωσε περαιτέρω την οικονομική κατάσταση. Η αρνητική πορεία του τραπεζικού συστήματος και η δραματική αύξηση των κεφαλαιακών αναγκών των τραπεζών οδήγησαν επίσης τα δημόσια οικονομικά σε οριακή κατάσταση, αφού η κυπριακή οικονομία είναι απόλυτα συναρτημένη με το κυπριακό τραπεζικό σύστημα. Οι συνθήκες για την κυπριακή οικονομία εξακολουθούν να παραμένουν αντίξοες, καθώς οι προβλέψεις για το τρέχον έτος όσο και για το 2014 δεν είναι ενθαρρυντικές. Ως εκ τούτου η κυπριακή οικονομία το 2014 καλείται να αντιμετωπίσει σημαντικές προκλήσεις, όπως είναι η οικονομική ύφεση, η αυξανόμενη ανεργία, το ψηλό δημοσιονομικό έλλειμμα και το πολύ ψηλό ποσοστό δημόσιου χρέους, η αναδιάρθρωση του χρηματοπιστωτικού τομέα καθώς και η αντιμετώπιση άλλων διαρθρωτικών θεμάτων, όπως είναι η μεταρρύθμιση της δημόσιας υπηρεσίας, η μεταρρύθμιση του συστήματος κοινωνικών παροχών και η εφαρμογή του γενικού συστήματος υγείας. Η κυπριακή οικονομία για το 2013 παρουσιάζει ύφεση με αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης. Με βάση το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο, ο ρυθμός ανάπτυξης για το 2013 προβλέπεται να κυμανθεί στο -7,7%. Σύμφωνα με τις προβλέψεις του ίδιου σεναρίου, ο εν λόγω δείκτης για το 2014 παρόλο που προβλέπεται να βελτιωθεί, θα εξακολουθήσει να παραμένει αρνητικός και θα κυμανθεί στο -4,8% σε σύγκριση με -3,9% που είχε περιληφθεί στο αρχικό μακροοικονομικό σενάριο. Το δημοσιονομικό έλλειμμα για το έτος 2013 αναμένεται να είναι ιδιαίτερα αυξημένο. Σύμφωνα με το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο, το έλλειμμα εκτιμάται για το 2013 ότι θα κυμανθεί στα εκατομ. και ως ποσοστό του ΑΕΠ στα 7,8%, ενώ με βάση τις ίδιες προβλέψεις για το 918

19 2014 προβλέπεται να ανέλθει στα εκατομ. και ως ποσοστό του ΑΕΠ στο 7,1% σε σύγκριση με 8,4% του ΑΕΠ με βάση τις προβλέψεις του αρχικού μακροοικονομικού σεναρίου. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών για το 2013 με βάση το αρχικό μακροοικονομικό σενάριο προβλεπόταν στο -2% του ΑΕΠ, ενώ με βάση το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο παρουσιάζεται βελτιωμένο και αναμένεται να ανέλθει γύρω στο -1,4% του ΑΕΠ. Για το 2014 προβλέπεται ακόμη περαιτέρω βελτίωση και αναμένεται το εν λόγω ισοζύγιο να μετατραπεί σε πλεονασματικό και να ανέλθει στο 0,3% του ΑΕΠ σε σύγκριση με -0,6% του ΑΕΠ που προβλεπόταν με βάση το αρχικό μακροοικονομικό σενάριο. Το δημόσιο χρέος για το 2013 παρουσιάζει σημαντική επιδείνωση και εκτιμάται στο 114,3% του ΑΕΠ και σε απόλυτους αριθμούς στα ,1 εκατομ. Κατά το 2014 το δημόσιο χρέος προβλέπεται να επιδεινωθεί ακόμα περισσότερο, φτάνοντας στα εκατομ σε απόλυτους αριθμούς, και ως ποσοστό του ΑΕΠ στο 124,4%, βάσει του επικαιροποιημένου μακροοικονομικού σεναρίου και στο 123,1% βάσει του αρχικού μακροοικονομικού σεναρίου. Η ανεργία παρουσιάζει επίσης σημαντική επιδείνωση και συνεχή αυξητική τάση. Σύμφωνα με την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού στο τέλος του 2013 εκτιμάται ότι το ποσοστό ανεργίας θα ανέλθει στο 17%. Σε σχέση με τα στοιχεία των επαρχιακών γραφείων εργασίας, ο αριθμός των εγγεγραμμένων ανέργων στο τέλος Οκτωβρίου του 2013 ανερχόταν στα πρόσωπα. Σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του 2012 σημειώθηκε αύξηση κατά 29,8% ( πρόσωπα), η οποία αποδίδεται κυρίως στους τομείς του εμπορίου (αύξηση προσώπων), των χρηματοπιστωτικών και ασφαλιστικών δραστηριοτήτων (αύξηση προσώπων), της μεταποίησης (αύξηση 984 προσώπων), της εκπαίδευσης (αύξηση 882 προσώπων), των κατασκευών (αύξηση 865 προσώπων), της δημόσιας διοίκησης (αύξηση 540 προσώπων), καθώς και στους νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας όπου σημειώθηκε αύξηση ανέργων. Για το 2014, η ανεργία σύμφωνα με το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο προβλέπεται να αυξηθεί περαιτέρω και να ανέλθει στο 19,8% του εργατικού δυναμικού, ενώ σύμφωνα με το αρχικό μακροοικονομικό σενάριο στο 19,5% του εργατικού δυναμικού. Ως αποτέλεσμα, η κυπριακή οικονομία κατά το 2013 και 2014 θα συνεχίσει να παραμένει αποκλεισμένη από τις διεθνείς αγορές, να αντλεί χρηματοδότηση μέσω της δανειακής σύμβασης με τον ΕΜΣ και να βρίσκεται κάτω από την επιτήρηση της τρόικας. Ο κρατικός προϋπολογισμός για το 2014 που κατατέθηκε στη Βουλή τον Οκτώβριο του 2013, είναι ο πρώτος προϋπολογισμός, ο οποίος καταρτίσθηκε με βάση τις δεσμεύσεις του Μνημονίου Συναντίληψης και ο οποίος υποβλήθηκε στην τρόικα για αξιολόγηση ώστε να διαπιστωθεί κατά πόσο συνάδει με τους δημοσιονομικούς στόχους του προγράμματος και κατά πόσο ικανοποιεί την επίτευξη του στόχου της ελάχιστης ετήσιας διόρθωσης του πρωτογενούς δημοσιονομικού ισοζυγίου. Όσον αφορά ειδικότερα τις προβλεπόμενες δαπάνες, ο προϋπολογισμός του 2014, όπως αρχικά κατατέθηκε στη Βουλή και υπό την επιφύλαξη της αναγκαιότητας τροποποίησης συγκεκριμένων κονδυλίων του ως αποτέλεσμα του επικαιροποίησης του μακροοικονομικού σεναρίου πάνω στο οποίο βασίστηκε η κατάρτισή του, παρουσιάζει μείωση των αναπτυξιακών δαπανών σε σχέση με τον προϋπολογισμό του 2013 κατά 9,9% και μείωση των τακτικών δαπανών κατά 10,9% ( 5,003 εκατομ. σε σύγκριση με 4.458,6 εκατομ. το 2013). Ο ίδιος προϋπολογισμός παρουσιάζει επίσης μείωση των κονδυλίων για κοινωνικές παροχές κατά 13,5%, οι οποίες προϋπολογίζονται στα 832 εκατομ. σε σύγκριση με 962 εκατομ. τον προηγούμενο χρόνο ενώ οι λειτουργικές δαπάνες προϋπολογίζονται στα 977 εκατομ. σε σύγκριση με εκατομ. το 2013, σημειώνοντας μείωση κατά 12%. Οι δαπάνες προσωπικού εξακολουθούν να αποτελούν τη μεγαλύτερη κατηγορία δαπανών του δημοσίου περιλαμβανομένου των συντάξεων και των φιλοδωρημάτων. Για το 2014 υπολογίζεται ότι οι δαπάνες προσωπικού θα μειωθούν κατά 1,61% σε σύγκριση με το 2013, ενώ σε απόλυτους αριθμούς η προϋπολογιζόμενη δαπάνη για το 2014 προβλέπεται στα εκατομ. σε σύγκριση με εκατομ. το Η μείωση της συνολικής προϋπολογιζόμενης δαπάνης στον προϋπολογισμό του 2014, αναλύεται ως ακολούθως: - Μείωση των απολαβών προσωπικού κατά 6,4% σε σύγκριση με τον προηγούμενο χρόνο. - Αύξηση της προϋπολογιζόμενης δαπάνης για συντάξεις και τα φιλοδωρήματα προϋπολογίζονται κατά 16,6%. 919

20 Οι αναπτυξιακές δαπάνες που περιλαμβάνονται στον κρατικό προϋπολογισμό για το 2014 παρουσιάζονται μειωμένες κατά 11% σε σχέση με την προϋπολογιζόμενη δαπάνη για το 2013 και περιορίζονται στα 722,1 εκατομ σε σύγκριση με 801,9 εκατομ. για το Οι δείκτες εμπιστοσύνης της κυπριακής οικονομίας παρόλο που με βάση τα δεδομένα Σεπτεμβρίου παρουσιάζουν σταθεροποίηση, εξακολουθούν να βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα με ορισμένους από αυτούς να παραμένουν σε ανησυχητικά ψηλά αρνητικά επίπεδα. Ειδικότερα, μεταξύ άλλων παρατηρείται: - Μείωση κατά 25,1% στην έκδοση αδειών οικοδομής, για την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουνίου 2013, σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο για το έτος Μείωση κατά 34,1% στις εγγραφές μηχανοκίνητων οχημάτων, για την περίοδο Ιανουαρίου- Αυγούστου 2013, σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο για το έτος Μείωση κατά 9,3% στον κύκλο εργασιών στον τομέα των υπηρεσιών, για την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουνίου 2013 σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο για το έτος Μείωση κατά 7% στον τομέα των νομικών, λογιστικών και συναφών δρασητριοτήτων για την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουνίου 2013 σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο για το έτος Μείωση κατά 9,3% στον τομέα των ξενοδοχείων και εστιατορίων για την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουνίου 2013 σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο για το έτος Οι χρηματοδοτικές ανάγκες της κυπριακής οικονομίας για το 2014 προβλέπεται ότι θα καλυφθούν κατά κύριο λόγο μέσα από τη δανειακή σύμβαση με τον ΕΜΣ, ενώ προβλέπεται η ανανέωση βραχυπρόθεσμων δανείων καθώς και του χρεογράφου που εκδόθηκε για σκοπούς ανακεφαλαιοποίησης της Λαϊκής Τράπεζας. Σημειώνεται ότι στο στάδιο της συζήτησης τα μέλη της επιτροπής εξέφρασαν θέσεις και παρατηρήσεις τόσο για τον κρατικό προϋπολογισμό του 2014 όσο και για την οικονομική πολιτική της κυβέρνησης, οι οποίες συνοψίζονται ως ακολούθως: 1. Τα μέλη της επιτροπής βουλευτές της κοινοβουλευτικής ομάδας του Δημοκρατικού Συναγερμού δήλωσαν τα ακόλουθα: Ο προϋπολογισμός του 2014 όπως κατατέθηκε στη Βουλή ανταποκρίνεται στις δεσμεύσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας προς το Μνημόνιο Συναντίληψης με την τρόικα και στη βάση αυτού έχουν γίνει σημαντικές μειώσεις των δημοσίων δαπανών. Δεδομένων των δύσκολων συνθηκών που επικρατούν στο κυπριακό οικονομικό περιβάλλον είναι απαραίτητο να γίνουν ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις. Οι προσπάθειες περιορισμού των δημόσιων δαπανών εκ μέρους του κράτους θα πρέπει να αποτελέσουν την αφετηρία για μια γενικότερη αναθεώρηση των οικονομικών μηχανισμών και των σχέσεων μεταξύ του κράτους, του δημόσιου τομέα και της οικονομίας. Παρά το γεγονός ότι οι τεθέντες δημοσιονομικοί στόχοι με τον υπό συζήτηση προϋπολογισμό εξυπηρετούνται, δεν παραβλέπεται το γεγονός ότι ο εν λόγω προϋπολογισμός δεν ευνοεί την ανάπτυξη και ότι συναφώς θα πρέπει να γίνουν προσπάθειες για την προσέλκυση επενδύσεων. Παρά ταύτα τονίζεται ότι πολιτικές διεύρυνσης δημοσιονομικών ελλειμμάτων, τα οποία χρηματοδοτούνται με φορολογίες όπως και πολιτικές διόγκωσης του δημόσιου χρέους, αυξάνουν υπέρμετρα το κόστος εξυπηρέτησης αυτού, γεγονός το οποίο επιβαρύνει ακόμη περισσότερο την οικονομία. 2. Οι θέσεις μελών της επιτροπής βουλευτών της κοινοβουλευτικής ομάδας ΑΚΕΛ-Αριστερά-Νέες Δυνάμεις συνοψίζονται ως ακολούθως: Ο προϋπολογισμός του 2014 χαρακτηρίζεται από αυστηρή λιτότητα και δε συνεισφέρει στον τεθέντα από την κυβέρνηση στόχο για επανεκκίνηση της οικονομίας, αφού περιορίζει αισθητά τις αναπτυξιακές δαπάνες, όπως και τις δαπάνες στους τομείς της υγείας και της παιδείας. Αναγνωρίζεται η δύσκολη περίοδος, την οποία διέρχεται η οικονομία και η κοινωνία, ειδικότερα δε ότι το τελευταίο τρίμηνο του 2013 καθώς και ολόκληρο το 2014 θα είναι ιδιαίτερα αντίξοο, όμως η πολιτική λιτότητας όπως αυτή αντικατοπτρίζεται στον υπό συζήτηση προϋπολογισμό θα οδηγήσει την οικονομία σε περαιτέρω ύφεση, προκαλώντας 920