ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Transcript

1 ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΚΡΟΚΙΔΗ ΠΑΤΡΑ 2007

2 2

3 ISBN ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΛΑΜΠΙΡΗΣ ΠΑΤΡΑ

4 ΣΚΟΠΟΣ Με το βιβλίο αυτό θα ήθελα να βάλω ένα λιθαράκι στην επιστήμη που ονομάζεται Οικιακή Οικονομία. Θα ήθελα να βοηθήσω όσο μπορώ μέσα από την θέση της Σχολικής Συμβούλου που έχω και από την εμπειρία που απόκτησα τα τελευταία 22 χρόνια που διδάσκω και υπηρετώ το μάθημα αυτό.θα προσπαθήσω να προσθέσω βιωματικά σημεία μια και μέσα από το μάθημα της Οικιακής Οικονομίας δεν επιτυγχάνεται μόνο η βελτίωση της ποιότητας της ζωής αλλά και η αναβάθμιση της συναισθηματικής νοημοσύνης των μαθητών και των οικογενειών τους. Οι νέες παιδαγωγικές μέθοδοι αναφέρονται και στην συναισθηματική νοημοσύνη ταυτόχρονα με την εξυπνάδα των μαθητών που είναι απαραίτητο να αναπτύσσεται μέσα από τα μαθήματα των αναλυτικών προγραμμάτων του σχολείου. Έχουμε καθήκον ως καθηγητές που διδάσκουμε Οικιακή Οικονομία, μαζί με τις σημαντικές γνώσεις που προσφέρουμε στους μαθητές μας, να τους αναπτύξουμε και την μεγαλύτερη συναισθηματική νοημοσύνη που μπορούμε προκειμένου να τους δείξουμε ότι η αγάπη για το περιβάλλον, η αειφορία αλλά και η σωστή χρήση των ανθρώπινων και υλικών πόρων για να γίνει η ζωή όλων καλύτερη και ομορφότερη χωρίς δυσάρεστες επιπτώσεις, μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την ουσιαστικότερη έκφραση συναισθημάτων και την δύναμη που αυτά που μπορεί να έχουν στην καθημερινή πράξη της επιστήμης της Οικιακής Οικονομίας την οποία υπηρετούμε. Ελπίζω αυτό το εγχειρίδιο να γίνει ένα χρήσιμο βοήθημα κάθε καθηγητή Οικιακής Οικονομίας όπως επίσης να βοηθήσει στην ανάπτυξη της εκπαιδευτικής προσωπικότητας όποιου δάσκαλου το μελετήσει. Ευαγγελία Κροκίδη Σχολική Σύμβουλος ΠΕ15, Καθηγητών Οικιακής Οικονομίας 4

5 Η ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Η ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ Το εκπαιδευτικό σύστημα, σήμερα περισσότερο από ποτέ, οφείλει να αποτελεί βασικό στοιχείο διαμόρφωσης της προσωπικότητας του ατόμου αλλά και της αρμονικής του ένταξης στην κοινωνία. Ταυτόχρονα, και με την ραγδαία αύξηση των γνώσεων και των πληροφοριών που παρέχονται, υπάρχει η ανάγκη ανάπτυξης της αντιληπτικής ικανότητας των μαθητών. Αυτό αφορά στη δόμηση της γνώσης μέσα από το πρίσμα της ολιστικής προσέγγισης και της διασύνδεσης με την καθημερινή ζωή. Στην πράξη αυτό μπορεί να συμβεί με την αποδοχή της αναγκαιότητας της διασύνδεσης των μαθημάτων που διδάσκονται σε κάθε τάξη μέσα από την επισήμανση διαθεματικών ζητημάτων, καταστάσεων και προβλημάτων. Έτσι, η ενασχόληση με ένα συγκεκριμένο θέμα, που περιλαμβάνεται στο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών και τη διδακτέα ύλη ενός μαθήματος μπορεί να συνδεθεί και με άλλα σχετικά θέματα που αποτελούν αντικείμενο άλλων μαθημάτων αλλά και με καταστάσεις της καθημερινής ζωής. Η Οικιακή Οικονομία είναι από τη φύση του μάθημα διεπιστημονικότητας. Είναι επομένως το καλύτερο παράδειγμα διαθεματικότητας αφού τα περισσότερα θέματα του αναλυτικού προγράμματος σπουδών του μπορούν να επεξεργαστούν μέσα από τα πλαίσια των αρχών της διαθεματικότητας. Οι βασικές έννοιες της διαθεματικότητας, το σύστημα, η αλληλεπίδραση, το σύνολο, η μονάδα, ο πολιτισμός βρίσκουν πλαίσια ανάπτυξης και σύνδεσης του μαθήματος της Οικιακής Οικονομίας με όλα τα υπόλοιπα μαθήματα του Γυμνασίου. Ταυτόχρονα, είναι αναγκαία η κατανόηση της διαθεματικότητας και της σύνδεσης των άλλων μαθημάτων με το μάθημα της Οικιακής Οικονομίας ώστε να επιτευχθούν με επιτυχία οι στόχοι της πολιτείας που αφορούν στην ολιστική θεώρηση της γνώσης μέσω της διαθεματικότητας. Η ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΩΣ ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ «ΓΙΑ ΕΝΑ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ». Για να γίνει περισσότερο κατανοητή η έννοια της διαθεματικότητας πάνω στην οποία γράφτηκαν και τα νέα σχολικά διδακτικά πακέτα (ΦΕΚ 303 & , ΦΕΚ , Ιστοσελίδα Π.Ι.) πρέπει να γίνει μια αναφορά στο εισαγωγικό κείμενο του Σ. Αλαχιώτη που διετέλεσε εκείνο το διάστημα πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Μέσα από αυτό, φαίνονται καθαρά οι στόχοι της έννοιας της διαθεματικότητας και πως μπορεί να βοηθήσει στην δημιουργία ενός καλύτερου σχολείου. 5

6 Γράφει λοιπόν ο κ. Σ. Αλαχιώτης μεταξύ άλλων στο εισαγωγικό σημείωμα: «Το γενικό πλαίσιο χαρακτηρίζεται από δύο κυρίως παραµέτρους. Την ισόρροπη κάθετη κατανοµή της διδακτέας ύλης από τάξη σε τάξη, ένα νέο δηλαδή ενιαίο πλαίσιο προγραµµάτων σπουδών χωρίς άχρηστες επικαλύψεις και πρωθύστερα, και την εφικτή οριζόντια διασύνδεση των Αναλυτικών Προγραµµάτων Σπουδών (Α.Π.Σ.) των επιµέρους γνωστικών αντικειµένων, παράµετρος που τιτλοδοτήθηκε ως «διαθεµατική προσέγγιση». Πρέπει να υπογραµµισθεί ότι στην περίπτωση της εν λόγω διαθεµατικής προσέγγισης δεν καταργείται η αυτονοµία των µαθηµάτων (πλην της περίπτωσης της Ευέλικτης Ζώνης), τα οποία ωστόσο δικτυώνονται µε βασικές διαθεµατικές έννοιες και δραστηριότητες µε τέτοιο τρόπο ώστε να προβάλλεται η «παράµετρος της διαθεµατικότητας» στη σχολική πράξη (Π.Ι., 2003α, Αλαχιώτης 2002δ, Ματσαγγούρας 2002β, Καρατζιά. Σταυλιώτη, 2002, Θεοφιλίδης, 1997).» «Με τη διαθεµατικότητα λοιπόν αναπροσαρµόζονται στόχοι και µέθοδοι διδασκαλίας, ενώ δοµείται ανάλογα και το περιεχόµενο των µαθηµάτων στη βάση µιας ισόρροπης κάθετης και οριζόντιας κατανοµής της διδασκόµενης ύλης. Η διαδικασία αυτή ενισχύει την επιδιωκόµενη ουσιαστική γενική παιδεία και την ποιότητα της εκπαίδευσης, την ενιαία οργάνωση του περιεχοµένου των γνωστικών αντικειµένων και τις διερευνητικές προσεγγίσεις διδασκαλίας. Και τούτο διότι η προσπάθεια της ολιστικής προσέγγισης της γνώσης προκαλεί το ενδιαφέρον και, ταυτόχρονα, ανταποκρίνεται στην πολύπλευρη κοινωνική πραγµατικότητα, στις συµπεριφορές και στις εµπειρίες του µαθητή (CIDREE, 1999, Frey, 1998). Για να επιτευχθεί ο στόχος της διαθεµατικής προσέγγισης της γνώσης θεωρείται απαραίτητη µια µετατόπιση του «επίκεντρου» των Α.Π.Σ. και της διδασκαλίας από τη διδασκαλία του θέµατος (η χρήση θεµάτων προκειµένου οι σχετικές δραστηριότητες να µην είναι επιφανειακές ) για να προσεγγίζεται βαθύτερα η εννοιολογική κατανόηση, στο βαθµό που είναι εφικτό για κάθε θεµατική ενότητα των αυτοτελών µαθηµάτων (Erickson, 1998). Η Διαθεµατική Προσέγγιση, δηλαδή, η ολιστική κατάκτηση της γνώσης δίνει τη δυνατότητα στο µαθητή να συγκροτήσει ένα ενιαίο σύνολο γνώσεων και δεξιοτήτων που θα του επιτρέπει να αναπτύσσει προσωπική άποψη για θέµατα που σχετίζονται µεταξύ τους, µε ζητήµατα της καθηµερινής ζωής και να διαµορφώσει το δικό του κοσµοείδωλο, τη δική του κοσµοθεωρία και κοσµοαντίληψη (Αλαχιώτης, 2002δ, Lawton et al, 2000)» Και συνεχίζει «Η διαθεµατική προσέγγιση δεν µπορεί παρά να υποστηρίζεται από µεθόδους ενεργητικής απόκτησης της γνώσης, οι οποίες εφαρµόζονται κατά τη διδασκαλία κάθε γνωστικού αντικειµένου και εξειδικεύονται στις διαθεµατικές δραστηριότητες και σχέδια εργασίας, στο τέλος κάθε θεµατικής ενότητας. Η επιλογή µιας διαθεµατικής δραστηριότητας και η εκτίλυξη µιας συζήτησης κατά τη διδασκαλία µε συστηµατοποιηµένες προεκτάσεις σε άλλα θέµατα (µαθήµατα) διευκολύνεται από τη διάχυση της διαθεµατικότητας στο κείµενο του βιβλίου (όπου είναι 6

7 εφικτό) µέσα από τις λεγόµενες θεµελιώδεις διαθεµατικές έννοιες. Ένα σύνολο από διαθεµατικές έννοιες διευκολύνει την επικαιροποιηµένη γνώση καθώς οι µαθητές µπορούν να αντλήσουν από τη βάση γεγονότων και να αντιληφθούν καλύτερα τα διάφορα µοντέλα και τις σχέσεις των επιστηµών και των θεµάτων. Οι µαθητές λ.χ. αρχίζουν να κατανοούν συγκεκριµένα θέµατα όχι ως ένα σύνολο γεγονότων προς αποµνηµόνευση αλλά ως αντιπροσωπευτικά δείγµατα µιας µεγαλύτερης και πιο αφηρηµένης ιδέας, µιας διαθεµατικής έννοιας (Erickson, 1998). Τέτοιες θεµελιώδεις διαθεµατικές έννοιες, κοινές σε πολλές επιστήµες, υπάρχουν πολλές (π.χ. σύστηµα, µεταβολή, αλληλεπίδραση, οµοιότητα-διαφορά κ.ά.). Αυτές οι έννοιες χρησιµοποιούνται τόσο µέσα στο κείµενο του βιβλίου όσο και στις δραστηριότητες και τα σχέδια εργασίας για να γίνουν ευκολότερα οι απαιτούµενες προεκτάσεις του διδασκόµενου κάθε φορά µαθήµατος. θέµατος (Αλαχιώτης, 2002δ, Erickson, 1998). Λειτουργούν δηλαδή σαν ένα συνεκτικό δίκτυ πάνω στο οποίο δοµείται η ολιστική γνώση.» Σημ. Ο κ. Σταµάτης Αλαχιώτης ήταν Πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, Καθηγητής Γενετικής και πρώην Πρύτανης του Πανεπιστημίου Πατρών 7

8 8

9 ΣΤΟΧΟΙ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ (Σύμφωνα με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο) ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ(ΑΠΣ) - ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟ ΕΝΙΑΙΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ (ΔΕΠΠΣ) ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Σκοπός της διδασκαλίας του μαθήματος Γενικός σκοπός διδασκαλίας της Οικιακής Οικονομίας είναι η ανάπτυξη του ανθρώπου στο οικιακό περιβάλλον, την οικογένεια και την κοινότητα, δηλαδή προσφέρει γνώση για τη δημιουργία ενός φυσικού, κοινωνικού, οικονομικού, πολιτισμικού αλλά και αισθητικού περιβάλλοντος για την οικογένεια και το άτομο, με απώτερο σκοπό την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής και την ευημερία ατόμων, οικογενειών και κοινωνίας. Με άλλα λόγια, συμβάλλει στην ολόπλευρη, αρμονική και ισόρροπη ανάπτυξη των διανοητικών και ψυχοσωματικών δυνάμεων των μαθητών, ώστε, ανεξάρτητα από φύλο και καταγωγή, να έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες προσωπικότητες και να ζήσουν δημιουργικά. Γενικοί στόχοι ΓΥΜΝΑΣΙΟ Τάξη Α Η οικογένεια και ο κοινωνικός περίγυρος Να κατανοήσουν το θεσμό της οικογένειας και τη σημασία του για τη δημοκρατία, την κοινωνία και το κράτος. Να γνωρίσουν τις ιδιαιτερότητες και τα χαρακτηριστικά της ελληνικής οικογένειας. Να κατανοήσουν το ρόλο της οικογενειακής ανατροφής και διαπαιδαγώγησης και ακόμα να αναπτύξουν κοινωνικότητα, ικανότητα για συνεργασία και συλλογική προσπάθεια. Οικονομικά της οικογένειας Να αντιληφθούν τη σημασία των οικονομικών πόρων και τον οικονομικό ρόλο της οικογένειας. Διατροφή Να συνειδητοποιήσουν την σπουδαιότητα της διατροφής για επιβίωση, ανάπτυξη, υγεία και απόδοση στην εργασία. Να μάθουν για ποιους λόγους τρέφεται ο άνθρωπος και να αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις σχετικά με τα τρόφιμα, την ομαδοποίησή τους και τις σωστές επιλογές τροφίμων για την καθημερινή τους διατροφή. Αγωγή Υγείας Να γνωρίσουν τον εαυτό τους και να προσπαθήσουν να τον βελτιώσουν με την ανάλογη φροντίδα και καθαριότητα. Να αποκτήσουν καθημερινές συνήθειες υγιεινής. Να αναπτύξουν αυτοπεποίθηση και αυτοέλεγχο με σκοπό τη σωστή λήψη αποφάσεων. Πρόληψη Ατυχημάτων Να αποκτήσουν ειδικές επιστημονικές γνώσεις απαραίτητες για την αποφυγή, πρόληψη και αντιμετώπιση ατυχημάτων που μπορεί να συμβούν στο σπίτι, σε χώρους παιχνιδιού, εργασίας, στο δρόμο και αλλού. Να ασκηθούν στην κυκλοφοριακή αγωγή και να μάθουν να αποφεύγουν τη βία. 9

10 Κατοικία Να συνειδητοποιήσουν τη σημασία της κατοικίας για τον άνθρωπο. Να κατανοήσουν την αξία της παράδοσης στον τομέα της κατοικίας και να καλλιεργήσουν την καλαισθησία τους. Να αποκτήσουν γενικές γνώσεις σχετικά με τους κύριους τύπους και μορφές κατοικίας, τη λειτουργικότητα και την αισθητική του χώρου, καθώς και τον εξοπλισμό και την υγιεινή της κατοικίας. Ενδυμασία Να αποκτήσουν γενικές γνώσεις για την ενδυμασία, την ιστορική της εξέλιξη, για την ελληνική παραδοσιακή ενδυμασία, τους τύπους ενδυμασίας, τις πρώτες ύλες, καθώς και για τα κριτήρια επιλογής και την υγιεινή της ενδυμασίας. ΤΑΞΗ Β Οικιακή Οικονομία και Ελληνικός Πολιτισμός Να γνωρίσουν τον τρόπο ζωής των προγόνων μας. Να κατανοήσουν τη σημασία της Οικιακής Οικονομίας ως παράγοντα του Ελληνικού Πολιτισμού. Οργάνωση της Οικογενειακής ζωής Να αντιληφθούν τη σημασία της οργάνωσης για την ποιότητα ζωής του κάθε ανθρώπου και να κατανοήσουν ότι οικογένεια που δεν έχει οργανωτική δομή εμφανίζει ποικίλα προβλήματα (απώλεια χρόνου, χρήματος, άγχος, κ.ά.). Οικονομικά της Οικογένειας Να αντιληφθούν τα χαρακτηριστικά των τριών οικονομικών μονάδων (καταναλωτής, επιχείρηση, κράτος) και την οικονομική τους συμπεριφορά σε μια οικονομία. Να κατανοήσουν επίσης, τη λειτουργία της ελεύθερης αγοράς αγαθών και υπηρεσιών. Διατροφή και Διαιτολογία Να αποκτήσουν συνήθειες που θα βοηθήσουν να βελτιωθεί η υγεία, η ανάπτυξη και γενικά η ευημερία τους. Να αντιληφθούν πώς είναι δυνατό να γίνει πρόληψη σοβαρών προβλημάτων υγείας, που προκαλούν νοσηρότητα και θνησιμότητα στον πληθυσμό Οικολογία και Κατοικία Να κατανοήσουν τις βασικές έννοιες του ανθρώπινου περιβάλλοντος και να συνειδητοποιήσουν την αλλοίωση που υφίσταται το περιβάλλον από τον άνθρωπο. Σύγχρονη Οικοτεχνολογία Να κατανοήσουν τη σημασία της σύγχρονης οικοτεχνολογίας για την ελληνική οικογένεια και να διακρίνουν τις θετικές και αρνητικές της επιπτώσεις. Οικιακή Οικονομία - Αγωγή υγείας Να ενημερωθούν σχετικά με τα αίτια και τους τρόπους μετάδοσης και πρόληψης των συνηθέστερων νοσημάτων και ασθενειών. Να διαμορφώσουν θετικές στάσεις και συμπεριφορές προς τους πάσχοντες και τους ανθρώπους με ειδικές ανάγκες. Πρώτες βοήθειες Να αποκτήσουν γνώσεις απαραίτητες σχετικά με τα φάρμακα, τη σπουδαιότητά τους, αλλά και τις επιβλαβείς συνέπειές τους. Να αποκτήσουν γνώσεις και επιδεξιότητα για την άμεση αντιμετώπιση μερικών ατυχημάτων και την παροχή πρώτων βοηθειών. Προετοιμασία για το μέλλον 10

11 Να κατανοήσουν τη σημασία του θεσμού της οικογένειας, την ευθύνη και το ρόλο του κάθε ατόμου σε αυτή. Ειδικοί σκοποί Με τη διδασκαλία της Οικιακής Οικονομίας στο Γυμνάσιο επιδιώκονται οι παρακάτω επιμέρους ειδικοί σκοποί: Να κατανοήσουν οι μαθητές το θεσμό της οικογένειας, το ρόλο και τη σημασία του για το άτομο, τη δημοκρατία, την κοινωνία και το κράτος. Να ενημερωθούν και να κατανοήσουν το ρόλο των οικονομικών πόρων στην οικογένεια και να ευαισθητοποιηθούν για θέματα διατροφής και κατανάλωσης. Να γνωρίσουν τα χαρακτηριστικά των βασικών οικονομικών παραγόντων (καταναλωτής, παραγωγός, κράτος) και να μάθουν για την οικονομική τους συμπεριφορά σε μια οικονομία. Να κατανοήσουν τη λειτουργία της ελεύθερης αγοράς σήμερα. Να αναπτύξουν αυτογνωσία, αυτοπεποίθηση και αυτοέλεγχο με σκοπό την ορθή λήψη αποφάσεων αναφορικά με την προσωπική τους υγεία και την προστασία του εαυτού τους γενικότερα. Να αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις για τα τρόφιμα, τη σωστή διατροφή, καθώς και τη σύνταξη απλών διαιτολογίων. Να αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις για την αποφυγή, πρόληψη και αντιμετώπιση ατυχημάτων που μπορεί να συμβούν στο σπίτι, σε χώρους παιχνιδιού, εργασίας, στο δρόμο και αλλού. Να αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις για την ενδυμασία και την ιστορική της εξέλιξη, με σκοπό την καλλιέργεια της προσωπικότητάς τους και τη διαμόρφωση σωστής καταναλωτικής συμπεριφοράς. Να γνωρίσουν τον τρόπο ζωής των προγόνων μας και να συνειδητοποιήσουν το ρόλο της οικιακής οικονομίας ως παράγοντα του Ελληνικού πολιτισμού. Να γνωρίσουν θέματα οικολογίας και να ευαισθητοποιηθούν στα προβλήματα υπερεκμετάλλευσης των φυσικών πόρων και καταστροφής του περιβάλλοντος. Να αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις για τη σύγχρονη οικοτεχνολογία και να διαμορφώσουν θετικές στάσεις για τη χρήση της στη ζωή. Να αποκτήσουν γνώσεις και δεξιότητες για την άμεση αντιμετώπιση μερικών ατυχημάτων και την παροχή πρώτων βοηθειών. Να γνωρίσουν τα βασικά χαρακτηριστικά του Ελληνικού Οικογενειακού δικαίου και να το συσχετίσουν με τις διάφορες μορφές ανθρωπίνων δικαιωμάτων (δικαιώματα του παιδιού, της γυναίκας κ.ο.κ.). Να αποκτήσουν γνώσεις για την ατομική υγιεινή και την αποφυγή χρήσης εθιστικών ουσιών. Να πάρουν στοιχεία οικογενειακού προγραμματισμού για ένα επιτυχημένο μέλλον. Προτεινόμενα διαθεματικά σχέδια εργασίας Θέμα: Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Οργάνωση ατομικών και ομαδικών εργασιών με καθήκοντα τη συγκέντρωση θεμάτων από την τηλεόραση, το ραδιόφωνο, τις εφημερίδες και τα περιοδικά, με σκοπό τη δημιουργία διαφημιστικών σποτ. Γίνονται συγκρίσεις μεταξύ νέων και παλιών θεμάτων, σύνθεση κειμένων, σκηνικών και ερμηνειών. Θεμελιώδεις διαθεματικές έννοιες: Διάσταση, Επικοινωνία, Αλληλεπίδραση, Ομοιότητα-Διαφορά, Μεταβολή κ.λπ. 11

12 Προεκτάσεις στην Αισθητική αγωγή, Γλώσσα, Τεχνολογία, Πληροφορική, Ξένες Γλώσσες, Φυσική Αγωγή. Θέμα: Ομάδες Τροφίμων. Εκπόνηση ατομικών και ομαδικών εργασιών με καθήκοντα τη συγκέντρωση πληροφοριών για κάθε τρόφιμο, συλλογές εικόνων από αρχαία αγγεία, συλλογές κειμένων από αρχαίους συγγραφείς, σύνθεση κατάλληλων σκηνικών και κοστουμιών, με σκοπό τη δημιουργία μιας θεατρικής παράστασης που να παρουσιάζει τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των ομάδων τροφίμων. Θεμελιώδεις διαθεματικές έννοιες: Διάσταση, Αλληλεπίδραση, Ομοιότητα-Διαφορά, Μεταβολή, Μονάδα-Σύνολο, κ.λπ. Προεκτάσεις στην Αισθητική Αγωγή, Τεχνολογία, Γλώσσα, Βιολογία, Χημεία. Θέμα: Ιστορική εξέλιξη της κατοικίας. Ανάληψη ατομικών και ομαδικών εργασιών με καθήκοντα τη συγκέντρωση πληροφοριών από περιοδικά και βιβλία, συλλογή εικόνων, κατασκευές, συγκριτική παρουσίαση και ερμηνεία. Θεμελιώδεις διαθεματικές έννοιες: Διάσταση, Ομοιότητα-Διαφορά, Μεταβολή, Μονάδα-Σύνολο, Πολιτισμός κ.λπ. Προεκτάσεις στην Αισθητική Αγωγή, Ιστορία, Γλώσσα, Γεωγραφία, Τεχνολογία. Θέμα: Ιστορική εξέλιξη της ενδυμασίας. Οργάνωση ατομικών και ομαδικών εργασιών με καθήκοντα τη συγκέντρωση στοιχείων από περιοδικά και βιβλία, συλλογή εικόνων από αρχαία αγγεία ή ανάγλυφα, συλλογή σύγχρονων φωτογραφιών από τοπικές ενδυμασίες, με σκοπό τη δημιουργία ανάλογης έκθεσης στο χώρο του σχολείου. Θεμελιώδεις διαθεματικές έννοιες: Διάσταση, Επικοινωνία, Ομοιότητα-Διαφορά, Μεταβολή, Μονάδα-Σύνολο, Πολιτισμός κ.λπ. Προεκτάσεις στην Αισθητική Αγωγή, Ιστορία, Γλώσσα, Γεωγραφία. Προτεινόμενα διαθεματικά σχέδια εργασίας Θέμα: Ελληνική παραδοσιακή διατροφή Ήθη, έθιμα, παραδόσεις του Ελληνικού λαού: Οργάνωση ατομικών και ομαδικών εργασιών με καθήκοντα τη συγκέντρωση στοιχείων και εικόνων από περιοδικά και βιβλία, από αρχαία κείμενα, από προφορικές αφηγήσεις γεροντότερων, με σκοπό τη δημιουργία έκθεσης με τοπικά εδέσματα και τοπικά έθιμα και παραδόσεις. Θεμελιώδεις διαθεματικές έννοιες: Διάσταση, Αλληλεπίδραση, Επικοινωνία, Ομοιότητα- Διαφορά, Μεταβολή, Μονάδα-Σύνολο, Πολιτισμός κ.λπ. Προεκτάσεις στην Αισθητική Αγωγή, Φυσική Αγωγή, Ιστορία, Γλώσσα, Γεωγραφία, Θρησκευτικά. Θέμα: Η επιβάρυνση του περιβάλλοντος: Ανάληψη ατομικών και ομαδικών εργασιών με καθήκοντα την καταγραφή της σημερινής κατάστασης του περιβάλλοντος, συλλογή εικόνων από περιοδικά, βιβλία, και εφημερίδες για το περιβάλλον πριν και μετά την έκρηξη της βιομηχανικής επανάστασης, συγκριτική παρουσίαση, συλλογή στοιχείων από Δημόσιους και Διεθνείς Οργανισμούς, προσωπικές μαρτυρίες κατοίκων της περιοχής, μέτρα προστασίας. Θεμελιώδεις διαθεματικές έννοιες: Διάσταση, Αλληλεπίδραση, Ομοιότητα-Διαφορά, Μεταβολή, Πολιτισμός, Σύστημα κ.λπ. Προεκτάσεις στην Αισθητική Αγωγή, Φυσική, Χημεία, Γλώσσα, Γεωγραφία, Τεχνολογία, Περιβαλλοντική Αγωγή, Πληροφορική. 12

13 Θέμα: Ανακύκλωση: Εκπόνηση ατομικών και ομαδικών εργασιών με καθήκοντα την κατασκευή αφισών, τη συγκέντρωση στοιχείων και εικόνων από περιοδικά, βιβλία και εφημερίδες για τη χρησιμότητα και τις τεχνικές ανακύκλησης, τα υλικά που ανακυκλώνονται, τη διάθεση ανακυκλωμένων προϊόντων, με σκοπό την καλύτερη διάθεση των αποβλήτων της οικογένειας και των ίδιων των μαθητών στο σχολείο. Π.χ., κατασκευή κάδου περισυλλογής άδειων κουτιών αλουμινίου από αναψυκτικά, κάδου περισυλλογής άδειων μπαταριών κ.λπ. Θεμελιώδεις διαθεματικές έννοιες: Διάσταση, Αλληλεπίδραση, Ομοιότητα-Διαφορά, Μονάδα- Σύνολο, Μεταβολή, Πολιτισμός, Σύστημα κ.λπ. Προεκτάσεις στην Αισθητική Αγωγή, Φυσική, Χημεία, Τεχνολογία, Περιβαλλοντική Αγωγή. Θέμα: Φαρμακείο σχολείου: Οργάνωση ατομικών και ομαδικών εργασιών με καθήκοντα την κατασκευή αφισών, συγκέντρωση στοιχείων για τη χρησιμότητα των φαρμάκων και τη σωστή χρήση τους σε χρόνιες ή επείγουσες καταστάσεις, με σκοπό τη δημιουργία φαρμακείου στο σχολείο με τα απαραίτητα πράγματα για παροχή πρώτων βοηθειών. Θεμελιώδεις διαθεματικές έννοιες: Αλληλεπίδραση, Μεταβολή, Μονάδα-Σύνολο, Σύστημα κ.λπ. Προεκτάσεις στην Αισθητική Αγωγή, Χημεία, Φυσική Αγωγή, Αγωγή Υγείας. 13

14 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Διδακτική μεθοδολογία (ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ) Σε γενικές γραμμές η μαθητοκεντρική διδασκαλία επιβάλλεται κατά τη διδασκαλία των διδακτικών ενοτήτων του γνωστικού αντικειμένου της Οικιακής Οικονομίας. Καλά θα είναι να συμμετέχουν οι μαθητές και οι μαθήτριες ενεργά. Η τάξη ανάλογα με τη διδακτική ενότητα μπορεί να χωρίζεται σε ομάδες εργασίας. Οι μαθητές μπορούν να καταγράφουν τις προσωπικές τους εμπειρίες και να ανταλλάσσονται απόψεις. Έτσι θα παροτρύνονται να μαθαίνουν από αυτές. Με παραδείγματα που αναφέρονται από τους ίδιους τους μαθητές είναι δυνατό να εντοπίζονται διάφορα προβλήματα και να προτείνονται λύσεις. Καλά θα είναι να γίνεται περιγραφή ρόλων και να εντοπίζονται λανθασμένες πρακτικές, τάσεις και συμπεριφορές. Με μικροέρευνες από μαθητές είναι δυνατό να βγουν συμπεράσματα και από αυτά να ξεκινήσει ή να διεξαχθεί η διδασκαλία μιας ή περισσοτέρων ενοτήτων. Οι μαθητές είναι δυνατό να ερμηνεύσουν ή και να υποδυθούν ρόλους. Έτσι μαθαίνουν ιδιότητες, χαρακτηριστικά, εκφράζουν τάσεις και δίνουν μηνύματα. Από την άλλη πλευρά καταγράφουν και φέρνουν προς κρίση μηνύματα από τα διάφορα Μ.Μ.Ε. Με τον τρόπο αυτό είναι δυνατό να βρεθούν τρόποι ελέγχου των επιθυμιών, λήψης αποφάσεων, ανάπτυξης κριτικής και δημιουργικής σκέψης, ανάπτυξης πρωτοβουλιών κ.ά. Με μικρές δημιουργικές συνθετικές εργασίες, ομαδικές ή ατομικές αναπτύσσεται η προσωπικότητα των μαθητών (παρουσίαση στην τάξη) καθώς και η συνεργασία και άμιλλα μεταξύ τους. Ασκούνται με ειδικά λογισμικά πακέτα. Συμμετέχουν στις διάφορες δραστηριότητες του σχολείου και μαθαίνουν διαμέσου αυτών όπως π.χ. με την Αγωγή Υγείας, την Προστασία περιβάλλοντος, την ανακύκλωση, Προληπτικές ασκήσεις (ατυχημάτων, πυρκαγιάς, πλημμύρας, σεισμού κ.ά.) Ύστερα από συνεννόηση με το Διευθυντή του σχολείου και τις απαραίτητες ενέργειες και εφόσον οι συνθήκες το επιτρέπουν, είναι δυνατό να γίνονται επισκέψεις (σε παιδικούς σταθμούς, λαϊκή ή κεντρική αγορά, εργοστάσια, συνεταιρισμούς εργαστήρια, μουσεία, τοπικές βιοτεχνίες και αλλού). Επίσης είναι δυνατό να προσκληθούν ειδικοί επιστήμονες όπως π.χ. Οδοντίατρος, Νοσηλευτής κ.ά. Τέλος συνιστάται να χρησιμοποιούνται ερωτήσεις κρίσης και με τις εφαρμογές κατά μάθημα, τις σχετικές κατασκευές και παρασκευές θα επιτυγχάνονται οι επί μέρους στόχοι του γνωστικού αντικειμένου ευχάριστα και αποτελεσματικά. 14

15 ΣΧΕΔΙΟ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Η πρόταση που ακολουθεί ως βοηθητικό υλικό για την επεξεργασία του μαθήματος της Οικιακής Οικονομίας αποτελεί μόνο το έναυσμα για περαιτέρω σκέψη και επεξεργασία. Η διδασκαλία ενός μαθήματος τόσο «ζωντανού» όσο η Οικ. Οικ. δεν μπορεί να έχει «συνταγές» παρά μόνο προτάσεις, τις οποίες ο νοήμων εκπαιδευτικός θα μελετήσει, θα αξιολογήσει και θα εφαρμόσει με όποιο τρόπο ο ίδιος κρίνει ως πιο χρήσιμο για την δική του τάξη. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να προετοιμάζει τη ενότητα την οποία θα διδάξει προκειμένου να την προσαρμόζει στις εκάστοτε εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών του υπολογίζοντας τις ειδικές εκπαιδευτικές και κοινωνικές συνθήκες στις οποίες βρίσκονται και οι μαθητές αλλά και η σχολική κοινότητα. Σε κάθε περίπτωση κάθε μια διδακτική ώρα είναι τελείως διαφορετική από την προηγούμενη ακόμη κι αν πρόκειται για την ίδια διδακτική ενότητα. Ένα γενικό πλάνο προετοιμασίας και επεξεργασίας ενός μαθήματος είναι το παρακάτω: 1. Τίτλος μαθήματος. Προσδιορίζει το θέμα διδασκαλίας και δίνει την πρώτη ιδέα για το μάθημα που θα ακολουθήσει. 2. Γενικοί στόχοι- ειδικοί στόχοι. Είναι απαραίτητοι προκειμένου να προσδιορισθεί η μεθοδολογία που θα ακολουθηθεί. Οι γενικοί στόχοι είναι εκείνοι που αναφέρονται στο Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών. Εκτός όμως από αυτούς, και σε κάθε περίπτωση εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι σκόπιμο να θέτονται και ειδικότεροι εκπαιδευτικοί στόχοι οι οποίοι καθορίζονται από τις διαφορετικές απαιτήσεις της κάθε τάξης και του ανθρώπινου υλικού που υπάρχει εκεί, αλλά και από πολλούς άλλους παράγοντες που γενικά επηρεάζουν την εκπαιδευτική διαδικασία. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πάντα ότι έχουμε μια νέα τάξη κάθε φορά να διαχειριστούμε, νέους μαθητές- προσωπικότητες οι οποίοι έχουν πάντα διαφορετικές προσλαμβάνουσες από την προηγούμενη τάξη που είχαμε διδάξει για τελευταία φορά αυτό το μάθημα. Ακόμη και σε μια τάξη που έχει όμως διαφορετικά τμήματα το ανθρώπινο υλικό είναι διαφορετικό σε κάθε περίπτωση και σε κάθε χρονική στιγμή. Έτσι, έχει πολύ μεγάλη σημασία η μελέτη των γενικών στόχων που ήδη υπάρχουν γραμμένοι στο βιβλίο του μαθητή και στο βιβλίο του καθηγητή αλλά και ο προσδιορισμός των δικών μας ειδικότερων στόχων ανάλογα την τάξη, τις ειδικές ανάγκες των μαθητών και του σχολείου ή όποιων άλλων ειδικών συνθηκών διαγνωστούν. Είναι σκόπιμο να θυμόμαστε πάντα ότι «ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΕΜΨΥΧΟ ΥΛΙΚΟ, ΕΙΝΑΙ ΨΥΧΕΣ και περιμένουνε από μας το καλύτερο για την αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής τους, της ζωής των οικογενειών τους και της κοινότητας στην οποία ζουν, μεγαλώνουν και αναπτύσσονται. Σε καμιά πάντως περίπτωση δεν επιτρέπεται να ξεκινάει ο εκπαιδευτικός το μάθημα χωρίς να έχει θέσει από πριν τους στόχους του. 3. Αφορμή επεξεργασίας. Η αφορμή για το νέο εκπαιδευτικό υλικό είναι πολύ σημαντική μια και είναι το σημείο που θα δώσει στον εκπαιδευτικό την ευκαιρία να κεντρίσει το ενδιαφέρον των μαθητών και εκείνοι με την σειρά τους να τον ακολουθήσουν στο εκπαιδευτικό «ταξίδι» της γνώσης που θα του προσφέρει. Η αφορμή μπορεί να είναι μια φωτογραφία, μια φράση, ένα ποίημα ή ένα άρθρο, μια τηλεοπτική εκπομπή, ένα θέμα που ενδιαφέρει την σχολική κοινότητα ή ότι άλλο 15

16 θεωρεί ο καθηγητής Οικιακής Οικονομίας ότι είναι χρήσιμο για το ξεκίνημα του μαθήματος. Ακόμη και οι λέξεις κλειδιά που υπάρχουν στα νέα διδακτικά εγχειρίδια μπορεί να αποτελέσουν αφορμές επεξεργασίας του μαθήματος. Να σημειωθεί ότι ο καθηγητής ΔΕΝ σταματάει να είναι καθηγητής όταν φεύγει από την τάξη. Αντίθετα, πρέπει να έχει τις αισθήσεις του σε ετοιμότητα προκειμένου να εντοπίζει πάντα εκείνα που θα του είναι χρήσιμα στην εκπαιδευτική διαδικασία. 4. Μεθοδολογία. Η μεθοδολογία είναι ο τρόπος με τον οποίο ο καθηγητής Οικ. Οικ θα αναπτύξει και θα επεξεργαστεί το μάθημα. Τα εποπτικά μέσα εδώ είναι πολύ χρήσιμα και επιβάλλονται. Το πιο απλό είναι ο πίνακας, που με την χρήση χρωματιστών κιμωλιών μπορεί να μετατραπεί σε πολύ σημαντικό εποπτικό μέσο. Με πολύπλοκα σχέδια, σχήματα, βελάκια, πολύχρωμα ανθρωπάκια ή ότι άλλο φανταστεί ο καθηγητής το μάθημα αποκτάει ενδιαφέρον για τους μαθητές και γίνεται ευκολότερη η κατανόηση και η απορρόφηση του. Έχοντας βέβαια υπόψη την ανάπτυξη της τεχνολογίας πρέπει να αναφερθούν ως απαραίτητες η προβολή ταινιών ή ντοκιμαντέρ, η χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή με την χρήση διαφανειών, παρουσιάσεων και του διαδικτύου ως συμπληρωματικές ενισχυτικές ενέργειες σε όποια μεθοδολογία αποφασιστεί να ακολουθηθεί. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει πάντα σαφής στόχος ειδικά όταν χρησιμοποιηθεί κάτι από τα παραπάνω. Σε αυτές τις περιπτώσεις επιβάλλεται να υπάρχει φύλλο εργασίας προκειμένου η εργασία που θα πραγματοποιηθεί να είναι ενεργητική και όχι μια παθητική παρακολούθηση στην οποία οι μαθητές θα βαρεθούν και δεν θα δραστηριοποιηθούν ουσιαστικά. Φυσικά υπάρχουν πολλές μεθοδολογίες που ένας εκπαιδευτικός μπορεί να χρησιμοποιήσει, για το μάθημα όμως της Οικιακής Οικονομίας προτείνεται ως γενικότερη μορφή μεθοδολογίας η βιωματική μέθοδος, στην οποία περικλείονται και η μέθοδος Project ή σχεδίων εργασίας και η ομαδοσυνεργατική μέθοδος. 5. Συνεχής αξιολόγηση- έλεγχος-αυτοαξιολόγηση- πιθανές διορθωτικές κινήσεις. Σε όλη την διάρκεια του μαθήματος ο καθηγητής οφείλει να ελέγχει αν οι μαθητές κατανοούν το εκπαιδευτικό υλικό που επεξεργάζονται, να αξιολογεί την διαδικασία και κατά συνέπεια να κάνει και αυτοαξιολόγηση. Έτσι θα μπορέσει να κάνει τις διορθωτικές κινήσεις που ίσως είναι σκόπιμες να γίνουν αν οι μαθητές δυσκολεύονται να απορροφήσουν το προσφερόμενο υλικό, αλλάζοντας μεθοδολογία ή απλοποιώντας το λόγο και τις ερωτήσεις του προς τους μαθητές. 6. Ανακεφαλαίωση. Είναι απαραίτητη προκειμένου να δοθεί μια τελική ολοκληρωμένη εικόνα του προσφερόμενου διδακτικού υλικού. 16

17 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ ΣΤΗΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Η Οικιακή Οικονομία είναι ένα από τα μαθήματα από εκείνα που θεωρούνται «δευτερεύοντα» στο Γυμνάσιο. Παρόλα αυτά είναι ένα μάθημα που προσφέρει πολλά στην ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών και που αν διδαχθεί με βιωματικό τρόπο σίγουρα έχει περισσότερο ουσιαστικά αποτελέσματα. Η Οικιακή Οικονομία είναι ένα από τα μαθήματα που διδάσκονται στην Πρώτη και Δευτέρα τάξη του Γυμνασίου. Ας θυμηθούμε τι είναι η Οικιακή Οικονομία. Ο ορισμός που ακολουθεί είναι εκείνος που συντάχθηκε από την Διεθνή Ομοσπονδία Οικιακής Οικονομίας στην Ιρλανδία, το Όμως, η πρώτες παρουσίες της επιστήμης της Οικιακής Οικονομίας βρίσκονται στην Αρχαία Ελλάδα. Έτσι, το βιβλίο του Ξενοφώντα «ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ» αναφέρεται στις αρχές της επιστήμης της Οικιακής Οικονομίας, μέσα από τις συμβουλές που δίνει ο Σωκράτης στον Ισχόμαχο για την διαπαιδαγώγηση της συζύγου του στο ξεκίνημα του γάμου τους. Μπορεί λοιπόν ο «ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ» να θεωρηθεί το «ευαγγέλιο» της Οικιακής Οικονομίας κάνοντας και πάλι εμάς τους Έλληνες περήφανους για την καταγωγή μας. Η Οικιακή Οικονομία είναι η επιστήμη που αξιοποιεί, αναπτύσσει και οργανώνει τις ανθρώπινες ικανότητες και τα υλικά αγαθά για την παρούσα και την μελλοντική ευημερία του ατόμου, της οικογένειας της κοινότητας και των κοινωνικών ιδρυμάτων. Είναι φανερό ότι η Οικιακή Οικονομία στοχεύει στην καλύτερη αξιοποίηση των διαθέσιμων σε κάθε περίπτωση πόρων, είτε υλικοί είτε ανθρώπινοι αυτοί είναι, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα αναβάθμισης της ποιότητας της καθημερινής ζωής του ανθρώπου. Η σύγχρονη καταναλωτική καθημερινότητα έχει οδηγήσει τους ανθρώπους σε υπερβολή όσο αφορά στην συμπεριφορά τους και κατά συνέπεια στους γνωστούς προβληματισμούς για το μέλλον και τη στάση του ανθρώπου και των κοινωνιών στην πιθανότητα ανεπάρκειας και στέρησης νέων πόρων. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι ένας από τους σύγχρονους κλάδους της επιστήμης της Οικιακής Οικονομίας αναφέρεται με τον όρο Ανθρωποοικολογία, ένας όρος που σαφώς εμπεριέχει όλους τους προβληματισμούς για το μέλλον του ανθρώπου. Με το ίδιο ακριβώς σκεπτικό, η επιστήμη της Οικιακής Οικονομίας ενδιαφέρεται ιδιαίτερα με τον τομέα των οικονομικών και σε επίπεδο μικροοικονομίας αλλά και σε επίπεδο μακροοικονομίας στοχεύοντας έτσι στην καλύτερη διαχείριση των οικονομικών του καταναλωτή ατομικά, αλλά και της οικογένειας σε ομαδικό επίπεδο. Η διδασκαλία επομένως του μαθήματος της Οικιακής Οικονομίας στοχεύει στην εκμάθηση όλων εκείνων των μεθόδων που οδηγούν στην βελτίωση της ποιότητας της καθημερινής ζωής των μαθητών αλλά και των οικογενειών τους ώστε να ελαχιστοποιηθούν τα προβλήματα που μπορεί να παρουσιαστούν στο άμεσο ή και έμμεσο μέλλον από την απουσία ή έλλειψη πόρων, αναγκαίων για την επιβίωση του ανθρώπου και της οικογένειας σε αποδεκτό και σαφώς υψηλό επίπεδο. Τα θέματα με τα οποία ασχολείται το μάθημα της Οικιακής Οικονομίας και στις δυο τάξεις του Γυμνασίου είναι η διατροφή, τα οικονομικά καταναλωτή αλλά και της οικογένειας, οι κοινωνικές και διαπροσωπικές σχέσεις, η κατοικία γενικά αλλά 17

18 και το περιβάλλον και η προστασία του. Υπάρχουν ακόμη θέματα Αγωγής Υγείας, υγιεινής και πρώτων βοηθειών αλλά και σεξουαλικής αγωγής. Είναι φανερό ότι όλα αυτά είναι θέματα που άπτονται της καθημερινής ζωής των μαθητών-εφήβων και μελλοντικών ενηλίκων και προσπαθούν κάθε λεπτό διδασκαλίας να προσδώσουν στους μαθητές όλα εκείνα τα εφόδια και τις γνώσεις για να μπορέσουν εκείνοι να βοηθηθούν και να κάνουν τις σωστές επιλογές. Ένας από τους βασικούς στόχους της διδασκαλίας της Οικιακής Οικονομίας είναι η ενίσχυση της προσωπικότητας των μαθητών και η αλλαγή στάσεων και συμπεριφορών ώστε οι ίδιοι οι μαθητές να μπορούν να επιλέγουν και να αποφασίζουν. Ακριβώς γι αυτό το λόγο είναι σκόπιμο η διδασκαλία του μαθήματος να γίνεται με βιωματικό τρόπο στοχεύοντας στην άμεση ανάμειξη του συναισθήματος στην όλη διαδικασία. Έχει αποδειχθεί ότι μόνο όταν οι μαθητές εμπλέκονται άμεσα οι ίδιοι στην εκπαιδευτική διαδικασία και με συνεχείς αυτενέργειες τους στα θέματα που διδάσκονται μπορεί να υπάρχει η μεγαλύτερη δυνατότητα απόκτησης των γνώσεων που διδάσκονται. Το συγκεκριμένο μάθημα θεωρείται από τους μαθητές «εύκολο». Ο λόγος είναι ότι ασχολείται με θέματα στα οποία οι μαθητές έχουν πρόσβαση στην καθημερινότητα τους και δεν εμπεριέχουν δύσκολους όρους και ασάφειες. Έτσι, είναι ευκολότερο να εντρυφήσει ο διδάσκων με βιωματικές μεθόδους προσπαθώντας να εμπλέξει τους μαθητές του σε συζητήσεις. Η μεθοδολογία που μπορεί να χρησιμοποιηθεί περιλαμβάνει : Χωρισμό σε υποομάδες εργασίας Αυτό μπορεί να γίνει σε μεγάλες ενότητες αλλά και στο καθημερινό μάθημα. Να δοθούν απλά στοιχεία και οι ομάδες εργασίας που θα δημιουργηθούν να ασχοληθούν με ένα επιμέρους θέμα. Ένα παράδειγμα είναι η σύνταξη διαιτολογίου. Σε κάθε υποομάδα μπορεί να δοθεί μια διαφορετική ομάδα ηλικιών για την οποία οι μαθητές θα συντάξουν ένα απλό διαιτολόγιο. Συζήτηση Θεωρείται ο βασικότερος τρόπος βιωματικής διδασκαλίας. Ο διδάσκων εμπλέκει τους μαθητές σε συζητήσεις ξεκινώντας από τα βιώματα που οι ίδιοι έχουν στα θέματα που ασχολούνται κάθε φορά. Μια τέτοια βιωματικού τρόπου συζήτηση μπορεί να είναι η αφορμή για το ξεκίνημα μιας νέας διδακτικής ενότητας αλλά και η σύνδεση με τα προηγούμενα μαθήματα που έχουν διδαχθεί. Επίσης, μπορεί να αποτελεί και την αξιολόγηση και τον έλεγχο της αλλαγής στάσης και συμπεριφοράς που έχει επιτευχθεί κατά την διάρκεια της διδασκαλίας του μαθήματος της Οικιακής Οικονομίας. Καταιγισμό εννοιών Όλες οι έννοιες από εκείνες που είναι απαραίτητο να διδαχθούν μπορεί να οριοθετηθούν και να αποδοθούν από τους ίδιους τους μαθητές με τον καταιγισμό. Ο καταιγισμός βοηθά τους μαθητές στην άμεση απόδοση της σκέψης τους, στην κατηγοριοποίηση των εννοιών και τελικά στην δυνατότητα όλων να συμμετάσχουν στην συζήτηση. Επιτυγχάνεται έτσι η αύξηση αυτοεκτίμησης μια και ο καταιγισμός εννοιών δεν απαιτεί από τους μαθητές το μέγιστο της απόδοσης τους αλλά απλά την συμμετοχή τους στη διαδικασία. Ο διδάσκων είναι εκείνος που θα αναλάβει να 18

19 βοηθήσει τους μαθητές να ξεχωρίσουν τις έννοιες και να εξάγουν μόνοι τους τους σωστότερους ορισμούς. Έρευνες- καταγραφή στοιχείων και συνηθειών Είναι πολύ σημαντικό και ουσιαστικό να γίνεται μόνο από τους μαθητές και για ολόκληρη την τάξη. Η καταγραφή στοιχείων και συνηθειών βοηθά στην αναγνώριση αξιών, αρχών και ιδεών της ελληνικής κοινωνίας. Βοηθά πολύ έτσι, στην συνειδητοποίηση της ατομικότητας αλλά και των ιδιαίτερων στοιχείων που αναγνωρίζονται και αποτελούν ειδικά στοιχεία της κάθε οικογένεια και της κάθε ελληνική κοινότητα. Συνεντεύξεις Αυτή η διαδικασία μπορεί να γίνει σε ατομικό αλλά και σε ομαδικό επίπεδο. Συντελεί στην προσπάθεια συνειδητοποίησης των βασικών αρχών της ελληνικής παράδοσης όταν συνδυάζεται με συνεντεύξεις των ηλικιωμένων ατόμων των οικογενειών και ερευνάται με αυτό τον τρόπο η αλληλεπίδραση των γενεών στους τομείς που εξετάζει η Οικιακή Οικονομία. Είναι πολύ ευκολότερο να διαπιστωθούν με αυτό τον τρόπο οι αλληλεπιδράσεις στην κοινωνία και στους χώρους που οι άνθρωποι κινούνται αλλά και να διαπιστωθούν ευκολότερα οι αλλαγές που μπορεί να επέλθουν στις στάσεις και στις συμπεριφορές. Γενικότερα αποκτάει μεγαλύτερη αξία η έννοια της παράδοσης και της διατήρησης ενώ γίνεται η όλη διαδικασία πολύ διασκεδαστική για τους μαθητές. Προσωπική εμπλοκή με συζήτηση όλων των μερών διδασκαλίας Σε όλες τις μεθόδους βιωματικής μάθησης είναι απαραίτητη η προσωπική εμπλοκή όλων των μερών διδασκαλίας. Κρίνεται σκόπιμο ο διδάσκων να είναι ο πρώτος που θα εμπλακεί παρασύροντας έτσι και τους μαθητές του στην πορεία της συζήτησης και της καταγραφής βιωματικών καταστάσεων και αφηγήσεων. Καταγραφή προσωπικών συναισθημάτων Είναι πολύ σημαντικό για όλα τα μέρη της διδασκαλίας να υπάρξει θετικό συναίσθημα. Μόνο έτσι η διδασκαλία θα έχει την καλύτερη επιτυχία των στόχων της και είναι σίγουρο ότι θα επιτευχθεί η καλύτερη δυνατή επικοινωνία. Εξάλλου, η αύξηση της συναισθηματικής νοημοσύνης οδηγεί σε αποδεδειγμένα αύξηση της νοημοσύνης των μαθητών. Η προσωπική συναισθηματική εμπλοκή, η διήγηση προσωπικών καταστάσεων και βιωμάτων που οδηγούν σε αύξηση του θετικού συναισθήματος είναι σκόπιμη και αναγκαία. Καταγραφή συμπεριφορών και στάσεων Η συνεχής καταγραφή συνηθειών, συμπεριφορών και στάσεων σε όλους τους τομείς που αναφέρονται τα θέματα της Οικιακής Οικονομίας αποτελεί βασικό σημείο απόκτησης γνώσεων και προσδοκίας αλλαγής λανθασμένων συνηθειών. Σε συνδυασμένο με τη λήψη του γνωστικού αντικειμένου είναι περισσότερο πιθανό να υπάρξουν οι επιθυμητές και προσδοκώμενες αλλαγές. Χρήση διαδικτύου- ηλεκτρονικών υπολογιστών Οι νέες μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν στην διδασκαλία και χρησιμοποιούνται με τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή και του διαδικτύου αποκτάει ιδιαίτερη σημασία ειδικά όταν το κοινό του εκπαιδευτικού είναι έφηβοι που έχουν μεγάλη σχέση και οικειότητα με την σύγχρονη τεχνολογία. Μέσα από το 19

20 διαδίκτυο μπορεί να αναπτυχθεί περισσότερο ο χώρος της επιστήμης και να ερευνηθούν τα παγκόσμια δεδομένα σε θέματα που απασχολούν τους μαθητές μέσα από το μάθημα. Επίσης υπάρχει η δυνατότητα ανταλλαγής γνώσεων και απόψεων με άλλους εφήβους στην χώρα ή και στο εξωτερικό με αντίστοιχα Ευρωπαϊκά Προγράμματα όπως π.χ. το e-twinning. Ενισχύεται έτσι η ιδιαιτερότητα των ελληνικών συνηθειών και μπορεί για άλλη μια φορά να συνειδητοποιηθεί η αξία τους και η αναγκαιότητα τους για την ελληνική κοινωνία. Χρήση διαφανειών παρουσιάσεων (power point) φωτογραφιώνdvd- video Αποτελεί έναν απλό τρόπο αφορμής εισαγωγής σε θεματική ενότητα διδασκαλίας. Αποκτάει ακόμη μεγαλύτερη σημασία όταν αποτελεί προσωπικό αρχείο κάποιου από τους εμπλεκόμενους στη διαδικασία της διδασκαλίας και αν επίσης συνδυάζεται με κάποια ιστορία βιωματικού επιπέδου που αναφέρεται σε ενίσχυση συναισθηματικού βιώματος με σκοπό την αύξηση των γνώσεων και της πιθανής αλλαγής στάσης ή συμπεριφοράς. Οι διαφάνειες αποτελούν αντικατάσταση του μαυροπίνακα και βοηθούν στην καλύτερη συγκέντρωση και αφοσίωση των μαθητών στο μάθημα ειδικά αν είναι σχεδιασμένες με χιούμορ και με κίνηση. Καταγραφή διαφημίσεων και σχετικών καταχωρήσεων από τα ΜΜΕ Αποτελεί σύνδεση του μαθήματος με την καθημερινότητα και την επικαιρότητα. Μπορεί να αποτελέσει αφορμή για διάλογο με σημαντικά αποτελέσματα. Μπορεί να χρησιμοποιηθούν αρνητικές ή θετικές καταχωρήσεις ή διαφημίσεις και είναι εύκολο κάποτε να υπάρξουν και πάλι συναισθηματική εμπλοκή ή και συνειδητοποίηση αλλαγής συνηθειών. Η γνώση στην περίπτωση αυτή μπορεί να συναντήσει την πραγματικότητα που υπάρχει γύρω και αυτό αποτελεί συνειδητοποίηση της προσέγγισης της Οικιακής Οικονομίας στην καθημερινή ζωή των εφήβων και των πολιτών γενικά. Με όλους αυτούς τους τρόπους η διδασκαλία του μαθήματος μπορεί να γίνει περισσότερο ελκυστική στους μαθητές αλλά και πιο κατανοητή. Οι μαθητές μπορούν να εκφραστούν με μεγαλύτερη ευκολία, να ξεπεράσουν πιθανά αισθήματα ντροπής και μειονεξίας, να συνδεθούν συναισθηματικά μεταξύ τους αλλά και με τους καθηγητές, να νιώσουν την ιδιαιτερότητα τους και να αυξηθεί η αυτοεκτίμηση τους αλλά και η συναισθηματική τους νοημοσύνη. Η βιωματική μάθηση στην διδασκαλία του μαθήματος της Οικιακής Οικονομίας είναι ο ιδανικός τρόπος διδασκαλίας του συγκεκριμένου μαθήματος. Οι στόχοι του μαθήματος επιτυγχάνονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και η απόκτηση γνώσεων γίνεται με μεγαλύτερη ευκολία. Ταυτόχρονα όμως βελτιώνονται οι αλλαγή στάσεων και συμπεριφοράς βασικός επίσης σκοπός του μαθήματος. Τελικά, η αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής των ανθρώπων και ειδικά των μελλοντικών ενηλίκων μπορεί να αναπτυχθεί μέσα από το μάθημα της Οικιακής Οικονομίας. 20