ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΘΕΜΑΤΩΝ. ΘΕΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΠΡΟΛΟΓΟ (στ. 1-99) (αρ )

Transcript

1 ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΘΕΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΠΡΟΛΟΓΟ (στ. 1-99) (αρ ) Copyright για τις απαντήσεις των θεµάτων Σ. Πατάκης ΑΕΕ Ε (Εκδόσεις Πατάκη), Αθήνα, 2014

2 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΘΕΜΑ 24 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ Τί δ ἔστι; δηλοῖς γάρ τι καλχαίνουσ ἔπος. Οὐ γὰρ τάφου νῷν τὼ κασιγνήτω Κρέων τὸν μὲν προτίσας τὸν δ ἀτιμάσας ἔχει; Ἐτεοκλέα μέν ὡς λέγουσι σὺν δίκῃ χρησθεὶς δικαίᾳ καὶ νόμῳ κατὰ χθονὸς ἔκρυψε τοῖς ἔνερθεν ἔντιμον νεκροῖς, τὸν δ ἀθλίως θανόντα Πολυνείκους νέκυν ἀστοῖσί φασιν ἐκκεκηρῦχθαι τὸ μὴ τάφῳ καλύψαι μηδὲ κωκῦσαί τινα ἐᾶν δ ἄκλαυτον ἄταφον οἰωνοῖς γλυκὺν θησαυρὸν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς. Τοιαῦτά φασι τὸν ἀγαθὸν Κρέοντα σοὶ κἀμοί λέγω γὰρ κἀμέ κηρύξαντ ἔχειν καὶ δεῦρο νεῖσθαι ταῦτα τοῖσι μὴ εἰδόσιν σαφῆ προκηρύξοντα καὶ τὸ πρᾶγμ ἄγειν οὐχ ὡς παρ οὐδέν ἀλλ ὃς ἂν τούτων τι δρᾷ, φόνον προκεῖσθαι δημόλευστον ἐν πόλει. Οὕτως ἔχει σοι ταῦτα καὶ δείξεις τάχα εἴτ εὐγενὴς πέφυκας, εἴτ ἐσθλῶν κακή Β. ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Οὐ γὰρ τάφου νῷν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς. Μονάδες Να αναφερθείτε αναλυτικά στο λυρικό μέρος της τραγωδίας. 3. α) Να σχηματίσετε για καθεμία από τις λέξεις της Α στήλης ένα παράγωγο επίθετο της αρχαίας ελληνικής γλώσσας με την κατάληξη που δίνεται στη Β στήλη. Επίθετα παράγωγα από ονόματα Α ΣΗΛΗ Β ΣΗΛΗ Γ ΣΗΛΗ όνομα κατάληξη παράγωγο επίθετο

3 ἔπος δίκη νόμος χθών φόνος -ός -αιος -ιμος -ιος -ικός Μονάδες 5 β) εἰσορῶσι, λέγω, ἄγειν, δρᾷ, πέφυκας: Να γράψετε μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου. Μονάδες 5

4 Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Μετάφραση στ : Μήπως ο Κρέοντας από τα δυο μας αδέλφια δεν έκρινε τον ένα άξιο ταφής, ενώ τον άλλον ανάξιο να ταφεί; Τον Ετεοκλή, όπως λένε, αφού του φέρθηκε με κρίση δίκαιη και σύμφωνα με τη θρησκευτική συνήθεια, κάτω από τη γη τον έθαψε, ώστε να είναι τιμημένος στους νεκρούς του κάτω κόσμου, 25 αλλά το κορμί του Πολυνείκη, ο οποίος πέθανε με αξιοθρήνητο τρόπο λένε ότι έχει (ενν. ο Κρέων) διακηρύξει στους πολίτες κανείς να μην το θάψει και να μην το κλάψει, αλλά να το αφήσουν άκλαυτο, άταφο, ευχάριστο εύρημα για τα όρνια, που λαίμαργα ψάχνουν για την τροφή τους Κατά τον Αριστοτέλη, η τραγωδία διαιρείται σε δύο μέρη: τα κατά ποιόν μέρη και τα κατά ποσόν μέρη. Τα πρώτα αποτελούν τα μέσα του ποιητή για να πετύχει τον σκοπό του μέσω της μίμησης και αφορούν στην ποιότητα του έργου. Τα κατά ποσόν μέρη αφορούν στη δομή και έκταση του έργου και υποδιαιρούνται σε δύο κατηγορίες: 1) Τα επικά διαλογικά μέρη: πρόλογος, επεισόδια, έξοδος και 2) Τα λυρικά ή χορικά μέρη: η πάροδος (το πρώτο άσμα του Χορού κατά την είσοδό του στην ορχήστρα) και τα στάσιμα (τα άσματα που τραγουδούσε ο Χορός όταν έχει λάβει πλέον τη θέση του στην ορχήστρα (στάσιν). Είναι γραμμένα σε λυρικά μέτρα, συνοδεύονται από μουσική και εκτελούνται από τον Xορό του δράματος. Σε ορισμένες τραγωδίες, υπήρχαν και άλλα λυρικά στοιχεία που παρεμβάλλονταν στα διαλογικά μέρη, όπως είναι οι μονωδίες και οι διωδίες, άσματα που έψαλλαν ένας ή δύο υποκριτές, καθώς και οι κομμοί, θρηνητικά άσματα που έψαλλαν ο Χορός και ένας ή δύο υποκριτές εκ περιτροπής (βλ. Εισαγωγή σχολικού βιβλίου). 3. α) Παράγωγα επίθετα: ἐπικός δίκαιος νόμιμος χθόνιος φονικός β) Ομόρριζες λέξεις (απλές ή σύνθετες): ενόραση διαλέγομαι αγωγός απόδραση φυσικός

5 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΘΕΜΑ 25 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ Τί δ ἔστι; δηλοῖς γάρ τι καλχαίνουσ ἔπος. Οὐ γὰρ τάφου νῷν τὼ κασιγνήτω Κρέων τὸν μὲν προτίσας τὸν δ ἀτιμάσας ἔχει; Ἐτεοκλέα μέν ὡς λέγουσι σὺν δίκῃ χρησθεὶς δικαίᾳ καὶ νόμῳ κατὰ χθονὸς ἔκρυψε τοῖς ἔνερθεν ἔντιμον νεκροῖς, τὸν δ ἀθλίως θανόντα Πολυνείκους νέκυν ἀστοῖσί φασιν ἐκκεκηρῦχθαι τὸ μὴ τάφῳ καλύψαι μηδὲ κωκῦσαί τινα ἐᾶν δ ἄκλαυτον ἄταφον οἰωνοῖς γλυκὺν θησαυρὸν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς. Τοιαῦτά φασι τὸν ἀγαθὸν Κρέοντα σοὶ κἀμοί λέγω γὰρ κἀμέ κηρύξαντ ἔχειν καὶ δεῦρο νεῖσθαι ταῦτα τοῖσι μὴ εἰδόσιν σαφῆ προκηρύξοντα καὶ τὸ πρᾶγμ ἄγειν οὐχ ὡς παρ οὐδέν ἀλλ ὃς ἂν τούτων τι δρᾷ, φόνον προκεῖσθαι δημόλευστον ἐν πόλει. Οὕτως ἔχει σοι ταῦτα καὶ δείξεις τάχα εἴτ εὐγενὴς πέφυκας, εἴτ ἐσθλῶν κακή Β. ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Οὐ γὰρ τάφου νῷν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς. Μονάδες Πώς εκπληρώνεται η κατάρα του Οιδίποδα στην περίπτωση των δύο γιων του, του Ετεοκλή και του Πολυνείκη; 3. α) Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α στήλης με την αντώνυμή της στη Β στήλη (δύο λέξεις της Β στήλης περισσεύουν): Α ΣΗΛΗ Β ΣΗΛΗ 1. ἔντιμον α) ἀγενής

6 2. προτίω β) ἀσαφής 3. εὐγενής γ) ἀγνοῶ 4. σαφής δ) ἀτιμάζω 5. οἶδα ε) τίμιον στ) προτιμῶ ζ) ἄτιμον Μονάδες 5 β) σχέση, λογικός, αδήλωτος, φήμη, επικός: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια. Μονάδες 5

7 Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Μετάφραση στ : Μήπως ο Κρέοντας από τα δυο μας αδέλφια δεν έκρινε τον ένα άξιο ταφής, ενώ τον άλλον ανάξιο να ταφεί; Τον Ετεοκλή, όπως λένε, αφού του φέρθηκε με κρίση δίκαιη και σύμφωνα με τη θρησκευτική συνήθεια, κάτω από τη γη τον έθαψε, ώστε να είναι τιμημένος στους νεκρούς του κάτω κόσμου, 25 αλλά το κορμί του Πολυνείκη, ο οποίος πέθανε με αξιοθρήνητο τρόπο λένε ότι έχει (ενν. ο Κρέων) διακηρύξει στους πολίτες κανείς να μην το θάψει και να μην το κλάψει, αλλά να το αφήσουν άκλαυτο, άταφο, ευχάριστο εύρημα για τα όρνια, που λαίμαργα ψάχνουν για την τροφή τους Σύμφωνα με τον μύθο, o γιος του Λάβδακου Λάιος απήγαγε τον γιο του Πέλοπα και ο τελευταίος τον καταράστηκε να πεθάνει άτεκνος ή να σκοτωθεί από το παιδί του. Η κατάρα θα βασανίσει και τις επόμενες γενιές του οίκου των Λαβδακιδών. Ο Οιδίπους, γιος του Λαΐου, σκότωσε, χωρίς να το γνωρίζει τον πατέρα του και παντρεύτηκε τη μητέρα του, την Ιοκάστη, με την οποία απέκτησε τέσσερα παιδιά, τον Πολυνείκη, τον Ετεοκλή, την Αντιγόνη και την Ισμήνη. Όταν αποκαλύφθηκε η τραγική αλήθεια, η Ιοκάστη απαγχονίστηκε και ο Οιδίπους αυτοτυφλώθηκε και αυτοεξορίστηκε. Σε σωζόμενο απόσπασμα της Θηβαΐδας αναφέρεται ότι ο Οιδίποδας καταράστηκε τους δυο γιους του να μοιράσουν την κληρονομιά του με οπλισμένο χέρι και να κατεβούν στον Αδη αλληλοσφαγμένοι, επειδή είχαν παραβεί την εντολή του να μη χρησιμοποιήσουν ποτέ το ασημένιο τραπέζι του Κάδμου και το χρυσό κύπελλο του Λαΐου. Τα δύο αδέλφια, Πολυνείκης και Ετεοκλής, συμφώνησαν να βασιλέψουν διαδοχικά ανά ένα χρόνο. Πρώτος βασίλεψε ο Ετεοκλής, ο οποίος, όμως, αρνήθηκε να παραδώσει την εξουσία στον Πολυνείκη. Ο Πολυνείκης έφυγε από τη Θήβα και πήγε στο Άργος, όπου παντρεύτηκε την κόρη του βασιλιά Άδραστου. Μαζί με τον πεθερό του και άλλους πέντε Αργείους ηγεμόνες εκστράτευσε εναντίον του αδερφού του και της Θήβας, για να διεκδικήσει την εξουσία. Η τελική μονομαχία των δύο αδερφών επιβεβαίωσε την κατάρα του Οιδίποδα. Τα δύο αδέρφια έπεσαν αλληλοσκοτωμένα μπροστά στα τείχη της πόλης, η οποία όμως σώθηκε. Ωστόσο, ο νέος άρχοντας της πόλης Κρέων, αδελφός της Ιοκάστης και θείος των παιδιών, εκδίδει διαταγή να ταφεί ο Ετεοκλής με τιμές, ενώ το σώμα του Πολυνείκη, που θεωρήθηκε προδότης της πατρίδας του, να μείνει άταφο, βορά στα όρνια. Η κατάρα του Οιδίποδα εκπληρώνεται, κατ αυτόν τον τρόπο, βαρύτερη στους γιους του. Ο Σοφοκλής χτίζει την

8 τραγωδία του στα ερείπια της ανθρώπινης μοίρας (βλ. Εισαγωγή σχολικού βιβλίου). 3. α) Αντώνυμα: ἔντιμον # ἄτιμον προτίω # ἀτιμάζω εὐγενής # ἀγενής σαφής # ἀσαφής οἶδα # ἀγνοῶ β) Ετυμολογική συγγένεια: σχέση ἔχει λογικός λέγουσι αδήλωτος δηλοῖς φήμη φασίν επικός ἔπος

9 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΘΕΜΑ 26 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ Τί δ ἔστι; δηλοῖς γάρ τι καλχαίνουσ ἔπος. Οὐ γὰρ τάφου νῷν τὼ κασιγνήτω Κρέων τὸν μὲν προτίσας τὸν δ ἀτιμάσας ἔχει; Ἐτεοκλέα μέν ὡς λέγουσι σὺν δίκῃ χρησθεὶς δικαίᾳ καὶ νόμῳ κατὰ χθονὸς ἔκρυψε τοῖς ἔνερθεν ἔντιμον νεκροῖς, τὸν δ ἀθλίως θανόντα Πολυνείκους νέκυν ἀστοῖσί φασιν ἐκκεκηρῦχθαι τὸ μὴ τάφῳ καλύψαι μηδὲ κωκῦσαί τινα ἐᾶν δ ἄκλαυτον ἄταφον οἰωνοῖς γλυκὺν θησαυρὸν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς. Τοιαῦτά φασι τὸν ἀγαθὸν Κρέοντα σοὶ κἀμοί λέγω γὰρ κἀμέ κηρύξαντ ἔχειν καὶ δεῦρο νεῖσθαι ταῦτα τοῖσι μὴ εἰδόσιν σαφῆ προκηρύξοντα καὶ τὸ πρᾶγμ ἄγειν οὐχ ὡς παρ οὐδέν ἀλλ ὃς ἂν τούτων τι δρᾷ, φόνον προκεῖσθαι δημόλευστον ἐν πόλει. Οὕτως ἔχει σοι ταῦτα καὶ δείξεις τάχα εἴτ εὐγενὴς πέφυκας, εἴτ ἐσθλῶν κακή Β. ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Οὐ γὰρ τάφου νῷν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς. Μονάδες Ποια είναι η παρουσία των θεών στο έργο του Σοφοκλή και τι αντιπροσωπεύουν; 3. α) Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α στήλης με τη συνώνυμή της στη Β στήλη (δύο λέξεις της Β στήλης περισσεύουν): Α ΣΗΛΗ Β ΣΗΛΗ 1. φημί α) πράττω 2. δρῶ β) λέγω

10 3. ἀτιμάζω γ) ἀποδιδράσκω 4. νέκυς δ) ἐμφαίνω 5. δηλῶ ε) περιφρονῶ στ) νεκρός ζ) δέχομαι Μονάδες 5 β) Να συνδέσετε τις λέξεις της Α στήλης με τη λέξη της Β στήλης με την ο- ποία έχουν ετυμολογική συγγένεια (δύο λέξεις της Α στήλης περισσεύουν). Α ΣΗΛΗ Β ΣΗΛΗ 1. δράμα 2. δραστήριος α) δείξεις 3. δραπέτης 4. δείγμα 5. απόδραση β) δρᾷ 6. αποδεικτικός 7. ένδειξη Μονάδες 5

11 Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Μετάφραση στ : Μήπως ο Κρέοντας από τα δυο μας αδέλφια δεν έκρινε τον ένα άξιο ταφής, ενώ τον άλλον ανάξιο να ταφεί; Τον Ετεοκλή, όπως λένε, αφού του φέρθηκε με κρίση δίκαιη και σύμφωνα με τη θρησκευτική συνήθεια, κάτω από τη γη τον έθαψε, ώστε να είναι τιμημένος στους νεκρούς του κάτω κόσμου, 25 αλλά το κορμί του Πολυνείκη, ο οποίος πέθανε με αξιοθρήνητο τρόπο λένε ότι έχει (ενν. ο Κρέων) διακηρύξει στους πολίτες κανείς να μην το θάψει και να μην το κλάψει, αλλά να το αφήσουν άκλαυτο, άταφο, ευχάριστο εύρημα για τα όρνια, που λαίμαργα ψάχνουν για την τροφή τους Οι θεοί στα σωζόμενα έργα του Σοφοκλή δεν εμφανίζονται καθόλου, με εξαίρεση την εμφάνιση της Αθηνάς στην αρχή του Αίαντος. Επιπλέον, η συναισθηματική και ψυχολογική επίδρασή τους στον άνθρωπο δεν είναι έντονη. Η εκδήλωσή τους γίνεται μέσω αινιγματικών ή απατηλών χρησμών που δε γίνονται κατανοητοί από τους ανθρώπους. Αυτή η ανθρώπινη άγνοια σε συνδυασμό με το πεπρωμένο δημιουργεί βαθιά ειρωνεία. Οι θεοί μοιάζουν να περιγελούν τους ανθρώπους. Ο Σοφοκλής τονίζει τη μεγάλη απόσταση που χωρίζει τους θεούς από τους ανθρώπους. Στους ανθρώπους όλα είναι ρευστά και υπόκεινται σε αλλαγή, ενώ ο κόσμος των θεών αγγίζει το απόλυτο και είναι απροσπέλαστος. Το μεγαλείο των θεών υπογραμμίζει την αδυναμία και την τραγική μοίρα των ανθρώπων και συγχρόνως επιτρέπει τη δημιουργία ηρώων. (Ζ. Ντε Ρομιγύ (1988) 114-7). 3. α) Συνώνυμα: φημί ~ λέγω δρῶ ~ πράττω ἀτιμάζω ~ περιφρονῶ νέκυς ~ νεκρός δηλῶ ~ ἐμφαίνω β) Ετυμολογική συγγένεια: δρᾷ: δράμα, δραστήριος δείξεις: δείγμα, αποδεικτικός, ένδειξη

12 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΘΕΜΑ 27 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ Τί δ ἔστι; δηλοῖς γάρ τι καλχαίνουσ ἔπος. Οὐ γὰρ τάφου νῷν τὼ κασιγνήτω Κρέων τὸν μὲν προτίσας τὸν δ ἀτιμάσας ἔχει; Ἐτεοκλέα μέν ὡς λέγουσι σὺν δίκῃ χρησθεὶς δικαίᾳ καὶ νόμῳ κατὰ χθονὸς ἔκρυψε τοῖς ἔνερθεν ἔντιμον νεκροῖς, τὸν δ ἀθλίως θανόντα Πολυνείκους νέκυν ἀστοῖσί φασιν ἐκκεκηρῦχθαι τὸ μὴ τάφῳ καλύψαι μηδὲ κωκῦσαί τινα ἐᾶν δ ἄκλαυτον ἄταφον οἰωνοῖς γλυκὺν θησαυρὸν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς. Τοιαῦτά φασι τὸν ἀγαθὸν Κρέοντα σοὶ κἀμοί λέγω γὰρ κἀμέ κηρύξαντ ἔχειν καὶ δεῦρο νεῖσθαι ταῦτα τοῖσι μὴ εἰδόσιν σαφῆ προκηρύξοντα καὶ τὸ πρᾶγμ ἄγειν οὐχ ὡς παρ οὐδέν ἀλλ ὃς ἂν τούτων τι δρᾷ, φόνον προκεῖσθαι δημόλευστον ἐν πόλει. Οὕτως ἔχει σοι ταῦτα καὶ δείξεις τάχα εἴτ εὐγενὴς πέφυκας, εἴτ ἐσθλῶν κακή Β. ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Οὐ γὰρ τάφου νῷν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς. Μονάδες Ποια ήταν η επίδραση της χρήσης προσωπείου στην υποκριτική κατά την αρχαία παράσταση; 3. α) Να σημειώσετε στον παρακάτω πίνακα με Χ πέντε λέξεις, απλές ή σύνθετες, που είναι ομόρριζες με το ρήμα φημί. φανερός φάντασμα περίφημος φήμη φάσμα φατρία

13 αντίφαση αφασία προφήτης άφαντος Μονάδες 5 β) δηλοῖς, εἰσορῶσι, ἄγειν, πέφυκας, δείξεις: Να γράψετε μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου. Μονάδες 5

14 Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Μετάφραση στ : Μήπως ο Κρέοντας από τα δυο μας αδέλφια δεν έκρινε τον ένα άξιο ταφής, ενώ τον άλλον ανάξιο να ταφεί; Τον Ετεοκλή, όπως λένε, αφού του φέρθηκε με κρίση δίκαιη και σύμφωνα με τη θρησκευτική συνήθεια, κάτω από τη γη τον έθαψε, ώστε να είναι τιμημένος στους νεκρούς του κάτω κόσμου, 25 αλλά το κορμί του Πολυνείκη, ο οποίος πέθανε με αξιοθρήνητο τρόπο λένε ότι έχει (ενν. ο Κρέων) διακηρύξει στους πολίτες κανείς να μην το θάψει και να μην το κλάψει, αλλά να το αφήσουν άκλαυτο, άταφο, ευχάριστο εύρημα για τα όρνια, που λαίμαργα ψάχνουν για την τροφή τους Το προσωπείο κάλυπτε το πρόσωπο των ηθοποιών στις αρχαίες παραστάσεις, το οποίο διαμόρφωνε τον κατάλληλο ανθρώπινο τύπο για το έργο. Με τη χρήση του προσωπείου οι θεατές εξιδανικεύουν τους ήρωες και ταυτίζονται μαζί τους. Η χρήση του προσωπείου καθόριζε τον τρόπο υποκριτικής του ηθοποιού, ο οποίος έπρεπε να χρησιμοποιήσει μόνο το σώμα και τη φωνή του για να πείσει το κοινό (βλ. Εισαγωγή σχολικού βιβλίου). 3. α) Ομόρριζες του φημί: περίφημος, φήμη, αντίφαση, αφασία, προφήτης. β) Ομόρριζα: δηλοῖς: πρόδηλος εἰσορῶσι: ορατός ἄγειν: περιαγωγή πέφυκας: φυτό δείξεις: επιδεικνύω

15 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΘΕΜΑ 28 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ Τί δ ἔστι; δηλοῖς γάρ τι καλχαίνουσ ἔπος. Οὐ γὰρ τάφου νῷν τὼ κασιγνήτω Κρέων τὸν μὲν προτίσας τὸν δ ἀτιμάσας ἔχει; Ἐτεοκλέα μέν ὡς λέγουσι σὺν δίκῃ χρησθεὶς δικαίᾳ καὶ νόμῳ κατὰ χθονὸς ἔκρυψε τοῖς ἔνερθεν ἔντιμον νεκροῖς, τὸν δ ἀθλίως θανόντα Πολυνείκους νέκυν ἀστοῖσί φασιν ἐκκεκηρῦχθαι τὸ μὴ τάφῳ καλύψαι μηδὲ κωκῦσαί τινα ἐᾶν δ ἄκλαυτον ἄταφον οἰωνοῖς γλυκὺν θησαυρὸν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς. Τοιαῦτά φασι τὸν ἀγαθὸν Κρέοντα σοὶ κἀμοί λέγω γὰρ κἀμέ κηρύξαντ ἔχειν καὶ δεῦρο νεῖσθαι ταῦτα τοῖσι μὴ εἰδόσιν σαφῆ προκηρύξοντα καὶ τὸ πρᾶγμ ἄγειν οὐχ ὡς παρ οὐδέν ἀλλ ὃς ἂν τούτων τι δρᾷ, φόνον προκεῖσθαι δημόλευστον ἐν πόλει. Οὕτως ἔχει σοι ταῦτα καὶ δείξεις τάχα εἴτ εὐγενὴς πέφυκας, εἴτ ἐσθλῶν κακή Β. ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Οὐ γὰρ τάφου νῷν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς. Μονάδες Ποια είναι τα χαρακτηριστικά στοιχεία της γλώσσας του Σοφοκλή; 3. κασίγνητος, λέγω, χθών, οἶδα, δρῶ: Να γράψετε για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου μία συνώνυμη λέξη της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.

16 Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Μετάφραση στ : Μήπως ο Κρέοντας από τα δυο μας αδέλφια δεν έκρινε τον ένα άξιο ταφής, ενώ τον άλλον ανάξιο να ταφεί; Τον Ετεοκλή, όπως λένε, αφού του φέρθηκε με κρίση δίκαιη και σύμφωνα με τη θρησκευτική συνήθεια, κάτω από τη γη τον έθαψε, ώστε να είναι τιμημένος στους νεκρούς του κάτω κόσμου, 25 αλλά το κορμί του Πολυνείκη, ο οποίος πέθανε με αξιοθρήνητο τρόπο λένε ότι έχει (ενν. ο Κρέων) διακηρύξει στους πολίτες κανείς να μην το θάψει και να μην το κλάψει, αλλά να το αφήσουν άκλαυτο, άταφο, ευχάριστο εύρημα για τα όρνια, που λαίμαργα ψάχνουν για την τροφή τους Χαρακτηριστικά της γλώσσας του Σοφοκλή είναι η κομψότητα και η λεπτότητα. Ο ποιητής χρησιμοποιεί λόγιες λέξεις διατηρώντας υψηλό επίπεδο λόγου και με λίγους στίχους δημιουργεί έξοχες εικόνες. Η τραγική ειρωνεία, η περιπέτεια, η αναγνώριση και η άριστη παρουσίαση του ήθους των χαρακτήρων του τού προσέδωσαν τον χαρακτηρισμό μέλιτταν (μέλισσα). Η γλώσσα του Σοφοκλή εκφράζει την ακμή της αττικής κλασικής εποχής (βλ. Εισαγωγή σχολικού βιβλίου). 3. Συνώνυμα: κασίγνητος ~ ἀδελφός λέγω ~ ὁμιλέω-ῶ χθών ~ γαῖα οἶδα ~ γιγνώσκω δρῶ ~ πράττω

17 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΘΕΜΑ 29 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ Τί δ ἔστι; δηλοῖς γάρ τι καλχαίνουσ ἔπος. Οὐ γὰρ τάφου νῷν τὼ κασιγνήτω Κρέων τὸν μὲν προτίσας τὸν δ ἀτιμάσας ἔχει; Ἐτεοκλέα μέν ὡς λέγουσι σὺν δίκῃ χρησθεὶς δικαίᾳ καὶ νόμῳ κατὰ χθονὸς ἔκρυψε τοῖς ἔνερθεν ἔντιμον νεκροῖς, τὸν δ ἀθλίως θανόντα Πολυνείκους νέκυν ἀστοῖσί φασιν ἐκκεκηρῦχθαι τὸ μὴ τάφῳ καλύψαι μηδὲ κωκῦσαί τινα ἐᾶν δ ἄκλαυτον ἄταφον οἰωνοῖς γλυκὺν θησαυρὸν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς. Τοιαῦτά φασι τὸν ἀγαθὸν Κρέοντα σοὶ κἀμοί λέγω γὰρ κἀμέ κηρύξαντ ἔχειν καὶ δεῦρο νεῖσθαι ταῦτα τοῖσι μὴ εἰδόσιν σαφῆ προκηρύξοντα καὶ τὸ πρᾶγμ ἄγειν οὐχ ὡς παρ οὐδέν ἀλλ ὃς ἂν τούτων τι δρᾷ, φόνον προκεῖσθαι δημόλευστον ἐν πόλει. Οὕτως ἔχει σοι ταῦτα καὶ δείξεις τάχα εἴτ εὐγενὴς πέφυκας, εἴτ ἐσθλῶν κακή Β. ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Οὐ γὰρ τάφου νῷν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς. Μονάδες Για ποιο λόγο οι αρχαίοι αποκαλούσαν τον Σοφοκλή μέλιτταν; 3. χρησθείς, ἔκρυψε, καλύψαι, κηρύξαντα, δείξεις: Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις, απλές ή σύνθετες, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.

18 Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Μετάφραση στ : Μήπως ο Κρέοντας από τα δυο μας αδέλφια δεν έκρινε τον ένα άξιο ταφής, ενώ τον άλλον ανάξιο να ταφεί; Τον Ετεοκλή, όπως λένε, αφού του φέρθηκε με κρίση δίκαιη και σύμφωνα με τη θρησκευτική συνήθεια, κάτω από τη γη τον έθαψε, ώστε να είναι τιμημένος στους νεκρούς του κάτω κόσμου, 25 αλλά το κορμί του Πολυνείκη, ο οποίος πέθανε με αξιοθρήνητο τρόπο λένε ότι έχει (ενν. ο Κρέων) διακηρύξει στους πολίτες κανείς να μην το θάψει και να μην το κλάψει, αλλά να το αφήσουν άκλαυτο, άταφο, ευχάριστο εύρημα για τα όρνια, που λαίμαργα ψάχνουν για την τροφή τους Οι αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν τον Σοφοκλή μέλιτταν λόγω της κομψότητας και της λεπτότητας του ύφους του. Η ευχέρεια και η άνεση στον λόγο, όπως φαίνεται μέσα από τη χρήση λόγιων λέξεων, την αριστοτεχνική χρήση της τραγικής ειρωνείας, της περιπέτειας και της αναγνώρισης, την άριστη παρουσίαση του ήθους των ηρώων του, τη διαύγεια του διαλόγου, τη δύναμη των αντιθέσεων, τις μεγαλόπρεπες ωδές και την έκφραση της ομορφιάς της ζωής που ακτινοβολεί σε όλο το έργο του δικαιολογούν τον χαρακτηρισμό του ως «μέλισσα» (βλ. Εισαγωγή σχολικού βιβλίου). 3. Ομόρριζα αρχαίας ή νέας ελληνικής γλώσσας: χρησθείς: χρῆμα, άχρηστος ἔκρυψε: κρυψίνους, κρυφός καλύψαι: κάλυμμα, αποκάλυψη κηρύξαντα: κήρυξ, διακήρυξη δείξεις: ἔνδειξις, δείγμα

19 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΘΕΜΑ 30 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ Τί δ ἔστι; δηλοῖς γάρ τι καλχαίνουσ ἔπος. Οὐ γὰρ τάφου νῷν τὼ κασιγνήτω Κρέων τὸν μὲν προτίσας τὸν δ ἀτιμάσας ἔχει; Ἐτεοκλέα μέν ὡς λέγουσι σὺν δίκῃ χρησθεὶς δικαίᾳ καὶ νόμῳ κατὰ χθονὸς ἔκρυψε τοῖς ἔνερθεν ἔντιμον νεκροῖς, τὸν δ ἀθλίως θανόντα Πολυνείκους νέκυν ἀστοῖσί φασιν ἐκκεκηρῦχθαι τὸ μὴ τάφῳ καλύψαι μηδὲ κωκῦσαί τινα ἐᾶν δ ἄκλαυτον ἄταφον οἰωνοῖς γλυκὺν θησαυρὸν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς. Τοιαῦτά φασι τὸν ἀγαθὸν Κρέοντα σοὶ κἀμοί λέγω γὰρ κἀμέ κηρύξαντ ἔχειν καὶ δεῦρο νεῖσθαι ταῦτα τοῖσι μὴ εἰδόσιν σαφῆ προκηρύξοντα καὶ τὸ πρᾶγμ ἄγειν οὐχ ὡς παρ οὐδέν ἀλλ ὃς ἂν τούτων τι δρᾷ, φόνον προκεῖσθαι δημόλευστον ἐν πόλει. Οὕτως ἔχει σοι ταῦτα καὶ δείξεις τάχα εἴτ εὐγενὴς πέφυκας, εἴτ ἐσθλῶν κακή Β. ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Οὐ γὰρ τάφου νῷν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς. Μονάδες Τι είναι το δράμα και ποια στοιχεία χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό από προγενέστερες μορφές ποίησης; 3. Να γράψετε ένα ομόρριζο ουσιαστικό (Β στήλη) και επίθετο (Γ στήλη), απλό ή σύνθετο, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις λέξεις της Α στήλης. Α ΣΗΛΗ Β ΣΗΛΗ Γ ΣΗΛΗ

20 Λέξεις Ουσιαστικά Επίθετα δηλῶ ἔχω δρῶ λέγω δείκνυμι

21 Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Μετάφραση στ : Μήπως ο Κρέοντας από τα δυο μας αδέλφια δεν έκρινε τον ένα άξιο ταφής, ενώ τον άλλον ανάξιο να ταφεί; Τον Ετεοκλή, όπως λένε, αφού του φέρθηκε με κρίση δίκαιη και σύμφωνα με τη θρησκευτική συνήθεια, κάτω από τη γη τον έθαψε, ώστε να είναι τιμημένος στους νεκρούς του κάτω κόσμου, 25 αλλά το κορμί του Πολυνείκη, ο οποίος πέθανε με αξιοθρήνητο τρόπο λένε ότι έχει (ενν. ο Κρέων) διακηρύξει στους πολίτες κανείς να μην το θάψει και να μην το κλάψει, αλλά να το αφήσουν άκλαυτο, άταφο, ευχάριστο εύρημα για τα όρνια, που λαίμαργα ψάχνουν για την τροφή τους Το δράμα είναι μια πρωτότυπη, σύνθετη ποιητική δημιουργία που βασίζεται στον διάλογο, τη μουσική και την όρχηση και αποτέλεσε την ύψιστη πνευματική έκφραση της κλασικής εποχής. Εμπλουτισμένο με στοιχεία επικής και λυρικής ποίησης, το δράμα δεν προοριζόταν για απλή απαγγελία, αλλά για παράσταση ενός συγκλονιστικού γεγονότος που εξελισσόταν ενώπιον των θεατών (βλ. Εισαγωγή σχολικού βιβλίου). 3. Ομόρριζα ουσιαστικά και επίθετα: δηλῶ: δήλωσις αδήλωτος ἔχω: σχέση νουνεχής δρῶ: δράμα αδρανής λέγω: διάλεξη ρητός δείκνυμι: δεῖξις αναπόδεικτος

22 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΘΕΜΑ 31 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ Τί δ ἔστι; δηλοῖς γάρ τι καλχαίνουσ ἔπος. Οὐ γὰρ τάφου νῷν τὼ κασιγνήτω Κρέων τὸν μὲν προτίσας τὸν δ ἀτιμάσας ἔχει; Ἐτεοκλέα μέν ὡς λέγουσι σὺν δίκῃ χρησθεὶς δικαίᾳ καὶ νόμῳ κατὰ χθονὸς ἔκρυψε τοῖς ἔνερθεν ἔντιμον νεκροῖς, τὸν δ ἀθλίως θανόντα Πολυνείκους νέκυν ἀστοῖσί φασιν ἐκκεκηρῦχθαι τὸ μὴ τάφῳ καλύψαι μηδὲ κωκῦσαί τινα ἐᾶν δ ἄκλαυτον ἄταφον οἰωνοῖς γλυκὺν θησαυρὸν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς. Τοιαῦτά φασι τὸν ἀγαθὸν Κρέοντα σοὶ κἀμοί λέγω γὰρ κἀμέ κηρύξαντ ἔχειν καὶ δεῦρο νεῖσθαι ταῦτα τοῖσι μὴ εἰδόσιν σαφῆ προκηρύξοντα καὶ τὸ πρᾶγμ ἄγειν οὐχ ὡς παρ οὐδέν ἀλλ ὃς ἂν τούτων τι δρᾷ, φόνον προκεῖσθαι δημόλευστον ἐν πόλει. Οὕτως ἔχει σοι ταῦτα καὶ δείξεις τάχα εἴτ εὐγενὴς πέφυκας, εἴτ ἐσθλῶν κακή Β. ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Τοιαῦτά φασι εἲτ'ἐσθλῶν κακή. Μονάδες Σε ποιο χώρο διεξάγονταν οι δραματικοί αγώνες στην αρχαία Αθήνα; Nα περιγράψετε τα στάδια διαμόρφωσής του. 3. α) κήρυγμα, κήρυξις, χρήστης, χρῆσις, χρῆμα: Να κατατάξετε τις παραπάνω ετυμολογικά συγγενείς προς τους ρηματικούς τύπους του κειμένου κηρύξαντα και χρησθείς λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στην κατάλληλη στήλη, ανάλογα με το τι σημαίνει η καθεμία. ενέργεια ή κατάσταση πρόσωπο που ενεργεί αποτέλεσμα ενέργειας

23 Μονάδες 5 β) δίκη, νόμος, τάφος, πρᾶγμα, φόνος: Να γράψετε για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου ένα ομόρριζο ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Μονάδες 5

24 Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Μετάφραση στ : [ ] Τέτοια λένε ότι ο καλός Κρέοντας έχει κηρύξει δημόσια για σένα και για μένα, λέω και για μένα, και (λένε) ότι έρχεται εδώ για να τα διακηρύξει αυτά δημόσια, ώστε να είναι ξεκάθαρα σε όσους δεν (τα) ξέρουν, και δε θεωρεί την υπόθεση ασήμαντη, αλλά όποιον κάνει κάτι από αυτά 35 (ότι) τον περιμένει δημόσιος θάνατος με λιθοβολισμό μπροστά στην πόλη. Έτσι έχουν για σένα αυτά, και γρήγορα θα δείξεις αν είσαι από ευγενική γενιά και γενναία στο ήθος ή τιποτένια από ευγενική γενιά. 2. Γενικότερα, οι θρησκευτικές εκδηλώσεις των αρχαίων Ελλήνων είχαν δραματικό χαρακτήρα. Οι εκδηλώσεις για τον Διόνυσο ήταν πιο λαμπρές και πιο επίσημες. Κατά τις τελετές του Διονύσου οι οπαδοί του, οι Σάτυροι, λάτρευαν τον θεό σε κατάσταση «ενθουσιασμού», ιερής μανίας και οινοποσίας. Έτσι, για την επίτευξη της έκστασης και της συναισθηματικής μέθης και την ταύτισή τους με τους Σατύρους οι πιστοί μεταμφιέζονταν. Φορούσαν δέρματα ζώων, άλειφαν το πρόσωπό τους με το ίζημα του κρασιού, φορούσαν στο κεφάλι στεφάνια από κισσό και πρόσθεταν ουρές, γένια ή κέρατα για να μοιάζουν με τους τραγοπόδαρους Σατύρους. Η μεταμφίεση των εορταστών του Διονύσου που τραγουδούσαν και χόρευαν τον διθύραμβο αποτελεί την αφετηρία του δράματος, αφού τα πρόσωπα του δράματος μεταμφιέζονταν για να υποδυθούν τους ήρωες του έργου. Έτσι, λοιπόν, το δράμα προήλθε από τα θρησκευτικά δρώμενα και συνδέθηκε με τη γιορτή του Διονύσου. H διεξαγωγή των δραματικών αγώνων στον ιερό χώρο του Διονύσου άρχισε να γίνεται μετά την οικοδόμηση του ναού προς τιμή του θεού. Διαμορφώθηκε, λοιπόν, η νότια πλευρά της Ακρόπολης, έτσι ώστε να συμπεριλάβει τον χώρο για τον κυκλικό λατρευτικό χορό, από τον οποίο προήλθε η ορχήστρα του θεάτρου και τα εδώλια των θεατών. Μετά τα Μηδικά κατασκευάστηκαν στον ίδιο χώρο τα ξύλινα καθίσματα (ἰκρία). Σταδιακά, με την εξέλιξη του διθυράμβου σε δράμα, ο χώρος αυτός μετασχηματίστηκε στη συγκεκριμένη αρχιτεκτονική του αρχαίου θεάτρου, το οποίο χωριζόταν σε τρία μέρη: στο κυρίως θέατρον ή κοίλον (θεατές), στην ορχήστρα (χορός) και στη σκηνή (υποκριτές). Τα στάδια της μετάβασης από τον διθύραμβο στο δράμα δεν είναι γνωστά, αλλά όπως μαθαίνουμε από την Ποιητική του Αριστοτέλη οι πρωτοτραγουδιστές των χορικών ασμάτων προς τιμήν του θεού έδιναν αφορμές για δραματικές παραστάσεις (Αριστ. Ποιητ. 1449a14) (βλ. Εισαγωγή σχολικού βιβλίου).

25 3. α) Κατάταξη: Ενέργεια ή κατάσταση: κήρυξις, χρῆσις Πρόσωπο που ενεργεί: χρήστης Αποτέλεσμα ενέργειας: κήρυγμα, χρῆμα β) Ομόρριζα ρήµατα: δίκη: δικάζω νόμος: νοµίζω τάφος: θάπτω πρᾶγμα: πράττω φόνος: φονεύω

26 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΘΕΜΑ 32 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ Τί δ ἔστι; δηλοῖς γάρ τι καλχαίνουσ ἔπος. Οὐ γὰρ τάφου νῷν τὼ κασιγνήτω Κρέων τὸν μὲν προτίσας τὸν δ ἀτιμάσας ἔχει; Ἐτεοκλέα μέν ὡς λέγουσι σὺν δίκῃ χρησθεὶς δικαίᾳ καὶ νόμῳ κατὰ χθονὸς ἔκρυψε τοῖς ἔνερθεν ἔντιμον νεκροῖς, τὸν δ ἀθλίως θανόντα Πολυνείκους νέκυν ἀστοῖσί φασιν ἐκκεκηρῦχθαι τὸ μὴ τάφῳ καλύψαι μηδὲ κωκῦσαί τινα ἐᾶν δ ἄκλαυτον ἄταφον οἰωνοῖς γλυκὺν θησαυρὸν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς. Τοιαῦτά φασι τὸν ἀγαθὸν Κρέοντα σοὶ κἀμοί λέγω γὰρ κἀμέ κηρύξαντ ἔχειν καὶ δεῦρο νεῖσθαι ταῦτα τοῖσι μὴ εἰδόσιν σαφῆ προκηρύξοντα καὶ τὸ πρᾶγμ ἄγειν οὐχ ὡς παρ οὐδέν ἀλλ ὃς ἂν τούτων τι δρᾷ, φόνον προκεῖσθαι δημόλευστον ἐν πόλει. Οὕτως ἔχει σοι ταῦτα καὶ δείξεις τάχα εἴτ εὐγενὴς πέφυκας, εἴτ ἐσθλῶν κακή Β. ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Τοιαῦτά φασι εἲτ'ἐσθλῶν κακή. Μονάδες Να παρουσιάσετε τις γνωστές απόψεις για τη σημασία της λέξης τραγωδία. 3. α) Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α με τη σημασία τους στη στήλη Β (δύο στοιχεία της Β στήλης περισσεύουν): Α ΣΗΛΗ Β ΣΗΛΗ 1. χθών α) γρήγορα 2. ἔνερθεν β) νεκρός

27 3. ἀθλίως γ) πάνω 4. νέκυς δ) κατά τρόπο οικτρό 5. τάχα ε) γη στ) κάτω ζ) αθάνατος Μονάδες 5 β) ἔντιμον, ἐκκεκηρῦχθαι, εἰσορῶσι, προκεῖσθαι, εὐγενής: Να αναλύσετε τις παραπάνω σύνθετες λέξεις του κειμένου στα συνθετικά τους. Μονάδες 5

28 Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Μετάφραση στ : [ ] Τέτοια λένε ότι ο καλός Κρέοντας έχει κηρύξει δημόσια για σένα και για μένα, λέω και για μένα, και (λένε) ότι έρχεται εδώ για να τα διακηρύξει αυτά δημόσια, ώστε να είναι ξεκάθαρα σε όσους δεν (τα) ξέρουν, και δε θεωρεί την υπόθεση ασήμαντη, αλλά όποιον κάνει κάτι από αυτά 35 (ότι) τον περιμένει δημόσιος θάνατος με λιθοβολισμό μπροστά στην πόλη. Έτσι έχουν για σένα αυτά, και γρήγορα θα δείξεις αν είσαι από ευγενική γενιά και γενναία στο ήθος ή τιποτένια από ευγενική γενιά. 2. Ο Αριστοτέλης συνδέει την τραγωδία με τον διθύραμβο, το χορευτικό τραγούδι προς τιμήν του Διονύσου. Η λέξη τραγωδία, ωστόσο, έχει αβέβαιη προέλευση. Η πρώτη άποψη είναι ότι σημαίνει ᾠδή τῶν τράγων, δηλαδή χορικό άσμα των ακολούθων του Διονύσου που φορούσαν δέρματα τράγων. Η δεύτερη άποψη υποστηρίζει ότι πρόκειται για χορικό άσμα σε διαγωνισμό, όπου το βραβείο του νικητή ήταν τράγος. Και οι δύο, ωστόσο, θεωρούνται αυθαίρετες (βλ. Εισαγωγή σχολικού βιβλίου). 3. α) Σημασίες λέξεων: χθών: γη ἔνερθεν: κάτω ἀθλίως: κατά τρόπο οικτρό νέκυς: νεκρός τάχα: γρήγορα β) Ετυμολογική ανάλυση: ἔντιμον: έν + τιμή ἐκκεκηρῦχθαι: ἐκ + κηρύττομαι (< κήρυξ) εἰσορῶσι: εἰς + ὁράω-ῶ προκεῖσθαι: πρό + κεῖμαι εὐγενής: εὖ + γένος

29 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΘΕΜΑ 33 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ Τί δ ἔστι; δηλοῖς γάρ τι καλχαίνουσ ἔπος. Οὐ γὰρ τάφου νῷν τὼ κασιγνήτω Κρέων τὸν μὲν προτίσας τὸν δ ἀτιμάσας ἔχει; Ἐτεοκλέα μέν ὡς λέγουσι σὺν δίκῃ χρησθεὶς δικαίᾳ καὶ νόμῳ κατὰ χθονὸς ἔκρυψε τοῖς ἔνερθεν ἔντιμον νεκροῖς, τὸν δ ἀθλίως θανόντα Πολυνείκους νέκυν ἀστοῖσί φασιν ἐκκεκηρῦχθαι τὸ μὴ τάφῳ καλύψαι μηδὲ κωκῦσαί τινα ἐᾶν δ ἄκλαυτον ἄταφον οἰωνοῖς γλυκὺν θησαυρὸν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς. Τοιαῦτά φασι τὸν ἀγαθὸν Κρέοντα σοὶ κἀμοί λέγω γὰρ κἀμέ κηρύξαντ ἔχειν καὶ δεῦρο νεῖσθαι ταῦτα τοῖσι μὴ εἰδόσιν σαφῆ προκηρύξοντα καὶ τὸ πρᾶγμ ἄγειν οὐχ ὡς παρ οὐδέν ἀλλ ὃς ἂν τούτων τι δρᾷ, φόνον προκεῖσθαι δημόλευστον ἐν πόλει. Οὕτως ἔχει σοι ταῦτα καὶ δείξεις τάχα εἴτ εὐγενὴς πέφυκας, εἴτ ἐσθλῶν κακή Β. ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Τοιαῦτά φασι εἲτ'ἐσθλῶν κακή. Μονάδες Τι προσωποποιούσε ο θεός Διόνυσος και ποιες σχετικές αντιλήψεις είχαν οι λατρευτές του; 3. α) Να σχηματίσετε για καθεμία από τις λέξεις της Α στήλης ένα παράγωγο επίθετο της αρχαίας ελληνικής γλώσσας με την κατάληξη που δίνεται στη Β στήλη. Επίθετα παράγωγα από ονόματα Α ΣΗΛΗ Β ΣΗΛΗ Γ ΣΗΛΗ

30 όνομα κατάληξη παράγωγο επίθετο ἔπος -ός δίκη -αιος νόμος -ιμος χθών -ιος φόνος -ικός Μονάδες 5 β) εἰσορῶσι, λέγω, ἄγειν, δρᾷ, πέφυκας: Να γράψετε μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου. Μονάδες 5

31 Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Μετάφραση στ : [ ] Τέτοια λένε ότι ο καλός Κρέοντας έχει κηρύξει δημόσια για σένα και για μένα, λέω και για μένα, και (λένε) ότι έρχεται εδώ για να τα διακηρύξει αυτά δημόσια, ώστε να είναι ξεκάθαρα σε όσους δεν (τα) ξέρουν, και δε θεωρεί την υπόθεση ασήμαντη, αλλά όποιον κάνει κάτι από αυτά 35 (ότι) τον περιμένει δημόσιος θάνατος με λιθοβολισμό μπροστά στην πόλη. Έτσι έχουν για σένα αυτά, και γρήγορα θα δείξεις αν είσαι από ευγενική γενιά και γενναία στο ήθος ή τιποτένια από ευγενική γενιά. 2. Ο Διόνυσος ήταν θεός του αμπελιού και του κρασιού. Προσωποποιούσε τον κύκλο των εποχών του έτους, τη διαδικασία της σποράς και της βλάστησης, τη γονιμοποίηση των καρπών και γενικά όλες τις μυστηριώδεις παραγωγικές δυνάμεις της φύσης. Οι λατρευτές του θεού είχαν συνδέσει αυτόν τον αενάως επαναλαμβανόμενο κύκλο της ζωής και του θανάτου με τη γέννηση του θεού, τη δράση του, τον θάνατο και την επαναφορά του στη ζωή. Φαντάζονταν τον θεό να κυκλοφορεί ανάμεσα στους ανθρώπους μαζί με τους τραγόποδες ακολούθους του, τους Σατύρους, και να παρακινεί όλους να ξεχάσουν τις έγνοιες της ζωής και να παραδοθούν στο γλέντι και στη χαρά. (βλ. Εισαγωγή σχολικού βιβλίου). 3. α) Παράγωγα επίθετα: ἔπος ~ ἐπικός δίκη ~ δίκαιος νόμος ~ νόμιμος χθών ~ χθόνιος φόνος ~ φονικός β) Ομόρριζα: εἰσορῶσι: όραμα λέγω: διαλεκτικός ἄγειν: ανάγωγος δρᾷ: δραματικός πέφυκας: φύση

32 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΘΕΜΑ 34 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ Τί δ ἔστι; δηλοῖς γάρ τι καλχαίνουσ ἔπος. Οὐ γὰρ τάφου νῷν τὼ κασιγνήτω Κρέων τὸν μὲν προτίσας τὸν δ ἀτιμάσας ἔχει; Ἐτεοκλέα μέν ὡς λέγουσι σὺν δίκῃ χρησθεὶς δικαίᾳ καὶ νόμῳ κατὰ χθονὸς ἔκρυψε τοῖς ἔνερθεν ἔντιμον νεκροῖς, τὸν δ ἀθλίως θανόντα Πολυνείκους νέκυν ἀστοῖσί φασιν ἐκκεκηρῦχθαι τὸ μὴ τάφῳ καλύψαι μηδὲ κωκῦσαί τινα ἐᾶν δ ἄκλαυτον ἄταφον οἰωνοῖς γλυκὺν θησαυρὸν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς. Τοιαῦτά φασι τὸν ἀγαθὸν Κρέοντα σοὶ κἀμοί λέγω γὰρ κἀμέ κηρύξαντ ἔχειν καὶ δεῦρο νεῖσθαι ταῦτα τοῖσι μὴ εἰδόσιν σαφῆ προκηρύξοντα καὶ τὸ πρᾶγμ ἄγειν οὐχ ὡς παρ οὐδέν ἀλλ ὃς ἂν τούτων τι δρᾷ, φόνον προκεῖσθαι δημόλευστον ἐν πόλει. Οὕτως ἔχει σοι ταῦτα καὶ δείξεις τάχα εἴτ εὐγενὴς πέφυκας, εἴτ ἐσθλῶν κακή Β. ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Τοιαῦτά φασι εἲτ'ἐσθλῶν κακή. Μονάδες Να εντοπίσετε στο παρακάτω κείμενο δύο ανακρίβειες και στη θέση τους να γράψετε το σωστό. Τα κατά ποιόν μέρη της τραγωδίας είναι ο πρόλογος, ο μύθος, το ήθος, η διάνοια, το μέλος και η όψη. Τα θέματα των τραγικών μύθων οι ποιητές τα α- ντλούσαν μόνο από τη ζωή του Διονύσου, επειδή οι τραγωδίες παριστάνονταν σε διονυσιακές γιορτές.