ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΠΙΣΚΑΣ ΦΟΙΤΗΤΕΣ : ΑΛΗ ΕΝΓΚΗΝ, ΧΟΥΣΕΙΝ ΟΛΤΖΑΙ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ & ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΠΙΣΚΑΣ ΦΟΙΤΗΤΕΣ : ΑΛΗ ΕΝΓΚΗΝ, ΧΟΥΣΕΙΝ ΟΛΤΖΑΙ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2013

2 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα διπλωματική εργασία εκπονήθηκε στα πλαίσια μιας γενικότερης προσπάθειας του Εργαστηρίου Συστημάτων Ηλεκτρικής Ενέργειας του τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών της Πολυτεχνικής Σχολής του Α.Π.Θ. να καταγράψει τη λειτουργία καθώς και τις διαδικασίες απελευθέρωσης των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας παγκοσμίως. Η διπλωματική χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος παρουσιάζεται η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της Τουρκίας. Σύμφωνα με την Στατιστική Υπηρεσία της Τουρκίας, το 2011 η Τουρκία ήταν η δεύτερη πιο γρήγορα αναπτυσσόμενη χώρα του κόσμου και σύμφωνα με την Ρυθμιστική Αρχή Αγοράς Ενέργειας (PMUM) της Τουρκίας, η αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας ήταν η πιο ταχέως αναπτυσσόμενη αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη. Με κριτήριο τη συνολική εγκατεστημένη ισχύς και ζήτηση, η Τουρκία καταλαμβάνει την έκτη θέση στην Ευρώπη. Στο πρώτο μέρος γίνεται αρχικά μια ιστορική αναδρομή της ηλεκτρικής ενέργειας στην Τουρκία και μια γενική περιγραφή της απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας αναφέροντας τους σχετικούς νόμους και το σχετικό θεσμικό πλαίσιο. Στο δεύτερο κεφάλαιο του πρώτου μέρους αναλύεται το γενικό θεσμικό πλαίσιο αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας της Τουρκίας περιγράφοντας αναλυτικά τη δομή της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Επίσης, στο ίδιο κεφάλαιο αναλύονται η ημερήσια αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, η αγορά εξισορρόπησης ενέργειας της Τουρκίας, καθώς οι διμερείς συμβάσεις στα πλαίσια της χονδρεμπορικής αγοράς της ηλεκτρικής ενέργειας. Στο τρίτο κεφάλαιο του πρώτου μέρους αναλύονται οι διεθνείς διασυνδέσεις της Τουρκίας και στο τέταρτο κεφάλαιο γίνεται μια γενική περιγραφή της σημερινής κατάστασης χονδρεμπορικής και λιανικής αγοράς της Τουρκίας. Στο δεύτερο και στο τρίτο μέρος της παρούσας διπλωματικής εργασίας παρουσιάζονται οι αγορές φυσικού αερίου και πετρελαίου στην Τουρκία αντίστοιχα. Τέλος θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά τον κύριο Παντελή Μπίσκα, λέκτορα του τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών για την ανάθεση και την συνεπή καθοδήγηση κατά την εκπόνηση της παρούσας διπλωματικής.

3 Περιεχόμενα ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 1 Περιεχόμενα... 2 ΜΕΡΟΣ Α ΑΓΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Ιστορική Αναδρομή & Απελευθέρωση Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας Δομή της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας Εισαγωγή Γενικά Διαχειριστής του Συστήματος Μεταφοράς (TSO) Διαχειριστής της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας EPDK - Ρυθμιστική Αρχή Αγοράς Ενέργειας Ημερήσια αγορά - Αγορά προηγούμενης ημέρας (Day-ahead market) Γενικά χαρακτηριστικά της ημερήσιας αγοράς της Τουρκίας Τύποι προσφορών Όρια στις τιμές των προσφορών Αρνητικές προσφορές & Αρνητικές τιμές Αγορά εξισορρόπησης ενέργειας (Balancing market) Γενικά χαρακτηριστικά της αγοράς εξισορρόπησης ενέργειας Διμερείς συμβάσεις Ελεύθερος Καταναλωτής Επικουρικές Υπηρεσίες Πρωτεύουσα Ρύθμιση Συχνότητας Δευτερεύουσα Ρύθμιση Συχνότητας Ρύθμιση Στιγμιαίας Ζήτησης Ρύθμιση Άεργου Ισχύος Επανεκκίνηση του Συστήματος Στρεφόμενη Εφεδρεία Ενοικίαση Πρόσθετης Ισχύος Χρονοδιάγραμμα των διαδικασιών της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας Αγορά προηγούμενης ημέρας (Ημερήσια αγορά) Αγορά εξισορρόπησης ενέργειας Η συμμετοχή των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στην ημερήσια αγορά Σύστημα εκκαθάρισης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας Εκκαθάριση ημερήσιας αγοράς Υπολογισμός του ποσού που θα εισπράξει ο συμμετέχων Υπολογισμός του ποσού που θα πληρώσει ο συμμετέχων Εκκαθάριση αγοράς εξισορρόπησης ενέργειας Υπολογισμός του ποσού που θα εισπράξει ο συμμετέχων για λήψη φορτίου Υπολογισμός του ποσού που θα πληρώσει ο συμμετέχων για απόρριψη φορτίου Κόστος λειτουργίας και χρέωση χρήσης του συστήματος Επιδότηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας Επιδότηση των εξαρτημάτων από την εγχώρια παραγωγή Διεθνείς Διασυνδέσεις Διασύνδεση Τουρκίας Βουλγαρίας Διασύνδεση Τουρκίας Ελλάδας

4 3.3. Διασύνδεση Τουρκίας Γεωργίας Διασύνδεση Τουρκίας Αρμενίας Διασύνδεση Τουρκίας Αζερμπαϊτζάν Διασύνδεση Τουρκίας Ιράν Διασύνδεση Τουρκίας Ιράκ Διασύνδεση Τουρκίας Συρίας Η σημερινή κατάσταση της χονδρεμπορικής & λιανικής αγοράς της Τουρκίας Η πρώην μονοπωλιακή επιχείρηση στην παραγωγή και στην προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας Ανώνυμη Εταιρεία Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (EÜAŞ) Τουρκική Ανώνυμη Εταιρεία Εμπορίου και Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας (TETAŞ) Τουρκική Ανώνυμη Εταιρεία Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (TEDAŞ) Συμμετέχοντες στην Παραγωγή Ηλεκτρικής Ενέργειας Συμμετέχοντες στην Προμήθεια (Εμπόριο) Ηλεκτρικής Ενέργειας Συμμετέχοντες στην Διανομή Ηλεκτρικής Ενέργειας Προμήθεια στον τελικό καταναλωτή Οι εγκατεστημένες Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας στην Τουρκία και μελλοντική πρόβλεψη βάσει του Στρατηγικού Πλάνου της Τουρκίας Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας στην Τουρκία Προβλέψεις βάσει του Στρατηγικού Πλάνου της Τουρκίας Υδροηλεκτρική Ενέργεια Αιολική Ενέργεια Γεωθερμική Ενέργεια Ηλιακή Ενέργεια Οι εγγεγραμμένοι συμμετέχοντες στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της Τουρκίας Ενεργειακό μίγμα και γεωγραφική κατανομή του παραγωγικού δυναμικού της Τουρκίας ανά τεχνολογία. Τάσεις για το μέλλον Ενεργειακό μίγμα Γεωγραφική κατανομή των θερμικών, υδροηλεκτρικών σταθμών, και των αιολικών πάρκων Τάσεις για το μέλλον ΜΕΡΟΣ Β ΑΓΟΡΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Ιστορική Αναδρομή Απελευθέρωση Αγοράς Φυσικού Αερίου Νόμος Αγοράς Φυσικού Αερίου Διαχωρισμός (Unbundling) της BOTAŞ Ελεύθερη πρόσβαση σε υποδομές μεταφοράς Εισαγωγή/Συμφωνίες Αγοράς Φυσικού Αερίου Χονδρική Πώληση Αγορά Φυσικού Αερίου Παραγωγή Εισαγωγή Εισαγωγή με αγωγούς Εισαγωγή σε μορφή LNG Σύγκριση Εγχώριας Παραγωγής και Εισαγωγής Εξαγωγή Αποθήκευση

5 3.6. Χονδρική Πώληση Χονδρική πώληση μέσω αγωγών Χονδρική πώληση σε μορφή LNG Χονδρική πώληση σε μορφή CNG Μεταφορά Μεταφορά μέσω αγωγών Μεταφορά σε μορφή LNG Διανομή ΜΕΡΟΣ Γ ΑΓΟΡΑ ΠΕΡΕΛΑΙΟΥ Εισαγωγή Ιστορική Αναδρομή Γενικά Στοιχεία της Αγοράς Πετρελαίου στην Τουρκία Διύλιση Επεξεργασία Διανομή Προμήθεια Ελεύθερος Καταναλωτής Ανεξάρτητο Πρατήριο Αποθήκευση Μεταφορά ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΡΩΝ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ ΧΡΗΣΙΜΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ

6 ΜΕΡΟΣ Α ΑΓΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕΡΟΣ Α ΑΓΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 5

7 1. Ιστορική Αναδρομή & Απελευθέρωση Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας Το 1902, στην επαρχία Tarsus της Mersin, κατασκευάστηκε η πρώτη μονάδα παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος, η οποία ήταν ένας υδροηλεκτρικός σταθμός με ισχύ 2 kw και το 1914 τέθηκε σε λειτουργία ο πρώτος σημαντικός θερμοηλεκτρικός σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που συνέχισε να λειτουργεί μέχρι το Το 1923, δηλαδή τη χρονιά που ιδρύθηκε η Τούρκικη Δημοκρατία, η εγκατεστημένη ισχύς της χώρας ήταν 33 MW και η ετήσια παραγωγή ήταν 45 GWh. Μέχρι το 1930, τα έργα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ήταν στα χέρια των ξένων εταιρειών και αποτελούνταν από τοπικές μικρές μονάδες και τοπικά δίκτυα διανομής που λειτουργούσαν ξεχωριστά. Το 1939, το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας κρατικοποιήθηκε και η διανομή μεταφέρθηκε στους δήμους. Στη δεκαετία του 50, η εγκατεστημένη ισχύς και η ετήσια παραγωγή είχαν φτάσει σε 408 MW και 500 GWh αντίστοιχα. Το 1970, με το νόμο 1312 ιδρύθηκε η Αρχή Ηλεκτρικής Ενέργειας (TEK). Εκτός από τους Δήμους, ο σχεδιασμός του τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, η κατασκευή και η λειτουργία των εγκαταστάσεων παραγωγής, μεταφοράς και διανομής μεταβιβάστηκαν στην ΤΕΚ. Ενώ, το 1982 και οι εγκαταστάσεις των Δήμων μεταβιβάστηκαν στην ΤΕΚ. Στις αρχές της δεκαετίας του 80, ξεκίνησε μια μεγάλη μεταρρύθμιση στον ενεργειακό τομέα για την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Στα πλαίσια της μεταρρύθμισης, το 1984, με το νόμο 3096, καταργήθηκε η μονοπωλιακή ιδιότητα της ΤΕΚ και στις εγχώριες και ξένες εταιρείες δόθηκε δικαίωμα εγκατάστασης καινούργιων μονάδων παραγωγής ή λειτουργίας των υπαρχόντων εγκαταστάσεων παραγωγής και διανομής με την προϋπόθεση ότι τα ακίνητα θα ανήκαν στην ΤΕΚ. Στα πλαίσια της απελευθέρωσης της αγοράς, το 1993 η ΤΕΚ χωρίστηκε και δημιουργήθηκαν 2 νέες εταιρείες : Τούρκικη Ανώνυμη Εταιρεία Παραγωγής και Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (TEAŞ) και Τούρκικη Ανώνυμη Εταιρεία Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (TEDAŞ). Στις 3 Μαρτίου 2001, με το νόμο 4628 Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας, ιδρύθηκε η Ρυθμιστική Αρχή Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (EPDK) και η TEAŞ χωρίστηκε σε 3 ξεχωριστές εταιρείες : Ανώνυμη Εταιρεία Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (EÜAŞ), Τουρκική Ανώνυμη Εταιρεία Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (TEİAŞ) και Τούρκικη Ανώνυμη Εταιρεία Εμπορίου και Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας (TETAŞ). 6

8 Σχήμα 1.1 : Αποκρατικοποίηση της Αρχής Ηλεκτρικής Ενέργειας Με τον ίδιο νόμο ξεκίνησαν οι διαδικασίες αποκρατικοποίησης της Τούρκικης Ανώνυμης Εταιρείας Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (TEDAŞ) και ταυτόχρονα δημιουργήθηκαν 21 περιοχές διανομής. Σχήμα 1.2 : Οι περιοχές διανομής ηλεκτρικής ενέργειας στην Τουρκία Στις 3 Νοεμβρίου 2004, ψηφίστηκε το Θεσμικό Πλαίσιο Εξισορρόπησης και Εκκαθάρισης Ηλεκτρικής Ενέργειας. Ενώ η εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου ξεκίνησε στις 1 Αυγούστου 2006 και ταυτόχρονα ιδρύθηκαν το Κέντρο Εκκαθάρισης Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (PMUM) και το Κέντρο Ροής Εθνικού Φορτίου (MYTM). Από το 2006 μέχρι το 2011 ήταν μια μεταβατική περίοδος για την Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας. 7

9 Σχήμα 1.3 : Εξέλιξη της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας της Τουρκίας 2. Δομή της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας 2.1. Εισαγωγή Γενικά Η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της Τουρκίας αποτελείται από τη μακροχρόνια αγορά διαθεσιμότητας ισχύος και τη βραχυχρόνια χονδρεμπορική αγορά ενέργειας. Ο μηχανισμός της αγοράς έχει ως στόχο τη μείωση του επιχειρηματικού κινδύνου του παραγωγού (σωστές επενδύσεις) και του καταναλωτή (αποφυγή υπερβολικά υψηλών τιμών μέσω της ημερήσιας αγοράς). Επίσης εξασφαλίζεται η επάρκεια και η ποιότητα της ηλεκτρικής ενέργειας σε μακροχρόνια βάση. Η γενική δομή της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας της Τουρκίας φαίνεται συνοπτικά στο παρακάτω σχήμα. Σχήμα 2.1 : Γενική δομή της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας 8

10 Όπως φαίνεται και στο παραπάνω σχήμα, η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της Τουρκίας αποτελείται από : Διμερείς συμβάσεις Ημερήσια αγορά (Αγορά προηγούμενης ημέρας) Αγορά εξισορρόπησης ενέργειας Επικουρικές υπηρεσίες Διαχειριστής του Συστήματος Μεταφοράς (TSO) Η TEİAŞ (Ανώνυμη Εταιρεία Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας) είναι διαχειριστής και ιδιοκτήτης του συστήματος μεταφοράς της Τουρκίας. Ο ρόλος της TEİAŞ είναι να διασφαλίζει την ομαλή λειτουργία και ανάπτυξη ενός αποδοτικού, ασφαλούς, αξιόπιστου και οικονομικά βιώσιμου συστήματος μεταφοράς. Περισσότερες πληροφορίες για τον Διαχειριστή του Συστήματος Μεταφοράς μπορούν να βρεθούν στην ιστοσελίδα Διαχειριστής της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας Το Κέντρο Εκκαθάρισης Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (PMUM) το οποίο ανήκει επίσης στην TEİAŞ, είναι διαχειριστής της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (Market Operator) και λειτουργεί σαν ένα είδος χρηματιστηρίου που εκκαθαρίζει την αγορά. Περισσότερες πληροφορίες για το Κέντρο Εκκαθάρισης Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας μπορούν να βρεθούν στις ιστοσελίδες και EPDK - Ρυθμιστική Αρχή Αγοράς Ενέργειας Η Ρυθμιστική Αρχή Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας ιδρύθηκε το 2001 σύμφωνα με το νόμο Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (4628) και με το νόμο Αγοράς Φυσικού Αερίου (4646) μετονομάστηκε σε Ρυθμιστική Αρχή Αγοράς Ενέργειας (EPDK). Μετά την ψήφιση των νόμων Αγοράς Φυσικού Αερίου (4646), Αγοράς Πετρελαίου (5015) και Αγοράς Υγροποιημένου Αεριού Πετρελαίου LPG (5307), η Ρυθμιστική Αρχή Αγοράς Ενέργειας ανέλαβε τη ρύθμιση και εποπτεία των αγορών Φυσικού Αερίου, Πετρελαίου και Υγροποιημένου Αεριού Πετρελαίου LPG. 9

11 Σκοπός των παραπάνω νόμων είναι η δημιουργία μιας οικονομικά ισχυρής, σταθερής και διαφανούς αγοράς ενέργειας και μιας ανεξάρτητης αρχής για τη ρύθμιση και τον έλεγχο της αγοράς. Για την εκπλήρωση αυτού του σκοπού ιδρύθηκε η Ρυθμιστική Αρχή Αγοράς Ενέργειας. Στην Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας, σκοπός της EPDK είναι : Εξασφάλιση της λειτουργίας της αγοράς, Παρακολούθηση των επιδόσεων της αγοράς, Χορήγηση άδειων και τροποποίηση των συμβάσεων σύμφωνα με το νόμο ηλεκτρικής ενέργειας (4628), Δημιουργία τροποποίηση, εφαρμογή και εποπτεία των θεσμικών πλαισίων για την διανομή ηλεκτρικής ενέργειας και για την εξυπηρέτηση των καταναλωτών, Προσδιορισμός των αρχών τιμολόγησης Στην Αγορά Φυσικού Αερίου, σκοπός της EPDK είναι : Εξασφάλιση της λειτουργίας της αγοράς, Χορήγηση άδειων και πιστοποιητικών για την εισαγωγή, εξαγωγή, μεταφορά, διανομή, αποθήκευση και εμπόριο του φυσικού αερίου, Δημιουργία, τροποποίηση, εφαρμογή και εποπτεία των θεσμικών πλαισίων για την διανομή φυσικού αεριού και για την εξυπηρέτηση των καταναλωτών, Εξέταση του κόστους. Στην Αγορά Πετρελαίου, σκοπός της EPDK είναι : Εξασφάλιση της λειτουργίας της αγοράς, Χορήγηση αδειών για τη δημιουργία και λειτουργία εγκαταστάσεων της διύλισης, επεξεργασίας, παραγωγής λιπαντικού πετρελαίου, αποθήκευσης, μεταφοράς του πετρελαίου, Χορήγηση αδειών για τη διανομή, μεταφορά και για τις δραστηριότητες αντιπροσωπείας του πετρελαίου, Περισσότερες πληροφορίες για την Ρυθμιστική Αρχή Αγοράς Ενέργειας μπορούν να βρεθούν στην ιστοσελίδα 10

12 2.2. Ημερήσια αγορά - Αγορά προηγούμενης ημέρας (Day-ahead market) Η αγορά προηγούμενης ημέρας είναι μια οργανωμένη αγορά που λειτουργεί σαν ελεύθερο χρηματιστήριο αγοράς και ανταλλαγής ηλεκτρικής ενέργειας στο οποίο ορίζονται προσφορές έγχυσης (πώληση ηλεκτρικής ενέργειας) και δηλώσεις φορτίου (αγορά ηλεκτρικής ενέργειας) για την επόμενη ημέρα. Οι συμμετέχοντες της ημερήσιας αγοράς υποβάλλουν τις προσφορές έγχυσης και δηλώσεις φορτίου προσδιορίζοντας την ποσότητα, τη μέγιστη και ελάχιστη τιμή στην οποία είναι διατεθειμένοι να αγοράσουν ή να πουλήσουν ηλεκτρική ενέργεια. Έτσι, η τιμή εκκαθάρισης προσδιορίζεται βάσει των προσφορών έγχυσης και των δηλώσεων φορτίου, δηλαδή μέσω της ημερήσιας αγοράς παράγεται μια ενιαία τιμή για κάθε περίοδο κατανομής της επόμενης ημέρας. Αυτή η τιμή εκκαθάρισης ισχύει για όλες τις περιοχές της Τουρκίας. Από την 1 η Δεκεμβρίου 2011 στη Τουρκία εφαρμόζεται η ημερήσια αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Όλες οι διαδικασίες της ημερήσιας αγοράς πραγματοποιούνται μέσω της online πλατφόρμας PYS (Σύστημα Διαχείρισης Αγοράς). Η PYS χρησιμοποιεί ένα μοντέλο δημοπρασιών που στηρίζεται σε 3 τύπους προσφορών. Αυτές είναι οι ωριαίες, μπλοκ και ευέλικτες προσφορές. Όλες οι προσφορές υποβάλλονται σε TL (τουρκική λίρα). Με αυτόν τον τρόπο, οι συμμετέχοντες της ημερήσιας αγοράς μπορούν να βελτιστοποιουν τις προσφορες τους καταχωρώντας διαφορετικές προσφορές στη πλατφόρμα Περισσότερες πληροφορίες για την πλατφόρμα PYS μπορούν να βρεθούν στην ιστοσελίδα Γενικά χαρακτηριστικά της ημερήσιας αγοράς της Τουρκίας Είναι αγορά προηγούμενης ημέρας (day-ahead market) Η συμμετοχή στην ημερήσια αγορά είναι προαιρετική Το 10% έως 15% των συνολικών αγοροπωλησιών της ηλεκτρικής ενέργειας στην Τουρκία πραγματοποιείται μέσω της ημερήσιας αγοράς Ο διαχειριστής της αγοράς είναι το Κέντρο Εκκαθάρισης Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (PMUM) το οποίο ανήκει στην TEİAŞ Οι συμμετέχοντες της αγοράς μπορούν να υποβάλλουν προσφορές έγχυσης ή δηλώσεις φορτίου Όλες οι προσφορές υποβάλλονται σε TL (τουρκική λίρα) μέσω της online πλατφόρμας PYS Υπάρχουν 3 τύποι προσφορών (ωριαία, μπλοκ και ευέλικτη) 11

13 Τύποι προσφορών Ωριαία προσφορά : Μια ωριαία προσφορά αποτελείται από μια σειρά ζευγών τιμής-ποσότητας για κάθε ώρα της επόμενης ημέρας. Κάθε ζεύγος τιμής ποσότητας καθορίζει την ελάχιστη τιμή την οποία επιθυμεί να λάβει ο συμμετέχοντας στην αγορά από πωλήσεις και τη μέγιστη τιμή που είναι διατεθειμένος να πληρώσει για να αγοράσει κάποια ποσότητα ενέργειας. Στην πλατφόρμα PYS, δηλώνουν τη ποσότητα που θέλουν να αγοράσουν με θετικό πρόσημο και τη ποσότητα που θέλουν να πουλήσουν με αρνητικό πρόσημο. Μπλοκ προσφορά : Μια μπλοκ προσφορά αποτελείται από μια συγκεκριμένη ποσότητα για αρκετές συνεχόμενες ώρες, δηλαδή η προσφορά γίνεται αποδεκτή ή απορρίπτεται εξ ολοκλήρου. Ο μέγιστος αριθμός των μπλοκ προσφορών για την ίδια μέρα δεν μπορεί να υπερβαίνει τις 50. Ευέλικτη προσφορά : Μια ευέλικτη προσφορά αποτελείται από ένα ζεύγος τιμήςποσότητας, χωρίς να καθορίζεται η ώρα. Οι ευέλικτες προσφορές έχουν μεγάλη σημασία κατά τις ώρες αιχμής όπου η τιμή εκκαθάρισης της ηλεκτρικής ενέργειας είναι υψηλή Όρια στις τιμές των προσφορών Στις εργάσιμες ημέρες, οι τιμές των προσφορών που υποβάλλονται από τους συμμετέχοντες δεν μπορούν να υπερβούν πάνω από 10% τις τιμές των προσφορών της προηγούμενης ημέρας. Ενώ, στις μη εργάσιμες ημέρες δεν εφαρμόζεται όριο στις τιμές των προσφορών Αρνητικές προσφορές & Αρνητικές τιμές Οι συμμετέχοντες της ημερήσιας αγοράς μπορούν να υποβάλλουν προσφορές έγχυσης και με αρνητικές τιμές. Το κύριο αίτιο αυτού του φαινομένου είναι ότι οι μονάδες που έχουν υψηλό κόστος εκκίνησης, δεν θέλουν τα τεθούν εκτός λειτουργίας. Έτσι, σε περιόδους χαμηλής ζήτησης, οι προσφορές έγχυσης με αρνητικές τιμές μπορούν να οδηγήσουν και σε αρνητικές τιμές εκκαθάρισης Αγορά εξισορρόπησης ενέργειας (Balancing market) Η αγορά εξισορρόπησης ενέργειας έχει σκοπό την ασφαλή λειτουργία του συστήματος, τη διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ παραγωγής και ζήτησης (κατανάλωσης) ηλεκτρικής ενέργειας και την αντιμετώπιση πιθανών συμφορήσεων σε πραγματικό χρόνο. Όλοι οι παραγωγοί που είναι εγγεγραμμένοι στην ημερήσια αγορά είναι υποχρεωμένοι να συμμετάσχουν και στην αγορά εξισορρόπησης. 12

14 Όπως και οι διαδικασίες της ημερήσιας αγοράς και οι διαδικασίες της αγοράς εξισορρόπησης ενέργειας πραγματοποιούνται μέσω της πλατφόρμας PYS (Σύστημα Διαχείρισης Αγοράς) Γενικά χαρακτηριστικά της αγοράς εξισορρόπησης ενέργειας Η συμμετοχή στην αγορά εξισορρόπησης ενέργειας είναι υποχρεωτική για τους συμμετέχοντες της ημερήσιας αγοράς, με εξαίρεση τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Ο διαχειριστής της αγοράς είναι το Κέντρο Εκκαθάρισης Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (PMUM) το οποίο ανήκει στην TEİAŞ Οι συμμετέχοντες της αγοράς μπορούν να υποβάλλουν προσφορές λήψης φορτίου αυξάνοντας την παραγωγή ή μειώνοντας την κατανάλωση τους Οι συμμετέχοντες της αγοράς μπορούν να υποβάλλον προσφορές απόρριψης φορτίου μειώνοντας την παραγωγή ή αυξάνοντας την κατανάλωση τους Όλες οι προσφορές υποβάλλονται σε TL (τουρκική λίρα) μέσω της online πλατφόρμας PYS 2.4. Διμερείς συμβάσεις Ελεύθερος Καταναλωτής Στα πλαίσια της χονδρεμπορικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στη Τουρκία, στους ελεύθερους καταναλωτές επιτρέπονται οι διμερείς συμβάσεις και το μεγαλύτερο μέρος της χονδρεμπορικής αγοράς πραγματοποιείται μέσω των διμερών συμβάσεων. Ελεύθεροι θεωρούνται : Οι καταναλωτές που είναι άμεσα συνδεδεμένοι με το δίκτυο μεταφοράς. Οι καταναλωτές που υπερβαίνουν το όριο της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας του προηγούμενου ημερολογιακού έτους. Οι καταναλωτές που υπερβαίνουν το όριο της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας κατά το τρέχον έτος. Οι αυτοπαραγωγοί που υπερβαίνουν το όριο της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας συμπεριλαμβανόμενης και της κατανάλωσης από την αυτοπαραγωγή. Οι καταναλωτές που δεν υπερβαίνουν το όριο της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας του προηγούμενου ημερολογιακού έτους, αλλά δεσμεύονται να υπερβούν το όριο κατά το τρέχον έτος. Οι νέοι καταναλωτές που δεσμεύονται να υπερβούν το όριο κατά το τρέχον έτος. Ομάδα καταναλωτών που σχηματίζουν ένα νομικό πρόσωπο και υπερβαίνουν το όριο της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας του προηγούμενου ημερολογιακού έτους. (Σε αυτή τη περίπτωση η μέτρηση της κατανάλωσης γίνεται στο κοινό μετρητή.) 13

15 Σύμφωνα με τον όριο κατανάλωσης του 2012 (25MWh/έτος), το 80% της αγοράς είναι ανοιχτή και ο αριθμός των θεωρητικά ελεύθερων καταναλωτών φτάνει τους Από το τέλος του 2012, όλοι οι βιομηχανικοί καταναλωτές θα είναι ελεύθεροι να επιλέξουν προμηθευτή. Στον παρακάτω σχήμα φαίνεται το όριο κατανάλωσης ανά έτος και το ποσοστό της θεωρητικής ανοιχτής αγοράς. Σχήμα 2.2 : Όριο κατανάλωσης του ελεύθερου καταναλωτή και το ποσοστό της ανοιχτής αγοράς 2.5. Επικουρικές Υπηρεσίες Σύμφωνα με τον Κανονισμό των Επικουρικών Υπηρεσιών, για την αξιοπιστία και την ασφαλή λειτουργία του δικτύου μεταφοράς, οι επικουρικές υπηρεσίες είναι αναγκαίες. Οι επικουρικές υπηρεσίες που ορίζονται είναι Πρωτεύουσα Ρύθμιση Συχνότητας, Δευτερεύουσα Ρύθμιση Συχνότητας, Ρύθμιση Στιγμιαίας Ζήτησης, Ρύθμιση Άεργου Ισχύος, Επανεκκίνηση του Συστήματος, Στρεφόμενη Εφεδρεία και Ρύθμιση Στιγμιαίας Ζήτησης. Ο διαχειριστής του συστήματος επιλέγει τις μονάδες παραγωγής που θα συμμετάσχουν στις επικουρικές υπηρεσίες, λαμβάνοντας υπόψη τους περιορισμούς του δικτύου μεταφοράς και το συνολικό κόστος των υπηρεσιών. 14

16 Πρωτεύουσα Ρύθμιση Συχνότητας Όλες οι μονάδες παραγωγής με εγκατεστημένη ισχύ 50 MW και πάνω συμμετέχουν υποχρεωτικά στην πρωτεύουσα ρύθμιση συχνότητας. Ενώ η Πρωτεύουσα Ρύθμιση Συχνότητας δεν είναι υποχρεωτική για τους υδροηλεκτρικούς σταθμούς συνεχούς ροής, τις μονάδες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τις μονάδες με εγκατεστημένη ισχύ κάτω των 50 MW Δευτερεύουσα Ρύθμιση Συχνότητας Όλες οι μονάδες παραγωγής με εγκατεστημένη ισχύ 100 MW και πάνω συμμετέχουν υποχρεωτικά στην δευτερεύουσα ρύθμιση συχνότητας. Ενώ η δευτερεύουσα ρύθμιση συχνότητας δεν είναι υποχρεωτική για τους υδροηλεκτρικούς σταθμούς συνεχούς ροής, τις μονάδες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τις μονάδες με εγκατεστημένη ισχύ κάτω των 100 MW Ρύθμιση Στιγμιαίας Ζήτησης Για την αποφυγή της μείωσης της συχνότητας του συστήματος, ο διαχειριστής του συστήματος προσδιορίζει μέσω των δημοπρασιών τις εγκαταστάσεις κατανάλωσης που θα συμμετάσχουν στην ρύθμιση στιγμιαίας ζήτησης, λαμβάνοντας υπόψη τους περιορισμούς του δικτύου μεταφοράς και το συνολικό κόστος της υπηρεσίας. Οι εγκαταστάσεις κατανάλωσης στις οποίες η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας είναι πάνω από το όριο του επιπέδου των δημοπρασιών, μπορούν να συμμετάσχουν στη ρύθμιση στιγμιαίας ζήτησης. Σε περίπτωση ανάγκης, η σύνδεση των εγκαταστάσεων αυτών διακόπτεται αυτόματα μέσω των ρελέ (διακοπτών) και το κατώτερο όριο διακοπής είναι 15 λεπτά Ρύθμιση Άεργου Ισχύος Όλες οι μονάδες παραγωγής με εγκατεστημένη ισχύ 30 MW και πάνω συμμετέχουν υποχρεωτικά στην ρύθμιση άεργου ισχύος. Ενώ οι μονάδες παραγωγής με εγκατεστημένη ισχύ κάτω των 30 MW που θα συμμετάσχουν στην ρύθμιση άεργου ισχύος προσδιορίζονται από τον διαχειριστή του συστήματος. 15

17 Επανεκκίνηση του Συστήματος Οι μονάδες παραγωγής που μπορούν να ενεργοποιηθούν χωρίς την ανάγκη μιας εξωτερικής πηγής συμμετέχουν υποχρεωτικά στην Επανεκκίνηση του Συστήματος. Ο διαχειριστής του συστήματος προσδιορίζει τις μονάδες παραγωγής που θα συμμετάσχουν στην Επανεκκίνηση του Συστήματος, λαμβάνοντας υπόψη τους περιορισμούς του δικτύου μεταφοράς και το συνολικό κόστος της υπηρεσίας Στρεφόμενη Εφεδρεία Για την αποφυγή των προβλημάτων στο δίκτυο σε ώρες αιχμής λόγω των απρόβλεπτων βλαβών στις μονάδες παραγωγής, ο διαχειριστής του συστήματος προσδιορίζει μέσω των δημοπρασιών τις μονάδες παραγωγής που θα συμμετάσχουν στην Στρεφόμενη Εφεδρεία, λαμβάνοντας υπόψη τους περιορισμούς του δικτύου μεταφοράς και το συνολικό κόστος της υπηρεσίας Ενοικίαση Πρόσθετης Ισχύος Σε περίπτωση που σε κάποιες περιοχές η ζητούμενη ισχύς σε ώρες αιχμής δεν καλύπτεται με τη Στρεφόμενη Εφεδρεία, ο διαχειριστής του συστήματος προσδιορίζει μέσω των δημοπρασιών τις μονάδες παραγωγής που θα συμμετάσχουν στην Ενοικίαση Πρόσθετης Ισχύος, λαμβάνοντας υπόψη τους περιορισμούς του δικτύου μεταφοράς και το συνολικό κόστος της υπηρεσίας Χρονοδιάγραμμα των διαδικασιών της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας Ημερήσια Αγορά (Αγορά προηγούμενης ημέρας) Η αγορά προηγούμενης ημέρας πραγματοποιείται σε καθημερινή βάση και η υποβολή των προσφορών ξεκινάει 5 ημέρες πριν από την ημέρα κατανομής και συνεχίζει μέχρι τη λήξη προθεσμίας υποβολής (δηλαδή 11:30). Οι διαδικασίες που πραγματοποιούνται σε καθημερινή βάση στην ημερήσια αγορά φαίνονται αναλυτικά στο παρακάτω σχήμα. 16

18 Σχήμα 2.3 : Χρονοδιάγραμμα των διαδικασιών της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας Κάθε μέρα, μέχρι τις 9:30, ανακοινώνονται από τον διαχειριστή του συστήματος η προβλεπόμενη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας και οι περιορισμοί του συστήματος μεταφοράς για την επόμενη μέρα. Μέχρι τις 11:30, οι συμμετέχοντες της ημερήσιας αγοράς υποβάλλουν τις προσφορές έγχυσης και δηλώσεις φορτίου. Από τις 11:30 έως τις 12:00, οι προσφορές έγχυσης και δηλώσεις φορτίου αξιολογούνται από τον διαχειριστή του συστήματος. Από τις 12:00 μέχρι τις 13:00, επεξεργάζονται τα δεδομένα από τον διαχειριστή του συστήματος και προσδιορίζεται η τιμή εκκαθάρισης για κάθε ώρα της επόμενης μέρας. Στις 13:00 ανακοινώνεται η τιμή εκκαθάρισης στους συμμετέχοντες. Από τις 13:00 έως τις 13:30, οι συμμετέχοντες εφόσον διαφωνούν, μπορούν να κάνουν ένσταση. Επίσης από τις 13:30 έως τις 14:00, ο διαχειριστής του συστήματος αξιολογεί τις ενστάσεις. Στις 14:00 ο διαχειριστής ολοκληρώνει το προγραμματισμό για την επόμενη μέρα και στην ιστοσελίδα της PYS ανακοινώνεται ο τελικός προγραμματισμός για την επόμενη μέρα. 17

19 Αγορά εξισορρόπησης ενέργειας Οι διαδικασίες που πραγματοποιούνται σε καθημερινή βάση στην αγορά εξισορρόπησης ενέργειας είναι : Κάθε μέρα, μέχρι τις 16:00, ο κάθε συμμετέχων της ημερήσιας αγοράς υποβάλλει τις προσφορές λήψης ή απόρριψης φορτίου για κάθε ώρα της επόμενης μέρας. Από τις 16:00 έως τις 17:00, ο διαχειριστής του συστήματος ελέγχει και αξιολογεί τις προσφορές των συμμετεχόντων και πραγματοποιεί τις απαραίτητες αλλαγές. Από τις 17:00 και μετά ο διαχειριστής του συστήματος ενημερώνει τους συμμετέχοντες για τον προγραμματισμό της επόμενης μέρας. Στο παρακάτω σχήμα φαίνεται οι τιμές εκκαθάρισης της ημερήσιας αγοράς και της αγοράς εξισορρόπησης ενέργειας για το Σχήμα 2.4 : Σύγκριση της τιμής εκκαθάρισης της ημερήσιας αγοράς με την αγορά εξισορρόπησης ενέργειας Η συμμετοχή των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στην ημερήσια αγορά Κάθε μέρα, μέχρι τις 9:00, οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, ενημερώνουν τον διαχειριστή του συστήματος, κάνοντας εκτίμηση παραγωγής της επόμενης ημέρας. Μέχρι τις 11:00, τα δεδομένα επεξεργάζονται από τον διαχειριστή του συστήματος και στις 11:30 ο διαχειριστής του συστήματος ενημερώνει τους συμμετέχοντες ΑΠΕ για τον προγραμματισμό της επόμενης μέρας μέσω της πλατφόρμας PYS. 18

20 2.7. Σύστημα εκκαθάρισης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας Το σύστημα εκκαθάρισης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας διαχειρίζεται από την PMUM. Η εκκαθάριση της ημερήσιας αγοράς ολοκληρώνεται καθημερινά για την προηγούμενη ημέρα κατανομής, ενώ οι εκκαθαρίσεις της αγοράς εξισορρόπησης ενέργειας, των αποκλίσεων Παραγωγής-Ζήτησης και της χρήσης του συστήματος είναι μηνιαίες. Στα παρακάτω σχήματα φαίνονται αναλυτικά οι διαδικασίες της ημερήσιας εκκαθάρισης και της μηνιαίας εκκαθάρισης. Σχήμα 2.5 : Σύστημα εκκαθάρισης της ημερήσιας αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας Σχήμα 2.6 : Μηνιαία εκκαθάριση 1 (D : η τελευταία μέρα του προηγούμενου μήνα) Σχήμα 2.7 : Μηνιαία εκκαθάριση 2 (D : η τελευταία μέρα του προηγούμενου μήνα) 19

21 Εκκαθάριση ημερήσιας αγοράς Υπολογισμός του ποσού που θα εισπράξει ο συμμετέχων SST a n t, p, s ( SSFt, p, s, u, r SSMt, p, s, u, r ) u 1 r 1 SST : Συνολικό ποσό που θα εισπραχτεί (TL), SSF : Τιμή πώλησης του συστήματος (TL/MWh), SSM : Ποσότητα πώλησης (MWh), t : Ζώνη u : Περίοδος εκκαθάρισης r : Αριθμός των δεκτών προσφορών p : Συμμετέχων s : Περίοδος προκαταβολής Προσδιορισμός της τιμής πώλησης του συστήματος : Για τις ωριαίες και ευέλικτες προσφορές : Αν SSTF t,p,u,r SGÖF t,u τότε SSF t,p,u,r = SGÖF t,u Αν SSTF t,p,u,r > SGÖF t,u τότε SSF t,p,u,r = SSTF t,p,u,r SSTF : Τιμή της προσφοράς έγχυσης (TL/MWh), SGÖF : Τιμή εκκαθάρισης της ημερήσιας αγοράς (TL/MWh), SSF : Τιμή πώλησης του συστήματος (TL/MWh) t : Ζώνη u : Περίοδος εκκαθάρισης r : Αριθμός των δεκτών προσφορών p : Συμμετέχων s : Περίοδος προκαταβολής Για τις μπλοκ προσφορές : Αν SSTF t,p,r OSGÖF t,r τότε Αν SSTF t,p,r > OSGÖF t,r τότε SSF t,p,r = OSGÖF t,r SSF t,p,r = SSTF t,p,r OSGÖF t, r b SGÖF u a t, u ( b a), u=[a,b) 20

22 SSTF : Τιμή της προσφοράς έγχυσης (TL/MWh), OSGÖF : Μέση τιμή εκκαθάρισης της ημερήσιας αγοράς (TL/MWh), SSF : Ωριαία τιμή πώλησης του συστήματος (TL/MWh) SGÖF : Τιμή εκκαθάρισης της ημερήσιας αγοράς (TL/MWh), α: Ωρα έναρξης της μπλοκ προσφοράς b: Ώρα λήξης της μπλοκ προσφοράς u: Περίοδος εκκαθάρισης t : Ζώνη r : Αριθμός των δεκτών προσφορών p : Συμμετέχων s: Περίοδος προκαταβολής Υπολογισμός του ποσού που θα πληρώσει ο συμμετέχων SAT a n t, p, s ( SAFt, p, s, u, r SAMt, p, s, u, r ) u 1 r 1 SAT : Συνολικό ποσό που θα πληρωθεί (TL), SAF : Τιμή αγοράς του συστήματος (TL/MWh), SAM : Ποσότητα αγοράς (MWh), t : Ζώνη u : Περίοδος εκκαθάρισης r : Αριθμός των δεκτών προσφορών p : Συμμετέχων s : Περίοδος προκαταβολής Προσδιορισμός της τιμής αγοράς του συστήματος : Για τις ωριαίες και ευέλικτες προσφορές : Αν SATF t,p,u,r SGÖFt,u τότε Αν SATF t,p,u,r < SGÖFt,u τότε SAF t,p,u,r = SGÖF t,u SAF t,p,u,r = SATF t,p,u,r SATF : Τιμή της προσφοράς (TL/MWh), SGÖF : Τιμή εκκαθάρισης της ημερήσιας αγοράς (TL/MWh), SAF : Τιμή αγοράς του συστήματος (TL/MWh) t : Ζώνη u : Περίοδος εκκαθάρισης r : Αριθμός των δεκτών προσφορών p : Συμμετέχων s : Περίοδος προκαταβολής 21

23 Για τις μπλοκ προσφορές : Αν SATF t,p,u,r OSGÖF t,r τότε Αν SATF t,p,u,r > OSGÖF t,r τότε SAF t,p,u,r = SATF t,p,r SAF t,p,u,r = OSGÖF t,r SAF t,p,u,r = SAF t,p,r Στο χρονικό διάστημα των προσφορών OSGÖF t, r b SGÖF u a t, u ( b a), u = [a,b) SATF : Τιμή της προσφοράς (TL/MWh), OSGÖF : Μέση τιμή εκκαθάρισης της ημερήσιας αγοράς (TL/MWh), SAF : Ωριαία τιμή αγοράς του συστήματος (TL/MWh) SGÖF : Τιμή εκκαθάρισης της ημερήσιας αγοράς (TL/MWh), α: Ωρα έναρξης της μπλοκ προσφοράς b: Ώρα λήξης της μπλοκ προσφοράς u: Περίοδος εκκαθάρισης t : Ζώνη r : Αριθμός των δεκτών προσφορών p : Συμμετέχων s: Περίοδος προκαταβολής Εκκαθάριση αγοράς εξισορρόπησης ενέργειας Όταν Όταν Όταν k m d 1 r 1 k m d 1 r 1 k m d 1 r 1 YALM d YATM YALM d YATM k n, u, r d, u, r => Ενεργειακό Έλλειμμα d 1 r 1 k n, u, r d, u, r => Πλεόνασμα Ενέργειας d 1 r 1 k n, u, r d, u, r => Ισορροπία d 1 r 1 YALM d YATM NTH u k m d 1 r 1 YALM d, u, r k n d 1 r 1 YATM d, u, r YALM : Ποσότητα της προσφοράς λήψης φορτίου (MWh), YATM : Ποσότητα της προσφοράς απόρριψης φορτίου (MWh), NTH: Καθαρός όγκος (MWh), k: Αριθμός των μονάδων προς εξισορρόπηση m: Αριθμός των προσφορών για λήψη φορτίου 22

24 n: Αριθμός των προσφορών για απόρριψη φορτίου d : Μονάδα εκκαθάρισης u : Περίοδος εκκαθάρισης r : Αριθμός των δεκτών προσφορών Υπολογισμός του ποσού που θα εισπράξει ο συμμετέχων για λήψη φορτίου KEYALT d m n u 1 r 1 ( KEYALM d, u, r YALFd, u, r ) YGYALT d KEYALT : Το ποσό που θα εισπραχτεί (TL), KEYALM : Ποσότητα προσφοράς για την λήψη φορτίου (MWh), YALF : Τιμή της λήψης φορτίου (TL/MWh), YGYALT d : Το ποσό που θα πληρωθεί για την μη εκπλήρωση των προσφορών λήψης φορτίου n: Αριθμός των προσφορών για λήψη φορτίου m: Αριθμός των περιόδων εκκαθάρισης d : Μονάδα εκκαθάρισης u : Περίοδος εκκαθάρισης r : Αριθμός των δεκτών προσφορών Προσδιορισμός της τιμής αγοράς του συστήματος : Σε περίπτωση ενεργειακού ελλείμματος : Αν YALTF d,u,r SMFd,u,t τότε YALF d,u,r = SMFd,u,t Αν YALTF d,u,r > SMFd,u,t τότε YALF d,u,r = YALTF d,u,r Σε περίπτωση ισορροπίας ή πλεονάσματος ενέργειας: YALF d,u,r = YALTF d,u,r YALTF : Τιμή της προσφοράς λήψης φορτίου (TL/MWh), SMF : Οριακή τιμή του συστήματος (TL/MWh), YALF : Τιμή της λήψης φορτίου (TL/MWh) d : Μονάδα εκκαθάρισης u : Περίοδος εκκαθάρισης r : Αριθμός των δεκτών προσφορών t : Ζώνη 23

25 Υπολογισμός του ποσού που θα πληρώσει ο συμμετέχων για απόρριψη φορτίου KEYATT d m n u 1 r 1 ( KEYATM d, u, r YATFd, u, r ) YGYATT d KEYATT : Το ποσό που θα πληρώσει (TL), KEYATM : Ποσότητα προσφοράς για την απόρριψη φορτίου (MWh), YATF : Τιμή της απόρριψης φορτίου (TL/MWh), YGYAΤT: Το ποσό που θα πληρωθεί για την μη εκπλήρωση των προσφορών απόρριψης φορτίου n: Αριθμός των προσφορών για απόρριψη φορτίου m: Αριθμός των περιόδων εκκαθάρισης d : Μονάδα εκκαθάρισης u : Περίοδος εκκαθάρισης r : Αριθμός των δεκτών προσφορών Προσδιορισμός της τιμής αγοράς του συστήματος : Σε περίπτωση πλεονάσματος ενέργειας: Αν YATTFd,u,r SMF d,u,t τότε YATFd,u,r = SMF d,u,t Αν YATTFd,u,r < SMF d,u,t τότε YATFd,u,r = YATTFd,u,r Σε περίπτωση ισορροπίας ή ενεργειακού ελλείμματος: YATFd,u,r = YATTFd,u,r YATTF : Τιμή της προσφοράς απόρριψης φορτίου (TL/MWh), SMF : Οριακή τιμή του συστήματος (TL/MWh), YATF : Τιμή της απόρριψης φορτίου (TL/MWh) d : Μονάδα εκκαθάρισης u : Περίοδος εκκαθάρισης r : Αριθμός των δεκτών προσφορών t : Ζώνη 2.8. Κόστος λειτουργίας και χρέωση χρήσης του συστήματος Το κόστος λειτουργίας του συστήματος υπολογίζεται λαμβάνοντας υπόψη τις υπηρεσίες που προσφέρονται από τον διαχειριστή της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και το κόστος των επενδύσεων. 24

26 Τα κόστη λειτουργίας και οι χρεώσεις χρήσης του συστήματος υπολογίζονται όπως φαίνεται παρακάτω. Σχήμα 2.8 : Συνολικό κόστος λειτουργίας της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας PİU : Συνολικό κόστος λειτουργίας της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας PİU_GÖ : Κόστος λειτουργίας της ημερήσιας αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας PİU_DGP : Κόστος λειτουργίας της αγοράς εξισορρόπησης ενέργειας PİU_D : Κόστος λειτουργίας της αγοράς εκκαθάρισης αποκλίσεων παραγωγήςζήτησης PİUS_GÖ : Σταθερό μερίδιο του κόστους λειτουργίας της ημερήσιας αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας PİUS_DGP : Σταθερό μερίδιο του κόστους λειτουργίας της αγοράς εξισορρόπησης ενέργειας PİUS_D : Σταθερό μερίδιο του κόστους λειτουργίας της αγοράς εκκαθάρισης αποκλίσεων παραγωγής-ζήτησης PİUD_GÖ : Μεταβλητό μερίδιο του κόστους λειτουργίας της ημερήσιας αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας PİUD_DGP : Μεταβλητό μερίδιο του κόστους λειτουργίας της αγοράς εξισορρόπησης ενέργειας PİUD_D : Μεταβλητό μερίδιο του κόστους λειτουργίας της αγοράς εκκαθάρισης αποκλίσεων παραγωγής-ζήτησης 25

27 p : Συμμετέχων k : Ο συνολικός αριθμός των συμμετεχόντων της ημερήσιας αγοράς m : Αριθμός των ζωνών n : Αριθμός των περιόδων εκκαθάρισης t1 : Αριθμός των δεκτών προσφορών εγχύσεων (στην ημερήσια αγορά) t2 : Αριθμός των δεκτών δηλώσεων φορτίου (στην ημερήσια αγορά) t : Ζώνη u : Περίοδος εκκαθάρισης r : Αριθμός των δεκτών προσφορών SSM : Ποσότητα πωλήσεων SAM : Ποσότητα αγοράς l : Ο συνολικός αριθμός των συμμετεχόντων της αγοράς εξισορρόπησης ενέργειας t1 : Αριθμός των δεκτών προσφορών εγχύσεων (στην αγορά εξισορρόπησης) t2 : Αριθμός των δεκτών δηλώσεων φορτίου (στην αγορά εξισορρόπησης) s1 : Αριθμός των περιόδων εκκαθάρισης KEYALM : Ποσότητα έγχυσης KEYATM : Ποσότητα δήλωσης d : Μονάδα εκκαθάρισης f : Συμμετέχων k : Ο συνολικός αριθμός των συμμετεχόντων EDM : Ποσότητα απόκλισης 2.9. Επιδότηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας Σύμφωνα με το νόμο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (Νόμος 5346) που έχει σκοπό την αύξηση της συμμετοχής των ΑΠΕ στο ενεργειακό ισοζύγιο, επιβάλλεται στη TEİAŞ η υποχρέωση να αγοράζει την ενέργεια που παράγεται από ανεξάρτητους παραγωγούς ΑΠΕ (για ορισμένο χρονικό διάστημα). Στον παρακάτω πίνακα φαίνονται οι τιμές ανά kwh, στις οποίες η TEİAŞ αγοράζει την ηλεκτρική ενέργεια από ανεξάρτητους παραγωγούς ΑΠΕ (για 10 χρόνια). 26

28 Είδος ΑΠΕ Τιμή/kWh Ηλιακή 0,133 $ Αιολική 0,073 $ Υδροηλεκτρική 0,073 $ Γεωθερμική 0,105 $ Βιομάζα 0,133 $ Πίνακας 2.3 : Οι επιδοτήσεις των ΑΠΕ Σύμφωνα με τον ίδιο νόμο, η χορήγηση άδειας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ είναι δωρεάν στους ανεξάρτητους παραγωγούς ΑΠΕ και επί 8 χρόνια και ο ανεξάρτητος παραγωγός δεν πληρώνει το ετήσιο τέλος άδειας στην EPDK. Στις ενοικιάσεις των δημόσιων χώρων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ εφαρμόζεται έκπτωση %50. Επίσης, δίνεται προτεραιότητα για τη σύνδεση των ΑΠΕ στο Σύστημα Μεταφοράς Επιδότηση των εξαρτημάτων από την εγχώρια παραγωγή Για την ανάπτυξη της εγχώριας παραγωγής των εξαρτημάτων των ΑΠΕ, επιδοτούνται επίσης τα εξαρτήματα και τα ανταλλακτικά των φωτοβολταϊκών συστημάτων που παράγονται στην Τουρκία. Εξαρτήματα Επιδότηση/kWh Δομές τοποθέτησης ή ενσωμάτωσης 0,008 $ Μονάδες PV 0,013 $ Φωτοβολταϊκά κύτταρα 0,035 $ Inverter 0,006 $ Σύστημα παρακολούθησης της ηλιακής τροχιάς 0,005 $ Πίνακας 2.4 : Οι επιδοτήσεις των φωτοβολταϊκών συστημάτων 3. Διεθνείς Διασυνδέσεις Οι διασυνδέσεις που θα χρησιμοποιηθούν για την εισαγωγή ή/και εξαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας προσδιορίζονται από την TEİAŞ, σύμφωνα με απόφαση του Συμβουλίου των Υπουργών. Ενώ τα δικαιώματα χρήσης των διασυνδέσεων προσδιορίζονται μέσω διαγωνισμών (μηνιαίες ή ετήσιες δημοπρασίες). Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται οι διεθνείς διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας της Τουρκίας. 27

29 Διασύνδεση Hamitabat (Τουρκία) Maritsa (Βουλγαρία) No 1 Hamitabat (Τουρκία) Maritsa (Βουλγαρία) No 2 Babaeski (Τουρκία) Φίλιπποι (Ελλάδα) Hopa (Τουρκία) Batum (Γεωργία) Kars (Τουρκία) Gumri (Αρμενία) Igdir (Τουρκία) Babek (Αζερμπαϊτζάν) Dogubeyazit (Τουρκία) Bazargan (Ιράν) Baskale (Τουρκία) Khoy (Ιράν) Karkey (Τουρκία) Zakho (Ιράκ) Birecik ΥΗΣ (Τουρκία) Aleppo (Συρία) Πίνακας 2.5 : Οι διασυνδέσεις και τύποι δημοπρασιών Τύπος δημοπρασίας Μηνιαία Μηνιαία Μηνιαία Ετήσια Ετήσια Ετήσια Ετήσια Ετήσια Ετήσια Ετήσια Περισσότερες πληροφορίες για τους διαγωνισμούς σε μηνιαία βάση μπορούν να βρεθούν στην ιστοσελίδα Δυνατότητα χρήσης των διασυνδέσεων για εισαγωγή και εξαγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας έχουν η TETAŞ και όλες οι εταιρείες που έχουν λάβει άδεια προμήθειας (χονδρικής πώλησης) από την EPDK. Επίσης, σε διασυνδέσεις κάτω των 36 kv, δυνατότητα εισαγωγής έχουν και οι εταιρείες που έχουν λάβει άδεια διανομής και προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας στον τελικό καταναλωτή. Το Διασυνδεδεμένο Σύστημα Μεταφοράς της Τουρκίας είναι συνδεδεμένο με τα συστήματα Μεταφοράς της Βουλγαρίας, της Ελλάδας, της Γεωργίας, της Αρμενίας, του Αζερμπαϊτζάν, του Ιράν, του Ιράκ και της Συρίας. Οι διασυνδέσεις Τουρκίας Ελλάδας και Τουρκίας - Βουλγαρίας λειτουργούν δοκιμαστικά για την εκπλήρωση ορισμένων τεχνικών βελτιώσεων στο Τουρκικό σύστημα ώστε να επιτευχθεί η πλήρης παράλληλη λειτουργία του Τουρκικού συστήματος με το Διασυνδεδεμένο Ευρωπαϊκό Δίκτυο της UCTE (Union for the Coordination of Transmission of Electricity). Η δυναμικότητα μεταφοράς στην δοκιμαστική περίοδο (από 9/2010 έως 9/2011) περιορίζεται στα 500 MW. Παρακάτω παρουσιάζονται τα γενικά χαρακτηριστικά των διασυνδέσεων Τουρκίας Βουλγαρίας, Τουρκίας Ελλάδας, Τουρκίας Γεωργίας, Τουρκίας Αρμενίας, Τουρκίας Αζερμπαϊτζάν, Τουρκίας Ιράν, Τουρκίας Ιράκ και Τουρκίας Συρίας. 28

30 3.1. Διασύνδεση Τουρκίας Βουλγαρίας Hamitabat (Τουρκία) Maritsa (Βουλγαρία) No 1 : Τάση : 400 kv Μήκος : 158 km Τύπος : 2B, Rail Συνολική Διατομή : 2x517 mm 2 MCM : 2x954 Ικανότητα Φόρτισης : 2x755 A Ικανότητα (Καλοκαίρι) : 832 MVA Ικανότητα (Άνοιξη/Φθινόπωρο) : 1360 MVA Θερμική Ικανότητα : 995 MVA Hamitabat (Τουρκία) Maritsa (Βουλγαρία) No 2 : Τάση : 400 kv Μήκος : 149 km Τύπος : 3B Cardinal Συνολική Διατομή : 3x547 mm 2 MCM : 3x954 Ικανότητα Φόρτισης : 3x765 A Ικανότητα (Καλοκαίρι) : 1268 MVA Ικανότητα (Άνοιξη/Φθινόπωρο) : 2070 MVA Θερμική Ικανότητα : 1510 MVA 3.2. Διασύνδεση Τουρκίας Ελλάδας Babaeski (Τουρκία) Φίλιπποι (Ελλάδα) : Τάση : 400 kv Μήκος : 128 km Τύπος : 3B Cardinal Συνολική Διατομή : 3x547 mm 2 MCM : 3x954 Ικανότητα Φόρτισης : 3x765 A Ικανότητα (Καλοκαίρι) : 1268 MVA Ικανότητα (Άνοιξη/Φθινόπωρο) : 2070 MVA Θερμική Ικανότητα : 1510 MVA 29

31 3.3. Διασύνδεση Τουρκίας Γεωργίας Η διασύνδεση Τουρκίας Γεωργίας χρησιμοποιείται και για την εισαγωγή και και για την εξαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Hopa (Τουρκία) Batum (Γεωργία) : Τάση : 220 kv Μήκος : 28 km Τύπος : Rail Συνολική Διατομή : 517 mm 2 MCM : 954 Ικανότητα Φόρτισης : 755 A Ικανότητα (Καλοκαίρι) : 240 MVA Ικανότητα (Άνοιξη/Φθινόπωρο) : 393 MVA Θερμική Ικανότητα : 287 MVA Ικανότητα Μεταφοράς : 150 MW (Εξαγωγή) 3.4. Διασύνδεση Τουρκίας Αρμενίας Η διασύνδεση Τουρκίας Αρμενίας δεν είναι σε λειτουργία. Kars (Τουρκία) Gumri (Αρμενία) : Τάση : 220 kv Μήκος : 80.7 km Τύπος : 2B Cardinal Συνολική Διατομή : 2x546 mm 2 MCM : 2x954 Ικανότητα Φόρτισης : 2294 A Ικανότητα (Καλοκαίρι) : 480 MVA Ικανότητα (Άνοιξη/Φθινόπωρο) : 786 MVA Θερμική Ικανότητα : 574 MVA 3.5. Διασύνδεση Τουρκίας Αζερμπαϊτζάν Η διασύνδεση Τουρκίας Αζερμπαϊτζάν χρησιμοποιείται και για την εισαγωγή και για την εξαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. 30

32 Igdir (Τουρκία) Babek (Αζερμπαϊτζάν) : Τάση : 154 kv Μήκος : 87.3 km Τύπος : Hawk Συνολική Διατομή : 281 mm 2 MCM : 477 Ικανότητα Φόρτισης : 496 A Ικανότητα (Καλοκαίρι) : 110 MVA Ικανότητα (Άνοιξη/Φθινόπωρο) : 180 MVA Θερμική Ικανότητα : 132 MVA Ικανότητα Μεταφοράς : 100 MW 3.6. Διασύνδεση Τουρκίας Ιράν Οι διασυνδέσεις Τουρκίας Ιράν χρησιμοποιούνται μόνο για την εισαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Dogubeyazit (Τουρκία) Bazargan (Ιράν) : Τάση : 154 kv Μήκος : km Τύπος : Cardinal Συνολική Διατομή : 547 mm 2 MCM : 954 Ικανότητα Φόρτισης : 765 A Ικανότητα (Καλοκαίρι) : 171 MVA Ικανότητα (Άνοιξη/Φθινόπωρο) : 280 MVA Θερμική Ικανότητα : 204 MVA Ικανότητα Μεταφοράς : 40 MW Baskale (Τουρκία) Khoy (Ιράν) : Τάση : 400 kv (Τάση λειτουργίας : 220 kv) Μήκος : 100 km Τύπος : 3B Cardinal Συνολική Διατομή : 3x547 mm 2 MCM : 3x954 Ικανότητα Φόρτισης : 3x765 A Ικανότητα (Καλοκαίρι) : 488 MVA Ικανότητα (Άνοιξη/Φθινόπωρο) : 796 MVA Θερμική Ικανότητα : 581 MVA Ικανότητα Μεταφοράς : 150 MW 31

33 3.7. Διασύνδεση Τουρκίας Ιράκ Η διασύνδεση Τουρκίας Ιράκ χρησιμοποιείται και για την εισαγωγή και και για την εξαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Karkey (Τουρκία) Zakho (Ιράκ) : Τάση : 400 kv (Τάση λειτουργίας : 154 kv) Μήκος : 16 km (ως τα σύνορα) Τύπος : 2B Cardinal Συνολική Διατομή : 2x547 mm 2 MCM : 2x954 Ικανότητα Φόρτισης : 2099 A Ικανότητα (Καλοκαίρι) : 342 MVA Ικανότητα (Άνοιξη/Φθινόπωρο) : 560 MVA Θερμική Ικανότητα : 408 MVA Ικανότητα Μεταφοράς : 300 MW 3.8. Διασύνδεση Τουρκίας Συρίας Η διασύνδεση Τουρκίας Συρίας χρησιμοποιείται και για την εισαγωγή και για την εξαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Birecik ΥΗΣ (Τουρκία) Aleppo (Συρία) : Τάση : 400 kv Μήκος : 124 km Τύπος : 2B Cardinal Συνολική Διατομή : 2x547 mm 2 MCM : 2x954 Ικανότητα Φόρτισης : 2x765 A Ικανότητα (Καλοκαίρι) : 845 MVA Ικανότητα (Άνοιξη/Φθινόπωρο) : 1360 MVA Θερμική Ικανότητα : 1005 MVA Ικανότητα Μεταφοράς : 250 MW 32

34 Σχήμα 3.1 : Οι διεθνείς διασυνδέσεις της Τουρκίας 4. Η σημερινή κατάσταση της χονδρεμπορικής και λιανικής αγοράς της Τουρκίας 4.1. Η πρώην μονοπωλιακή επιχείρηση στην παραγωγή και στην προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας Ανώνυμη Εταιρεία Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (EÜAŞ) Η EÜAŞ (Ανώνυμη Εταιρεία Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας) διαθέτοντας 106 υδροηλεκτρικούς (11675 MW) και 19 θερμοηλεκτρικούς σταθμούς (12525 MW) MW συνολικής ισχύος, κυριαρχεί στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας με ποσοστό 49,8% της συνολικής εγκατεστημένης ισχύος της Τουρκίας και 45,4% της συνολικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. 33

35 Σχήμα 4.1 : Η EÜAŞ στην συνολική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στην Τουρκία Τουρκική Ανώνυμη Εταιρεία Εμπορίου και Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας (TETAŞ) Η TETAŞ (Τουρκική Ανώνυμη Εταιρεία Εμπορίου και Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας) κυριαρχεί στην χονδρική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας με ποσοστό 40,7%. Σχήμα 4.2 : Η TETAŞ στην χονδρική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στην Τουρκία 34

36 Τουρκική Ανώνυμη Εταιρεία Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (TEDAŞ) Η TEDAŞ (Τουρκική Ανώνυμη Εταιρεία Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας) κυριαρχεί στην αγορά διανομής προμήθειας στον τελικό καταναλωτή με ποσοστό 57% Συμμετέχοντες στην Παραγωγή Ηλεκτρικής Ενέργειας Σύμφωνα με τα στοιχεία της EÜAŞ, οι μεγαλύτεροι συμμετέχοντες στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας ως παραγωγοί είναι οι EÜAŞ, Aksa Enerji, Enerjisa, Zorlu Enerji, Akenerji και Bis Enerji. Παραγωγός Εγκατεστημένη ισχύς Ποσοστό EÜAŞ MW 49,8% Aksa Enerji Üretim A.Ş MW 3% Enerjisa Enerji Üretim A.Ş MW 2,7% Zorlu Enerji Elektrik Üretim A.Ş. 738 MW 1,4% Akenerji Elektrik Üretim A.Ş. 658 MW 1,3% Bis Enerji Elektrik Üretim A.Ş. 410 MW 0,8% Πίνακας 4.1 : Η εγκατεστημένη ισχύς των μεγαλύτερων παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας στην Τουρκία 4.3. Συμμετέχοντες στην Προμήθεια (Εμπόριο) Ηλεκτρικής Ενέργειας Σύμφωνα με τα στοιχεία της TETAŞ, οι μεγαλύτεροι συμμετέχοντες στην χονδρική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας ως προμηθευτές είναι οι ΤΕΤAŞ, Turcas Elektrik και Zorlu Enerji Συμμετέχοντες στην Διανομή Ηλεκτρικής Ενέργειας Προμήθεια στον τελικό καταναλωτή Στον παρακάτω φαίνονται όλοι οι συμμετέχοντες στην διανομή ηλεκτρικής ενέργειας προμήθεια στον τελικό καταναλωτή. 35

37 1. Dicle Elektrik Dağıtım AŞ 12. Uludağ Elektrik Dağıtım AŞ* 2. Vangölü Elektrik Dağıtım AŞ 13. Trakya Elektrik Dağıtım AŞ 3. Aras Elektrik Dağıtım AŞ 14. İstanbul A.Y. Elektrik Dağıtım AŞ 4. Çoruh Elektrik Dağıtım AŞ* 15. Sakarya Elektrik Dağıtım AŞ* 5. Fırat Elektrik Dağıtım AŞ* 16. Osmangazi Elektrik Dağıtım AŞ* 6. Çamlıbel Elektrik Dağıtım AŞ* 17. Boğaziçi Elektrik Dağıtım AŞ 7. Toroslar Elektrik Dağıtım AŞ 18. Kayseri ve Civarı Elektrik Dağıtım AŞ 8. Meram Elektrik Dağıtım AŞ* 19. Aydem Elektrik Dağıtım AŞ 9. Başkent Elektrik Dağıtım AŞ* 20. Akedaş Elektrik Dağıtım AŞ 10. Akdeniz Elektrik Dağıtım AŞ 21. Yeşilırmak Elektrik Dağıtım AŞ* 11. Gediz Elektrik Dağıtım AŞ * Οι εταιρείες που ιδιωτικοποιήθηκαν (2010) Πίνακας 4.2 : Οι εταιρείες διανομής στη Τουρκία Όλες οι εταιρείες που έχουν λάβει Άδεια Παραγωγής, Προμήθειας (Χονδρικής ή Λιανικής), Διανομής καθώς και τα στοιχεία επικοινωνίας αυτών μπορούν να βρεθούν στην ιστοσελίδα της EPDK. ( Οι εγκατεστημένες Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας στην Τουρκία και μελλοντική πρόβλεψη βάσει του Στρατηγικού Πλάνου της Τουρκίας Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας στην Τουρκία Η συνολική εγκατεστημένη ισχύς από σταθμούς ΑΠΕ (συμπεριλαμβανομένων και των υδροηλεκτρικών) είναι 17528,6 MW και αντιπροσωπεύει το 36,6% της συνολικής εγκατεστημένης ισχύος της Τουρκίας. Τεχνολογία ΑΠΕ Ισχύς Ποσοτό Υδραυλική Ενέργεια 16925,9 MW 90,4% Αιολική Ενέργεια 1586,6 MW 8,5% Βιομάζα 103,9 MW 0,6% Γεωθερμική Ενέργεια 94,2 MW 0,5% ΣΥΝΟΛΟ 18713,3 MW 100 Πίνακας 4.3 : Η ισχύς ανά τεχνολογία ΑΠΕ στην Τουρκία Σχήμα 4.3 : Η ισχύς ανά τεχνολογία στην Τουρκία 36

38 Σχήμα 4.4 : Ανάπτυξη της υδραυλικής ενέργειας στην Τουρκία Σχήμα 4.5 : Ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας στην Τουρκία Σχήμα 4.6 : Ανάπτυξη της γεωθερμικής ενέργειας στην Τουρκία 37

39 Προβλέψεις βάσει του Στρατηγικού Πλάνου της Τουρκίας Βάσει του στρατηγικού πλάνου της Τουρκίας, η αναλογία των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό μίγμα του παραγωγικού δυναμικού πρέπει να ξεπεράσει τα 30% μέχρι το Υδροηλεκτρική Ενέργεια Βάσει του στρατηγικού πλάνου της Τουρκίας, η χώρα έχει ως στόχο την τεχνικό-οικονομική αξιολόγηση και αξιοποίηση του συνολικού υδροηλεκτρικού δυναμικού στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, μέχρι το Οι υδροηλεκτρικοί σταθμοί συνολικής ισχύος 5000 MW που είναι σήμερα υπό κατασκευή, θα είναι σε λειτουργία μέχρι το τέλος του Αιολική Ενέργεια Βάσει του στρατηγικού πλάνου της Τουρκίας, η χώρα έχει ως στόχο για την αιολική ενέργεια τα 10,000 MW συνολικής εγκατεστημένης ισχύος μέχρι το 2015 και τα 20,000 MW μέχρι το Γεωθερμική Ενέργεια Η Τουρκία έχει στόχο την αξιοποίηση του συνολικού διαθέσιμου γεωθερμικού δυναμικού μέχρι το Το πιθανό συνολικό δυναμικό της χώρας υπολογίζεται να είναι της τάξης των 300 MW μέχρι το 2015 και 600 MW μέχρι το Ηλιακή Ενέργεια Στόχος είναι η αύξηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από την ηλιακή ενέργεια, αξιοποίηση του δυναμικού της χώρας και αλλαγές στον νόμο 4628 Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας για την ενθάρρυνση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από την ηλιακή ενέργεια. 38

40 4.6. Οι εγγεγραμμένοι συμμετέχοντες στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της Τουρκίας Σύμφωνα με τα στοιχεία της PMUM, το 2011, ο αριθμός των εγγεγραμμένων συμμετεχόντων στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της Τουρκίας ήταν 475. Κατηγορία Άδειας Σταθμός Παραγωγής Αυτοπαραγωγός Ομάδα Αυτοπαραγωγών Χονδρική Πώληση Λιανική Πώληση ΣΥΝΟΛΟ Πίνακας 4.4 : Ο αριθμός των εγγεγραμμένων συμμετεχόντων στην ημερήσια αγορά. Σχήμα 4.7 : Η σημερινή κατάσταση της ημερήσιας αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Σχήμα 4.8 : Η ανάπτυξη της ημερήσιας αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. 39

41 4.7. Ενεργειακό μίγμα και γεωγραφική κατανομή του παραγωγικού δυναμικού της Τουρκίας ανά τεχνολογία. Τάσεις για το μέλλον Ενεργειακό μίγμα Εγκατεστημένη Ισχύς της Τουρκίας Θερμική 32469,6 MW Υδροηλεκτρική 16925,9 MW Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας 1678,9 MW Σύνολο 51074,4 MW Πίνακας 4.5 : Εγκατεστημένη ισχύς της Τουρκίας Σχήμα 4.9 : Εγκατεστημένη ισχύς της Τουρκίας Τεχνολογία Ισχύς % Υδροηλεκτρικά 16925,9 MW 33,1 Φυσικό Αέριο 15414,9 MW 30,2 Λιγνίτης 8139,7 MW 15,9 Καύσιμα (Στερεά + Υγρά ή Υγρά + Αέρια) 3832,8 MW 7,5 Εισαγόμενος Λιθάνθρακας 3281 MW 6,4 Αιολικά 1586,6 MW 3,1 Fuel-Oil 1182 MW 2,3 Λιθάνθρακας 335 MW 0,7 Άλλο (νάφθα, άσφαλτος) 151,9 MW 0,3 Βιομάζα-Βιοκαύσιμα 103,9 MW 0,2 Γεωθερμία 94,2 MW 0,2 Πετρέλαιο 26,5 MW 0,1 ΣΥΝΟΛΟ 51074,4 MW 100 Πίνακας 4.6 : Εγκατεστημένη ισχύς της Τουρκίας (ανά τεχνολογία) Σχήμα 4.10 : Ενεργειακό μίγμα του παραγωγικού δυναμικού της Τουρκίας. 40

42 Γεωγραφική κατανομή των θερμικών, υδροηλεκτρικών σταθμών, και των αιολικών πάρκων Σχήμα 4.11 : Η γεωγραφική κατανομή των θερμικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Τουρκία. Σχήμα 4.12 : Η γεωγραφική κατανομή των υδροηλεκτρικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Τουρκία. Σχήμα 4.13 : Η γεωγραφική κατανομή των αιολικών πάρκων στην Τουρκία. 41

43 Τάσεις για το μέλλον Οι τάσεις για το μέλλον είναι : Αύξηση του ποσοστού των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό μίγμα του παραγωγικού δυναμικού (30% μέχρι το 2023). Μείωση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας κατά 10% μέχρι το 2015 και κατά 20% μέχρι το Αύξηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από υδροηλεκτρική ενέργεια κατά 5000 MW μέχρι το 2013 και τεχνικο-οικονομική αξιόλογηση και αξιοποίηση του συνολικού υδροηλεκτρικού δυναμικού στην παραγώγη ηλεκτρικής ενέργειας, μέχρι το Σχήμα 4.14 : Το προβλέψιμο ενεργειακό μίγμα του παραγωγικού δυναμικού (βάσει Στρατηγικού Πλάνου της Τουρκίας) στο

44 ΜΕΡΟΣ Β ΑΓΟΡΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΜΕΡΟΣ Β ΑΓΟΡΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ 43

45 1. Ιστορική Αναδρομή Το 1970, στις περιοχές Hamitabat και Kumrular ανακαλύπτονται τα πρώτα κοιτάσματα φυσικού αερίου από την Turkish Petroleum Corp (TPAO) και το 1976 το φυσικό αέριο χρησιμοποιείται για πρώτη φορά στο εργοστάσιο τσιμέντου Pinarhisar. Στις 15 Αυγούστου 1974 ιδρύεται η Ανώνυμη Εταιρεία Αγωγών Μεταφοράς Πετρελαίου (BOTAŞ) από την Turkish Petroleum Corporation (TPAO) στο πλαίσιο του διατάγματος αριθ. 7/7871 με σκοπό τη μεταφορά Ιρακινού αργού πετρελαίου στο λιμενικό σταθμό του Σεϊχάν, σύμφωνα με την συμφωνία πετρελαιαγωγού που υπογράφηκε στις 27 Αυγούστου 1973 μεταξύ της Τουρκίας και του Ιράκ. Εξαιτίας της αυξημένης ανάγκης της Τουρκίας για εναλλακτικές πηγές ενέργειας, από το 1987 η BOTAŞ επεκτείνει τον αρχικό σκοπό της που ήταν η μεταφορά αργού πετρελαίου μέσω αγωγών επιπλέον με τη μεταφορά φυσικού αερίου και των εμπορικών δραστηριοτήτων του. Το εμπόριο του φυσικού αερίου στη Τουρκία ξεκινάει με την υπογραφή της Συμφωνίας Αγοράς Φυσικού Αερίου μεταξύ της Τουρκίας και της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (Ε.Σ.Σ.Δ.) στις 14 Φεβρουαρίου 1986 και το 1987 η Τουρκία καλωσορίζει το φυσικό αέριο. Στις 14 Απριλίου 1988, υπογράφεται η Συμφωνία Αγοράς LNG (Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου) με την Αλγερία, ενώ η μεταφορά του LNG από την Αλγερία ξεκινάει το 1994, μετά την ολοκλήρωση της εγκατάστασης του τερματικού σταθμού LNG στην Επαρχία Marmara Ereğlisi. Στις 9 Φεβρουαρίου 1990, με το νομοθετικό διάταγμα 397, η Ανώνυμη Εταιρεία Αγωγών Μεταφοράς Πετρελαίου (BOTAŞ) αναλαμβάνει την αρμοδιότητα της αποκλειστικής εισαγωγής, διανομής, πώλησης και τιμολόγησης του φυσικού αερίου. Στις 9 Νοεμβρίου 1995, υπογράφεται Συμφωνία Αγοράς LNG (Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου) με την Νιγηρία και στις 8 Αυγούστου 1996 υπογράφεται Συμφωνία Αγοράς Φυσικού Αερίου με το Ιράν. Προκειμένου να καλυφθεί η μεγάλη κατανάλωση φυσικού αερίου στη Τουρκία, στις 15 Δεκεμβρίου 1997 υπογράφεται μια νέα Συμφωνία Αγοράς Φυσικού Αερίου μεταξύ Τουρκίας και της Ρωσίας, ενώ η κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου (μέσω της Μαύρης Θάλασσας) ολοκληρώνεται το Στις 18 Φεβρουαρίου 1998, υπογράφεται μια άλλη νέα Συμφωνία Αγοράς Φυσικού Αερίου με την Ρωσία. Στις 21 Μαΐου 1999 υπογράφεται Συμφωνία Αγοράς Φυσικού Αερίου με το Τουρκμενιστάν. Στις 12 Μαρτίου 2001 υπογράφεται Συμφωνία Αγοράς Φυσικού 44

46 Αερίου με το Αζερμπαϊτζάν και η μεταφορά του φυσικού αερίου προς την Τουρκία ξεκινάει το 2007, μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής του αγωγού φυσικού αερίου. Την ίδια χρονιά, στα πλαίσια της ίδιας συμφωνίας ξεκινάει και η εξαγωγή του φυσικού αερίου προς την Ελλάδα. Παραγωγός Χώρα Ποσότητα Ημερομηνία Διάρκεια (δισ. Nm 3 /έτος) Συμφωνίας (έως) Παράδοση Ε.Σ.Σ.Δ. 6 14/02/ Αλγερία (LNG) 4 14/04/ Νιγηρία (LNG) 1 09/11/ Ιράν 10 08/08/ Ρωσία 16 15/12/ Ρωσία 8 18/02/ Τουρκμενιστάν 16 21/05/ Αζερμπαϊτζάν 6,6 12/03/ Πίνακας 1.1 : Συμφωνίες Αγοράς Φυσικού Αερίου 2. Απελευθέρωση Αγοράς Φυσικού Αερίου Νόμος Αγοράς Φυσικού Αερίου Στα πλαίσια της απελευθέρωσης της αγοράς φυσικού αερίου, στις 3 Μαρτίου 2001 ψηφίστηκε ο νόμος 4646 Αγοράς Φυσικού Αερίου. Ο σκοπός του νόμου ήταν η αποκρατικοποίηση και ο διαχωρισμός (Unbundling) των δραστηριοτήτων της BOTAŞ και η συμμετοχή των ιδιωτικών εταιρειών στην αγορά. Τα μονοπωλιακά δικαιώματα της BOTAŞ, όσον αφορά το φυσικό αέριο, την εισαγωγή, διανομή, πώληση και τιμολόγηση που χορηγήθηκε από το διάταγμα χρήσης του φυσικού αερίου αρ. 397 στις 9 Φεβρουαρίου 1990, καταργήθηκαν από τον νόμο 4646 Αγοράς Φυσικού Αερίου. Ο νόμος αυτός καλύπτει την εισαγωγή, εξαγωγή, μεταφορά, διανομή, αποθήκευση, χονδρική πώληση του φυσικού αερίου και τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις όλων των νομικών προσώπων που συνδέονται με αυτές τις δραστηριότητες Διαχωρισμός (Unbundling) της BOTAŞ Ο νόμος 4646 προβλέπει τον διαχωρισμό των δραστηριοτήτων της BOTAŞ, την ίδρυση μίας ανεξάρτητης εταιρείας για κάθε μια δραστηριότητα της και την αποκρατικοποίηση αυτών των εταιρειών. Σύμφωνα με τον νόμο, το δίκτυο μεταφοράς του φυσικού αερίου θα ανήκει στην BOTAŞ, ενώ οι άλλες 45

47 δραστηριότητες της όπως εισαγωγή, χονδρική πώληση, διανομή και εξαγωγή θα ανήκουν στις ανεξάρτητες εταιρείες της που θα αποκρατικοποιηθούν ή στις ιδιωτικές εταιρείες Ελεύθερη πρόσβαση σε υποδομές μεταφοράς Σύμφωνα με τον νόμο 4646, για την διατήρηση μίας ανταγωνιστικής αγοράς, όλες οι ιδιωτικές εταιρείες που συνδέονται με τις δραστηριότητες όπως εισαγωγή, εξαγωγή, χονδρική πώληση, αποθήκευση και διανομή του φυσικού αερίου μπορούν να έχουν πρόσβαση σε υποδομές μεταφοράς που ανήκουν στην BOTAŞ. Ο νόμος προβλέπει τον έλεγχο της εξασφάλισης πρόσβασης αυτών των ιδιωτικών εταιρειών στις υποδομές μεταφοράς από την Ρυθμιστική Αρχή Αγοράς Ενέργειας (EPDK) Εισαγωγή/Συμφωνίες Αγοράς Φυσικού Αερίου Ο νόμος προβλέπει τη μείωση του μεριδίου της BOTAŞ στην εισαγωγή φυσικού αερίου από άλλες χώρες κάτω από το 20% και απαγορεύει στην BOTAŞ να υπογράψει νέες συμφωνίες αγοράς φυσικού αερίου. Ωστόσο, το 2007 με νομοθετικό πλαίσιο απελευθερώθηκε και η εισαγωγή LNG από ιδιωτικές εταιρείες Χονδρική Πώληση Ο νόμος 4646 προβλέπει την κατάργηση του μονοπωλιακού χαρακτήρα της BOTAŞ και την πλήρη απελευθέρωση της αγοράς χονδρικής πώλησης, έτσι ώστε να αυξηθεί ο αριθμός των συμμετεχόντων στον τομέα της χονδρικής πώλησης. Για την κατάργηση του μονοπωλίου της BOTAŞ, ο νόμος υποχρεώνει την BOTAŞ να μεταβιβάσει τις υπάρχουσες συμφωνίες σε τρίτα πρόσωπα, δηλαδή σε εταιρείες του ιδιωτικού τομέα. 3. Αγορά Φυσικού Αερίου 3.1. Παραγωγή Σύμφωνα με τον νόμο 6326 περί πετρελαίου, οι δραστηριότητες εξερεύνησης και παραγωγής του φυσικού αερίου πραγματοποιούνται με άδειες που εκδίδονται από την Γενική Διεύθυνση Υποθέσεων Πετρελαίου του Υπουργείου Ενέργειας και Φυσικών Πόρων και η παραγωγή δεν θεωρείται δραστηριότητα αγοράς του φυσικού αερίου. 46

48 Οι εταιρίες παραγωγής με την προϋπόθεση ότι έχουν λάβει άδεια χονδρικής πώλησης από την EPDK, μπορούν να διαθέτουν το φυσικό αέριο σε εταιρίες χονδρικής πώλησης, εισαγωγής, εξαγωγής, διανομής, μεταφοράς και σε ελεύθερους καταναλωτές. Επιπλέον οι εταιρίες παραγωγής με τη προϋπόθεση ότι έχουν λάβει άδεια εξαγωγής μπορούν και να εξάγουν το φυσικό αέριο. Οι εταιρίες παραγωγής που έχουν λάβει και άδεια χονδρικής πώλησης από την EPDK είναι οι παρακάτω: TPAO Amity Oil International Pty Limited (Istanbul Branch in Turkey) Thrace Basin Natural Gas Corporation (Istanbul Branch in Turkey) Foinavon Energy Inc (Ankara Branch in Turkey) Tiway Turkey Limited Petrol Ofisi Arama Üretim Sanayi ve Ticaret A.Ş. Transatlantic Exploration Mediterranean Pty. Ltd. (Istanbul Branch in Turkey) Petrogas Petrol Gaz ve Petrokimya Ürünleri İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. Έτος Ποσό (εκ. Sm 3 ) Πίνακας 3.1 : Συνολικό παραγόμενο φυσικό αέριο στην Τουρκία ( ) Σχήμα 3.1 : Η κατάσταση παραγωγής φυσικού αερίου στην Τουρκία (2011) 47

49 3.2. Εισαγωγή Η ποσότητα του φυσικού αερίου που παράγεται στην Τουρκία είναι ελάχιστη σε σχέση με το ύψος της κατανάλωσης, με αποτέλεσμα ένα ποσοστό μεγαλύτερο του 98% των αναγκών της χώρας να καλύπτεται με εισαγωγές από άλλες χώρες, όπως η Ρωσία, το Ιράν, το Αζερμπαϊτζάν, η Αλγερία και η Νιγηρία. Η εισαγωγή του φυσικού αερίου γίνεται είτε μέσω αγωγών είτε με τη μορφή Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (LNG). Σε περιπτώσεις που η μεταφορά του φυσικού αερίου με αγωγούς είναι αδύνατη, το φυσικό αέριο μετατρέπεται προσωρινά σε υγρή μορφή (με ψύξη στους ο C) και μεταφέρεται με υγραεριοφόρα πλοία (τάνκερς). Έτος Ρωσία Ιράν Αζερμπαϊτζάν Αλγερία Νιγηρία Spot LNG Σύνολο Πίνακας 3.2 : Συνολικό εισαγόμενο φυσικό αέριο στην Τουρκία ( ) Σχήμα 3.2 : Η κατάσταση εισαγωγής φυσικού αερίου στην Τουρκία ( ) 48

50 Σχήμα 3.3 : Η κατάσταση εισαγωγής φυσικού αερίου στην Τουρκία (2011) Εισαγωγή με αγωγούς Εκτός από την BOTAŞ υπάρχουν άλλες 4 εταιρείες που εισάγουν φυσικό αέριο μέσω αγωγών. Αυτές είναι Shell Enerji A.Ş., Bosphorus Gaz Corporation A.Ş., Enerco Enerji San. ve Tic. A.Ş. και Avrasya Gaz A.Ş Εισαγωγή σε μορφή LNG Στο πλαίσιο των Συμφωνιών Αγοράς LNG με την Αλγερία και Νιγηρία, η μεταφορά του LNG από την Αλγερία ξεκίνησε το 1994 και από την Νιγηρία το 1999 από την BOTAŞ. Στις 9 Ιουλίου 2008, με τον νόμο τροποποίησης για την Τροποποίηση των Αγορών της EPDK, επιτράπηκε η εισαγωγή του φυσικού αερίου σε μορφή LNG και από άλλες εταιρείες. Επίσης, με τον ίδιο νόμο, επιτράπηκε και η αγορά LNG από άλλες χώρες μέσω της LNG Spot Μarket. To LNG που εισάγεται μεταφέρεται στον τερματικό σταθμό LNG στη Marmara Ereğlisi που ανήκει στην BOTAŞ και στον τερματικό σταθμό LNG στο Aliağa που ανήκει στην Ege Gaz A.Ş.. 49

51 Σχήμα 3.4 : Η κατάσταση εισαγωγής φυσικού αερίου μέσω αγωγών και σε μορφή LNG ( ) Σχήμα 3.5 : Η κατανάλωση LNG στη συνολική κατανάλωση φυσικού αερίου στην Τουρκία ( ) 50

52 Σχήμα 3.6 : Η BOTAŞ και η Ege Gaz A.Ş. στην εισαγωγή σε μορφή LNG ( ) Σχήμα 3.7 : Οι εταιρείες εισαγωγής και η BOTAŞ στην αγορά εισαγωγής φυσικού αερίου (2011) 51

53 3.3. Σύγκριση Εγχώριας Παραγωγής και Εισαγωγής Σχήμα 6.8 : Εγχώρια Παραγωγή και Εισαγωγή του φυσικού αερίου (2011) 3.4. Εξαγωγή Οι εταιρείες που έχουν λάβει άδεια εξαγωγής φυσικού αερίου από την EPDK φαίνονται στον παρακάτω πίνακα. Εταιρεία Χώρα ΒΟΤΑŞ Ελλάδα Setgaz Doğalgaz İthalat İhracat ve Toptan Satış A.Ş. Βουλγαρία Liquefied Natural Gas İhracat Tic. Ltd. Şti. Ελλάδα Ege Gaz A.Ş. Ελλάδα TMAK Natural Gas İhracat Tic. Ltd.Sti. Π.Γ.Δ.Μ. Demirören EGL Gaz Toptan Ticaret A.Ş. Ελλάδα Πίνακας 3.3 : Οι εταιρείες εξαγωγής φυσικού αερίου στην Τουρκία Αξίζει να σημειωθεί ότι, από τις εταιρείες που φαίνονται στον παραπάνω πίνακα, μόνο η BOTAŞ εξάγει φυσικό αέριο προς την Ελλάδα Αποθήκευση Για την κάλυψη των αναγκών αιχμής χρησιμοποιούνται διάφορα συστήματα για την αποθήκευση του φυσικού αερίου. Οι εταιρείες που έχουν λάβει άδεια αποθήκευσης φυσικού αερίου από την EPDK φαίνονται στον παρακάτω πίνακα. 52

54 Εταιρεία Σύστημα Αποθήκευσης ΒΟΤΑŞ Υπόγεια Αποθήκευση/Αποθήκευση LNG TPAO Υπόγεια Αποθήκευση Ege Gaz A.Ş. Αποθήκευση LNG Πίνακας 3.4 : Οι εταιρείες που αποθηκεύουν φυσικό αέριο στην Τουρκία 3.6. Χονδρική Πώληση Η χονδρική πώληση του φυσικού αερίου που παράγεται στην Τουρκία ή εισάγεται από άλλες χώρες πραγματοποιείται από εταιρείες που έχουν λάβει άδεια χονδρικής πώλησης φυσικού αερίου από την EPDK. Η χονδρική πώληση του φυσικού αερίου στην Τουρκία μπορεί να πραγματοποιηθεί ή μέσω αγωγών ή σε υγροποιημένη μορφή (LNG) ή σε συμπιεσμένη μορφή (CNG). Ο νόμος 4646 πρόβλεπε τη μεταβίβαση των υπαρχουσών συμφωνιών της BOTAŞ σε τρίτα πρόσωπα, δηλαδή σε εταιρείες του ιδιωτικού τομέα. Αλλά σε μια δεκαετία το ποσοστό της BOTAŞ στη χονδρική πώληση δεν μειώθηκε αρκετά. Όπως φαίνεται και στο παρακάτω διάγραμμα, το 2011 το ποσοστό της BOTAŞ ήταν 87,5%. Σχήμα 3.9 : Η κατάσταση της αγοράς χονδρικής πώλησης φυσικού αερίου (2011) 53

55 Χονδρική πώληση μέσω αγωγών Το 2011, οι χονδρικές πωλήσεις μέσω αγωγών από τις εταιρείες παραγωγής ή εισαγωγής που έχουν λάβει άδεια χονδρικής πώλησης από την EPDK αποτελούν το 1,75% της συνολικής κατανάλωσης της Τουρκίας Χονδρική πώληση σε μορφή LNG Σε περιπτώσεις που η μεταφορά του φυσικού αερίου μέσω αγωγών δεν είναι τεχνικά ή οικονομικά εφικτό, το φυσικό αέριο μεταφέρεται οδικώς σε μορφή LNG και χρησιμοποιείται σε βιομηχανίες, σε νοσοκομεία και σε αεροδρόμια. Έτος Ποσοστό 1,5% 1,3% 1,3% 1,5% 1,5% Πίνακας 3.5 : Το ποσοστό πώλησης του φυσικού αερίου σε μορφή LNG στη συνολική κατανάλωση φυσικού αερίου στην Τουρκία Χονδρική πώληση σε μορφή CNG Έτος Πώληση (εκ. Sm 3 ) 29,1 36,5 33,9 46,2 55,2 Πίνακας 3.6 : Η συνολική πώληση του φυσικού αερίου σε μορφή CNG στην Τουρκία ( ) 3.7. Μεταφορά Μεταφορά μέσω αγωγών Μετά τον διαχωρισμό (Unbundling) της BOTAŞ, η μεταφορά του φυσικού αερίου μέσω αγωγών διεξάγεται αποκλειστικά από την BOTAŞ στην οποία ανήκει και το δίκτυο μεταφοράς. Οι άλλες εταιρείες που θέλουν να χρησιμοποιήσουν το δίκτυο μεταφοράς, υπογράφουν συμφωνία με την BOTAŞ Μεταφορά σε μορφή LNG Σύμφωνα με τον Νόμο 4646, εφόσον οι εταιρείες έχουν λάβει άδεια από την EPDK, μπορούν να μεταφέρουν το φυσικό αέριο και σε μορφή LNG. 54

56 3.8. Διανομή Η διανομή του φυσικού αερίου στην Τουρκία πραγματοποιείται αποκλειστικά από τις εταιρείες του ιδιωτικού τομέα οι οποίες προσδιορίζονται μέσω των δημοπρασιών της EPDK. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την γρήγορη ανάπτυξη της αγοράς διανομής. Όπως φαίνεται και στο παρακάτω διάγραμμα, στα τέλη του 2011, 62 πόλεις της Τουρκίας είχαν πρόσβαση στο φυσικό αέριο. Σχήμα 3.10 : Ο αριθμός των πόλεων που έχουν πρόσβαση στο φυσικό αέριο. Η Τουρκία χωρίζεται σε 62 περιοχές διανομής από τις οποίες οι 59 περιοχές έχουν πρόσβαση στο φυσικό αέριο. Σχήμα 3.11 : Οι περιοχές διανομής φυσικού αερίου στη Τουρκία. 55

57 Σχήμα 3.12 : Ο αριθμός των περιοχών διανομής που έχουν πρόσβαση στο φυσικό αέριο. Όλες οι εταιρείες που έχουν λάβει άδεια εισαγωγής, εξαγωγής, αποθήκευσης (υπόγειας ή LNG), χονδρικής πώλησης, μεταφοράς (μέσω αγωγών ή σε μορφή LNG) και διανομής καθώς και τα στοιχεία επικοινωνίας αυτών μπορούν να βρεθούν στην ιστοσελίδα της EPDK. ( 56