ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ ΚΩΛΕΤΤΗ

Transcript

1 ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 7 ΙΟΥΝΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Ε Ν Δ Ε Ι Κ Τ Ι Κ Ε Σ Α Π Α Ν Τ Η Σ Ε Ι Σ Θ Ε Μ Α Τ Ω Ν Α. Περίληψη Ο δοκιμιογράφος αναφέρεται στις αξίες της δημοκρατίας. Τονίζει ότι απάντηση στη δυσπιστία των νέων για τη συμβολή του ενεργού πολίτη στη δημοκρατία αποτελεί το σύνολο των ιδανικών στα οποία αυτή θεμελιώνεται. Η ανεκτικότητα λειτουργεί ως αντίδοτο στον δογματισμό, που υπονομεύει σήμερα την παγκόσμια ειρήνη. Σύμφωνα, μάλιστα, με τον Πόπερ, μόνο το δημοκρατικό πολίτευμα επιτρέπει την ομαλή εναλλαγή στην εξουσία, ενώ οι θεσμοί της εξασφαλίζουν την αναίμακτη αντιμετώπιση των κοινωνικών διαφορών. Γι αυτό, η βαθιά κοινωνική αναμόρφωση ευνοείται μέσα από τον ελεύθερο διάλογο και την εξάπλωση ρηξικέλευθων διεκδικήσεων. Τρόπο ζωής στη δημοκρατία, καταλήγει ο συγγραφέας, πρέπει να αποτελέσει το πνεύμα συλλογικότητας, κυρίως σήμερα που η σωφροσύνη επιβάλλεται να καθοδηγεί τις πράξεις μας. [111 λέξεις] Εκδοχή 2 η Ο δοκιμιογράφος αναδεικνύει την αξία της δημοκρατίας. Απαντώντας στη δυσπιστία των νέων για την ενεργό συμμετοχή των πολιτών, τονίζει πως η δημοκρατία θεμελιώνεται σε ιδανικά αποκρυσταλλωμένα με μακραίωνους αγώνες. Κατά πρώτον, αναφέρεται στη σπουδαιότητα της ανεκτικότητας ως ανάχωμα στον φανατισμό της εποχής. Έπειτα, επικαλούμενος τον Πόπερ, υπογραμμίζει πως η δημοκρατική εξουσία βασίζεται στο ιδανικό της μη βίας που εγγυάται την ειρηνική συνύπαρξη, την αναίμακτη αντιπαράθεση και την αναγνώριση της διαφωνίας. Άλλωστε, μόνο στη δημοκρατία η ιδεολογική και κοινωνική ανανέωση επιτυγχάνεται με την ειρηνική αναμόρφωση της συλλογικής ζωής. Καταληκτικά, ο δοκιμιογράφος τονίζει την αναγκαιότητα της αδελφοσύνης, σε αντίθεση με το αιματηρό παρελθόν, ώστε η ανθρωπότητα να διακρίνει με σύνεση το κοινό της μέλλον. [112 λέξεις] 1

2 Β1. α. Σωστό β. Λάθος γ. Σωστό δ. Σωστό ε. Λάθος Β2. α. Δύο σημεία όπου συναντάμε επίκληση στην αυθεντία είναι τα εξής: «Ποτέ μου δεν ξεχνώ τη διδαχή του Καρλ Πόπερ χωρίς αιματοχυσίες». «Στο έργο του Φιλοσοφία της Ιστορίας ο Χέγκελ «σφαγείο» β. Στην πρώτη περίπτωση, με την αναφορά στον Καρλ Πόπερ, ο συντάκτης αξιοποιεί την αυθεντία για να ενισχύσει την άποψή του, ότι δηλαδή η δημοκρατία εξασφαλίζει τη ειρηνική συμβίωση των πολιτών χωρίς αιματηρές συγκρούσεις. Στη δεύτερη περίπτωση, η αναφορά στο έργο του Χέγκελ αξιοποιείται για να αποδείξει ο συντάκτης την γνώση του πάνω στη σχετική βιβλιογραφία. Ταυτόχρονα, χρησιμοποιείται και ως τεκμήριο, συγκεκριμένα ως παράθεση άποψης, ώστε να υποστηρίξει / επιβεβαιώσει την άποψή του πως η ιστορία του ανθρώπου είναι μια ιστορία αδελφοκτόνων συγκρούσεων, συνεπώς το ιδανικό της αδελφότητας είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Β.3.α. 1. «δεν ξεχνώ τη διδασκαλία/νουθεσία/ κήρυγμα/ δίδαγμα του Κάρλ Πόπερ» 2. «γίνονται αντικείμενα λοιδορίας / κοροϊδίας / αποδοκιμασίας» 3. «.εισήγαγαν στην ιστορία τρόπους συνύπαρξης» 4. «.αυτός που μας αντιμάχεται» Β3 β. 1.απέραντο σφαγείο = μακραίωνες αντιπαραθέσεις με αναρίθμητα θύματα. = αιματοκύλισμα, αιματοχυσία. Η λειτουργία της γλώσσας είναι ποιητική. Συγκεκριμένα, αποτελεί μεταφορική εικόνα. 2

3 2.φωτίζει την πορεία μας = δείχνει τον δρόμο μας = κατευθύνει το σκέψη μας. Η λειτουργία της γλώσσας είναι ποιητική. Πρόκειται και εδώ για μεταφορική εικόνα. Β4. α.1. Ένα από τα χαρακτηριστικά του δοκιμιακού λόγου είναι η σύνθετη δομή των προτάσεων. Αυτό επιτυγχάνεται με τη χρήση υποτακτικού λόγου, όπως αυτό διαφαίνεται στα χωρία: «Αν σήμερα απειλείται η ειρήνη στον κόσμο, η απειλή προέρχεται γι άλλη μία φορά από τον φανατισμό, δηλαδή από την τυφλή πίστη στη δική μας αλήθεια και ότι αυτή μπορεί να επιβληθεί με τη βία» ( 2) και «Μόνο η δημοκρατία επιτρέπει τη διαμόρφωση και την εξάπλωση των ειρηνικών επαναστάσεων, όπως συνέβη τις τελευταίες δεκαετίες, που ίσως να είναι η μεγαλύτερη επανάσταση της εποχής μας» ( 4). Κατ αυτόν τον τρόπο, ο συγγραφέας διατυπώνει ολοκληρωμένους συλλογισμούς και οργανωμένα επιχειρήματα καθιστώντας έτσι το ύφος επίσημο και πυκνό. α.2. Στοιχείο προφορικότητας στο κείμενο αποτελεί η χρήση πολλαπλών ερωτήσεων στην πρώτη παράγραφο. Αρχικά, με τη χρήση ερωταπαντήσεων («Για να έχουμε ενεργούς πολίτες, δεν χρειάζονται άραγε και ιδανικά; Και βέβαια χρειάζονται τα ιδανικά».) το κείμενο αποκτά διαλογική μορφή, η οποία βοηθά τον συντάκτη να επικοινωνήσει αμεσότερα με τον αναγνώστη. Επίσης, στο πλαίσιο της προφορικότητας εντάσσονται και η χρήση α πληθυντικού προσώπου («πώς μπορούμε να έχουμε την απαίτηση να βασιζόμαστε στους ενεργούς πολίτες, «θα έπρεπε να ενεργήσουμε με συνέπεια»), που καθιστά το δοκίμιο πιο οικείο στον αναγνώστη, λειτουργώντας έτσι και ως «γέφυρα επικοινωνίας». Το ίδιο συμβαίνει και με τον εξομολογητικό αυτοβιογραφικό χαρακτήρα του α ενικού προσώπου ( 3: «Ποτέ μου δεν ξεχνώ τη διδαχή του Καρλ Πόπερ»). Β4. β. Η παρένθεση στην πέμπτη παράγραφο περιέχει συμπληρωματική πληροφορία (λειτουργεί επεξηγηματικά). Συγκεκριμένα, ο συντάκτης επεξηγεί την έννοια της «αδελφότητας», όπως αυτή διατυπώθηκε στη Γαλλική Επανάσταση. Επειδή, μάλιστα, η παρένθεση αποτελεί παρενθετικό σημείο στίξης, ο τόνος της φωνής ακούγεται χαμηλότερος. 3

4 Β4. γ. Η σύνταξη στο συγκεκριμένο απόσπασμα είναι ενεργητική. Στην παθητική σύνταξη μετατρέπεται ως εξής: «Μόνο από τη δημοκρατία επιτρέπονται η διαμόρφωση και η εξάπλωση ειρηνικών επαναστάσεων». Γ. Παραγωγή λόγου Η δημοκρατία στην καθημερινή ζωή Πρόλογος: Η πρωτοβουλία της σχολικής μας ηλεκτρονικής εφημερίδας να δημοσιεύσει αφιέρωμα με θέμα την αναγκαιότητα της ενεργούς συμμετοχής στα κοινά, προκειμένου οι σύγχρονες δημοκρατίες να διατηρούν τις βασικές τους αρχές, είναι ιδιαίτερα αξιέπαινη, διότι μας υπενθυμίζει ότι το δημοκρατικό πολίτευμα, με τα πολλαπλά ευεργετήματά του στη ζωή των ανθρώπων, δεν υπήρχε ανέκαθεν, αλλά προέκυψε από τη συλλογική δράση και τις θυσίες πολλών γενεών και πάντα προϋπέθετε τη συμμετοχική επαγρύπνησή τους. Μεταβατική παράγραφος: Είναι, λοιπόν, εύλογο ότι ο πολίτης οφείλει να συμμετέχει ενεργά στα κοινά καθημερινά, ώστε η δημοκρατία να είναι όντως ζώσα και λειτουργική. Ζητούμενο 1 ο 1 Αυτό, ουσιαστικά, σημαίνει ότι οφείλει να ενημερώνεται πολύπλευρα πάνω στα σημαντικά (πολιτικά, πολιτιστικά, οικονομικά) ζητήματα που καθορίζουν τη ζωή του σε τοπικό, εθνικό αλλά και ευρωπαϊκό/διεθνές επίπεδο. Συγχρόνως, είναι ανάγκη να έχει μια βαθύτερη ανθρωπιστική κουλτούρα ώστε να συν-διαμορφώνει τις αποφάσεις που αφορούν την ποιότητα ζωής στο χωριό, στην πόλη και το κράτος του. Να αγωνίζεται για την περιβαλλοντική προστασία, για την αξιοκρατία και τη διαφάνεια στου δημόσιους/κρατικούς θεσμούς, για την αναβάθμιση της πολιτικής και πολιτιστικής ζωής του μικρό-κοσμου (π.χ. κοινότητα, δήμος) και του μεγάκοσμου (κράτος, ευρώπη). Στο πλαίσιο αυτό ανήκουν και οι συλλογικές δράσεις, όπως οι δημοψηφισματικές διαδικασίες, οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας απέναντι στα μείζονα κοινωνικοπολιτικά προβλήματα ή στις άδικες κρατικές αποφάσεις, η συμμετοχή σε μια 4

5 πολιτιστική ομάδα ή σ έναν όμιλο πολιτικού προβληματισμού, σε έναν περιβαλλοντικό σύλλογο που θα προστατέψει τον φυσικό πλούτο της περιοχής μας. Προφανώς και η παρουσία των κατοίκων στα δημοτικά ή περιφερειακά συμβούλια είναι αναγκαία για το διαρκή έλεγχο της εξουσίας, η οποία ενισχύει τον άμεσο χαρακτήρα της δημοκρατίας μας. 2 Εν ολίγοις, καταλαβαίνουμε ότι η δημοκρατική στάση μας δεν εξαντλείται στην εθνική ψήφο, αλλά είναι αέναο, δεσπόζον γνώρισμα της προσωπικότητάς μας. Έτσι, αυτή αποδεικνύεται εμπράγματα με το σεβασμό στη διαφορετική άποψη, με το πνεύμα διαλλακτικότητας, που προσπαθεί να συνθέσει κι όχι να διχάσει. Η δημοκρατική μας συμπεριφορά φαίνεται από τη βοήθειά μας σε κάποιον συνάνθρωπο που ανήκει σε μια ευάλωτη κοινωνική ομάδα, από την ευγένεια που μας χαρακτηρίζει σε μια συνδιαλλαγή με τους φορείς μιας δημόσια υπηρεσίας ή από την τήρηση των κανόνων υπεύθυνης συμπεριφοράς στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Τέλος, με το σεβασμό στους νόμους. Ζητούμενο 2 ο Μεταβατική παράγραφος Αλλά για να μπορεί ο ηλικιακά ώριμος άνθρωπος να φέρεται δημοκρατικά, είναι αναγκαίο να λάβει τα ανάλογα ερεθίσματα από τη μικρή ηλικία. Οπωσδήποτε, πρωταγωνιστικό ρόλο σ αυτό διαδραματίζει το σχολείο. 1 Χρειάζεται οι καθηγητές να προσφέρουν μια γνήσια ανθρωπιστική παιδεία στους νέους, με «αιχμή του δόρατος» τη δημιουργική διδασκαλία των ανθρωπιστικών μαθημάτων. Η κριτική εμβάθυνση, η κοινωνικοπολιτική ευαισθησία, η ενσυναίσθηση, ο βαθύτερος εξευγενισμός της ύπαρξης είναι κεφαλαιώδη δημοκρατικά αγαθά που μπορούν να μεταγγιστούν από τη διαλεκτική προσέγγιση της αρχαιοελληνικής ή της νεοελληνικής λογοτεχνίας, από το διεισδυτικό διάλογο εκπαιδευτικού-μαθητή πάνω σε φλέγοντα πολιτικά ζητήματα που θίγονται στα μαθήματα της κοινωνιολογίας ή της φιλοσοφίας. Η διαδραστική προσέγγιση αυτών των γνωστικών αντικειμένων είναι, επίσης, μια αναγκαία δράση που οφείλει ν αναλάβει ο καθηγητής. Ιδιαίτερα η αξιοποίηση του διαλόγου και της αυτενέργειας των μαθητών 2 Η διοργάνωση ημερίδων πάνω σε θέματα κοινωνικού ενδιαφέροντος. Η συμμετοχή των μαθητών σε αυτές, αλλά και η πρόσκληση πνευματικών ανθρώπων που θα 5

6 απευθυνθούν στους νέους και θα τους ευαισθητοποιήσουν με το βαθυστόχαστο προβληματισμό τους. Η διοργάνωση ρητορικών διαγωνισμών, ερευνητικών δραστηριοτήτων ή άλλων δράσεων που ενισχύουν την ομαδικότητα και το συλλογικό πνεύμα και παρακινούν τους μαθητές να στοχαστούν σε θέματα που τους ενδιαφέρουν. Η συγκρότηση ομάδων π.χ. περιβαλλοντικών και η ανάληψη δράσεων που φέρνουν τους μαθητές σε αμεσότερη επαφή με το κοινωνικό περιβάλλον και τους βοηθούν να αναγνωρίσουν τα προβλήματα στα οποία και οι ίδιοι ως πολίτες θα κληθούν να τοποθετηθούν με ώριμη σκέψη («ανοιχτό» σχολείο) Προπαντός, η ενίσχυση του θεσμού των μαθητικών κοινοτήτων. Αυτές μυούν τους μαθητές στις βασικές αρχές της δημοκρατίας, όπως ο σεβασμός στη διαφορετική άποψη. Ταυτόχρονα, προετοιμάζουν τους μαθητές για την υπεύθυνη συμμετοχή στην πολιτική ζωή με ωριμότητα (π.χ. κριτήρια για την επιλογή των εκπροσώπων). Επιτρέπουν την διατύπωση προτάσεων για την καλύτερη λειτουργία του σχολείου. Επίλογος Επιλογικά, είναι αναγκαίο να συνειδητοποιήσουν όλοι και ειδικά οι νέοι ότι η δημοκρατία δεν «έπεσε από τον ουρανό», αλλά προήλθε από μία μακρά ιστορική διαδικασία συνεχών αγώνων με πρωταγωνιστές τους ανθρώπους που θυσίασαν τη ζωή τους για την κατοχύρωση των ατομικών και κοινωνικών ελευθεριών, για την οικονομική, την πολιτική και την πολιτιστική πρόοδο. Άρα, είναι όρος «εκ των ων ουκ άνευ» η διαρκής επαγρύπνηση του κάθε πολίτη, η συνεχής συμμετοχή στα κοινά, ώστε και οι επόμενες γενιές ν απολαμβάνουν αυτό το ανεκτίμητο κοινωνικό αγαθό. 6