ΑΣΙΚΟΙ ΧΑΡΤΕΣ ΚΑΙ Ι ΙΟΚΤΗΣΙΑ Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣΙΚΟΥΣ ΧΑΡΤΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΚΙΝ ΥΝΟΥΣ ΠΟΥ ΣΥΝΕΠΑΓΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΙΣ Ι ΙΟΚΤΗΣΙΕΣ!

Transcript

1 ΑΣΙΚΟΙ ΧΑΡΤΕΣ ΚΑΙ Ι ΙΟΚΤΗΣΙΑ Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣΙΚΟΥΣ ΧΑΡΤΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΚΙΝ ΥΝΟΥΣ ΠΟΥ ΣΥΝΕΠΑΓΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΙΣ Ι ΙΟΚΤΗΣΙΕΣ! Η «Π» ΣΥΝΑΝΤΑ ΤΟΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΛΟΓΟ Ρ. ΑΠΟΣΤΟΛΟ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ ΤΙΣ «ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ» ΤΩΝ ΑΣΙΚΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΝΑ ΑΣΩΣΕΩΝ Η «Π» συνεχίζοντας το αφιέρωµα στο ζήτηµα των δασικών χαρτών παραθέτει αποσπάσµατα από την αποκαλυπτική συνέντευξη του Συνταγµατολόγου ρ. Απόστολου Παπακωνσταντίνου, ο οποίος είναι βασικός εταίρος της γνωστής και ειδικευµένης στα ζητήµατα αυτά ικηγορικής Εταιρείας «ΑΠ. ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΕΛ. ΚΟΥΤΣΙΜΠΟΥ Γ. ΚΑΤΡΟΥΓΚΑΛΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ» (Πατριάρχου Ιωακείµ Κολωνάκι, τηλ , Ερ. : «ασικοί Χάρτες», λοιπόν, κ. Παπακωνσταντίνου. Τι σηµαίνουν για την προστασία του περιβάλλοντος και τι συνεπάγονται για τους ιδιοκτήτες; - Η απάντηση δεν είναι απλή. Η χώρα µας αποτελεί, εδώ και πολλές δεκαετίες, παράδειγµα προς αποφυγή λόγω ιδίως της στρεβλής, αντιφατικής και ανορθολογικής πολιτικής της ιοίκησης στα ζητήµατα διαχείρισης και προστασίας των δασών και των δασικών εκτάσεων. Από την απολύτως ανεξέλεγκτη κατάσταση των

2 δεκαετιών 1940 έως 1970, όπου ο καθένας µπορούσε να εκχερσώσει κατά το δοκούν δασικές εκτάσεις χωρίς ουσιαστική και αποτελεσµατική τιµωρία, περάσαµε µετά τη δεκαετία του 1980 στο αντίθετο άκρο όσον αφορά την προστασία των δασικών εκτάσεων. Στην εξέλιξη αυτή καθοριστικό ρόλο διαδραµατίζει η νοµολογία του Συµβουλίου της Επικρατείας, η οποία επιδεικνύει ιδιαίτερη αυστηρότητα στην ερµηνεία και την εφαρµογή του άρθρου 24 Συντ., το οποίο προστατεύει το φυσικό περιβάλλον, περιλαµβανοµένων ασφαλώς των δασών και των δασικών εκτάσεων. Συγχρόνως, παρατηρούνται, καθόλη τη διάρκεια των δεκαετιών αυτών, υψηλά επίπεδα διαφθοράς και αδιαφάνειας σε ό,τι αφορά τους χαρακτηρισµούς και, κυρίως τους αποχαρακτηρισµούς, δασικών εκτάσεων. Τα φαινόµενα αυτά οδήγησαν στη σηµερινή κατάσταση, η οποία µπορεί να χαρακτηριστεί, δίχως υπερβολή, ως εκρηκτική. Η πρόσφατη νοµοθεσία για την κατάρτιση των δασικών χαρτών επιχειρεί να δώσει λύσεις στο πρόβληµα αυτό, αν και φοβούµαι όχι πάντα κατά τρόπο επιτυχηµένο Ερ. : Σε τι συνίσταται ιδίως το σηµερινό πρόβληµα; - Θα το συνοψίσω ως εξής: Οι ιδιοκτήτες εκατοντάδων χιλιάδων στρεµµάτων, οι οποίοι καλόπιστα είχαν αγοράσει τις ιδιοκτησίες τους ως αγροτικές εκτάσεις ή ακόµη ως τµήµατα οικισµών, βρίσκονται αιφνιδιαστικά υπόλογοι και θεωρούνται ως «καταπατητές» δασικών ή αναδασωτέων εκτάσεων, οι οποίες θεωρούνται µάλιστα ως «δηµόσιες». Υπενθυµίζω κατ αρχήν ότι εφόσον µια έκταση θεωρηθεί «δασική» τότε αυτή παύει να έχει οιαδήποτε δυνατότητα χρήσης, πολύ δεν περισσότερο δόµησης. Σε περίπτωση που υπάρχει κτίσµα εντός της εκτάσεως αυτό θεωρείται

3 αυθαίρετο και κατεδαφιστέο (!). Αντιλαµβάνεσθε ότι η εµπορική αξία µιας τέτοιας ιδιοκτησίας είναι ουσιαστικά µηδενική. Επιπλέον, ο ιδιοκτήτης δεν µπορεί να τη µεταβιβάσει, ούτε καν στα παιδιά του. Επιπλέον, κάθε δασική έκταση τεκµαίρεται ότι ανήκει στο ηµόσιο, εκτός αν ο ιδιοκτήτης αποδείξει ότι οι προκάτοχοί του είχαν τίτλους ιδιοκτησίας που ανατρέχουν στον 19 ο αιώνα (!). Όπως καταλαβαίνετε, ο χαρακτηρισµός µιας εκτάσεως ως «δασικής» ή «αναδασωτέας» επάγεται πολύ δυσµενείς συνέπειες για τον ιδιοκτήτη της. Ουσιαστικά επέρχεται ΑΠΩΛΕΙΑ του εν λόγω περιουσιακού του στοιχείου, παρά το γεγονός ότι εξακολουθεί να πληρώνει φόρους γι αυτό (!). Το πρόβληµα που δηµιουργείται αφορά εν προκειµένω τις εκτάσεις εκείνες που δεν ήταν δασικές κατά τα τελευταία τριάντα ή σαράντα έτη, ενώ οι δασικές υπηρεσίες κρίνουν ότι αυτές είναι δασικές, βασιζόµενες στην αρχή «άπαξ δάσος, πάντα δάσος». Πρόκειται ασφαλώς για χαρακτηριστική υπερβολή, αφού καθιστά πολύ δύσκολη και δαπανηρή τη δυνατότητα του ιδιοκτήτη να αποδείξει ότι η ιδιοκτησία του δεν ήταν δασική κατά τις δεκαετίες πριν από το Πρόκειται τελικά για παραλογισµό, ο οποίος γίνεται περισσότερο αντιληπτός αν αναλογιστεί κανείς ότι στο απώτερο ή απώτατο παρελθόν ολόκληρη η σηµερινή ελληνική επικράτεια αποτελούνταν αποκλειστικώς από δάση και δασικές εκτάσεις Ερ.: Ποια είναι η µέχρι σήµερα στάση του κράτους στο πρόβληµα αυτό; - Θα σας απαντήσω µονολεκτικά: Αντιφατική. Από τη µια πλευρά αναγνώριζε επί πολλές δεκαετίες τον µη δασικό χαρακτήρα των εκτάσεων, χορηγώντας άδειες κατάτµησης και άδειες οικοδοµής,

4 αποδεχόταν και µετέγραφε τα συµβόλαια όπου οι εκτάσεις αυτές αναφερόταν ως «αγροτικές», προέβαινε σε απαλλοτριώσεις τµηµάτων τους, φορολογούσε τις ιδιοκτησίες αυτές και παρείχε άδειες σε οικοδοµικούς συνεταιρισµούς. Σήµερα, το ηµόσιο, εκµεταλλευόµενο τις αστοχίες και αντιφατικότητες του νόµου, έρχεται και αµφισβητεί την ίδια την κυριότητα των ιδιοκτητών, θεωρώντας ότι εξαιρετικά µεγάλες εκτάσεις που τα τελευταία ογδόντα ή εκατό έτη είναι ιδιωτικές ως «δηµόσιες εκτάσεις» (!) λόγω του δήθεν πάλαι ποτέ δασικού χαρακτήρα τους. Επιπλέον, µε σκοπό την αµφισβήτηση της κυριότητας των ιδιοκτησιών κηρύσσει συχνά µεγάλες εκτάσεις ως «αναδασωτέες». Πρόκειται, κατά την άποψή µου, για ευθεία παράβαση του συνταγµατικά κατοχυρωµένου δικαιώµατος στην ιδιοκτησία. Φαινόµενο, που δεν αρµόζει σε µια δικαιοκρατική Πολιτεία, όπως επιδιώκει να είναι η Ελλάδα. Ερ.: Πως µπορεί να προστατεύσει τα δικαιώµατά του ο ιδιοκτήτης, κ. Παπακωνσταντίνου; - Η ερώτησή σας αυτή είναι νοµίζω η πιο καθοριστική. υστυχώς, η δικαίωση των ιδιοκτητών είναι εξαιρετικά δυσχερής στο πλαίσιο της ιοίκησης και των εθνικών µας δικαστηρίων. Και τούτο γιατί τόσο η ιοίκηση όσο και τα δικαστήρια είναι εγκλωβισµένα στις αντιφάσεις της νοµοθεσίας, στην αυστηρή νοµολογία του Συµβουλίου της Επικρατείας, που δύσκολα πλέον µπορεί να µεταβληθεί, στις εκτεταµένες παραβάσεις της δασικής νοµοθεσίας τις τελευταίες πέντε δεκαετίες, καθώς και στα φαινόµενα εκτεταµένης διαφθοράς που αποδεδειγµένα εµφανίζονται σε πολεοδοµικές και δασικές υπηρεσίες. Όλα αυτά διαµορφώνουν έναν φαύλο κύκλο, από τον οποίο η διαφυγή είναι δύσκολη. Μέσα

5 σε αυτή την πραγµατικότητα το ηµόσιο επιδιώκει να καρπωθεί όσο το δυνατόν µεγαλύτερες εκτάσεις σε βάρος ιδιοκτητών, χαρακτηρίζοντάς τες ως «δασικές» ή ως «αναδασωτέες» και, άρα, ως ηµόσιες (!). Έτσι, ως µόνη διέξοδος για τους ιδιοκτήτες είναι η προσφυγή τους στο Ευρωπαϊκό ικαστήριο ικαιωµάτων του Ανθρώπου, που εδρεύει στο Στρασβούργο. Το ικαστήριο αυτό έχει επιδείξει µια πολύ πιο φιλελεύθερη και δικαιοκρατική αντίληψη στα ζητήµατα αυτά και δικαιώνει τους πολίτες όταν συντρέχουν κραυγαλέες περιπτώσεις καταπάτησης των ιδιοκτησιακών τους δικαιωµάτων. Για να προσφύγει κανείς στο Ευρωπαϊκό ικαστήριο ικαιωµάτων του Ανθρώπου πρέπει όµως να εξαντλήσει προηγουµένως τα εσωτερικά ένδικα µέσα, δηλαδή να ολοκληρώσει τις δίκες που προβλέπονται στα εθνικά δικαστήρια. Η δικαίωση από το Ευρωπαϊκό ικαστήριο ικαιωµάτων του Ανθρώπου δεν συνεπάγεται µόνον µια δίκαιη αποζηµίωση υπέρ των ιδιοκτητών. Κυρίως, ανοίγει διάπλατα το δρόµο για την οριστική τους δικαίωση και την αποδέσµευση των περιουσιών τους από τους συχνά υπερβολικούς και παράλογους αυτούς περιορισµούς. Ερ.: Μπορείτε κ. Παπακωνσταντίνου να µας αναφέρετε ορισµένες χαρακτηριστικές περιπτώσεις του προβλήµατος αυτού; - Γνωρίζετε ότι η ικηγορική Εταιρεία µας είναι µια από τις πιο γνωστές και µεγάλες στον τοµέα του ηµοσίου ικαίου. Οι εταίροι και οι συνεργάτες της είναι πανεπιστηµιακοί δάσκαλοι και ειδικευµένοι, µε µακρά εµπειρία, επιστήµονες στα ζητήµατα αυτά. Είχαµε λοιπόν την ευκαιρία να χειριστούµε πολλές υποθέσεις, όπου οι ακρότητες ήταν εξόφθαλµες. Θα σας αναφέρω

6 χαρακτηριστικά τέσσερις πρόσφατες περιπτώσεις, που νοµίζω ότι είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικές. Η πρώτη περίπτωση αφορά στον ΑΓΙΟ ΣΤΕΦΑΝΟ. Εκεί πριν από λίγα έτη η αρµόδια πολεοδοµική υπηρεσία «θυµήθηκε» ότι µια έκταση χιλιάδων στρεµµάτων είχε κηρυχθεί ως «αναδασωτέα» το έτος Την πράξη αυτή δεν τη γνώριζαν, όπως αποδείχθηκε, έως τότε ούτε η ιοίκηση, ούτε βέβαια οι ιδιοκτήτες. Μεγάλο τµήµα αυτής περιλαµβάνεται εντός των ορίων του προϋφιστάµενου του έτους 1923 οικισµού του Αγίου Στεφάνου. Σε αυτήν η αρµόδια πολεοδοµία είχε εκδώσει περίπου τετρακόσιες οικοδοµικές άδειες στους καλόπιστους ιδιοκτήτες, οι οποίοι βέβαια δεν µπορούσαν να φανταστούν ότι τα εν λόγω οικόπεδά τους θα θεωρούνταν κάποια στιγµή ως δασικές αναδασωτέες εκτάσεις. Σε ορισµένες δε περιπτώσεις, ιδιοκτησίες της εκτάσεως αυτής περιλήφθηκαν στην πράξη κηρύξεως αναδασώσεως του έτους 2010, που αφορούσε τις δασικές εκτάσεις που είχαν καεί στη µεγάλη πυρκαγιά του Αυγούστου του έτους 2009 (!). Προκύπτει έτσι ένα σοβαρό κοινωνικό πρόβληµα, αφού τίθεται το ζήτηµα αφενός της νοµιµότητας των εν λόγω οικοδοµικών αδειών και, αφετέρου, της συµπερίληψής τους στους δασικούς χάρτες. Για πολλούς ιδιοκτήτες η ικηγορική Εταιρεία µας άσκησε αιτήσεις ακυρώσεως κατά της πράξεως κηρύξεως αναδασώσεως του έτους 2010, ενώ συγχρόνως κατέθεσε αγωγές αποζηµιώσεως για την ανόρθωση της ζηµίας που υφίστανται αυτοί. Συγχρόνως, εκπονεί Γνωµοδοτικό Υπόµνηµα µε σκοπό να µην περιληφθούν οι εκτάσεις αυτές στους επικείµενους ασικούς Χάρτες. Η δεύτερη περίπτωση αφορά τους περιορισµούς που έχουν τεθεί σε πολύ µεγάλες εκτάσεις λόγω της συµπερίληψής τους στη

7 Β ΖΩΝΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΥΜΗΤΤΟΥ. Οι περιοχές «ΑΝΑΛΗΨΗ» και «ΓΥΡΙΣΜΑ» ΤΕΡΨΙΘΕΑΣ (ΓΛΥΦΑ Α) περιλήφθηκαν στους περιορισµούς αυτούς, παρά το γεγονός ότι από πολλών δεκαετιών και µε την ανοχή του κράτους έχουν µετατραπεί πλήρως σε πυκνοδοµηµένους οικισµούς. Η ιοίκηση επιβάλει στις περιοχές αυτές απόλυτη απαγόρευση χρήσεων και τις επιφυλάσσει µόνον για «κοινωφελείς» σκοπούς, κρατώντας έτσι σε ιδιότυπη οµηρία τους ιδιοκτήτες, µε το επιχείρηµα ότι πρέπει να προστατευτούν ο ορεινός όγκος του Υµηττού και οι δασικές εκτάσεις. Ωστόσο, σε πρόσφατη Μελέτη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου αποδεικνύεται ότι οι περιορισµοί αυτοί δεν είναι δικαιολογηµένοι, αφού οι εν λόγω περιοχές δεν εντάσσονται στον ορεινό όγκο του Υµηττού, δεν υπήρξαν ποτέ δασικές εκτάσεις και δεν διαφέρουν σε τίποτε, από χωροταξική, περιβαλλοντική και οικολογική άποψη, σε σχέση µε τις όµορες εκτάσεις που έχουν ενταχθεί από ετών στο σχέδιο πόλεως του ήµου Γλυφάδας. Σηµειώνεται, µάλιστα, ότι στην έκταση αυτή που περιλήφθηκε στη Β Ζώνη προστασίας του Υµηττού, υπάρχουν σηµαντικές εκτάσεις δύο οικοδοµικών συνεταιρισµών (των Καφεπωλών και των πολιτικών Υπαλλήλων του Υπουργείου Εθνικής Άµυνας), οι οποίοι αν και συστάθηκαν και αδειοδοτήθηκαν από το κράτος µε σκοπό να δοµήσουν τις εκτάσεις αυτές, εκ των υστέρων (το έτος 1978), κρίθηκε ότι σε αυτές τις εκτάσεις δεν επιτρέπεται καµία χρήση. Αντίστοιχα προβλήµατα υπάρχουν και σε άλλες περιοχές του Υµηττού. Ήδη η ικηγορική Εταιρεία µας έχει καταθέσει αγωγές αποζηµιώσεως σε βάρος του ηµοσίου και προετοιµάζεται να ασκήσει αιτήσεις ακυρώσεως κατά του προεδρικού διατάγµατος που πρόκειται να εκδοθεί άµεσα και θα τροποποιεί, κατά τρόπο αυστηρότερο, το νοµικό καθεστώς των περιοχών αυτών.

8 Η τρίτη περίπτωση αφορά τις εκτάσεις του γνωστού ως «ΚΤΗΜΑΤΟΣ ΒΕΪΚΟΥ» στην περιοχή του Γαλατσίου. Οι εκτάσεις αυτές θεωρούνται από το έτος 1994 ως «αναδασωτέες», µε βάση σχετική απόφαση κηρύξεως αναδασώσεως του έτους αυτού, η οποία θεµελιώνεται αποκλειστικώς σε µια πράξη κηρύξεως αναδασώσεως του έτους 1934, µε την οποία κηρυσσόταν όλο το Λεκανοπέδιο Αττικής ως «αναδασωτέα» έκταση (!). Όταν µάλιστα κάποιοι ιδιοκτήτες προσέφυγαν στο Συµβούλιο της Επικρατείας κατά της πράξεως του έτους 1994, η αίτηση ακυρώσεως που είχαν ασκήσει απορρίφθηκε ως απαράδεκτη, αφού θεωρήθηκε ότι η νεότερη αυτή πράξη κηρύξεως αναδασώσεως ήταν απλώς «επιβεβαιωτική» της προγενέστερης αποφάσεως του έτους 1934 (!). Επισηµαίνεται ότι και στην περίπτωση αυτή το ηµόσιο αµφισβητεί την κυριότητα των ιδιοκτητών θεωρώντας οι εν λόγω εκτάσεις ανήκουν στο ίδιο, παρόλο που αυτοί διαθέτουν ισχυρούς τίτλους ιδιοκτησίας και παρόλο που ο Άρειος Πάγος έχει αποφανθεί αµετάκλητα για τον ιδιωτικό χαρακτήρα ορισµένων εξ αυτών (!). Μπροστά σε αυτόν τον παραλογισµό, η ικηγορική Εταιρεία µας ζήτησε, εκ µέρους των δεκάδων ιδιοκτητών, την άρση της αναδάσωσης, µε σκοπό να ακυρώσει δικαστικά την άρνηση της ιοίκησης να ικανοποιήσει το αίτηµα αυτό. Η τέταρτη περίπτωση αφορά τις περιοχές της ΑΝΟΙΞΗΣ, του ΙΟΝΥΣΟΥ, της ΣΤΑΜΑΤΑΣ, του ΜΑΡΑΘΩΝΑ, της ΝΕΑΣ ΜΑΚΡΗΣ, του ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ, του ΒΑΡΝΑΒΑ και άλλων περιοχών της Βορειοανατολικής Αττικής, µεγάλες εκτάσεις των οποίων περιλήφθηκαν στις δύο πράξεις κηρύξεως αναδασώσεως, που εκδόθηκαν κατόπιν της µεγάλης πυρκαγιάς του Αυγούστου του έτους Σε πολλές περιπτώσεις, περιλήφθηκαν µεγάλα

9 τµήµατα τα οποία είχαν από πολλών δεκαετιών αγροτικό χαρακτήρα. Οι ιδιοκτήτες των εκτάσεων αυτών βρέθηκαν σε πραγµατική απόγνωση, αφού πρέπει να αποδείξουν ότι τα χωράφια που χρησιµοποιούν για καλλιέργειες από την εποχή των παππούδων και των προπάππων τους δεν είναι δασικές εκτάσεις (!). Και στις περιπτώσεις αυτές ασκήσαµε µεγάλο αριθµό αιτήσεων ακυρώσεως. Οι τέσσερις αυτές περιπτώσεις είναι νοµίζω χαρακτηριστικές για τις υπερβολές στις οποίες έχουµε οδηγηθεί µε την εµµονή της ιοίκησης να µην συνεκτιµά πάντα επαρκώς το δικαίωµα της ιδιοκτησίας. Και οι τέσσερις αυτές περιπτώσεις παρουσιάζουν κάτι κοινό στην πορεία τους: Η δικαίωση των ιδιοκτητών είναι αρκετά δύσκολη στο πλαίσιο των ελληνικών δικαστηρίων, λαµβανοµένης υπόψη της αυστηρής και συχνά ακραίας- συναφούς νοµολογίας του Συµβουλίου της Επικρατείας. Αντιθέτως, η δικαίωση των ιδιοκτητών είναι πιθανή µε την προσφυγή τους στο ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ, το οποίο µπορεί να τους επιδικάσει δίκαιη αποζηµίωση. Μάλιστα µε τον πρόσφατο νόµο 3900/2010 είναι πλέον δυνατή η αναψηλάφηση της δίκης που έγινε στα ελληνικά διοικητικά δικαστήρια εφόσον γίνει προηγουµένως δεκτή προσφυγή του πολίτη από το Ευρωπαϊκό ικαστήριο του Στρασβούργου. Ανοίγει έτσι διάπλατα και ο δρόµος για την οριστική δικαίωση των ιδιοκτητών! Ερ.: Να έρθουµε όµως και στο ζήτηµα των δασικών χαρτών. Πόσο χρήσιµοι και αποτελεσµατικοί µπορεί να αποδειχθούν;

10 - Να σας υπενθυµίσω κατ αρχήν ότι η σύνταξη ασολογίου συνιστά, σύµφωνα µε το άρθρο 24 του Συντάγµατος, υποχρέωση του κράτους. Η έκδοση των δασικών χαρτών αποτελεί µια απολύτως αναγκαία διαδικασία για την προστασία του δασικού πλούτου της χώρας µας. Η έλλειψη επί σειρά δεκαετιών ασολογίου αποτέλεσε την κύρια αιτία για τη δηµιουργία του εκρηκτικού αυτού κοινωνικού προβλήµατος που προσπάθησα να σας περιγράψω. Η απουσία ασολογίου αποτελεί και αυτή σύµπτωµα της γενικότερης παθολογίας της χώρας µας. Οι δασικοί χάρτες αποτελούν αναγκαία προϋπόθεση όχι µόνον για την αποτελεσµατική προστασία των δασικών εκτάσεων, αλλά και για την αναγκαία ασφάλεια δικαίου. Επιπλέον, αντιµετωπίζουν το χρόνιο πρόβληµα της διαφθοράς και των παράνοµων συναλλαγών στον τοµέα αυτό. Από την άλλη, δεν πρέπει όµως να αποτελέσουν πρόσχηµα για την καταπάτηση των ιδιοκτησιακών δικαιωµάτων των πολιτών µε τη συµπερίληψη σε αυτούς µη δασικών εκτάσεων. Τι προβλέπει, σε γενικές γραµµές, ο νέος νόµος για τους ασικούς Χάρτες κ. Καθηγητά; - Ο νόµος 3889/2010 ρυθµίζει, για πρώτη φορά, κατά τρόπο αναλυτικό και λεπτοµερή, τις διαδικασίες εκπόνησης και κύρωσης των δασικών χαρτών. Οι χάρτες αυτοί θα απεικονίζουν ποιες ακριβώς εκτάσεις κρίνονται, σύµφωνα µε τον νόµο (ν. 998/1979) ως «δάση» ή ως «δασικές εκτάσεις». Με την ολοκλήρωση των διαδικασιών αυτών η χώρα µας θα αποκτήσει, αν και µε καθυστέρηση πολλών δεκαετιών, το πολυπόθητο ασολόγιο. Επισηµαίνεται ότι κάθε έκταση που θα περιληφθεί στους δασικούς χάρτες ως «δασική» δεν θα µπορεί στην πράξη να αποβάλει τον χαρακτήρα της αυτό, αφού δεν

11 είναι δυνατή η αναµόρφωση του δασικού χάρτη. Ό,τι περιληφθεί στους δασικούς χάρτες θα αποτελεί για πάντα δασική έκταση. Τερµατίζεται έτσι η αβεβαιότητα και η ανασφάλεια και, µαζί µε αυτές, η διαφθορά και οι εκβιασµοί που παρατηρούνταν, σε µεγάλη συχνά κλίµακα, γύρω από τους χαρακτηρισµούς και τους αποχαρακτηρισµούς των εκτάσεων Τι συνεπάγεται σε νοµικό επίπεδο ο χαρακτηρισµός µιας έκτασης ως «δασικής»; - Οι δασικές εκτάσεις δεν είναι δυνατόν να έχουν άλλη χρήση ή µορφή αξιοποίησης. Πολύ δε περισσότερο, δεν µπορεί να οικοδοµηθούν. Κάθε κτίσµα που υπάρχει εντός έκτασης που θα περιληφθεί στον δασικό χάρτη ως «δασική» θεωρείται αυτοµάτως αυθαίρετο και κατεδαφιστέο. Τούτο ισχύει ακόµη και αν είχε εκδοθεί γι αυτό νόµιµη οικοδοµική άδεια ή είχε εξαιρεθεί από την κατεδάφιση µε τον γνωστό ως «νόµο Τρίτση» του έτους 1982! Τι γίνεται κύριε Παπακωνσταντίνου µε το δικαίωµα κυριότητας των ιδιοκτησιών που θα περιληφθούν στους δασικούς χάρτες; - Οι εκτάσεις που περιλαµβάνονται ως «δασικές» στους χάρτες τεκµαίρονται ότι ανήκουν στο ηµόσιο, εκτός και αν ο ιδιοκτήτης αποδείξει, µε τίτλους που ανάγονται στον 19 ο αιώνα, ότι αυτές ήταν πάντα ιδιωτικές. Καταλαβαίνετε ότι η απόδειξη σε αυτές τις περιπτώσεις είναι εξαιρετικά δυσχερής για τον ιδιοκτήτη! Η διαδικασία που πρέπει να ακολουθήσει προβλέπεται από τον νόµο περί προστασίας δηµοσίων κτηµάτων. Τελικώς, η αναγνώριση της κυριότητάς του είναι

12 δυνατή µε δικαστική απόφαση, που εκδίδουν τα οικεία πολιτικά δικαστήρια. Αν δεν τα καταφέρει τότε χάνει οριστικά την ιδιοκτησία του! Ακόµη όµως και αν κατορθώσει να ανατρέψει αυτό το τεκµήριο κυριότητας υπέρ του ηµοσίου, το µόνο που θα καταφέρει θα είναι να έχει στην κυριότητά του µια ιδιωτική δασική έκταση. Έκταση δηλαδή, στην οποία δεν θα επιτρέπεται καµία χρήση, ενώ η εµπορική της αξία θα είναι στην πράξη µηδενική. Οι ρυθµίσεις αυτές δεν οδηγούν σε αδικίες; - Ειδικά σε ορισµένες περιπτώσεις, οι αδικίες αυτές µπορεί να είναι κραυγαλέες. Όχι σπάνια οι δασικές υπηρεσίες επιδεικνύουν ιδιαίτερη αυστηρότητα στον χαρακτηρισµό δασικών εκτάσεων, κρίνοντας ως τέτοιες εκτάσεις που ποτέ δεν έφεραν δασική βλάστηση, τουλάχιστον µε την έννοια που χρησιµοποιούν το Σύνταγµα και ο νόµος. Επιπλέον, είναι δύσκολο να µην συµφωνήσει κανείς ότι πρόκειται για αδικία όταν χαρακτηρίζονται εκτάσεις ως δασικές επειδή στο απώτατο παρελθόν, λ.χ. τις δεκαετίες του 1920 ή του 1930, είχαν δασική βλάστηση ενώ µεταγενέστερα ήταν αγροτικές. Οι αδικίες αυτές καθίστανται ακόµη πιο χαρακτηριστικές στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ιοίκηση επί σειρά δεκαετιών δεν είχε αµφισβητήσει τον χαρακτήρα των ιδιοκτησιών και τις αντιµετώπιζε σαν αγροτικές εκτάσεις, επέτρεπε τις µεταβιβάσεις, ενώ εισέπραττε τους αναλογούντες φόρους. Σε άλλες περιπτώσεις µάλιστα, εξέδιδε νόµιµες οικοδοµικές άδειες. Αντιλαµβάνεσθε ότι ο πλήρης αυτός αιφνιδιασµός του καλόπιστου ιδιοκτήτη δεν µπορεί εύκολα να δικαιολογηθεί σε µια ευνοµούµενη δικαιοκρατική Πολιτεία.

13 Υπάρχει κίνδυνος να οδηγηθούµε σε «υφαρπαγές» ιδιοκτησιών µέσω της διαδικασίας των δασικών χαρτών; - Κανείς δεν µπορεί να αποκλείσει τους κινδύνους αυτούς, ειδικά σε περιόδους όπου το κράτος επιδιώκει να «επεκτείνει» όσο µπορεί περισσότερο τη δηµόσια ακίνητη περιουσία. Πράγµατι, η έως σήµερα εµπειρία µας δείχνει ότι ο κίνδυνος αυτός είναι υπαρκτός. Όχι σπάνια, το ηµόσιο σύρει επί δεκαετίες τους ιδιοκτήτες στα δικαστήρια έως ότου κατορθώσουν αυτοί να αποδείξουν ότι είναι κύριοι των ιδιοκτησιών τους και ότι αυτές δεν αποτελούν δασικές εκτάσεις. Πως µπορεί να προστατευτεί ο ιδιοκτήτης στις περιπτώσεις αυτές κ. Παπακωνσταντίνου; - Ο νόµος 3889/2010 προβλέπει συγκεκριµένη διαδικασία αµφισβήτησης εκ µέρους των ιδιοκτητών των δασικών χαρτών σε ό,τι αφορά τις ιδιοκτησίες τους. Συγκεκριµένα, µετά την ανάρτηση των δασικών χαρτών στο οικείο ασαρχείο και στον οικείο ήµο, οι ιδιοκτήτες έχουν το δικαίωµα να υποβάλουν «αντιρρήσεις» εντός προθεσµίας 45 ηµερών. Όσοι δεν υποβάλουν τις αντιρρήσεις αυτές θα διαθέτουν, στην καλύτερη περίπτωση, για πάντα µια δασική έκταση, ενώ, συγχρόνως, θα κινδυνεύουν να απωλέσουν και την κυριότητά της. Οι αντιρρήσεις εξετάζονται από ειδικές επιτροπές, τόσο ως προς το τεχνικό όσο και ως προς το νοµικό τους σκέλος. Σε περίπτωση που οι αντιρρήσεις γίνουν δεκτές, ο δασικός χάρτης διορθώνεται κατά το µέρος εκείνο που αφορά τις συγκεκριµένες ιδιοκτησίες. Αντίθετα, αν οι αντιρρήσεις του ιδιοκτήτη δεν γίνουν δεκτές, τότε η µόνη νοµική διέξοδος είναι η άσκηση

14 αίτησης ακυρώσεως ενώπιον του Συµβουλίου της Επικρατείας κατά του κυρωµένου και δηµοσιευµένου στο Φ.Ε.Κ. δασικού χάρτη. Επισηµαίνεται ότι εάν ο ιδιοκτήτης δεν ασκήσει προηγουµένως αντιρρήσεις δεν µπορεί µετέπειτα να ασκήσει αίτηση ακυρώσεως. Αν την ασκήσει, αυτή θα απορριφθεί ως απαράδεκτη. Τι πρέπει να κάνει ο ιδιοκτήτης για να αποτρέψει τους κινδύνους που γεννά η διαδικασία των δασικών χαρτών; - Είναι αναγκαίο να προετοιµαστεί τόσο από τεχνικής όσο και από νοµικής σκοπιάς. Κατά την άποψή µου δεν πρέπει να περιµένει να εκδοθούν οι δασικοί χάρτες. Τότε ίσως να είναι πολύ αργά και να µην προλάβει να προετοιµαστεί κατάλληλα. Για τον λόγο αυτό είναι σκόπιµο να απευθυνθεί σε κάποιο ειδικευµένο δικηγορικό γραφείο και να ζητήσει συµβουλές, παρουσιάζοντας τα έγγραφα που έχει και αφορούν την ιδιοκτησία του. Στη συνέχεια, εφόσον το δικηγορικό γραφείο τον συµβουλεύσει προς την κατεύθυνση αυτή, πρέπει να αναζητήσει ένα τεχνικό γραφείο ώστε να εκπονηθεί µια δασολογική µελέτη για την ιδιοκτησία του. Στις περιπτώσεις αυτές, οι ασολόγοι προµηθεύονται από τη Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού αεροφωτογραφίες των συγκεκριµένων ιδιοκτησιών προγενέστερων δεκαετιών και πραγµατοποιούν φωτοερµηνείες. Το δικηγορικό γραφείο, αφού λάβει τη µελέτη, θα συµβουλεύσει τον ιδιοκτήτη πώς να κινηθεί. Σε πολλές περιπτώσεις, είναι αναγκαία η εκπόνηση νοµικής µελέτης Γνωµοδότησης για τη συγκεκριµένη ιδιοκτησία, η οποία θα κατατεθεί, µαζί µε την τεχνική µελέτη, στις οικείες ασικές

15 Υπηρεσίες και τις εταιρείες που εκπονούν του δασικούς χάρτες, ΠΡΙΝ αυτοί αναρτηθούν. Τι δείχνει η εµπειρία σας για τα ζητήµατα αυτά; Υπάρχει ήδη ενεργοποίηση των ιδιοκτητών; - Όπως καταλαβαίνετε η ανησυχία είναι µεγάλη, ιδίως στις περιοχές εκείνες όπου οι ασικές Αρχές θεωρούν ότι υπάρχουν δασικές εκτάσεις ή τις έχουν κηρύξει ως αναδασωτέες ή, τέλος, το ηµόσιο αµφισβητεί τον ιδιωτικό χαρακτήρα των ιδιοκτησιών. Αναφέρω ενδεικτικά τις περιοχές της Βορειοανατολικής Αττικής, ιδίως του ΑΓΙΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ, του ΙΟΝΥΣΟΥ, της ΆΝΟΙΞΗΣ, της ΣΤΑΜΑΤΑΣ, του ΜΑΡΑΘΩΝΑ, της ΝΕΑΣ ΜΑΚΡΗΣ, της ΠΕΝΤΕΛΗΣ και του ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ. Οι περιοχές αυτές θα είναι, µάλιστα, οι πρώτες που θα αποκτήσουν, εντός των αµέσως προσεχών µηνών, δασικούς χάρτες. Για τον λόγο αυτό, τους τελευταίους µήνες η ικηγορική Εταιρεία µας δέχεται µεγάλο αριθµό υποθέσεων από ιδιοκτήτες των εκτάσεων αυτών. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων τους συµβουλεύουµε να εκπονήσουν τεχνική δασολογική µελέτη. Τι πιθανότητες υπάρχουν για δικαίωση των ιδιοκτητών κ. Παπακωνσταντίνου; - Αυτό εξαρτάται κατά περίπτωση και, κυρίως, από την περιοχή όπου βρίσκεται το ακίνητο. Υπάρχουν πράγµατι περιπτώσεις που θα δικαιωθούν µετά την έγερση αντιρρήσεων. Ωστόσο, στις περισσότερες περιπτώσεις η δικαίωση δεν θα είναι εύκολη υπόθεση, ενόψει ιδίως των διαφαινόµενων διαθέσεων του ηµοσίου και της αυστηρής νοµολογίας του Συµβουλίου της

16 Επικρατείας, η οποία εµφανίζεται συχνά υπερβολική σε βάρος των ιδιοκτητών. Στις περιπτώσεις αυτές, η οριστική δικαίωση των ιδιοκτητών θα γίνει µόνον µε προσφυγή στο ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ (Στρασβούργο). Για να φτάσει όµως εκεί κάποιος πρέπει προηγουµένως να εξαντλήσει τα εσωτερικά ένδικα µέσα. Εκατοντάδες παρόµοιες περιπτώσεις δεσµεύσεων των ιδιοκτησιών (δασικών, περιβαλλοντικών λ.χ. περιοχές NATURA- και αρχαιολογικών) έχουν δροµολογηθεί ήδη από το Γραφείο µας προς αυτήν την κατεύθυνση. Φοβούµαι ότι η επόµενη δεκαετία επιφυλάσσει πολλές καταδίκες της χώρας µας για παράβαση των ιδιοκτησιακών δικαιωµάτων Τελικώς οι δασικοί χάρτες κ. Παπακωνσταντίνου είναι αναγκαίοι και χρήσιµοι; - Η απάντηση είναι ασφαλώς καταφατική. Οι δασικοί χάρτες είναι συνταγµατικά επιβεβληµένοι και απολύτως αναγκαίοι για τη διαφύλαξη του δασικού πλούτου της χώρας µας. Η µακρά απουσία τους επέτρεψε τα φαινόµενα διαφθοράς και αδιαφάνειας. Συχνά δε οδήγησε σε µαταίωση µεγάλων επενδύσεων. Έως σήµερα κανείς δεν γνωρίζει, στην ουσία, µε απόλυτη βεβαιότητα αν η εκτός σχεδίου ιδιοκτησία του αποτελεί δασική έκταση ή όχι. Είναι σαφές ότι ουδείς µπορεί να πραγµατοποιήσει µια σοβαρή επένδυση αν δεν είναι απολύτως σίγουρος για τον χαρακτήρα της έκτασης. Με τους δασικούς χάρτες, τόσο οι πολίτες όσο και η ιοίκηση θα γνωρίζουν µε ασφάλεια και κατά τρόπο οριστικό ποιες εκτάσεις είναι δασικές και ποιες όχι. Παράλληλα, όµως, επιβάλλεται να δηµιουργηθούν οι κατάλληλοι µηχανισµοί ελέγχου προκειµένου

17 να διασφαλισθεί η αποτελεσµατική προστασία των δασικών εκτάσεων. Η ιοίκηση οφείλει να εγγυηθεί ότι κάθε έκταση που περιλαµβάνεται στους δασικούς χάρτες θα παραµείνει δασική και δεν θα επιτραπεί σε αυτήν η καταπάτηση και η αποψίλωση της δασικής βλάστησης. Από την άλλη πλευρά όµως δεν πρέπει η διαδικασία των δασικών χαρτών να εκληφθεί από το ηµόσιο ως «ευκαιρία» για µαζική αµφισβήτηση των ιδιοκτησιακών δικαιωµάτων των πολιτών. ηλαδή, ως µηχανισµός υφαρπαγής των περιουσιών τους µέσα από τον χαρακτηρισµό τους ως «δασικών εκτάσεων». Θα πρόκειται στην περίπτωση αυτή για αφαίρεση της ιδιοκτησίας, η οποία δεν γίνεται ανεκτή ούτε από το Σύνταγµα, ούτε από την Ευρωπαϊκή Σύµβαση ικαιωµάτων του Ανθρώπου. Για τον λόγο αυτό, πρέπει η ιοίκηση να εκπονήσει τους δασικούς χάρτες κατά τρόπο ώστε να επιτυγχάνεται τόσο ο στόχος της προστασίας του δασικού κεφαλαίου της χώρας, όσο και η διασφάλιση της ατοµικής ιδιοκτησίας. Έτσι, δεν πρέπει να γίνουν ανεκτές ακραίες επιλογές, οι οποίες οδηγούν σε κραυγαλέες καταπατήσεις της ατοµικής ιδιοκτησίας. Σε αντίθετη περίπτωση, η λύση θα δίνεται από το Ευρωπαϊκό ικαστήριο ικαιωµάτων του Ανθρώπου. εν είναι δε καθόλου τιµητικό το αντίθετο µάλιστα- για µια ευρωπαϊκή χώρα να καταδικάζεται, µε αλλεπάλληλες αποφάσεις, από το Ευρωπαϊκό ικαστήριο για παράβαση του δικαιώµατος στην ιδιοκτησία. Επιπλέον, η σωρεία καταδικαστικών αποφάσεων µπορεί να αποδειχθεί ιδιαιτέρως ζηµιογόνα από δηµοσιονοµικής πλευράς, αφού η επιδίκαση από το Ευρωπαϊκό ικαστήριο ικαιωµάτων του Ανθρώπου αποζηµιώσεων υπέρ των ιδιοκτητών και σε βάρος του ηµοσίου ανέρχεται συχνά σε πολύ µεγάλα ποσά.