ΗΓΕΣΙΑ & ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ FEATURE

Transcript

1 ΗΓΕΣΙΑ & ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ Η ομάδα του Intelligent Life θεωρεί ότι, ιδιαίτερα αυτή την κρίσιμη περίοδο που διανύει η χώρα μας, η ηγεσία με την ολιστική της εκδοχή αποτελεί την πλέον απαραίτητη προϋπόθεση επιτυχίας και εξόδου από την κρίση. Η πολιτική σκηνή πάντα αναζητά, με την ανάγκη τώρα μεγαλύτερη από ποτέ, ανθρώπους να μπορούν να οραματιστούν ολοκληρωμένα, με προσλαμβάνουσες στρατηγικές, αντίστοιχη εμπειρία, αλλά κυρίως ειδικούς στον καθορισμό στόχων και στο management όλων των επιπέδων. Ποιοι όμως μπορεί να έχουν τέτοια ολιστική προσέγγιση διαχρονικά, και πώς ορίζεται η επιτυχία τους; Ένας head manager είναι ο άνθρωπος που έχει την ευθύνη για την κατεύθυνση του επιχειρησιακού οχήματος. Ευθύνεται για τις αξίες που αναπτύσσονται επί των ημερών του στην επιχείρηση που διοικεί, για την εικόνα των καταναλωτών και των συνεργατών του, για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που προωθούνται μέσα από την επιχείρησή του, αλλά κυρίως για τα οικονομικά αποτελέσματα. Πρόκειται για τον απόλυτο άρχοντα της επιχείρησης, που λογοδοτεί όμως κι αυτός με τη σειρά του σε κάποιους άλλους, στους μετόχους. Πρόκειται για τον άνθρωπο που διαλέγει πρωτευόντως τον καλύτερο εμπορικό διευθυντή, το καλύτερο τμήμα πωλήσεων, φροντίζοντας για τη μοναδικότητα των προϊόντων-υπηρεσιών από τους βιομηχανικούς σχεδιαστές, αλλά και την πιο χρηστή οικονομική διαχείριση. Το βιογραφικό του πρέπει να έχει επιτυχίες, διαδρομή που υποδηλώνει ικανότητες. Αν έρθουμε τώρα στην περίπτωση της Ελλάδας που ισχυριζόμαστε όλοι ότι απέτυχε οικονομικά, και αντίστοιχα κοινωνικά, μπορούμε να αναλογιστούμε: Ποιος και πώς επιλέγει και αξιολογεί την εμπορική πολιτική, τον εμπορικό διευθυντή, τη διεύθυνση marketing και την ομάδα κρούσης των πωλήσεων; Έχει η Ελλάδα εμπορική πολιτική και εμπορική κατεύθυνση; Μήπως τα προβλήματα αλλού τα ψάχνουμε και τελικά αλλού βρίσκονται; Επιτυχημένοι ηγέτες του επιχειρηματικού κόσμου, που το εύρος τους ξεκινάει από το όραμα και φτάνει στο επιθυμητό αποτέλεσμα, είναι ίσως οι καταλληλότεροι άνθρωποι να προτείνουν στρατηγικές, αλλά και πρακτικές για τη βέλτιστη οργάνωση, την ανάπτυξη και εν τέλει την ευημερία της υπερεπιχείρησης που ονομάζεται Ελλάδα. Μια επιχείρηση είναι όραμα, στρατηγική, αλλά κυρίως πρακτικό management, μέσα από δαιδαλώδη διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού με την ολιστική εκδοχή. Δηλαδή micromanagement και macromanagement και εν τέλει η δημιουργία ενός συστήματος που εμπεριέχει όλα τα προηγούμενα. To ίδιο και μια χώρα Ένας ηγέτης, εκτός από την ικανότητά του να εμπνέεται και να οραματίζεται, εκτός από το να θέτει στόχους και να μάχεται για να τους πραγματοποιήσει, εκτός από το να εστιάζει σε προβλήματα και να ιεραρχεί την επίλυση αυτών, οφείλει συγχρόνως να φροντίζει να διατηρείται η πορεία της επιχείρησης στο αρχικό mission statement. Το ίδιο και ένας πολιτικός Τελικά, ποια είναι τα χαρακτηριστικά του ιδανικού πολιτικού-ηγέτη, ο οποίος θα εστιάσει στο νέο όραμα για τη χώρα μας και θα την οδηγήσει σε μία νέα εποχή, απεγκλωβισμένη από τα λάθη και τις παραλείψεις του παρελθόντος; ηγέτες του επιχειρηματικού κόσμου μας απαντούν 68 Content created by E-Enterprises 69

2 70 ΜΑΡΙΚΑ ΛΑΜΠΡΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΟΥΣΑ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ της SINGULAR LOGIC Μια επιτυχημένη επιχείρηση βασίζεται στις επιτυχίες, στην ιστορική της πορεία, αλλά και τη διαφοροποιημένη πρότασή της προς την αγορά. Πώς ανάγεται κάτι τέτοιο, κατά τη γνώμη σας, στον πληθυσμό ενός κράτους και σε μια κρατική οικονομία; Πέρα από τα παραπάνω, με τα οποία σε γενικές γραμμές συμφωνώ, τόσο οι εταιρείες όσο και τα κράτη πρέπει να αφουγκράζονται τα μηνύματα των καιρών και να προσαρμόζονται ανάλογα. Αυτό δεν είναι εύκολο. Απαιτεί κεραίες και γρήγορα ανακλαστικά. Απαιτεί επίσης πίστη σε έναν σκοπό, εμπνευσμένη ηγεσία, σοβαρή προσπάθεια επίτευξης συγκεκριμένων στόχων. Η εμπειρία αποτελεί σημαντικό παράγοντα επιτυχίας, αλλά χωρίς τη ρήξη με το παρελθόν, με το status quo, χωρίς μια φρέσκια ματιά που πιθανόν αποκαθηλώνει πρότερες πρακτικές, η διάθεση για αλλαγές καθίσταται αναποτελεσματική. Στις δύσκολες εποχές μας, πέρα από το νοικοκύρεμα, πρέπει να ασχοληθούμε με την ενδυνάμωση του ανθρώπινου δυναμικού, με το σκάλισμα των υπαρχόντων θετικών στοιχείων, με την ανάδειξη της αξιοκρατίας, της μαχητικότητας, της αποφασιστικότητας, της αποτελεσματικότητας, με τη γέννηση των νέων ιδεών. Ο τοκετός -υπό φυσιολογικές συνθήκες- ποτέ δεν είναι ανώδυνος. Και τίποτα δεν είναι πιο υψηλό, πιο ασυναγώνιστα συγκινητικό από την ολοκλήρωσή του. Ζούμε μια εποχή κύησης. Και o τοκετός απαιτεί υπομονή και επιμονή, προϋποθέτει αγάπη γι αυτό που περιμένουμε. Τόσο σε μια επιχείρηση όσο και στην κρατική οικονομία πρωτεύοντα ρόλο παίζουν οι αριθμοί. Όπως οι αριθμοί έχουν ζωή, οι στόχοι έχουν ψυχή. Χωρίς αυτό το άκρως απαραίτητο συστατικό, καμιά μεγάλη προσπάθεια δεν απέδωσε ιστορικά. Οι αριθμοί ντύνονται την ιστορία τους και την υπηρετούν πιστά. Είναι εκεί για να θυμίζουν τι πήγε λάθος, για να επικροτούν ό,τι πήγε καλά, για να ωθούν σε γενναίες αποφάσεις. Σε ένα κράτος, ίσως περισσότερο από ότι σε μια επιχείρηση, οι στόχοι πρέπει να είναι ξεκάθαροι και ορισμένοι, η πορεία επίτευξης διάφανη και τεκμηριωμένη, οι διορθωτικές αλλαγές δεδομένες, και η συστράτευση όλων καθοριστικός παράγοντας δράσης. Οι έλληνες πολιτικοί επαναλαμβάνουν συνέχεια τη λέξη ανάπτυξη, όρος που είναι αυτοσκοπός για μια επιχείρηση. Πώς θα αντιλαμβανόσασταν εσείς την ανάπτυξη αν βρισκόσασταν σε καίρια κυβερνητική θέση ή αν είχατε Φοβάμαι ότι οι λέξεις έχουν πια χάσει το νόημά τους στην πολιτική. Οι νέοι, πιο περίπλοκοι θεσμοί βαφτίζονται λύσεις, η αύξηση της γραφειοκρατίας ανάπτυξη, η στρεβλή αντιμετώπιση των προβλημάτων διέξοδος, η αναποφασιστικότητα σύνεση. Υπό αυτές τις συνθήκες δεν ευνοείται η ανάπτυξη αλλά το πισωγύρισμα. Τα προβλήματα, παρότι γνωστά σε όλους, θα πρέπει με ακρίβεια να επαναδιατυπωθούν για να οριστεί η πηγή τους. Μόνο γνωρίζοντας την πηγή, μπορεί κανείς να επεξεργαστεί τη λύση. Και η λύση, τις περισσότερες φορές, σημαίνει σύγκρουση. Την οποία δεν θα έπρεπε να φοβάται κάποιος αν απαγκιστρωθεί από μικρές, μυωπικές, πελατειακές προσεγγίσεις. Η σύγκρουση δημιουργεί νέα δεδομένα, νέους κανόνες, ιδανικά υγιείς. Εντοπίζουμε καθημερινά δεκάδες παραδείγματα όπου ο ρόλος του δημόσιου τομέα αντί να είναι αυτός της βελτίωσης της εξυπηρέτησης του πολίτη, γίνεται εκείνος του φορέα αναχρονισμού και της επικράτησης των πολιτικών παιχνιδιών, από τα οποία εξυπηρετούνται οι πιο άρρωστες δομές της ελληνικής κοινωνίας. Η πολιτική ηγεσία φορέας ανάπτυξης πρέπει να χαρακτηρίζεται πρώτα και κύρια από τόλμη και καθαρό μυαλό. Αν μιλήσει με ειλικρίνεια κανείς θα ακουστεί και αργά ή γρήγορα οι επιλογές του θα γίνουν αποδεκτές. Στο κάτω-κάτω, οι οραματικές ηγεσίες ποτέ δεν πήραν εύσημα day one (άμεσα). Γιατί πρέπει η πορεία ανάπτυξης της χώρας να χειροκροτείται σε δημόσιες οχλαγωγίες και να μην αποτελεί ακριβώς τον λόγο αίσθησης περηφάνιας από τους πολίτες και το όπλο διεκδίκησης μιας αξιοπρεπούς θέσης στον παγκόσμιο χάρτη; Γιατί δεν πρέπει να είναι σαφές από την αρχή ότι ανάπτυξη χωρίς προσπάθεια, χωρίς ιδρώτα δεν υπάρχει; Γιατί, επιτέλους, δεν δίνει και το κράτος το σωστό παράδειγμα στους νέους αυτής της χώρας; Ως πότε το μοντέλο θα είναι αυτό της εύκολης ανάβασης, της παρεούλας που κινεί τα νήματα, του παντοδύναμου θράσους, της έλλειψης πραγματικής καλλιέργειας; Τα παιδιά μας αξίζουν κάτι καλύτερο. Και πρέπει να το βιώνουν παντού. Και στον δημόσιο βίο τους. Πρέπει να μάθουν ότι ανάπτυξη σημαίνει 4 απλά, διακριτά βήματα: στόχος στρατηγική πλάνο δράσης αξιολόγηση, που σηματοδοτούν μια αέναη πορεία βελτίωσης με κόπο. Ποια πιστεύετε ότι πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά ενός σύγχρονου πολιτικού-ηγέτη, ο οποίος θα επαναπροσδιορίσει το όραμα και θα οδηγήσει τη χώρα μας σε μια νέα εποχή δημιουργίας, πολιτισμού και οικονομικής ανάπτυξης; Στην Αρχαία Ελλάδα το απλό κλαδί ελιάς ήταν τιμή μεγάλη και κατακτιόταν δύσκολα. Σήμερα θολώνει το μάτι μας από δάφνες πλαστικές που ως γαρνιτούρα περιφέρονται από κεφάλι σε κεφάλι για λόγους ανύπαρκτους, Ο ηγέτης της κρίσης είναι ο ηγέτης-όραμα, ο ηγέτης-έμπνευση, ο ηγέτης-ορθολογισμός, ο ηγέτηςαποτέλεσμα. Είναι αυτός που τον θυμούνται για τα στιβαρά του χέρια στο τιμόνι όχι για τις εντυπωσιακές του ταχυδακτυλουργίες στο βάθος αστείους. Λείπει η σύνεση, αναζητείται η μετριοφροσύνη, χάσαμε τη σοβαρότητα. Και μαζί της τον ορθό λόγο, την ειλικρίνεια, την αξιοκρατία. Προτάσσεται το ύποπτο χαϊδολόγημα νοσηρών καταστάσεων, ενώ ταυτόχρονα ακούμε δεκάρικους για πάταξη της μιας ή της άλλης παθογένειας της κοινωνίας μας. Έλεος! Χαμηλότερα δεν είχαμε πέσει ποτέ. Και βέβαια το χαμηλό επίπεδο των πολιτικών αρχηγών αντικατοπτρίζει (μεγεθυντικά) το χαμηλό επίπεδο όλης της κοινωνίας και τη μηδενοποίηση των προσδοκιών της. Η εποχή της κρίσης μετασχηματίζεται -με ήρεμο ή άγριο τρόπο και σίγουρα αναπόφευκτα- σε εποχή δημιουργίας, φυτέματος, μπολιάσματος, κλαδέματος, για να καταλήξει -σχεδόν μοιραία- στην καρποφορία. Ο ηγέτης της κρίσης είναι ο ηγέτης-όραμα, ο ηγέτης-έμπνευση, ο ηγέτης-ορθολογισμός, ο ηγέτης-αποτέλεσμα. Είναι αυτός που τον θυμούνται για τα στιβαρά του χέρια στο τιμόνι όχι για τις εντυπωσιακές του ταχυδακτυλουργίες. Είναι αυτός που αποκρίνεται με δουλειά στη χλεύη, με αποφασιστικότητα στα κεκτημένα των αυλικών, αυτός που λέει το άσπρο-άσπρο και το μαύρο-μαύρο. Ο ηγέτης της κρίσης δεν αγωνίζεται με γνώμονα τη ματαιοδοξία του, δεν ονειρεύεται τη μεγαλεπήβολη δημοσία δαπάνη κηδεία του, δεν κοκορεύεται στα φιλαράκια του. Διοικεί και οραματίζεται με συμμάχους την τέχνη και την επιστήμη. Ζει στον κόσμο τού σήμερα. Αντιλαμβάνεται τις επερχόμενες αλλαγές και προετοιμάζει τη χώρα του ανάλογα. Αναλύει και συνθέτει. Επιλέγει με κριτήρια σταθερά και αδιάβλητα. Συσπειρώνει τις υγιείς δυνάμεις της κοινωνίας. Διδάσκει με το παράδειγμα. Απομακρύνει τους κόλακες, απαγχονίζει τις δυνατότητες διαπλοκής και ύποπτων συναλλαγών. Είναι εξωστρεφής και αναζητά ευκαιρίες. Έχει στόχο και τρόπο. Αναζητά και χτίζει το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Ξέρει Ιστορία, ξέρει και Μαθηματικά. Αν το προφίλ δεν είναι ολιστικό, δεν κάνει. Η δουλειά αυτή, γιατί περί δουλειάς πρόκειται, θέλει κότσια και πειθαρχία, ευελιξία και στοχοθέτηση, αποτελεσματικότητα και ανάληψη ευθύνης. Θα χειροκροτήσω χωρίς ενδοιασμούς εκείνον τον πολιτικό ηγέτη που θα δείξει έμπρακτα πώς θα οδηγηθούμε στη νέα εποχή ως κράτος και ως πολίτες. Θα συνεχίσω να γυρνάω με περιφρόνηση την πλάτη μου σε αυτούς που προσπαθούν να μου εξηγήσουν γιατί δεν μπορούν να πραγματοποιήσουν το όνειρό μου να ξανααισθανθώ υπερήφανη για τον τόπο μου και τα επιτεύγματα των ανθρώπων του. Πώς βλέπετε τη δημιουργία think tank επιτυχημένων επιχειρηματιών με συμβουλευτική, αλλά και εκτελεστική δράση στο πλευρό της πολιτικής ηγεσίας; Ενδιαφέρον, αν οι συμβουλές είναι προς την κατεύθυνση της αποδεδειγμένης ανάπτυξης και όχι της πορείας προς συγκεκριμένη κατεύθυνση που βολεύει συγκεκριμένα συμφέροντα. Σε κάθε περίπτωση, η μετάγγιση εμπειρίας από τον ιδιωτικό τομέα είναι ιδιαίτερα χρήσιμη και θα έπρεπε να αξιοποιείται ήδη. Επίσης, θα πρέπει κάποτε η τεχνολογία να παίξει τον ρόλο της στη διαμόρφωση των νέων συνθηκών. Είναι τραγικό να πανηγυρίζουν οι αρμόδιοι δημόσιοι λειτουργοί για την εφαρμογή ξεπερασμένων τεχνολογιών μόνο και μόνο επειδή αυτό βολεύει την ανάδειξη συγκεκριμένων καρεκλοκενταυρικών αντιλήψεων και ομάδων (πρόσφατο παράδειγμα: η χρήση fax στη μετάδοση των εκλογικών αποτελεσμάτων από τους Δήμους προς τις Περιφέρειες), ενώ η τεχνολογία, με γρήγορο και ασφαλή τρόπο, έχει ήδη δώσει πολύ καλύτερη λύση (ηλεκτρονική μετάδοση μηνύματος κατευθείαν από το εκλογικό τμήμα). Η τεχνολογία αποτελεί βασικό συστατικό αλλαγής και ανάπτυξης. Εγκαθιστά τη διαφάνεια, επιτρέπει τον ακριβή έλεγχο, βοηθά στη λήψη στοιχειοθετημένων αποφάσεων, προετοιμάζει το μέλλον. Ο τραγέλαφος της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης θα είχε αποφευχθεί αν οι ιθύνοντες είχαν ξεπεράσει την ευαισθησία τους στη δήθεν αντικειμενικότητα των διαβλητότατων δημοσίων διαγωνισμών, η εισφοροδιαφυγή θα είχε παταχθεί οριστικά και αμετάκλητα αν η εμπιστοσύνη μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα είχε λειτουργήσει, η μισθοδοσία των δημοσίων υπαλλήλων θα είχε με ακρίβεια καταγραφεί και επικαιροποιηθεί κλπ... Όλα αυτά, και πολλά άλλα, αποτελούν προτάσεις κατατεθειμένες αλλά σε ώτα μη ακοόντων. Οι κωφοί, όμως, θα πρέπει να λογοδοτήσουν και οι μη κωφοί να πράξουν άμεσα. Δεν έχουμε χρόνο για χάσιμο. 71

3 72 ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ ΠΡΟΕΔΡΟΣ & ΔΙΕΥΘΥΝΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ της ADN CAPITAL VENTURES, INC. Μια επιτυχημένη επιχείρηση βασίζεται στις επιτυχίες, στην ιστορική της πορεία, αλλά και τη διαφοροποιημένη πρότασή της προς την αγορά. Πώς ανάγεται κάτι τέτοιο, κατά τη γνώμη σας, στον πληθυσμό ενός κράτους και σε μια κρατική οικονομία; Το βασικό μέλημα καθώς και το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα για τη διακυβέρνηση μιας χώρας καθορίζεται από το κοινό καλό, το οποίο συνδέεται με τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. Στην κρατική διακυβέρνηση ο στόχος είναι η βέλτιστη εξυπηρέτηση των αναγκών της πολιτείας καθώς και των πολιτών του κράτους (έστω και αν ο τρόπος με τον οποίο θα επιτευχθεί αυτό είναι συχνά αντικείμενο πολιτικών διαφωνιών). Από την άλλη μεριά, η διαχείριση μιας εταιρείας κρίνεται αποκλειστικά από συγκεκριμένα εμπορικά και οικονομικά αποτελέσματα. Η εταιρική ευθύνη αναφέρεται τόσο στους μετόχους της επιχείρησης όσο και στους εργαζόμενους, τους πελάτες και τους προμηθευτές. Τόσο στην εταιρική όσο και στην κρατική οντότητα υπάρχει η ανάγκη για σταθερή και αποτελεσματική διακυβέρνηση, η οποία βασίζεται στις αρχές της προσωπικής υπευθυνότητας, διαφάνειας, τιμιότητας και ηθικής. Οι σωστές αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται πλέον δίχως προσωπικό συμφέρον, πολιτικές ιδεολογίες ή οτιδήποτε θα μπορούσε να επηρεάσει την ορθή κρίση και να έρθει σε αντίθεση με την ευημερία των πολιτών. Από ό,τι έχω δει, στη διοίκηση ενός σύγχρονου κράτους υιοθετούνται συχνά πρακτικές εταιρικής διακυβέρνησης, ειδικά σε ότι αφορά την στρατηγική, την επίτευξη των στόχων σε συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα, την αξιοποίηση έμπειρων στελεχών του ιδιωτικού τομέα καθώς και ικανών δημοσίων υπαλλήλων, με διαφανή και αξιοκρατικά κριτήρια. Η εμπειρία έχει δείξει ότι πολλά δυτικά έθνη, Αυστραλία, ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο κλπ, χρησιμοποίησαν στην κρατική διοίκηση επιτυχημένες πρακτικές ιδιωτικών επιχειρήσεων, προκειμένου να επιτύχουν βέλτιστα αποτελέσματα στον δημόσιο τομέα. Γιατί αυτό να μην μπορούμε να το εφαρμόσουμε και στην Ελλάδα; Είχα την τύχη να συνεργαστώ, ως σύμβουλος, με κυβερνητικούς φορείς και στελέχη (Ν. Αφρική, Κροατία, Τζαμάικα, κλπ) σε σημαντικά έργα υποδομών και να διαπιστώσω τις θετικές συνέπειες της αποτελεσματικής ηγεσίας. Εκτιμώ ότι τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή να αξιοποιήσουμε τους επιτυχημένους και έμπειρους managers, οι οποίοι έχουν να επιδείξουν αποδεδειγμένα αποτελέσματα, και οι οποίοι έχουν την διάθεση να βοηθήσουν την πατρίδα τους μέσω συλλογικής προσπάθειας και συνεργασιών. Οι έλληνες πολιτικοί επαναλαμβάνουν συνέχεια τη λέξη ανάπτυξη, όρος που είναι αυτοσκοπός για μια επιχείρηση. Πώς θα αντιλαμβανόσασταν εσείς την ανάπτυξη αν βρισκόσασταν σε καίρια κυβερνητική θέση ή αν είχατε Με βάση την εμπειρία μου, ανάπτυξη σημαίνει όραμα, προγραμματισμός και σκληρή δουλειά. Είναι μια μακροπρόθεσμη και πολυσύνθετη διαδικασία (ένας μαραθώνιος) η οποία προϋποθέτει ισχυρή ηγεσία, αποτελεσματικό συντονισμό αυστηρών χρονοδιαγραμμάτων, εξειδίκευση σε συγκεκριμένες πτυχές, πνεύμα συνεργασίας και συνεχές follow up. Η ανάπτυξη περιλαμβάνει την οικονομική-βιομηχανική ενδυνάμωση, έργα υποδομής, μεταφοράς, ενέργειας και μέσω αυτών, τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Η εφαρμογή της στρατηγικής ανάπτυξης δεν μπορεί να είναι αποτέλεσμα ξαφνικών αλλαγών (από τη μία μέρα στην άλλη), είναι αποτέλεσμα ξεκάθαρου οράματος, ικανών στελεχών τα οποία κατανοούν τις τεχνικές δυσκολίες και τις ιδιαιτερότητες συγκεκριμένων τομέων και τα οποία (στελέχη-ομάδες) είναι έτοιμα να εργαστούν συλλογικά, δίχως εγωισμούς και ιδιοτέλεια. Επιπλέον, η κυβέρνηση οφείλει να διασφαλίσει: Αποτελεσματικές πολιτικές (policies) για ελκυστικό επενδυτικό περιβάλλον. Οικονομική και πολιτική σταθερότητα (σημαντικότατος παράγοντας). Νομοθετική σταθερότητα η οποία να στηρίζει το επιχειρείν. Η προσωπικότητα-χαρακτήρας των ατόμων που θα ηγηθούν αυτής της διαδικασίας έχει μεγάλη σημασία (η αλαζονεία είναι ο χειρότερος εχθρός της επιτυχίας). Επίσης, απαιτείται υπομονή, θετική στάση και ικανότητα εξεύρεσης λύσεων σε συνθήκες συνεχών προκλήσεων (τεχνικά προβλήματα, θέματα αδειών, γραφειοκρατικά ζητήματα, θέματα ανταγωνισμού κλπ). Σήμερα, υπάρχουν Έλληνες οι οποίοι διαπρέπουν ως επιστήμονες, επιχειρηματίες, στελέχη, σε ολόκληρο τον κόσμο. Γιατί αυτούς τους ικανότατους ανθρώπους δεν μπορεί να τους αξιοποιήσει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο η χώρα μας; Η κρίση προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία (δεν έχουμε να χάσουμε τίποτε) έτσι ώστε να συσπειρώσουμε ό,τι καλύτερο έχουμε στην ελληνική διασπορά καθώς και εσωτερικά, προκειμένου να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις δυναμικής ανάπτυξης και αναστροφής του κλίματος σε πολλαπλούς τομείς. Στο ερώτημα πώς θα αντιλαμβανόμουν εγώ την ανάπτυξη αν βρισκόμουν σε κάποια καίρια κυβερνητική θέση ή αν είχα συμβουλευτικό ρόλο προς την πολιτική ηγεσία θα προσπαθήσω να απαντήσω όχι ως οικονομολόγος, αλλά με βάση την εμπειρία μου από τον χώρο των επιχειρήσεων, οι οποίες δραστηριοποιούνται σε διεθνές περιβάλλον. Το πρώτο πράγμα που θα έκανα είναι η σύσταση ομάδος ειδημόνων, με στόχο την προσεκτική επιλογή κλάδων-τομέων όπου η Ελλάδα έχει το συγκριτικό πλεονέκτημα (πχ ναυτιλία, τουρισμός, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, κλπ). Ανάλυση και υποστήριξη υγιών εταιρειών μέσω νομοθετικών και φορολογικών κινήτρων που θα τους επιτρέπουν να είναι κερδοφόρες και βιώσιμες. Προϋπόθεση για την επιτυχία του εγχειρήματος είναι ο έντιμος και διαφανής διάλογος με τον ιδιωτικό τομέα. Θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι δεν χρειάζεται η κυβέρνηση να έχει σφιχτό εναγκαλισμό με το ιδιωτικό κεφάλαιο αλλά να δημιουργήσει τις απαιτούμενες προϋποθέσεις για ουσιαστική και αποτελεσματική λειτουργία υγειών επιχειρήσεων. Από την άλλη, βέβαια, χρειάζεται συμμετοχή στον διάλογο και των εργατικών ομάδων (labor unions), καθώς η συνεργασία και συμβολή τους σε αυτήν την κρίσιμη προσπάθεια είναι αναγκαίος παράγων επιτυχίας. Χώρες οι οποίες αντιμετώπισαν παρόμοιες οικονομικές κρίσεις στο παρελθόν, όπως το Μεξικό, η Βραζιλία, η Τουρκία και άλλες, προέβησαν σε σημαντικές αλλαγές στην αγορά τους (market reforms), καθώς και σε Δεν χρειάζεται να ψάξουμε μακριά για άψογα παραδείγματα άμεμπτης ηγεσίας στην Ελλάδα, το παράδειγμα του Ιωάννη Καποδίστρια, ως σημαντικού ηγέτη του νέου ελληνικού κράτους, είναι χαρακτηριστικό αλλαγές στο εργασιακό καθεστώς (labor restructuring). Οικονομολόγοι, όπως ο Πρύτανης Henry Peter, του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, θεωρεί ότι στη δημοσιονομική πειθαρχία υπάρχουν αποτελεσματικές λύσεις και δέσμευση για γενναίες αλλαγές αγοράς (market reforms), χωρίς να επιβληθούν στραγγαλιστικά μέτρα λιτότητας. Επίσης, κατά την εκτίμησή μου, θα έπρεπε να εξεταστεί ο δανεισμός στελεχών της αγοράς με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα (έως 12 μήνες) για την υποστήριξη συγκεκριμένων στόχων του κυβέρνησης. Παρόμοια προγράμματα έχουν υιοθετήσει πολλές χώρες, επιτρέποντας έτσι τη μεταφορά τεχνογνωσίας, τη μεγιστοποίηση της αποδοτικότητας και τη μείωση των ανεπαρκειών. Ένα άλλο σημείο που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής είναι η εξεύρεση καινούργιων πόρων για ανάπτυξη. Δυστυχώς, λόγω της οικονομικής κρίσης, η πρόσβαση της Ελλάδας σε κεφάλαια (διεθνή και εγχώρια) είναι ελάχιστη, αν όχι ανύπαρκτη, με απαγορευτικά υψηλά επιτόκια (26.7%). Γι αυτό καθίσταται αναγκαίο η κυβέρνηση να αναζητήσει και να διαπραγματευθεί διακρατικά (government to government) χρηματοδοτικά κεφάλαια, όχι μόνο προς εξυπηρέτηση του χρέους αλλά κυρίως για οικονομική ανάπτυξη. Οι πιστώσεις αυτές μπορούν να αναζητηθούν από εξαγωγικούς φορείς (export credit agencies), καθώς και από διεθνείς οργανισμούς-χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Ποια πιστεύετε ότι πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά ενός σύγχρονου πολιτικού-ηγέτη, ο οποίος θα επαναπροσδιορίσει το όραμα και θα οδηγήσει τη χώρα μας σε μια νέα εποχή δημιουργίας, πολιτισμού και οικονομικής ανάπτυξης; Προσωπικά πιστεύω ότι ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία ενός σύγχρονου ηγέτη (είτε σε κυβερνητική θέση είτε στην αγορά) είναι η ακεραιότητα του χαρακτήρα του και οι αρχές του, ηθική, εμπιστοσύνη, ειλικρίνεια, καθώς και δύναμη πίστης. Από εκεί και πέρα, θα πρέπει να είναι ικανός να συντονίζει με αποτελεσματικότητα την ομάδα του, χτίζοντας πνεύμα συνεργασίας. Με λίγα λόγια, χρειαζόμαστε έναν ηγέτη ο οποίος θα ενώσει τους πολίτες και του οποίου ο στόχος είναι το κοινό καλό, μακριά από προσωπικά στοιχήματα, ιδεοληψίες και δογματισμούς. Η εμπειρία μου με τον Nelson Mandela στη Ν. Αφρική, μέσω της συνεργασίας μου με την τότε κυβέρνηση, με βοήθησε να κατανοήσω πέρα από οποιονδήποτε κυνισμό την επιρροή που μπορεί να έχει ένας πραγματικός ηγέτης σε μία κοινωνία αντιθέσεων με τεράστιες προκλήσεις. Πιο συγκεκριμένα, με εντυπωσίασε η προσωπική του ψυχική δύναμη να συγχωρήσει άτομα και ομάδες που ήθελαν στο παρελθόν να τον εξολοθρέψουν. Μια τέτοια ψυχική υπέρβαση αποσόβησε εμφύλιο πόλεμο και πιθανή αιματοχυσία. Πάντως, δεν χρειάζεται να ψάξουμε μακριά για άψογα παραδείγματα άμεμπτης ηγεσίας στην Ελλάδα, το παράδειγμα του Ιωάννη Καποδίστρια, ως σημαντικού ηγέτη του νέου ελληνικού κράτους, είναι χαρακτηριστικό. Πώς βλέπετε τη δημιουργία think tank επιτυχημένων επιχειρηματιών με συμβουλευτική, αλλά και εκτελεστική δράση στο πλευρό της πολιτικής ηγεσίας; Εξαιρετικά θετικά. Μια τέτοια προσπάθεια, κάτω από τις σωστές προδιαγραφές και τη σωστή υποστήριξη, θα μπορούσε να γίνει σπίθα ανάπτυξης και εκκολαπτήριο πρακτικών και εφαρμόσιμων ιδεών, καθώς και ορθού προγραμματισμού. Η σημερινή διοίκηση θα μπορούσε να προσκαλέσει και να συνεργαστεί με ικανούς και επιτυχημένους επαγγελματίες, έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένα δίκτυο ανθρώπων εντός και εκτός Ελλάδας, το οποίο θα συνεισφέρει στην οικονομική ανάπτυξη μέσω της εμπειρίας και των γνώσεων που διαθέτει. Υπάρχουν πολλοί οι οποίοι ειλικρινώς θα βοηθούσαν τη χώρα τους. Βεβαίως, υπάρχουν και διάφορα πρακτικά θέματα, όπως το περιβάλλον στο οποίο θα κληθούν να λειτουργήσουν, αν θα είναι ένα περιβάλλον το οποίο θα τους διευκολύνει στο έργο τους ή θα τους θέτει εμπόδια κλπ. Τι ακριβώς ρόλο θα παίξει η συμβολή τους και πώς; Πώς θα πεισθούν τα στελέχη αυτά να αφήσουν πίσω τις δραστηριότητές τους και να αφοσιωθούν στην Ελλάδα; Πιθανώς, μια συμβουλευτική προσέγγιση να ήταν η καλύτερη αρχή. Μια τέτοια συνεργασία θα μπορούσε να αναφερθεί σε πρακτικά θέματα όπως: Συνεισφορά ιδεών, στρατηγικής και οράματος στους τομείς της εξειδίκευσης τους. Τρόποι βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης. Δυνατότητες επαναπατρισμού κεφαλαίων. Να αποτρέψουμε την έξοδο-μετανάστευση των νέων μας, του καλύτερού μας ανθρώπινου δυναμικού (brain drain) διότι...ότι φεύγει, δύσκολα ξαναγυρίζει... Είναι σημαντικό, το περιβάλλον στο οποίο θα κληθούν να λειτουργήσουν αυτοί οι άνθρωποι να μην θέτει εμπόδια έτσι να βοηθήσουν σε στρατηγικές, συγκεκριμένους στόχους και διαπραγματεύσεις με τρίτους. Παραδείγματος χάριν, έλληνες επιχειρηματίες (ιδρυτές και υψηλόβαθμα στελέχη) σε τομείς υψηλής τεχνολογίας εφαρμόσιμης στην Ελλάδα, όπως τα softaware συστήματα, θα μπορούσαν με κατάλληλες διαδικασίες να δημιουργήσουν τεχνολογικά πάρκα ανάπτυξης και απασχόλησης ανθρωπίνου δυναμικού. Τα λόγια του Μιχάλη Δερτούζου έρχονται στο μυαλό μου, όταν ανέφερε ότι οι Έλληνες είναι εξαιρετικοί προγραμματιστές λογισμικού, δεδομένης της προσαρμοστικότητας, ευρηματικότητας και της αναλυτικής τους ικανότητας, καθώς και να λειτουργούν σε ανταγωνιστικό περιβάλλον. Για να δημιουργήσεις λογισμικό θέλεις αποτελεσματικούς προγραμματιστές, δεν είναι απαραίτητο να έχεις τεράστιο εξοπλισμό, το γκαράζ ενός σπιτιού και ένας υπολογιστής είναι αρκετά. Λύσεις υπάρχουν και θα υπάρχουν όσο συνεχίζουμε να ελπίζουμε και να σκεφτόμαστε. Το θέμα είναι αν είμαστε έτοιμοι να αναλάβουμε πλήρη υπευθυνότητα και να πράξουμε αυτό που πρέπει! Η κρίση μάς έχει φέρει μπροστά σε μια τεράστια εθνική πρόκληση, αλλά αξίζει να πολεμήσουμε για το μέλλον των παιδιών μας. 73

4 ΠΑΥΛΟΣ ΕΥΜΟΡΦΙΔΗΣ ΙΔΡΥΤΗΣ της COCO-MAT Μια επιτυχημένη επιχείρηση βασίζεται στις επιτυχίες, στην ιστορική της πορεία, αλλά και τη διαφοροποιημένη πρότασή της προς την αγορά. Πώς ανάγεται κάτι τέτοιο, κατά τη γνώμη σας, στον πληθυσμό ενός κράτους και σε μια κρατική οικονομία; Μεταξύ ενός συνοικιακού μπακάλικου και ενός super market οι διαφορές είναι κολοσσιαίες, πολύ περισσότερο μεταξύ μίας επιχείρησης και ενός ολόκληρου κράτους ή μίας χώρας. Τηρουμένων των αναλογιών, είναι οι ίδιες διαφορές που υφίστανται -και τις συνέπειες των οποίων υφιστάμεθα όλοι μας εσχάτως- ανάμεσα στην Ελλάδα ή σε οποιαδήποτε άλλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στην ίδια την ιδέα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Διαφορές και διαστάσεις που επιφανειακά είναι διοικητικές, διαχειριστικές, οικονομικές ή πολιτικές, αλλά στην ουσία τους συνδέονται με την ιστορία, τον πολιτισμό, ή/και τη γεωγραφία και το κλίμα ακόμη. Το προγονικό γνώθι σε αυτόν, από το επίπεδο του ατόμου, μιας εταιρείας, έως και αυτό ενός ολόκληρου κράτους, θεωρώ ότι είναι η θεμελιώδης προϋπόθεση για προκοπή και ισορροπία. Δεν υπάρχει τίποτα πιο πρωτότυπο και διαφορετικό από το να γίνεσαι αυτό που είσαι, να μην πασχίζεις -όπως έκανε η Ελλάδα επί δεκαετίες- να «βιάσεις» τον εαυτό σου, μιμούμενος αλλότριες συνήθειες και εικόνες. Οι έλληνες πολιτικοί επαναλαμβάνουν συνέχεια τη λέξη ανάπτυξη, όρος που είναι αυτοσκοπός για μια επιχείρηση. Πώς θα αντιλαμβανόσασταν εσείς την ανάπτυξη αν βρισκόσασταν σε καίρια κυβερνητική θέση ή αν είχατε συμβουλευτικό ρόλο προς την πολιτική ηγεσία; Κατά τη γνώμη μου δεν πρόκειται να υπάρξει η παραμικρή ανάπτυξη στη χώρα μας όσο η Αθήνα κυρίως, αλλά και οι άλλες μεγάλες πόλεις της χώρας μας, συγκεντρώνουν τόσο πολύ πληθυσμό. Όσο πιο πολλοί είμαστε τόσο πιο ακαταμάχητος γίνεται ο πειρασμός να...λουφάρουμε, τόσο πιο πολλές οι «βάσιμες» δικαιολογίες για να μην κουραστούμε, αλλά και τόσο πιο πολλά τα εμπόδια για το ρομαντικό και δημιουργικό άτομο. Η αποσυμφόρηση των μεγάλων αστικών κέντρων, η αποκέντρωση των πληθυσμών και η διάχυσή τους σε όλη την επικράτεια θα ήταν το πρώτο άρθρο που θα έθετα σε ένα άτυπο σύμφωνο ανάπτυξης και προόδου της χώρας μας. Το δεύτερο θα ήταν να γίνει η Ελλάδα αυτό που είναι! H Ελλάδα είναι μια μικρή, ολιγάνθρωπη χώρα που, όμως, διαθέτει έναν ανεκτίμητο φυσικό θησαυρό, ο οποίος όσο πανθομολογούμενος είναι, τόσο παραμελημένος παραμένει. Τις προάλλες αντιλήφθηκα ότι κάπου στον κήπο των κεντρικών μας εγκαταστάσεων στην Αττική, χωρίς να το έχει επιδιώξει κανείς, ξεφύτρωσαν αγγούρια! Και το ίδιο συμβαίνει, το γνωρίζουμε όλοι μας, σε ολόκληρη την Ελλάδα. Ε, λοιπόν, δεν είναι τουλάχιστον αδιανόητο να εισάγουμε αγγούρια, και όχι μόνο, από το Βέλγιο ή την Ολλανδία, όπου για να τα καλλιεργήσουν χρειάζονται του κόσμου τα λεφτά προκειμένου να υπερβούν τα εμπόδια που τους βάζει το κλίμα τους και μόνο; Η Ελλάδα να γίνει ο κήπος της Ευρώπης. Να ένα σύνθημα που θα υποστήριζα φανατικά και θα προέτασσα στην προσπάθεια για να αναστιγματίσουμε (re-branding) την Ελλάδα, ως την πρώτη ΠΡΑΣΙΝΗ, και με τη βούλα, που λέμε, χώρα στον κόσμο! Ποια πιστεύετε ότι πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά ενός σύγχρονου πολιτικού-ηγέτη, ο οποίος θα επαναπροσδιορίσει το όραμα και θα οδηγήσει τη χώρα μας σε μια νέα εποχή δημιουργίας, πολιτισμού και οικονομικής ανάπτυξης; Ένα και μόνο χαρακτηριστικό πρέπει να διαθέτει ο ιδανικός πολιτικός άνδρας για να κατέλθει σήμερα στην πολιτική: Την αντοχή στον πειρασμό να ψηφιστεί ξανά την επόμενη τετραετία! Λίγο ως πολύ, όλοι, ή τουλάχιστον οι περισσότεροι, γνωρίζουμε και συμφωνούμε για τα βασικά και αυτονόητα πράγματα που πρέπει επιτέλους να γίνουν άμεσα στη χώρα μας. Ένας πολιτικός-καμικάζι, που θα αναλάμβανε να τα υλοποιήσει, περιφρονώντας τα διάφορα κωλύματα που ορθώνονται κάθε φορά που πάει να γίνει κάτι θετικό, αδιαφορώντας απολύτως, σε τελική ανάλυση, για το διαβόητο πολιτικό κόστος, την καριέρα, το όνομα, τη φήμη του, είμαι βέβαιος ότι θα πετύχαινε το ακριβώς αντίθετο: Να καταχωρηθεί, με χρυσά γράμματα, στην ιστορία! Ένας πολιτικός-καμικάζι, που θα αναλάμβανε να υλοποιήσει τα βασικά και αυτονόητα που πρέπει να γίνουν στη χώρα μας, περιφρονώντας τα διάφορα κωλύματα που ορθώνονται κάθε φορά που πάει να γίνει κάτι θετικό, αδιαφορώντας απολύτως για το διαβόητο πολιτικό κόστος, την καριέρα, το όνομα, τη φήμη του, είμαι βέβαιος ότι θα πετύχαινε να καταχωρηθεί, με χρυσά γράμματα, στην ιστορία! Πώς βλέπετε τη δημιουργία think tank επιτυχημένων επιχειρηματιών με συμβουλευτική, αλλά και εκτελεστική δράση στο πλευρό της πολιτικής ηγεσίας; Μόνο θετικά διάκειμαι απέναντι σ αυτό το θέμα, διότι, χωρίς να υποτιμώ τη σημασία της θεωρητικής, ακαδημαϊκής κατάρτισης, θεωρώ ότι οι ασκημένοι στη διοίκηση, έστω και ενός περιπτέρου, έχουν ένα προβάδισμα, τουλάχιστον εκτελεστικό. Αυτό δεν σημαίνει, βεβαίως, ότι πρέπει να κυβερνούν οι επιχειρηματίες, αλλά σίγουρα θα μπορούσαν -όπως οι μεγάλοι σολίστες με το παίξιμό τους, διευκολύνουν ή και υποδεικνύουν, ορισμένες φορές, τη διεύθυνση της ορχήστρας εκ μέρους τού μαέστρου- να συνδράμουν, να διευκολύνουν, να συμβουλεύουν τους διευθυντές των ανθρώπινων κοινωνιών, που είναι οι εκλεγμένοι πολιτικοί-κυβερνήτες

5 76 ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΑΤΣΟΣ ΠΡΟΕΔΡΟΣ & ΔΙΕΥΘΥΝΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ της PHARMATHEN Μια επιτυχημένη επιχείρηση βασίζεται στις επιτυχίες, στην ιστορική της πορεία, αλλά και τη διαφοροποιημένη πρότασή της προς την αγορά. Πώς ανάγεται κάτι τέτοιο, κατά τη γνώμη σας, στον πληθυσμό ενός κράτους και σε μια κρατική οικονομία; Το επιχειρείν γενικά συνοψίζεται στις παρακάτω έννοιες: Όραμα Υλοποίηση Συνέπεια Αποτελεσματικότητα. Είτε αναφερόμαστε σε επιχείρηση είτε στη λειτουργία ενός κρατικού μηχανισμού, σε αυτά τα σημεία δεν πρέπει να υπάρχουν ιδιαιτέρες διαφορές. Ας αναλογιστούμε λοιπόν τη πορεία μιας επιχείρησης που η διοίκηση και τα στελέχη της ανακυκλώνονται συνεχώς. Το αποτέλεσμα θα ήταν ότι δεν θα υπήρχε καμιά συνοχή στις παραπάνω έννοιες. Αύτη είναι η βασική διαφορά και το μεγάλο πρόβλημα του ελληνικού κράτους, αφού συνήθως ο μέσος όρος ενός υπουργικού θώκου δεν ξεπερνάει τα 2 χρόνια. Επιπλέον, συνήθως μαζί με τον επόμενο υπουργό είθισται να αλλάζουν οι Γενικοί Γραμματείς και οι σύμβουλοι και μοιραία μαζί με αυτούς και η πολιτική και η στρατηγική. Με απλά λόγια, αυτό που συνηθίζω να λέω είναι ότι η χώρα δεν έχει σταθερό και διαχρονικό επιχειρησιακό πλάνο. Αυτό, μαζί με μια μεγάλη σειρά άλλων δομικών δυσλειτουργιών του κρατικού μηχανισμού δημιουργεί ένα αντιαναπτυξιακό και επιχειρηματικά εχθρικό περιβάλλον σε όποιον επιθυμεί να επιχειρήσει στη χώρα μας με βάση τις παραπάνω αξίες-έννοιες. Επιπλέον, η λογική αυτή ενθαρρύνει και γαλουχεί ένα είδος επιχειρηματικότητας που έχει βραχυπρόθεσμο όραμα με κύρια επιδίωξη τις σύντομες αποδόσεις και την αποφυγή των μακροπρόθεσμων και πιο ποιοτικών και αποδοτικών επενδύσεων. Λόγω αυτής της αυξημένης μεταβλητότητας και αστάθειας του οικονομικού και επιχειρηματικού περιβάλλοντος έχουμε περιέλθει σε έναν φαύλο αντιαναπτυξιακό κύκλο και είναι το τίμημα που πληρώνουμε σήμερα σαν χώρα. Έτσι, έχει πληγεί η ανταγωνιστικότητά μας παραμελώντας τις επενδύσεις και την καινοτομία, αφού τόσο η αδιαφάνεια όσο και η αστάθεια οδηγούν μοιραία στην παραγκώνιση της καινοτομίας και των επενδύσεων. Οι έλληνες πολιτικοί επαναλαμβάνουν συνέχεια τη λέξη ανάπτυξη, όρος που είναι αυτοσκοπός για μια επιχείρηση. Πώς θα αντιλαμβανόσασταν εσείς την ανάπτυξη αν βρισκόσασταν σε καίρια κυβερνητική θέση ή αν είχατε Ως απόρροια όλων των παραπάνω μπορούμε να πούμε ότι αν θέλουμε να αναζητήσουμε πραγματικά την ανάπτυξη και όχι να τη δούμε ως μια γενική και αφηρημένη έννοια, είναι επιβεβλημένο να δημιουργήσουμε άμεσα ένα σταθερό πλαίσιο κανόνων και στρατηγικής. Καμία επιχείρηση δεν ζητάει την κρατική αρωγή, αφού οι μορφές ανάπτυξης που βασίστηκαν στις επιδοτήσεις και την κρατική ενίσχυση έχουν αποδεδειγμένα αποτύχει. Η υγιής επιχειρηματικότητα όμως μπορεί να προχωρήσει και να αναδειχτεί μόνο με την άρση των αντικινήτρων. Δεν νοείται να αναζητούμε εξωστρέφεια και να μην επιστρέφουμε τον ΦΠΑ στις εξαγωγικές επιχειρήσεις, δεν νοείται να ζητάμε επενδύσεις και να έχουμε ένα δαιδαλώδες πλαίσιο αδειοδοτήσεων, δεν νοείται να περνάει στα ψιλά γράμματα η άρση της ασφάλισης των ελληνικών επιχειρήσεων. Η ανάπτυξη στη χώρα μας θα έρθει μόνο μέσα από επικεντρωμένες προσπάθειες και όχι από δράσεις οριζόντιου χαρακτήρα όπως μέχρι σήμερα εφαρμόστηκαν. Τα προβλήματα που αντιμετώπιζε ανέκαθεν το επιχειρείν στην Ελλάδα και ιδιαίτερα ο φαρμακευτικός κλάδος, στον οποίο δραστηριοποιείται η Pharmathen, η εταιρεία που εκπροσωπώ, είναι επίσης λίγο πολύ γνωστά. Μέσα στα χρόνια του μνημονίου όμως η κατάσταση έχει γίνει δραματική, με πολλές ελληνικές επιχειρήσεις να δίνουν σκληρή μάχη για επιβίωση, άλλες να κλείνουν ή να προχωρούν σε απολύσεις, μειώσεις μισθών κλπ. Την ίδια στιγμή βλέπουμε μια ανησυχητική αύξηση της ανεργίας με όλα τα κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά προβλήματα που αυτό συνεπάγεται. Έχουμε όμως την ιστορικά πρωτοφανή ευκαιρία σαν χώρα να χαράξουμε επιτέλους, έστω και τώρα κάτω από αυτές τις συνθήκες, ένα μακροχρόνιο (και υπερκομματικό) στρατηγικό σχεδιασμό για την επιχειρηματικότητα. Να επικεντρωθούμε στρατηγικά στους κλάδους αυτούς που έχουν εξαγωγικές προοπτικές, αλλά και να δημιουργήσουμε τις συνθήκες αυτές που να ενθαρρύνουν ενδογενή ανάπτυξη και επενδύσεις. Διότι υπάρχουν κλάδοι και δυνάμεις της οικονομίας που όχι μόνο αντιστέκονται αλλά μπορούν να γίνουν πραγματικοί πυλώνες ανάπτυξης για όλη την οικονομία. Ας αποφασίσουμε σαν χώρα λοιπόν ποιοι είναι αυτοί οι κλάδοι και ας χαράξουμε μια εθνική στρατηγική επιχειρηματικότητας σε αυτή τη λογική. Για παράδειγμα, πιστεύουμε ότι ο κλάδος της φαρμακοβιομηχανίας, είναι ένας από τους κλάδους που μπορούν να γίνουν σημαία της ελληνικής εξωστρέφειας, ένας κλάδος που έχει αποδείξει ότι μπορεί να αποτελέσει έναν σημαντικό πυλώνα ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Αυτό τονίζει εξάλλου και η πρόσφατη μελέτη της McKinsey, που περιλαμβάνει τη φαρμακοβιομηχανία στους στρατηγικούς πυλώνες για την ανάπτυξη της χώρας. Διαχρονικά όμως η πολιτεία έχει αποτύχει στο να θεσμοθετήσει μια ενιαία στρατηγική στον χώρο της υγείας και βάσει αυτής όχι μόνο να επιχειρήσει ριζικές τομές εξορθολογισμού των δαπανών, αλλά και να εκμεταλλευτεί τις αναπτυξιακές δυνατότητες και προοπτικές του κλάδου. Οι έως τώρα εφαρμοζόμενες πολιτικές εξαντλούνται μόνο με τη μορφή τιμολογιακών παρεμβάσεων. Αυτές όμως είναι πρόσκαιρες και ευκαιριακές παρεμβάσεις που δεν άγγιξαν τα χρόνια προβλήματα, αλλά ούτε και δίνουν τη δυνατότητα αξιοποίησης ενός τεράστιου εθνικού κεφαλαίου όπως είναι αυτό της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας, η οποία συνεχίζει να βάλλεται μέσα από τις ασφυκτικές πιέσεις των νέων μέτρων αλλά και της γενικότερης οικονομικής κρίσης. Δεν είναι δυνατόν να αναπτυχθεί περαιτέρω ένας από τους δυναμικότερους κλάδους της ελληνικής οικονομίας όταν οι φαρμακοβιομηχανίες καλούνται να προμηθεύουν τα ελληνικά νοσοκομεία και το σύστημα υγείας χωρίς να πληρώνονται. Ήδη, οι πωλήσεις της περιόδου πληρωθήκαν με ομόλογα ελληνικού Δημοσίου, τα οποία οι ελληνικές τουλάχιστον εταιρείες κράτησαν, εμπιστευόμενες το ελληνικό δημόσιο, και τα οποία υπέστησαν κούρεμα της τάξης του 75%, παρά το γεγονός ότι για τις πωλήσεις αυτές έχει πληρωθεί ΦΠΑ και φόροι. Είναι προφανές ότι για 2 χρόνια οι φαρμακευτικές εταιρείες πούλησαν άνευ αξίας. Επιπλέον, την ιδία στιγμή που η εξωστρέφεια αναγνωρίζεται ως μονόδρομος, σε έναν από τους πιο δυναμικούς κλάδους των ελληνικών εξαγωγών δημιουργούνται τεράστια επιπρόσθετα προβλήματα με την μη επιστροφή του ΦΠΑ. Η Pharmathen η εταιρεία που εκπροσωπώ είναι μια εξωστρεφής και επιτυχημένη επιχείρηση σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, ελέγχοντας το 1% των ελληνικών εξαγωγών. Μου προκαλεί όμως θλίψη, ξέροντας το ελληνικό δυναμικό και αξία, το γεγονός ότι με ένα δομημένο και σταθερό επιχειρηματικό περιβάλλον η Ελλάδα θα μπορούσε να έχει 15 Pharmathen να την εκπροσωπούν διεθνώς, να κάνουν εξαγωγές και να δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας. Η περίπτωση της Pharmathen επίσης αναδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο πως η έρευνα μπορεί να συμβάλει στην ανταγωνιστικότητα αλλά και την ανάπτυξη της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων. Χτίζοντας πάνω στις αρχές Έρευνα Εξωστρέφεια Επενδύσεις, η Pharmathen έχει πλέον αναδειχθεί ως ο μεγαλύτερος ιδιωτικός ερευνητικός φορέας της χώρας μας και μία από τις σημαντικότερες ερευνητικές φαρμακοβιομηχανίες στην Ευρώπη. Αυτό όμως που η περίπτωση της Pharmathen αποδεικνύει πάνω από όλα είναι ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις μπορούν. Μπορούν να είναι ανταγωνιστικές, μπορούν να ξεχωρίσουν, μπορούν να πρωταγωνιστήσουν στις διεθνείς αγορές. Αλλά για να γίνουν όλα αυτά χρειάζονται επενδύσεις, χρειάζεται καινοτομία, χρειάζεται εξωστρέφεια. Μέσα από την κρίση που βιώνουμε έχουμε και την ευκαιρία να θέσουμε πλέον σε σωστές βάσεις τη μελλοντική μας ανάπτυξη, διορθώνοντας ταυτόχρονα τα κακώς κείμενα του παρελθόντος. Πρέπει επιτέλους να επανασχεδιάσουμε τη χώρα μας και σίγουρα οφείλουμε να ανακαλύψουμε τους τομείς αυτούς της οικονομίας που μπορούν να συνεισφέρουν στη πολυπόθητη ανάπτυξη. Πρέπει να επενδύσουμε σοβαρά και οργανωμένα σαν χώρα, δίνοντας πραγματικά κίνητρα και καταργώντας τα αντικίνητρα για τις επιχειρήσεις, στους νευραλγικούς τομείς της έρευνας και της εξωστρέφειας. Χρειαζόμαστε λοιπόν επειγόντως τομές στη διάρθρωση, στη λειτουργία αλλά κυρίως στη νοοτροπία μας, ώστε να ξεφύγουμε τον επικίνδυνο φαύλο κύκλο που έχουμε μπει. Ποια πιστεύετε ότι πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά ενός σύγχρονου πολιτικού-ηγέτη, ο οποίος θα επαναπροσδιορίσει το όραμα και θα οδηγήσει τη χώρα μας σε μια νέα εποχή δημιουργίας, πολιτισμού και οικονομικής ανάπτυξης; Στην παραπάνω λογική, ο ιδανικός πολιτικός-ηγέτης θα πρέπει να έχει το θάρρος να προχωρήσει σε γενναίες και επίπονες, πολλές φορές, τομές και μεταρρυθμίσεις. Με την έως τώρα εμπειρία μας από τις πολιτικές ηγεσίες, αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να είναι περισσότερο ηγέτης και λιγότερο πολιτικός. Να μπορέσει δηλαδή να αγνοήσει το πολιτικό ή κομματικό κόστος και να είναι αποφασιστικός και αξιοκρατικός, να μπορεί μεθοδικά να συνθέσει απόψεις και ευρύτερες συμμαχίες με όλες τις δυνάμεις της χώρας, και να έχει την αίσθηση του επείγοντος αλλά και του αποτελεσματικού. Πάνω από όλα πρέπει να μπορεί να εμπνεύσει και να κερδίσει την εμπιστοσύνη της κοινωνίας και της ευρύτερης αγοράς. Αν όμως η επιχειρηματική μας εμπειρία μας έχει διδάξει κάτι είναι το ότι οι όποιες αλλαγές απαιτούνται, ειδικά στην παρούσα χρονική περίοδο, δεν είναι δυνατόν να εξαρτώνται μόνο από ένα άτομο, τον πολιτικό-ηγέτη, όσο άξιος και αν είναι αυτός. Αυτό που επιπλέον χρειαζόμαστε είναι ουσιαστική σύμπλευση όλων των εμπλεκόμενων (πολιτεία, επιχειρήσεις και εργαζόμενοι) ώστε να γυρίσουμε σελίδα και να μπορέσουμε και πάλι να μιλάμε για ανάπτυξη. Διότι πρέπει να καταλάβουμε ότι η επόμενη μέρα για τις επιχειρήσεις, τους εργαζόμενους και την οικονομία γενικότερη, είναι αλληλένδετη. Αυτή την ευκαιρία δεν πρέπει να την χάσουμε, και πρέπει όλοι οι εμπλεκόμενοι, χωρίς αποκλεισμούς, να συνεισφέρουν σε αυτή την συνολική προσπάθεια. Πώς βλέπετε τη δημιουργία think tank επιτυχημένων επιχειρηματιών με συμβουλευτική, αλλά και εκτελεστική δράση στο πλευρό της πολιτικής ηγεσίας; Η δημιουργία του Εθνικού Συμβουλίου Ανταγωνιστικότητας και Ανάπτυξης (ΕΣΑΑ), στο οποίο είναι μέλη γνωστοί και καταξιωμένοι επιχειρηματίες, αποτελεί ένα θετικότατο βήμα στην κατεύθυνση αυτή. Αποτελεί μία πρώτη απόπειρα του δημόσιου τομέα να έρθει σε επαφή με αναγνωρισμένα στελέχη του ιδιωτικού τομέα, ώστε μέσα από τη συνεργασία να προταχθεί ένας διαφορετικός Ο ιδανικός πολιτικός-ηγέτης θα πρέπει να έχει το θάρρος να προχωρήσει σε γενναίες και επίπονες, πολλές φορές, τομές και μεταρρυθμίσεις, να είναι περισσότερο ηγέτης και λιγότερο πολιτικός τρόπος σκέψης και να παραχθούν πρακτικά αποτελέσματα υπέρ της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας. Η σύσταση και ενεργοποίηση του ΕΣΑΑ είναι, κατά την άποψή μου, μια καινοτόμος έκφανση του κράτους να είναι πλέον αρωγός και όχι αντίπαλος της επιχειρηματικότητας. Οι άνθρωποι της πραγματικής οικονομίας έχουν τις γνώσεις και την εμπειρία ώστε να προσφέρουν πολύτιμη βοήθεια στην εξεύρεση λύσεων και στη δημιουργία προοπτικής και ανάπτυξης. Η επιτυχία όμως αυτού του θεσμού θα κριθεί όχι απλά από τη σύστασή του, αλλά από την αποδοχή και την υλοποίηση του πονήματος της επιτροπής. Αντιλαμβάνομαι ότι τα χρόνια προβλήματα και δυστοκίες του κρατικού μηχανισμού δεν μπορούν να λυθούν από τη μια στιγμή στην άλλη. Η δυσπιστία επίσης που έχουν πολλές φορές οι εργαζόμενοι προς τις επιχειρήσεις, αλλά και οι επιχειρήσεις προς το κράτος δεν θα εξαφανιστούν. Ούτε φυσικά οι κακές επιχειρηματικές πρακτικές ορισμένων θα αλλάξουν σε μια μέρα. Αλλά πραγματικά νιώθω ότι η περίοδος που διανύουμε είναι κρίσιμη, και τώρα έχουμε την ευκαιρία να αφήσουμε τις παθογένειες του παρελθόντος πίσω μας και να σχεδιάσουμε από την αρχή μια φιλόδοξη αλλά και ρεαλιστική εθνική στρατηγική επιχειρηματικότητας και εξωστρέφειας. Ειδικά αυτήν την περίοδο που η Ελλάδα έχει μια τελευταία ευκαιρία να αναδιοργανωθεί, ελπίζω να έχουμε γίνει και όλοι μας σοφότεροι. Μέσα από την κρίση αυτή μπορούμε να βρούμε διαφορετικές διεξόδους, να αδράξουμε τις ευκαιρίες που εμφανίζονται μπροστά μας και οι οποίες οδηγούν στη γενικότερη ανάπτυξη. 77

6 78 ΞΕΝΙΑ ΚΟΥΡΤΟΓΛΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΣ & ΔΙΕΥΘΥΝΟΥΣΑ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ της FOCUS BARI Μια επιτυχημένη επιχείρηση βασίζεται στις επιτυχίες, στην ιστορική της πορεία, αλλά και τη διαφοροποιημένη πρότασή της προς την αγορά. Πώς ανάγεται κάτι τέτοιο, κατά τη γνώμη σας, στον πληθυσμό ενός κράτους και σε μια κρατική οικονομία; Αν αναφερθούμε στο κράτος και σε μια κρατική οικονομία, εντοπίζουμε κάποιες ομοιότητες αλλά και κάποιες ουσιαστικές διαφορές με μια ιδιωτική επιχείρηση. Όπως αναφέρετε, μια επιτυχημένη επιχείρηση βασίζεται στη διαφοροποιημένη πρότασή της προς την αγορά (προκειμένου να επιβληθεί του ανταγωνισμού της), είτε είναι στην παραγωγή, στο εμπόριο, στις υπηρεσίες, στόχος της είναι η κερδοφορία προκειμένου να μπορεί να ικανοποιεί τους χρηματοδότες της και να επανεπενδύει πάντα με σεβασμό στο mission statement της, που στη σημερινή εποχή δεν μπορεί να μην περιλαμβάνει την εταιρική κοινωνική ευθύνη και τον σεβασμό στην υγεία και την προστασία του πλανήτη μας. Σε αυτό το πλαίσιο, μια επιτυχημένη επιχείρηση έχει -εκτός από τα παραπάνω- χρηστή διοίκηση που διέπεται από τις κατάλληλες οργανωτικές δομές και διαδικασίες, καθώς και συγκεκριμένους κανόνες λειτουργίας με βασικά χαρακτηριστικά την αξιοκρατία, τη δικαιοσύνη, τη διαφάνεια, την ειλικρίνεια, την εντιμότητα, την ακεραιότητα, τον σεβασμό προς όλους τους stakeholders της (εργαζόμενοι, συνεργάτες, μέτοχοι, πελάτες, προμηθευτές, πολιτεία, καταναλωτές, κοινωνία). Οι βασικές διαφορές μιας ιδιωτικής επιχείρησης από ένα κράτος είναι ότι το κράτος δεν έχει ανταγωνισμό όπως μια επιχείρηση. Επίσης, το κράτος δεν έχει αυτοσκοπό τη δική του κερδοφορία, όπως η επιχείρηση, αλλά την ευημερία της χώρας, την ανάπτυξη της οικονομίας και της κοινωνίας, τη διάπλαση των νέων μέσω της παιδείας, την παροχή υγείας και περίθαλψης, τις βασικές παροχές διαβίωσης για όλους τους πολίτες (ενέργεια, τηλεπικοινωνίες, ύδρευση, υποδομές κλπ.), την υποστήριξη του πολιτισμού και των τεχνών, την προστασία της χώρας, αλλά και τις σχέσεις με τις άλλες χώρες. Από την άλλη, σε επίπεδο διοίκησης, το κράτος έχει αρκετές ομοιότητες με μια ιδιωτική επιχείρηση, προκειμένου να φτάσει στην επιτυχία: Στόχοι και στρατηγική επίτευξής τους. Ακριβώς όπως θα έκανε και μια επιχείρηση, το κράτος θα πρέπει να προβεί σε αξιολόγηση των πλεονεκτημάτων και των περιουσιακών του στοιχείων (φυσικό πλούτο, υλικά και άυλα, ανθρώπινο δυναμικό, ικανότητες κλπ.) και να αποφασίσει ποιους τομείς θα αναπτύξει, ποιους στόχους θα βάλει και ποια στρατηγική θα ακολουθήσει για την επίτευξή τους. Business Plan. Όσο τεχνοκρατικό και αν ακούγεται, προσωπικά πιστεύω ότι είναι απολύτως απαραίτητο να υπάρχει κάτι σαν διευρυμένο πλάνο ενεργειών, δράσεων και projects και πάνω σε αυτά να χτίζεται ο προϋπολογισμός και τα αντίστοιχα χρονοδιαγράμματα, ανάλογα δηλαδή με το τι κονδύλια απαιτούνται για την υλοποίηση των στόχων που έχουν τεθεί, και όχι με βάση το πόσα θα πάρει το κάθε υπουργείο για να διαχειριστεί! Ομάδα διοίκησης. Όπως και σε μια επιτυχημένη επιχείρηση, ο επικεφαλής κάθε τμήματος-τομέα αφενός είναι ο κατάλληλος για τη συγκεκριμένη θέση από πλευράς γνώσεων και εμπειρίας, αφετέρου είναι σε πλήρη σύμπνοια με τους στόχους, τη στρατηγική και το business plan, και με βάση αυτά διοικεί το τμήμα του, σε αρμονική συνεργασία με τα άλλα τμήματα της επιχείρησης. Ιδανικά, έτσι θα έπρεπε να επιλέγονται και να λειτουργούν και οι υπουργοί ενός κράτους! Οι έλληνες πολιτικοί επαναλαμβάνουν συνέχεια τη λέξη ανάπτυξη, όρος που είναι αυτοσκοπός για μια επιχείρηση. Πώς θα αντιλαμβανόσασταν εσείς την ανάπτυξη αν βρισκόσασταν σε καίρια κυβερνητική θέση ή αν είχατε Η ανάπτυξη για μια χώρα έρχεται μέσα από την αξιοποίηση του εγγενούς πλούτου της σε διάφορους τομείς και η Ελλάδα έχει πολλούς: από τη στρατηγική της θέση, τη φυσική ομορφιά, το υπέροχο κλίμα, το γόνιμο έδαφος, την πολιτιστική κληρονομιά και γενικότερα τον πολιτισμό και τις τέχνες, έως τα εξαιρετικά ταλέντα μας που ευημερούν στο εξωτερικό, τη δημιουργικότητα-ευρηματικότητα του Έλληνα, τη ναυτιλία, το εμπόριο, την τεχνολογία, τη νεανική επιχειρηματικότητα κλπ. Όλες οι έρευνες δείχνουν ότι υπάρχει μεγάλη αναλογία πληθυσμού σε όλον τον κόσμο που μελετά και σέβεται την πολύτιμη κληρονομιά των αρχαίων μας, και ονειρεύεται να επισκεφθεί τη χώρα μας για διακοπές και επαφή μαζί μας! Επίσης, αντίστοιχες καταγραφές αναδεικνύουν όλο και περισσότερους Έλληνες που έχουν αναπτυχθεί σε πληθώρα τομέων (επιχειρήσεις, επιστήμες, τέχνες) στο εξωτερικό, καθώς δεν είχαν τις ίδιες ευκαιρίες στη χώρα μας, στην οποία θα επιθυμούσαν να ζουν και να προσφέρουν! Αν δοθούν, λοιπόν, τα κατάλληλα κίνητρα και συνθήκες με αξιοκρατία, δικαιοσύνη και χωρίς φίλτρα αλλοίωσης, είναι σίγουρο ότι θα πυροδοτηθεί η ανάπτυξη της οικονομίας μας, η ελκυστικότητα για επενδύσεις και η εισροή χρήματος από τις διεθνείς αγορές. Ποια πιστεύετε ότι πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά ενός σύγχρονου πολιτικού-ηγέτη, ο οποίος θα επαναπροσδιορίσει το όραμα και θα οδηγήσει τη χώρα μας σε μια νέα εποχή δημιουργίας, πολιτισμού και οικονομικής ανάπτυξης; Τα χαρακτηριστικά ενός σύγχρονου πολιτικού ηγέτη πιστεύω ότι είναι διαχρονικά. Με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα και τη σημερινή κατάσταση της χώρας μας, βάζω σε πρώτο επίπεδο συναίσθηση ρόλου και ευθύνης, εντιμότητα, ακεραιότητα, ειλικρίνεια, και κατάλληλο πρότερο βίο. Ένας ηγέτης πάνω απ όλα οφείλει ο ίδιος να δίνει το παράδειγμα, όπως και όλοι οι συνεργάτες και τα στελέχη του. Υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη, δικαιοσύνη, ικανότητα επικοινωνίας, καλλιέργεια είναι επίσης χαρακτηριστικά του ιδανικού πολιτικού, καθώς και αποτελεσματικότητα, αποφασιστικότητα, εργατικότητα και διαπραγματευτική ικανότητα. Επίσης, θα πρόσθετα την ικανότητα επιλογής, διατήρησης και ανάπτυξης των κατάλληλων συνεργατών, και την ικανότητα διαχείρισης κρίσεων, παρ ότι αυτά απορρέουν από κάποια χαρακτηριστικά που παραθέτω πιο πάνω. Τέλος, ο ηγέτης πρέπει να είναι οραματιστής, εμπνευστής, δημιουργικός, ξεχωριστός, να είναι εκείνος που εμπνέει και ενθουσιάζει και που αποτελεί role model. Να είναι εκείνος που μπορεί να κινητοποιήσει τους άλλους με δύναμη και επιρροή μέσα από το όραμα, την ενέργεια, τη δοτικότητα, την προσφορά, την προσωπικότητά του και το έργο του. Ο ηγέτης πρέπει να είναι οραματιστής, εμπνευστής, δημιουργικός, ξεχωριστός, να είναι εκείνος που εμπνέει και ενθουσιάζει και που αποτελεί role model Πώς βλέπετε τη δημιουργία think tank επιτυχημένων επιχειρηματιών με συμβουλευτική, αλλά και εκτελεστική δράση στο πλευρό της πολιτικής ηγεσίας; Πιστεύω ότι θα βοηθούσε πάρα πολύ αν λειτουργούσε σωστά. Η εμπειρία, αλλά κυρίως η δύναμη των επιτυχημένων επιχειρηματιών, θα μπορούσε να φέρει νέα νοοτροπία στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η κρατική διοίκηση. Είναι σίγουρο ότι αν επικρατήσει η νοοτροπία των ικανών επιχειρηματιών, θα δούμε αποτελεσματικότερη και οικονομικότερη λειτουργία του κρατικού μηχανισμού, θα δούμε κανόνες και ελέγχους και το κυριότερο, καλύτερη εξυπηρέτηση και παροχές προς τους πολίτες, μείωση της γραφειοκρατίας, ταχύτερη διεκπεραίωση, αμεσότερη υλοποίηση έργων και ανάπτυξη! Για να γίνουν όμως όλα αυτά, απαιτούνται ριζικές αλλαγές σε κομβικά και κρίσιμα σημεία που αφορούν: Αλλαγή νοοτροπίας πολιτικών και πολιτών. Όταν οι πολιτικοί σταματήσουν να βλέπουν την πολιτική ως ευκαιρία ατομικού πλουτισμού και οι πολίτες θα σταματήσουν να τους ψηφίζουν ως σιγουράκι για να πληρώνομαι και να βολεύομαι εγώ και η οικογένειά μου χωρίς να δουλεύουμε, τότε θα δούμε πραγματικές αλλαγές! Όταν οι πολιτικοί αποφασίσουν να προσφέρουν δίνοντας το παράδειγμα με την εργατικότητά τους, τη συναίσθηση ευθύνης και την τήρηση νόμων και κανόνων προς όλους ανεξαιρέτως, τότε θα είναι εκείνοι που θα δώσουν πρώτοι το παράδειγμα προς τους πολίτες! Όταν αντίστοιχα, οι πολίτες πάρουν την ευθύνη της ζωής τους στα χέρια τους και εργαστούν σκληρά για την αμοιβή τους, τότε και μόνο τότε θα μπορούμε να έχουμε πραγματική και ουσιαστική ανάπτυξη και υγιή κοινωνία! Αλλαγή νοοτροπίας της κοινωνίας και της σχέσης άτομο-σύνολο. Όταν οι Έλληνες συνειδητοποιήσουν ότι το ατομικό καλό ταυτίζεται με το συνολικό καλό, τότε και μόνο τότε θα ευημερεί η κοινωνία μας. Πιο συγκεκριμένα, όταν οι Έλληνες, ως άτομα, σταματήσουν να ζητούν προνομιακή συμπεριφορά μόνο για τον εαυτό τους, σταματήσουν ως πολίτες να υποκύπτουν και να συνεργούν στη διαφθορά, τότε και μόνο τότε θα μπορέσουμε να έχουμε μια κοινωνία δικαιοσύνης! Όταν η κάθε μητέρα γαλουχήσει τα παιδιά της μέσα από τη λογική της εργασίας, της ευθύνης και της δικαιοσύνης, δηλαδή: Για να μάθεις πρέπει να διαβάσεις, για να πληρωθείς πρέπει να δουλέψεις, για να προοδεύσεις πρέπει να προσπαθήσεις, για να σε σέβονται οι άλλοι πρέπει πρώτα εσύ να σέβεσαι τους άλλους και αυτό επιβεβαιώνεται και από αντίστοιχη νοοτροπία στα σχολεία, τότε θα έχουμε την κοινωνία που ονειρευόμαστε στις επόμενες γενιές! Μάλιστα, από συγκεκριμένες έρευνες που έχει διεξάγει η Focus Bari μεταξύ νέων ηλικίας 30 χρονών (G-30/generation 30) και ηλικίας 20 ετών (G-20/ generation 20), φαίνεται ότι οι νέοι επιθυμούν και χτίζουν μια νοοτροπία προς αυτή την υγιέστατη κατεύθυνση, μια νοοτροπία που διέπεται από σχέσεις αμοιβαιότητας, ειλικρίνειας, δημιουργικής εργασίας και σεβασμού προς τον άνθρωπο και την κοινωνία, και σίγουρα πολύ μακριά από ξεπερασμένες νοοτροπίες και πρακτικές που έφεραν τη χώρα μας στο σημερινό αδιέξοδο. Αποτελεσματική σχέση με κατεστημένους φορείς και καταστάσεις. Ως γνωστόν, ό,τι και να θέλει να πετύχει μια κυβέρνηση, συναντά απέναντί της τα ΜΜΕ, την αντιπολίτευση, τα συνδικαλιστικά όργανα, τις κατεστημένες πρακτικές σε καίριους φορείς του δημοσίου τομέα. Όμως, με τον τρόπο που σήμερα λειτουργούν οι φορείς και τα κατεστημένα, αυτό που συμβαίνει είναι η αντίρρηση για την αντίρρηση, το εμπόδιο για το εμπόδιο και δεν λειτουργούν -όπως θα έπρεπε- ως φωνή θετικής κριτικής και εξασφάλισης ότι δεν θα γίνεται κατάχρηση εξουσίας! Μια ουσιαστική αλλαγή θα ήταν αν η ηγετική ομάδα συνομιλούσε με όλους αυτούς τους φορείς, τους εξηγούσε ότι τα πράγματα άλλαξαν και τους τόνιζε ότι, όση αντίρρηση και να προβάλουν, το πλάνο δεν θα αλλάξει και πρέπει να το κατανοήσουν και να αναθεωρήσουν και εκείνοι. Παράλληλα, μια υγιής αντιμετώπιση των προβλημάτων που υπάρχουν συσσωρευμένα σήμερα θα ήταν όχι η κάθετη και χωρίς εξαιρέσεις εύκολη επιβολή χαρατσιών, φόρων και προστίμων προς ιδιώτες και επιχειρήσεις, αλλά η εξυγίανση, η δικαιοσύνη και η διαφάνεια, έτσι ώστε: Nα σταματήσει το κράτος να αιμορραγεί πληρώνοντας, για παράδειγμα, συντάξεις σε αποθανόντες, επιδόματα σε εκείνους που δεν τα δικαιούνται, ή να ανέχεται συλλήβδην περιστατικά κατάχρησης του δημοσίου χρήματος επειδή δεν έχει μηχανισμούς να τα πατάξει. Να αποδίδει και να απαιτεί την πληρωμή υποχρεώσεων σε εκείνους που μπορούν να τις αντιμετωπίσουν και αυτό αποδεικνύεται με διαφανείς διαδικασίες. Να υπάρχει η κατάλληλη μεταχείριση σε ιδιώτες και επιχειρήσεις που με διαφανείς διαδικασίες αποδεικνύουν ότι δεν καταφέρνουν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις που παλιότερα μπορούσαν! Υιοθέτηση πρακτικών υγιούς λειτουργίας δημοσίων φορέων. Όλοι μιλούν για διαρθρωτικές αλλαγές και υγιή τρόπο λειτουργίας των δημοσίων οργανισμών και φορέων, αλλά κάτι τέτοιο δεν θα επιτευχθεί αν δεν προχωρήσει η διοίκηση στη θέσπιση κανόνων απόλυτης διαφάνειας, μηχανισμών ελέγχου και επιβολή άμεσων ποινών σε περιπτώσεις μη τήρησης των κανόνων. Γνωρίζω ότι στη θεωρία αυτά υποτίθεται ότι γίνονται, όμως στην πράξη δεν τηρούνται, και ο τρόπος που λειτουργεί η δικαιοσύνη σήμερα στην Ελλάδα ευνοεί περισσότερο την μη τήρηση παρά την τήρηση των κανόνων. Εδώ όμως έχω να αναφέρω ένα εξαιρετικό παράδειγμα. Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί στο μετρό δεν βλέπεις ούτε ένα σκουπίδι στο πάτωμα, ενώ στον ηλεκτρικό όλοι πετάνε τα σκουπίδια τους κάτω; Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί οι ίδιοι οι Έλληνες που στο εξωτερικό στέκονται υπομονετικά στις ουρές στην Ελλάδα κάνουν μπουλούκι και προσπαθούν να βρεθούν πρώτοι στην ουρά, προσπερνώντας τους άλλους από το πλάι; Την απάντηση προτείνω να τη δώσετε μόνοι σας! Όμως, την αρχή και το παράδειγμα για την αλλαγή πρέπει να τη δώσουν εκείνοι που είναι στις θέσεις ηγεσίας και ευθύνης και προσωπικά τους εύχομαι καλή δύναμη! 79

7 ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ του ΟΜΙΛΟΥ ALDEMAR HOTELS & SPA Μια επιτυχημένη επιχείρηση βασίζεται στις επιτυχίες, στην ιστορική της πορεία, αλλά και τη διαφοροποιημένη πρότασή της προς την αγορά. Πώς ανάγεται κάτι τέτοιο, κατά τη γνώμη σας, στον πληθυσμό ενός κράτους και σε μια κρατική οικονομία; Η Ελλάδα σε αυτή τη φάση της ιστορίας της δε μπορεί να παραλληλιστεί με μια απλή επιχείρηση, στην οποία θα μπορούσε κανείς να εφαρμόσει συμβατικά μοντέλα διοίκησης. Είναι μια προβληματική επιχείρηση με τεράστιες ζημιές, έντονο κρατισμό, μηδενική αξιοκρατία, γραφειοκρατία και άλλα πολλά που την καθιστούν, ως επιχείρηση, μη βιώσιμη. Ως εκ τούτου, η προσπάθεια διακυβέρνησης δεν μπορεί να ξεκινήσει με όρους παραγωγικούς και ανταγωνιστικότητας, αλλά με το γνωστό σε όλους συμμάζεμα. Δεν σημαίνει βέβαια ότι σταματάμε την παραγωγή και την προσπάθεια να καταστήσουμε τη χώρα ανταγωνιστική, αλλά ένα μεγάλο μέρος της προσπάθειας γίνεται με σφιχτή διαχείριση και παρεμβάσεις σε όλα τα κέντρα κόστους πρώτα. Δυστυχώς, για πολλούς συμπολίτες μας η κυβέρνηση δεν έχει να λύσει ένα απλό πρόβλημα, αφού όλη η κοινωνία με όρους επιχείρησης, οι εργαζόμενοι και συνεργάτες της έχει μάθει σε ένα ρυθμό, τον οποίο καλείται να ξεμάθει. Οι αμοιβές πρέπει να συνδέονται με το αποτέλεσμα, η κατάληψη θέσης πρέπει να γίνεται από άνθρωπο γνώστη και αποτελεσματικό και η επανεκκίνηση της οικονομίας θα έρθει μόνο αν αλλαχτούν όλα εκείνα τα τμήματα της μηχανής που την καθιστούν αντιπαραγωγική. Σε μια ιδιωτική επιχείρηση, ο οκνηρός απομακρύνεται, ο αποδοτικός επιβραβεύεται, οι ζημιές έχουν συνέπειες, η κερδοφορία προάγει την ευημερία και φέρνει νέες θέσεις εργασίας, Η εξωστρέφεια, τέλος, φέρνει ευκαιρίες, η εσωστρέφεια φέρνει μαρασμό. Οι έλληνες πολιτικοί επαναλαμβάνουν συνέχεια τη λέξη ανάπτυξη, όρος που είναι αυτοσκοπός για μια επιχείρηση. Πώς θα αντιλαμβανόσασταν εσείς την ανάπτυξη αν βρισκόσασταν σε καίρια κυβερνητική θέση ή αν είχατε Κακώς την τοποθετούν ως πρώτη έννοια! Η ανάπτυξη, ως συνώνυμο του πολλού και όχι του ευ δεν πρέπει να είναι αυτοσκοπός! Το κύριο ζητούμενο σήμερα δεν είναι να παράγεις περισσότερα, αλλά να παράγεις σωστά, οικονομικά, ανταγωνιστικά. Δεν καλείται, δηλαδή, η ηγεσία μιας χώρας να δημιουργήσει ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης και μέσα από αυτό θέσεις εργασίας, αλλά να διορθώσει το μοντέλο που έφερε συρρίκνωση σε όλα τα μεγέθη. Δεν καλείται να δικαιολογήσει τις σπουδές που κάνει κάποιος, αλλά να τον οδηγήσει να κάνει τις σωστές σπουδές και να απασχοληθεί σε κλάδο που να μπορεί να προσφέρει και από τον οποίο να μπορεί να ζει καλά. Ένα παράδειγμα είναι η εγκατάλειψη, τα τελευταία χρόνια, της απασχόλησης στη γη. Το παρόν μοντέλο χαρακτηρίζεται ως ασύμφορη δραστηριότητα, ενώ τίθενται και θέματα συμβατότητας με τις σπουδές και το επιδιωκόμενο επίπεδο ζωής των νέων. Η ορθή προσέγγιση συνοψίζεται στα ακόλουθα: Εκπαίδευση και, ιδανικά, παιδεία σχετιζόμενη με την καλλιέργεια της γης, την καλύτερη αξιοποίησή της και τις προοπτικές εξαγωγών, αλλά και αυτοκατανάλωσης. Εναρμονισμός με τη ζήτηση, και όχι ανεξέλεγκτα. Κινητροδότηση ενασχόλησης και απόδοσης της καλλιέργειας όχι με τη μορφή επιδοτήσεων, όπως στο παρελθόν, αλλά με τη διαμόρφωση πλαισίου που να ενισχύει την απόδοση σε είδη που μπορεί και πρέπει να είναι ανταγωνιστική η Ελλάδα. Καμπάνια ενίσχυσης της ζήτησης για απασχόληση στην περιφέρεια και ειδικά στην αγροτική παραγωγή, αλλά και διαμόρφωση μιας εικόνας της επαρχίας ως κοινωνίας πρώτης κατηγορίας και επιλογής και όχι τρίτης (χωρίς αυτή το κοινωνικό κράτος θα μεγαλώνει και η οκνηρία θα ταλανίζει την ελληνική οικονομία). Επιβράβευση μέσα από την απόδοση της δραστηριότητας, αλλά και μέσα από ένα παλαιού-νέου τύπου μοντέλο αποδοχής του νέου που φροντίζει τον τόπο του, τη γη του και την οικογένειά του. Στον τουρισμό ισχύουν οι ίδιες αρχές με κάποιες παραλλαγές. Ένας πολιτικός ηγέτης έχει ρόλο παιδαγωγού και εμπνευστή και όχι μόνον εκφραστή ή διαμεσολαβητή ανάμεσα στην εξουσία και τον κόσμο! Δίνει παράδειγμα, διαμορφώνει συνειδήσεις Η ανάπτυξη, χωρίς συγκεκριμένο και τεκμηριωμένο προσανατολισμό, δεν συνοδεύεται μακροπρόθεσμα από ευημερία, αλλά από μιζέρια και φθορά. Ο όρος θα έπρεπε να αντικατασταθεί από τον όρο βιωσιμότητα, όρο που εμπεριέχει την ανάπτυξη, αλλά μέσα σε ένα πλαίσιο παραδοχής των ισορροπιών που επιβάλλει η φύση, η κοινωνία και ο άνθρωπος. Σε ένα τέτοιο μοντέλο, η τεχνολογία δεν γίνεται αυτοσκοπός, αλλά μέσο, και η κατανάλωση δεν γίνεται μέσο εντυπωσιασμού, αλλά περιορίζεται στο αναγκαίο και το ωραίο. Ο πλουσιότερος άνδρας της δεκαετίας των 90 s, Sam Walton, ζούσε σε αγροτόσπιτο και κυκλοφορούσε με ένα φορτηγάκι. Ήταν, δε, υπόδειγμα εργοδότη με πραγματικό ενδιαφέρον για τον πελάτη και τον εργαζόμενο αντίστοιχα. Ποια πιστεύετε ότι πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά ενός σύγχρονου πολιτικούηγέτη, ο οποίος θα επαναπροσδιορίσει το όραμα και θα οδηγήσει τη χώρα μας σε μια νέα εποχή δημιουργίας, πολιτισμού και οικονομικής ανάπτυξης; Ο σύγχρονος έλληνας ηγέτης πολιτικός καλείται πλέον πιεστικά από την ίδια την ιστορία να ξανασταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να τιμήσει αυτόν τον σπουδαίο ρόλο ο οποίος του ανατίθεται. Οφείλει να συνδυάζει την παιδεία με τις ειδικές γνώσεις που απαιτεί ο τομέας στον οποίο θα εργάζεται, οφείλει να αποσυνδέσει την άσκηση του πολιτικού αξιώματος από την προσωπική του καριέρα, οφείλει να διαθέτει την εμπειρία της παραγωγικής διαδικασίας, και να συμβάλει στη δημιουργία οράματος για την ανάπτυξη του τόπου, όχι δανεικό όραμα, αλλά, όπως είπα παραπάνω, όραμα ζωντανό που ανταποκρίνεται στις συνθήκες της Ελλάδας και στις αμέτρητες μεν, αλλά συγκεκριμένες δυνατότητες του τόπου μας. Οφείλει επίσης να περιστοιχηθεί από ένα επιτελείο εκλεκτών, συγκροτημένων και ηθικών ανθρώπων. Ας μην το ξεχνάμε: ένας πολιτικός ηγέτης έχει ρόλο παιδαγωγού και εμπνευστή και όχι μόνον εκφραστή ή διαμεσολαβητή ανάμεσα στην εξουσία και τον κόσμο! Δίνει παράδειγμα, διαμορφώνει συνειδήσεις. Άρα η ευθύνη του είναι τεράστια. Και το έργο του απαιτεί αρετή και τόλμη. Πώς βλέπετε τη δημιουργία think tank επιτυχημένων επιχειρηματιών με συμβουλευτική, αλλά και εκτελεστική δράση στο πλευρό της πολιτικής ηγεσίας; Απολύτως αναγκαία! Όχι μόνο επιχειρηματιών, αλλά και επαγγελματιών με ειδικές γνώσεις. Στην πολιτική είναι εξαιρετικά συχνό το μοντέλο να ηγείται ενός τομέα άνθρωπος με λίγες ή καθόλου γνώσεις για τον τομέα του. Είναι αφελές να πιστεύουμε ότι η χώρα μπορεί να κυβερνηθεί χωρίς όρους επιχειρηματικής διοίκησης, χωρίς τεχνοκράτες και χωρίς σωστά επιλεγμένα εργαλεία. Ένα think tank μπορεί να δώσει ιδέες και λύσεις σε σύνθετα προβλήματα και να επιταχύνει διαδικασίες που θα χανόντουσαν μέσα στο σύγχρονο γραφειοκρατικό μοντέλο. Είναι άξιο απορίας πως δεν αποτελεί προτεραιότητα ή ενεργοποίηση ενός τέτοιου think tank. Ειδικά σήμερα, που τα χρήματα για μελέτες και έρευνα δεν περισσεύουν, θα έπρεπε να θεωρείται αυτονόητη προσέγγιση

8 82 ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΡΤΑΛΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ & Ν.Α. ΕΥΡΩΠΗΣ, Μ.ΑΝΑΤΟΛΗΣ & Β.ΑΦΡΙΚΗΣ της VALEANT PHARMACEUTICALS ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΤΟΥ THE PERFORMANCE COCKPIT Μια επιτυχημένη επιχείρηση βασίζεται στις επιτυχίες, στην ιστορική της πορεία, αλλά και τη διαφοροποιημένη πρότασή της προς την αγορά. Πώς ανάγεται κάτι τέτοιο, κατά τη γνώμη σας, στον πληθυσμό ενός κράτους και σε μια κρατική οικονομία; Πράγματι, υπάρχει μεγάλος συσχετισμός μεταξύ του τρόπου που διαχειρίζεται μια χώρα και μια εταιρία. Ο βαθμός πολυπλοκότητας και ο αριθμός των εμπλεκόμενων μερών είναι σαφώς μεγαλύτερος σε μια κυβέρνηση, αλλά και πάλι θεωρητικά, η κυβέρνηση θα πρέπει να έχει μεγαλύτερο αριθμό διαθέσιμων πόρων για να κάνει τη δουλειά. Οι άνθρωποι χρειάζονται όραμα, ή τέλος πάντων ένα όνειρο που θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί. Η δουλειά του ηγέτη είναι να το καθορίσει, να πείσει τους ανθρώπους πως είναι εφικτό και να διασφαλίσει πως θα εργασθούν για την επίτευξή του. Το δύσκολο, στατιστικά αποδεδειγμένο στην πολιτική, είναι ότι η πλειοψηφία των ηγετών κάνει αυτή τη δουλειά για πρώτη ή το πολύ για δεύτερη φορά. Το γεγονός αυτό, συνδυαζόμενο με τον υψηλό βαθμό προσδοκιών για άμεσα αποτελέσματα, δυστυχώς, στις περισσότερες των περιπτώσεων, απαιτεί από τον ηγέτη τόνους αποτελεσματικότητας. Επομένως, όσο λιγότερη εμπειρία έχει ο ηγέτης, τόσο μεγαλύτερη είναι η ανάγκη για ένα σύστημα υποστήριξης. Αυτό το σύστημα υποστήριξης θα πρέπει να είναι ανιδιοτελές (δηλαδή να μην αποτελείται από πολιτικούς που κρέμονται από τον ηγέτη για την καλοπέραση ή την επιβίωσή τους) και να προέρχεται από διαφορετικά υπόβαθρα. Οι ηγέτες σε μια κυβέρνηση, όπως και σε μια επιχείρηση, πρέπει να είναι σε θέση να κατανοούν, να επικοινωνούν με τους ανθρώπους με απλούς όρους, αλλά το κυριότερο πρέπει να είναι σε θέση να συνδέουν συστημικά την αποστολή που υποσχέθηκαν με τις στρατηγικές και τα σχέδια εκτέλεσης που θα μας φέρουν στο σημείο που θέλουμε. Οι περισσότεροι ηγέτες στην Ελλάδα είναι εξαιρετικοί σε αποστολές πώλησης, υποφερτοί στην εξαγγελία στρατηγικών και κάκιστοι στο να εκτελούν αυτά που υποσχέθηκαν. Οι επιτυχημένοι managers αναγνωρίζουν πρώιμα στα διάφορα τμήματα, όπως τα υπουργεία, αυτούς που θα ηγούνται και αυτούς που θα ακολουθούν. Ποια θα είναι τα κρίσιμα από πλευράς αποστολής τμήματα ή οι δραστηριότητες για τη συγκεκριμένη περίοδο. Για την Ελλάδα, αν τα υπουργεία Οικονομικών, Εργασίας και Ανάπτυξης είναι τα 3 κρισιμότερα, τότε το 80% της προσπάθειας καθώς και των πόρων (χρόνος, χρήματα) θα πρέπει να επικεντρωθεί σε αυτά. Σε αυτή την περίπτωση, είναι επίσης αλήθεια πως τα άλλα τμήματα ή υπουργεία θα πρέπει να πορευτούν με λιγότερους πόρους γι αυτή την περίοδο, αυτό μπορεί να περιλαμβάνει και τα υπουργεία Εξωτερικών, Εθνικής Άμυνας και Παιδείας. Αυτή η κατανομή εστίασης και πόρων θα προκαλέσει πόνους, άγχη και θα έχει αρνητικό αντίκτυπο, αλλά αν τα υπουργεία Οικονομικών, Εργασίας και Ανάπτυξης δεν τα καταφέρουν είμαστε έτσι και αλλιώς καταδικασμένοι. Όπως και στις επιχειρήσεις, ένας κυβερνητικός ηγέτης θα πρέπει να διατηρεί στην ομάδα του μια σωστή αριθμητική ισορροπία σε ηγέτες, στρατιώτες και επαναστάτες, οι οποίοι θα προκαλέσουν εποικοδομητικά αυτούς που θα φέρουν τις τρελές ιδέες που ίσως αποδειχτούν τελικά όχι και τόσο τρελές, όπως ότι ίσως έπρεπε να είχαμε εκφράσει τις αντιρρήσεις μας για το πρώτο μνημόνιο τότε, όχι τώρα. Μια κυβέρνηση χρειάζεται επαναστάτες στη σύνθεσή της ή δίπλα της. Έχοντας πολλούς στρατιώτες χωρίς επαναστάτες, δημιουργείται μια αντιπαραγωγική ισορροπία και τελικά οι επαναστάτες θα μείνουν εκτός, μαχόμενοι εναντίον σου! Μια ηγετική ομάδα και ο ηγέτης της θα πρέπει να είναι προβλέψιμοι και σταθεροί σε αυτά που λένε και σε αυτά που κάνουν. Οι κυβερνήσεις των άλλων χωρών, ο επιχειρηματικός κόσμος, ο λαός, θα πρέπει να γνωρίζουν ποιες θα είναι οι τακτικές, οι ενέργειες και οι αποφάσεις των ηγετών, και αν μη τι άλλο δεν θα πρέπει να βρίσκονται προ εκπλήξεων κάθε βδομάδα! Πρέπει, πειθαρχημένα, να επιτυγχάνει βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα, αλλά παράλληλα να σχεδιάζει και να ξεκινά τη διαδικασία για να επιτύχει μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Η κυβέρνηση θα πρέπει να είναι έτοιμη να διαχειριστεί παράπονα και δυσαρέσκεια από τον λαό, τους πελάτες της κυβέρνησης. Συμβαίνει στις επιχειρήσεις όπου οι υπάλληλοι πληρώνονται και δεν είναι ευχαριστημένοι, πόσο μάλλον σε μια κυβέρνηση! Τέλος, η κυβέρνηση θα πρέπει να λάβει αποφάσεις και να εμείνει σε αυτές μέχρι εκτελέσεώς τους. Όσο πιο πολύ καθυστερεί μια απόφαση, τόσο πιο συντηρητική φαίνεται, τόσο πιο πολύ φεύγει από τον έλεγχο του ηγέτη και τόσο πιο πολύ αντίσταση αντιμετωπίζει. Μη μένετε στάσιμοι, αυτό δεν αποτελεί στρατηγική. Οι έλληνες πολιτικοί επαναλαμβάνουν συνέχεια τη λέξη ανάπτυξη, όρος που είναι αυτοσκοπός για μια επιχείρηση. Πώς θα αντιλαμβανόσασταν εσείς την ανάπτυξη αν βρισκόσασταν σε καίρια κυβερνητική θέση ή αν είχατε Μέχρι και το μέσα του 2010 τα πράγματα ήταν εύκολα. Η ανάπτυξη ερχόταν σχεδόν από μόνη της για την κυβέρνηση αλλά και τις επιχειρήσεις. Οι αγορές επεκτείνονταν, η κατανάλωση βρισκόταν σε άνθηση, ενώ η διάθεση πόρων από τις τράπεζες φαινόταν να μην έχει όρια και μετά ξέσπασε κόλαση όπως την ξέρουμε τώρα! Για να αναπτυχθεί μια χώρα, όπως και μια εταιρία, θα πρέπει να γίνει μια σειρά πραγμάτων: Να αποφασίσει η κυβέρνηση σε ποιους τομείς θα ανταγωνισθεί και να προσπαθήσει να γίνει η καλύτερη σε αυτούς τους τομείς. Να επιλεγεί ένας μικρός αριθμός τομέων για την Ελλάδα, όπως βιομηχανία, ναυτιλία, ενέργεια και real estate και να επικεντρωθούμε σε αυτά. Να δοθούν κίνητρα για προσέκλυση επενδύσεων στους τομείς που θα επιλεγούν. Όσο μεγαλύτερη είναι η ανάγκη για ανάπτυξη σε έναν τομέα και όσο μικρότερη η αρχική επένδυση-εγκατάσταση (π.χ. ενέργεια), τόσο πιο δοτικό θα πρέπει να είναι το κράτος στους επενδυτές που θα παρέχουν την αρχική επένδυση και τεχνογνωσία. Όσο καθιερώνεσαι σαν χώρα και γίνεσαι αυτάρκης, τόσο θα μειώνονται η εξάρτηση και τα κίνητρα. Να προσδιοριστούν οι παράγοντες διαφοροποίησης σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες και να μετατραπούν σε ανταγωνιστικά πλεονεκτή- Οι άνθρωποι χρειάζονται όραμα, ή τέλος πάντων ένα όνειρο που θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί. Η δουλειά του ηγέτη είναι να το καθορίσει, να πείσει τους ανθρώπους πως είναι εφικτό και να διασφαλίσει πως θα εργασθούν για την επίτευξή του ματα. Μπορεί να είναι Ζώνες Ελεύθερου Εμπορίου όπως στην Ιρλανδία, ή Εμπορική Πρωτεύουσα της Νότιας Ευρώπης, όπως προσπαθεί τώρα να γίνει η Τουρκία. Να τεθούν οι ελάχιστοι όροι σε ότι αφορά τις παροχές (ελεύθερη γη, φορολογικές ελαφρύνσεις, κλπ) όπως και υποχρεώσεις (το 70% των υπαλλήλων να είναι ντόπιοι, οι φορολογικοί συντελεστές θα ενεργοποιούνται μετά τα πρώτα 10 χρόνια, κλπ) Να δοθεί ώθηση στην εθνική ενέργεια, στα ελληνικά μυαλά, στον λαό, και να ζητηθεί η συμμετοχή και δέσμευσή του. Ο λαός θα δει τα άμεσα οφέλη (π.χ. απασχόληση, τοπικές εταιρίες που θα δουλεύουν ως προμηθευτές, κλπ) όπως και τα έμμεσα (ταξίδια από και προς τη χώρα, η εικόνα της χώρας, κλπ). Να ορισθούν σταθεροί, προβλέψιμοι και σύννομοι κανόνες για επενδύσεις στην Ελλάδα: Απαλλαγή από τις γραφειοκρατικές διαδικασίες. Αν στην Τουρκία μπορούν να ιδρύσουν εταιρία σε 3 μέρες γιατί όχι και εδώ. Απαλλαγή από τη διαφθορά. Δώστε ανταμοιβές στους πληροφοριοδότες, αυτό κάνει θαύματα στις ΗΠΑ. Καθιερώστε νομικές διαδικασίες σύμφωνα με τις οποίες οι περιπτώσεις διαφθοράς θα επιδικάζονται εντός 10 ημερών σε ειδικά δικαστήρια, συμπεριλαμβανομένων και νυκτερινών δικαστηρίων για απλές υποθέσεις. Παροχή πιο φιλελεύθερων συνθηκών απασχόλησης στις επιχειρήσεις. Οι ξένοι δεν είναι ούτε χαζοί ούτε αφελείς. Έχουν δεκάδες επιλογές για το που θα επενδύσουν τα λεφτά τους. Θα πρέπει να τους παρέχουμε ένα ανταγωνιστικό, φιλελεύθερο κανονισμό απασχόλησης Να γίνει η κυβέρνηση εξπέρ στις κλοπές! Ιδέες για τον τουρισμό από την Γαλλία, μοντέλα οικονομικής ανάπτυξης από την Τουρκία, επιστροφή των πλοίων με ελληνική σημαία από τους Μαλτέζους, κλπ. Στις επιχειρήσεις, όπως υποθέτω και στην πολιτική, αυτό λέγεται benchmarking. Τέλος, να αλλάξει η αντιμετώπιση της επιχειρηματικότητας. Οι επιχειρηματίες δεν είναι κλέφτες ούτε και θα πρέπει να ντρέπονται όταν βγάζουν κέρδη, όπως άφηναν να εννοηθεί μέχρι τώρα. Ποια πιστεύετε ότι πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά ενός σύγχρονου πολιτικού-ηγέτη, ο οποίος θα επαναπροσδιορίσει το όραμα και θα οδηγήσει τη χώρα μας σε μια νέα εποχή δημιουργίας, πολιτισμού και οικονομικής ανάπτυξης; Ήμουν από αυτούς που δυστυχώς πίστευαν πως η τωρινή κρίση θα δημιουργήσει μεγάλη αναστάτωση στο παραδοσιακό πολιτικό σύστημα και νέοι ηγέτες θα εμφανιστούν, άνθρωποι που δεν θα γνωρίζαμε ή έστω κάπου θα τους είχαμε ακούσει, νέοι, μεγαλύτεροι, ηγέτες άφθαρτοι, με τέτοιες ιδέες και σχέδια που οι άνθρωποι θα τους ακολουθούσαν σαν μάζες, από εσωτερική ή προσωπική επιλογή και όχι από ανάγκη ή φόβο για το χειρότερο αντίθετο. Δυστυχώς αυτό δεν συνέβη Πιστεύω πως οι πολιτικοί ηγέτες θα πρέπει να έχουν τα παρακάτω χαρακτηριστικά: Υπό τις τρέχουσες συνθήκες το επαγγελματικά υπόβαθρο είναι απαραίτητο. Πράγματι χρειαζόμαστε τεχνοκράτες. Οι πολιτικοί, μας έχουν στερήσει τη περηφάνια μας για τα επόμενα 20 χρόνια, τουλάχιστον ας μην προσβάλουν τη νοημοσύνη μας. Έχω έρθει σε επαφή με πολλούς πολιτικούς, οι περισσότεροι εκ των οποίων έχουν ελάχιστες γνώσεις περί διοίκησης. Να είναι ταπεινοί. Να μη καβαλούν το άλογο πιστεύοντας πως είναι ανίκητοι, να θυμούνται πως μερικές φορές κερδίζει ο ταύρος! Θα πρέπει να έχουν γνώση των λόγων τους και των επιπτώσεων αυτών στον λαό. Να είναι των άκρων αλλά των σωστών άκρων και αντίθετοι με αυτούς που θέτουν σε κίνδυνο το δίκιο μας. Αν θέλουν να είναι σκληροί, να είναι πρώτα με τη Μέρκελ και να είναι απολογητικοί στον λαό, όχι το αντίθετο. Να είναι αποφασιστικοί. Χωρίς καθυστερήσεις ή αναβολές αποφάσεων που είναι κρίσιμες για την αποστολή τους. Ρεαλιστές, να κοιτούν τον λαό στα μάτια και να τους λένε τι συμβαίνει. Να είναι απαλλαγμένοι από αυτούς που απλά προσπαθούν να επιβιώσουν γύρω από τον ηγέτη. Ο καλός κυβερνήτης πρέπει να περιβάλει τον εαυτό του με ανθρώπους δυναμικούς, που είτε είναι καλύτεροι ή μπορούν σύντομα να γίνουν καλύτεροι από τους ηγέτες. Μόνο αυτοί μπορούν να στηρίξουν εποικοδομητικά και ανιδιοτελώς. Να είναι απρόσβλητοι. Ένας αληθινός ηγέτης θα πρέπει να φέρεται σαν Σπαρτιάτης, ενώ βρίσκεται στο ανώτατο αξίωμα, και να αποτελεί το ζωντανό παράδειγμα, με καθαρά χέρια και καθαρή συνείδηση. Να είναι συνεπείς σε αυτά που λένε και σε αυτά που κάνουν. Διάφανοι και προβλέψιμοι, να δίνουν το παρόν σε όλες τις εθνικές καταστροφές με ουσιαστική συμμετοχή και ενδιαφέρον. Να έχουν ικανότητα να παράγουν. Εκπληκτική δυνατότητα να δουλεύουν ένα θέμα επιφανειακά τη μια στιγμή και να βουτάνε με ταχύτητα σε ένα άλλο θέμα την άλλη. Να μην κρύβονται, αλλά να είναι περήφανοι όταν χάνουν μερικές μικρές μάχες, εφόσον οι μεγάλες κερδίζονται. 83

9 ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΑΛΕΒΙΖΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ της ΤΝΤ ΕΛΛΑΔΑΣ Μια επιτυχημένη επιχείρηση βασίζεται στις επιτυχίες, στην ιστορική της πορεία, αλλά και τη διαφοροποιημένη πρότασή της προς την αγορά. Πώς ανάγεται κάτι τέτοιο, κατά τη γνώμη σας, στον πληθυσμό ενός κράτους και σε μια κρατική οικονομία; Καταρχήν, υπάρχει μια διαφορά σκοπού (purpose), που εγώ αντιλαμβάνομαι, μεταξύ μιας κερδοσκοπικής επιχείρησης και ενός κράτους. Σε επίπεδο επιχείρησης, η διαχείριση ενός πολυεθνικού ομίλου, όπως είναι η ΤΝΤ, έχει δείξει ότι για να παραμείνει μία επιχείρηση σε επιτυχημένη τροχιά σε βάθος χρόνου, πρέπει κατά βάση να εμπνέεται από το όραμά της και να έχει ανθρώπους με αξίες και αγάπη γι αυτό που κάνουν. Αυτοί οι παράγοντες είναι καθοριστικοί για την εικόνα της εταιρίας και τη μετέπειτα στρατηγική πορεία που θα χαράξει. Σε επίπεδο κράτους, καλείται κανείς να λάβει σοβαρά υπόψη το γιατί οδηγηθήκαμε εδώ που είμαστε και να βρει τους τρόπους για να εξέλθουμε από τη δυσμενή αυτή θέση. Το εύκολο χρήμα ίσως μας αλλοίωσε, καλούμαστε όμως να ξαναβρούμε τις χαμένες ηθικές αξίες μας. Στο corporate περιβάλλον πρώτα ψάχνεις να βρεις και να προσδιορίσεις τις αξίες και την αποστολή του οργανισμού και μετά προχωράς στο χτίσιμο του οράματος, το οποίο, για να είναι επιτυχημένο, πρέπει να προκαλεί δυνατά συναισθήματα δέσμευσης και πάθους ώστε να παλέψει κανείς για αυτό. Έχουμε πολύ υλικό στα χέρια μας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα για να δημιουργήσουμε ένα μοναδικό, ελπιδοφόρο, βιώσιμο ρεαλιστικό όραμα. Η φύση της κοινωνίας επιβάλλει τη στροφή της νοοτροπίας σε εκείνη την κατεύθυνση που το όραμα δείχνει. Στη συνέχεια, έρχεται ο σχεδιασμός της στρατηγικής και του πλάνου δράσης. Από εκεί και πέρα, πρέπει να στηθεί όλος ο υπόλοιπος μηχανισμός: δομή και διαδικασίες κράτους, νόμοι, κύρια ιδρύματα, φορείς κλπ. Ολόκληρος ο μηχανισμός και κάθε απόφαση πρέπει να σε φέρνει ένα βήμα πιο κοντά στο όραμά σου. Αλλιώς μπορεί να καταλήξεις έρμαιο οραμάτων άλλων λαών. Οι έλληνες πολιτικοί επαναλαμβάνουν συνέχεια τη λέξη ανάπτυξη, όρος που είναι αυτοσκοπός για μια επιχείρηση. Πώς θα αντιλαμβανόσασταν εσείς την ανάπτυξη αν βρισκόσασταν σε καίρια κυβερνητική θέση ή αν είχατε Η ανάπτυξη στη χώρα μας θα έρθει αν δώσουμε βάση στην αξιοποίηση εκείνων των χαρακτηριστικών που αποτελούν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της ελληνικής γης και του ελληνικού λαού. Τα δυνατά σημεία του ελληνικού προϊόντος, της Ελλάδας μας, όπως ο πολιτισμός μας, ο ήλιος μας, η θάλασσά μας, τα μυαλά των ανθρώπων μας, όλα αυτά που μας διαφοροποιούν από τις άλλες χώρες και μας καθιστούν μοναδικούς, πρέπει να τονιστούν, να αξιοποιηθούν και να προβληθούν με τον πιο κατάλληλο τρόπο. Επιπλέον παραδείγματα θα μπορούσαν να είναι η ανάπτυξη της χώρας ως μοναδικός, ιδιαίτερος τουριστικός προορισμός, η εκμετάλλευση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς επίσης και άλλα πολλά, λίγο πολύ γνωστά σε όλους. Οι επενδύσεις είναι σημαντικές για την ανάπτυξη στη χώρα, αλλά θα τόνιζα κυρίως την επένδυση στους νέους μας και γενικότερα την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού μας. Η Ελλάδα, πιστεύω, αξίζει premium offering και όχι cost leadership στρατηγική, γιατί αυτός ο ευλογημένος τόπος που ζούμε μπορεί να προσφέρει όλα τα απαραίτητα συστατικά. Απλώς και εδώ χρειάζεται μεράκι και πάθος. Σε κάθε περίπτωση, η ανάπτυξη θα προέλθει μόνο μέσα από ρεαλιστικούς στόχους και υπό το πρίσμα της υλοποίησης μίας μακροχρόνιας κυβερνητικής πολιτικής και της σύμπραξης αυτής με την κοινωνία των πολιτών. Όταν αποφασίσουμε λοιπόν ποιά είναι η κατεύθυνση ανάπτυξης που θέλουμε για τη χώρα, πρέπει να στήσουμε και τον αντίστοιχο μηχανισμό με ευλαβική πειθαρχία, προσοχή στην ποιότητα και τη λεπτομέρεια, χωρίς συμβιβασμούς, αλλά με όραμα. Ποια πιστεύετε ότι πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά ενός σύγχρονου πολιτικού-ηγέτη, ο οποίος θα επαναπροσδιορίσει το όραμα και θα οδηγήσει τη χώρα μας σε μια νέα εποχή δημιουργίας, πολιτισμού και οικονομικής ανάπτυξης; Λίγοι ίσως θα συμφωνήσουν μαζί μου, αλλά εγώ πιστεύω σήμερα στους ηγέτες ειρηνοποιούς- peace makers. Σε business ορολογία, αναφέρομαι σε ηγετικές προσωπικότητες τύπου ΒΕΤΑ και όχι ALPHA! Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο σύγχρονος πολιτικός ηγέτης θα πρέπει να είναι: Ταπεινός. Αντιλαμβανόμαστε πιστεύω ότι η κρίση που βιώνουμε, την οποία την βαπτίζουμε οικονομική, έχει οδηγήσει σε μεγάλη απαξίωση επίκτητης εξουσίας και δύναμης. Η ταπεινότητα έχει τη δύναμη να ανοικοδομήσει την έλλειψη εμπιστοσύνης που υπάρχει σήμερα στο πολιτικό σύστημα, όπως και σε κάθε είδος επίσημης και δομικής εξουσίας. Ιδιαίτερα καλλιεργημένος, διορατικός και ως ένα σημείο και τεχνολογικά καταρτισμένος. Το όραμα του ηγέτη για την Ελλάδα πρέπει να έχει τις ρίζες του στη μοναδική ιστορία αυτού του έθνους, αλλά είναι απολύτως απαραίτητο να βλέπει δυναμικά μπροστά, να έχει τη διορατικότητα που χρειάζεται για να δημιουργήσει ένα αντίστοιχα μοναδικό μέλλον για τον τόπο, με τρόπο που δημιουργεί δέσμευση για τους πολίτες. Δυνατός, με μεγάλα αποθέματα ψυχικής και πνευματικής αντοχής, αλλά και επίμονος. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η χώρα έχει ανάγκη σημαντικών αλλαγών. Οι πολίτες, πιστεύω, ωριμάζουν κάθε μέρα όλο και περισσότερο ως προς την αποδοχή και την ενεργή υποστήριξη αυτών των αλλαγών. Η κρισιμότητα έγκειται στο ότι οι αλλαγές αυτές πρέπει να γίνουν γρήγορα και με κοινωνική δικαιοσύνη. Ισορροπημένος κατάλληλα, ανάμεσα στην ικανότητα να λαμβάνει αποφασιστικά τις δικές του ευθύνες και στην επίτευξη της μεγαλύτερης δυνατής συλλογικότητας και συναίνεσης. Η ισορροπία μεταξύ των επιθυμιών του λαού, των νευραλγικών αποφάσεων εξωτερικής πολιτικής και των ρεαλιστικών δυνατοτήτων που παρέχει η οικονομία και το διεθνές περιβάλλον για την ικανοποίηση των οικονομικών προσδοκιών, αποτελούν τις σημαντικότερες παραμέτρους που πρέπει να λάβει υπόψη του κάθε πολιτικός ηγέτης. Με βάση αυτές τις παραμέτρους, καλείται να ανταποκριθεί με επιτυχία, για να μπορέσει να οδηγήσει τη χώρα σε μία νέα εποχή ανάπτυξης, που -σε εγχώριο επίπεδο- τόσο έχει ανάγκη. Αυθεντικός! Ό,τι ψεύτικο, συμβατικό και κλισέ θα χάσει γρήγορα την εμπιστοσύνη του κόσμου, ιδιαίτερα των νεότερων. Έχουμε να δουλέψουμε σε δύο άξονες: Ο ένας είναι η αλλαγή της νοοτροπίας μας και ο άλλος είναι η διατήρηση της πίστης μας ότι θα τα καταφέρουμε, ως έθνος, ως πολιτισμός, ως άνθρωποι. Το μέλημά μας, κατά τη γνώμη μου, θα ήταν να επιβεβαιώσουμε τον σεβασμό των υπολοίπων Ευρωπαίων, και όχι μόνο, όχι στο τι αντιπροσώπευε η Ελλάδα χρόνια πριν, αλλά στο τι αντιπροσωπεύει σήμερα. Πώς βλέπετε τη δημιουργία think tank επιτυχημένων επιχειρηματιών με συμβουλευτική, αλλά και εκτελεστική δράση στο πλευρό της πολιτικής ηγεσίας; Πρώτα απ όλα, το ποιος είναι ο ορισμός επιτυχημένου επιχειρηματία παίρνει συζήτηση! Σε κάθε περίπτωση, εάν αυτό που προτείνετε στην ερώτηση μπορεί να γίνει με τον σωστό τρόπο, τότε ναι, μπορεί να προσθέσει μεγάλη αξία στον ρόλο της κυβέρνησης. Η εμπειρία μου στον χώρο των επιχειρήσεων δείχνει ότι ο κλάδος αυτός δεν γεννά απαραίτητα μεγάλους ηγέτες, τουλάχιστον όχι σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι άλλοι κλάδοι, όπως αυτός των επιστημών, τον ακαδημαϊκό, του πολιτισμού. Δημιουργεί όμως πολύ καλούς managers, με εξειδίκευση σε συστήματα, ξεκάθαρες και στέρεες διαδικασίες, αναγκαίες και διατηρήσιμες πολιτικές, αποτελεσματικά και υλοποιήσιμα σχέδια δράσης και μηχανισμούς ελέγχου τους, και κυρίως με εξαιρετικές ικανότητες διαχείρισης και ανάπτυξης ανθρώπινου δυναμικού με έμπνευση και δέσμευση προς την επιχείρηση. Προσεκτικά επιλεγμένοι άνθρωποι από τον χώρο των επιχειρήσεων μπορούν και θα έπρεπε να προσφέρουν την εξειδίκευσή τους στο κυβερνητικό έργο. Σε αυτή την περίπτωση, ακόμη και εάν το 50% από τα διαθέσιμα εργαλεία, τους μηχανισμούς, τις μεθόδους του υγιούς επιχειρησιακού περιβάλλοντος, κατάφερνε να ενσωματωθεί επιτυχημένα στη δημόσια διοίκηση, η προστιθέμενη αξία θα ήταν μεγάλη και τα αποτελέσματα άμεσα ορατά. Πολλοί ιδιωτικοί οργανισμοί αποτελούν εξαιρετικά παραδείγματα συνεχούς ανάπτυξης και διαχείρισης γνώσης (Learning Organisations) και έχω το προνόμιο να είμαι μέλος ενός τέτοιου οργανισμού, της ΤΝΤ. Είμαι σίγουρη ότι αρκετοί άνθρωποι που βρίσκονται ή έχουν περάσει από τέτοιους οργανισμούς θα ήταν πρόθυμοι να έχουν πιο ενεργό ρόλο σε αυτή την κατεύθυνση που συζητάμε, με στόχο τη δημιουργία μίας βιώσιμης Ελλάδας για τα παιδιά μας. Λίγοι ίσως θα συμφωνήσουν μαζί μου, αλλά εγώ πιστεύω σήμερα στους ηγέτες ειρηνοποιούς- peace makers. Σε business ορολογία, αναφέρομαι σε ηγετικές προσωπικότητες τύπου ΒΕΤΑ και όχι ALPHA! 84 85

10 BAΓΓΕΛΗΣ ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΣ & ΔΙΕΥΘΥΝΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ της ΤΕCH4U 86 Μια επιτυχημένη επιχείρηση βασίζεται στις επιτυχίες, στην ιστορική της πορεία, αλλά και τη διαφοροποιημένη πρότασή της προς την αγορά. Πώς ανάγεται κάτι τέτοιο, κατά τη γνώμη σας, στον πληθυσμό ενός κράτους και σε μια κρατική οικονομία; Οι διαφορές μεταξύ επιχείρησης και κράτους είναι τόσο θεμελιώδεις που δεν μπορεί να γίνει κανενός είδους αναγωγή ενός επιτυχημένου επιχειρηματικού μοντέλου σε μία κρατική οικονομία. Υπάρχουν δύο σημαντικές διαφορές μεταξύ επιχείρησης και κράτους. Σε μία επιχείρηση οι υπάλληλοι επιλέγονται με συγκεκριμένα κριτήρια και εάν δεν ανταποκρίνονται απολύονται και αντικαθίστανται με άλλους ικανότερους, κάτι που δεν μπορεί να συμβεί με τον πληθυσμό ενός κράτους. Στην επιχείρηση οι αποφάσεις λαμβάνονται από τους μετόχους - επενδυτές, ενώ στο κράτος από τους πολιτικούς, οι οποίοι εκλέγονται από το σύνολο των πολιτών. Αυτές οι διαφορές είναι τόσο θεμελιώδεις που δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για κάποιου είδους αναγωγή ενός επιτυχημένου επιχειρηματικού μοντέλου σε μία κρατική οικονομία. Μπορεί, όμως, μία κρατική οικονομία να οικοδομηθεί στη βάση επιτυχημένων επιχειρήσεων και να επωφεληθεί από την ανάπτυξή τους. Ο ρόλος του κράτους δεν είναι να επιχειρεί, αλλά να διαχειρίζεται. Στον τομέα της οικονομίας πρέπει να δημιουργεί το κατάλληλο περιβάλλον και τις προϋποθέσεις για την προώθηση και ενδυνάμωση του ιδιωτικού τομέα. Ακολούθως, να διαχειρίζεται τα έσοδα που αποκομίζει από αυτόν ώστε να εκπληρώνει τον ρόλο του σε άλλους τομείς όπως η παιδεία, η ασφάλεια, η δικαιοσύνη, το κοινωνικό κράτος κ.ά. ώστε βελτιώνει περεταίρω τις συνθήκες που θα οδηγήσουν σε ανάπτυξη. Οι έλληνες πολιτικοί επαναλαμβάνουν συνέχεια τη λέξη ανάπτυξη, όρος που είναι αυτοσκοπός για μια επιχείρηση. Πώς θα αντιλαμβανόσασταν εσείς την ανάπτυξη αν βρισκόσασταν σε καίρια κυβερνητική θέση ή αν είχατε Μία επιχείρηση λαμβάνει υπ όψιν της το περιβάλλον που θα δραστηριοποιηθεί και προσαρμόζεται ανάλογα, ενώ το κράτος πρέπει να δημιουργήσει αυτό το περιβάλλον. Σε αυτό το περιβάλλον περιλαμβάνονται και το σύνολο νόμων και κανόνων που διέπουν και καθορίζουν τη λειτουργία μιας κοινωνίας και όχι μόνο της οικονομίας. Πολυνομία και λάθος νόμοι οδηγούν σε παραβίασή τους, από την ανάγκη της επιβίωσης. Δεν είναι οι έλληνες πολίτες ανυπάκουοι αλλά είναι νομοτελειακό ότι μια κοινωνία (και επιχείρηση) γίνεται ανυπάκουη από ένστικτο επιβίωσης σε ένα σύνολο κανόνων που απειλούν την ύπαρξή της. Γι αυτό παρατηρούμε το φαινόμενο Ελλήνων στο εξωτερικό να διαπρέπουν σε πολλούς τομείς χωρίς να έχουν αποκλίνουσα συμπεριφορά και ξένους που ζουν και δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα να μετασχηματίζονται σε Έλληνες στη συμπεριφορά τους. Αυτή η αντίσταση που δείχνουν οι έλληνες επιχειρηματίες σε ένα σύνολο άστοχων κανόνων που καλούνται να υπακούσουν, δείχνει την εξαιρετική δυναμική τους. Μπορεί να ακούγεται απλοϊκό, αλλά ίσως το μόνο που χρειάζεται είναι ένα λειτουργικό σύνολο νόμων-κανόνων που να εμπνέουν το αίσθημα της δικαιοσύνης, να ευνοούν το επιχειρείν και όχι να αποτελούν τροχοπέδη, και τελικά να επιτρέπουν στους επιχειρηματίες να κάνουν αυτό που ξέρουν πολύ καλά. Χρειάζεται να οικοδομηθεί μία αμφίδρομη εμπιστοσύνη μεταξύ των πολιτών και των πολιτικών. Οι έχοντες την εξουσία διαπράττουν τόσα λάθη επί σειρά δεκαετιών που ακόμη και εάν έχουν κάνει μερικά σωστά βήματα αυτά ακυρώνονται στο κλίμα δυσπιστίας που υπάρχει. Μήπως αυτό που χρειαζόμαστε είναι μία δομή κοινωνίας και κατ επέκταση εξουσίας που να μην εξαρτάται από τα εξαιρετικά ταλέντα του ενός; Ενός κράτους με δομές και κανόνες που να λειτουργεί ανεξαρτήτως των ταλέντων του ηγέτη; Να έχει πολιτικούς και ηγέτη που να είναι εκφραστές και υπηρέτες της κοινωνίας; Ποια πιστεύετε ότι πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά ενός σύγχρονου πολιτικούηγέτη, ο οποίος θα επαναπροσδιορίσει το όραμα και θα οδηγήσει τη χώρα μας σε μια νέα εποχή δημιουργίας, πολιτισμού και οικονομικής ανάπτυξης; Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν χρειάζεται ένας προικισμένος ηγέτης και μετά να προσδιορίσουμε τα χαρακτηριστικά του. Πράγματι, ένας προικισμένος ηγέτης θα μπορούσε να εμπνεύσει πολιτικούς και πολίτες, να πάρει τις σωστές αποφάσεις και να οδηγήσει τη χώρα σε καλύτερες μέρες. Η ιστορία είναι γεμάτη από τέτοια παραδείγματα για πολλές κοινωνίες. Ποιος όμως μπορεί να εξασφαλίσει ότι θα έχουμε πάντα προικισμένους ηγέτες; Γιατί όπως ένας τέτοιος ηγέτης οδηγεί έναν λαό σε πρόοδο, ένας ακατάλληλος ηγέτης θα την οδηγήσει σε οπισθοδρόμηση (και εδώ η ιστορία είναι πλούσια σε παραδείγματα). Μήπως αυτό που χρειαζόμαστε είναι μία δομή κοινωνίας και κατ επέκταση εξουσίας που να μην εξαρτάται από τα εξαιρετικά ταλέντα του ενός; Ενός κράτους με δομές και κανόνες που να λειτουργεί ανεξαρτήτως των ταλέντων του ηγέτη; Να έχει πολιτικούς και ηγέτη που να είναι εκφραστές και υπηρέτες της κοινωνίας; Δεν είναι τραγική αντίφαση να μιλάμε για δημοκρατία και να περιμένουμε ΤΟΝ ηγέτη που θα οδηγήσει την κοινωνία σε πρόοδο και ανάπτυξη; Το μέσο που θα οδηγήσει μία κοινωνία να λειτουργεί συστημικά είναι η παιδεία και το σύστημα εκπαίδευσης. Διότι η έλλειψη παιδείας οδηγεί τους πολίτες να πιστεύουν ότι όλα εξαρτώνται από τον ηγέτη και τους πολιτικούς, απαλλάσσοντας εαυτούς από κάθε ευθύνη, με αποτέλεσμα να παραιτούνται από κάθε προσπάθεια. Δεν είναι τραγική αντίφαση να μιλάμε για δημοκρατία και να περιμένουμε ΤΟΝ ηγέτη που θα οδηγήσει την κοινωνία σε πρόοδο και ανάπτυξη; Παρ όλα αυτά, για να υπάρξει διέξοδος από την κρίσιμη κατάσταση που βρισκόμαστε, χρειάζεται, εκτός των άλλων, και ένας ικανός ηγέτης ο οποίος να εμπνέει εμπιστοσύνη στο σύνολο των πολιτών και των πολιτικών, ο οποίος να έχει όραμα, διορατικότητα και μηδενικό πολιτικό εγωισμό. Πώς βλέπετε τη δημιουργία think tank επιτυχημένων επιχειρηματιών με συμβουλευτική, αλλά και εκτελεστική δράση στο πλευρό της πολιτικής ηγεσίας; Από τη στιγμή που ο ιδιωτικός τομέας συμμετέχει σε μεγάλο βαθμό στην προσπάθεια εξόδου από την κρίση και στο πέρασμα σε οικονομική ανάπτυξη, είναι αδιανόητο να μην έχουν οι επιχειρηματίες ενεργό συμβουλευτικό ρόλο στις αποφάσεις που λαμβάνονται. Η εκτελεστική δράση όμως ανήκει στους πολιτικούς. Οι επιχειρηματίες είναι ικανότατοι να λαμβάνουν αποφάσεις και να διοικούν επιχειρήσεις αλλά, όπως ανέφερα προηγούμενα, οι διαφορές μεταξύ επιχείρησης και κράτους είναι θεμελιώδεις. Θεωρώντας δεδομένο το πολιτικό σύστημα της δημοκρατίας, η εκτελεστική δράση ανήκει αποκλειστικά στους εκλεγμένους εκπροσώπους του λαού, τους πολιτικούς. 87

11 88 ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΥΤΟΓΙΑΝΝΗΣ ΠΡΟΕΔΡΟΣ & ΔΙΕΥΘΥΝΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ της FOODRINCO Μια επιτυχημένη επιχείρηση βασίζεται στις επιτυχίες, στην ιστορική της πορεία, αλλά και τη διαφοροποιημένη πρότασή της προς την αγορά. Πώς ανάγεται κάτι τέτοιο, κατά τη γνώμη σας, στον πληθυσμό ενός κράτους και σε μια κρατική οικονομία; Παραλληλίζοντας τον πληθυσμό ενός κράτους με τους εργαζόμενους σε μία εταιρία και το κράτος με μία επιχείρηση, θεωρώ ότι υπάρχουν πολλά κοινά σημεία. Πρέπει να συνυπάρχουν οι αξίες και οι αρχές των ανθρώπων με το υγιές πνεύμα της ανταγωνιστικότητας και της δημιουργίας. Όπως το δυναμικό μίας επιχείρησης πρέπει να αισθάνεται ότι αποτελεί μέρος μίας ομάδας, η οποία είναι εμπνευσμένη και πιστεύει στο όραμα της επιχείρησης, έτσι και μία κοινωνία θα πρέπει να έχει όραμα, να εμπνέεται από τους ηγέτες της και να υπάρχει αλληλοσεβασμός κράτους και πολίτη. Όπως σε μία επιχείρηση, η συνεχής εκπαίδευση των ανθρώπων της και η βελτίωση της αποτελεσματικότητας είναι μέσα στις καθημερινές προτεραιότητες, αντίστοιχα δεν μπορείς να περιμένεις από μία κοινωνία, άρα από ένα κράτος, να πάει μπροστά, εάν δεν διοικείται από ανθρώπους καταρτισμένους και δεν λειτουργεί με όρους υγιούς ανταγωνιστικότητας. Εκτός εάν είσαι μία κλειστή οικονομία, αρκείσαι με τα όσα παράγεις εσωτερικά και οι έννοιες αξιοκρατία και ανταγωνισμός είναι άγνωστες. Δεν γνωρίζω όμως σήμερα, με την παγκοσμιοποίηση, να έχει κυριεύσει κάποια κλειστή οικονομία όπου οι πολίτες της να ευημερούν. Συνεπώς, ένα κράτος και μία κοινωνία, όπως και μία επιχείρηση με τους ανθρώπους της, εάν έχει αξίες και όραμα, εάν διοικείται αξιοκρατικά και αποτελεσματικά, με στόχους και χρονοδιαγράμματα, από ανθρώπους εμπνευσμένους και όχι φοβισμένους και εάν παρουσιάσει στην αγορά και στον κόσμο ένα ανταγωνιστικό προϊόν, έχω την εντύπωση ότι θα έχει κάθε λόγο να αισιοδοξεί. Οι έλληνες πολιτικοί επαναλαμβάνουν συνέχεια τη λέξη ανάπτυξη, όρος που είναι αυτοσκοπός για μια επιχείρηση. Πώς θα αντιλαμβανόσασταν εσείς την ανάπτυξη αν βρισκόσασταν σε καίρια κυβερνητική θέση ή αν είχατε Το τελευταίο διάστημα η λέξη ανάπτυξη όντως επαναλαμβάνεται συνεχώς, από τα στόματα όλων των πολιτικών όμως, όχι μόνο των Ελλήνων. Επίσης, την ακούμε από όλους μας και τη διαβάζουμε παντού. Το ζήτημα όμως, σήμερα, δεν είναι να διακηρύττουμε συνεχώς την ανάπτυξη και να την ευαγγελιζόμαστε ως το μέσο που θα μας βγάλει από την κρίση, διότι πιστεύω ότι είναι πάρα πολύ βασικό να αντιληφθούμε όλοι τον όρο και όχι την λέξη ανάπτυξη. Δυστυχώς, τον όρο αυτόν το σημερινό πολιτικό σύστημα έχει αποδειχτεί ότι είναι αρκετά κατώτερο των περιστάσεων για να το αντιληφθεί, διότι, εάν το είχε αντιληφθεί, θα είχε πράξει έστω τα πιο βασικά, προκειμένου να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της χώρας. Συνεπώς, θα μου επιτρέψετε, η αναφορά μου να γίνει στον όρο ανάπτυξη. Όταν μέχρι σήμερα η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας βασιζόταν κατά 70% στην κατανάλωση και η συντριπτική πλειοψηφία των προϊόντων που καταναλώνουμε είναι εισαγόμενα, αντιλαμβάνομαι ότι το μοντέλο αυτό δεν είναι διατηρήσιμο. Η συνέχιση μιας παρόμοιας πολιτικής θα μεγάλωνε ακόμη περισσότερο το έλλειμμα του εμπορικού μας ισοζυγίου χωρίς να προσέθετε το παραμικρό στον παραγωγικό ιστό της χώρας. Για να υπάρξει ανάπτυξη χρειάζονται 3 βασικές προϋποθέσεις που είναι ο στρατηγικός σχεδιασμός, η πολιτική βούληση και τέλος, ένα σωστό πλαίσιο κινήτρων (όχι επιδοτήσεων). Για να δημιουργηθεί ανάπτυξη χρειάζονται κεφάλαια τα οποία θα επενδυθούν και εν συνεχεία με τη σειρά τους θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας. Μόνον έτσι θα παραχθούν προϊόντα και υπηρεσίες και θα δημιουργηθεί υγιής πλούτος. Βέβαια, για να γίνουν επενδύσεις και να εισρεύσουν στη χώρα μας κεφάλαια θα πρέπει να γίνουμε ένας ελκυστικός προορισμός για τις επιχειρήσεις, με ένα σταθερό οικονομικό και φορολογικό περιβάλλον, προσιτό κόστος εργασίας και ασφαλώς με την απουσία γραφειοκρατικών διαδικασιών. Δεν δύναται κάθε μήνα να νομοθετείται νέο φορολογικό, να αναμένουμε εν συνεχεία τις εκατοντάδες εγκυκλίους και να θέλουμε μετά με αυτόν τον τρόπο να έχουμε ανάπτυξη. Συνεπώς, χρειάζεται σχεδιασμός για το πώς θέλουμε να δημιουργήσουμε διατηρήσιμη ανάπτυξη, ο οποίος σχεδιασμός πρέπει να περιλαμβάνει την ταχεία προώθηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και την ιεράρχηση προτεραιοτήτων. Στην συνέχεια να εκμεταλλευτούμε τα ανταγωνιστικά μας πλεονεκτήματα, όπως το τουριστικό μας προϊόν. Έχουμε εκατοντάδες χιλιόμετρα ακτογραμμής όπου ζήτημα είναι σήμερα να έχουμε 20 μαρίνες για να υποδεχθούμε επισκέπτες υψηλού διαθέσιμου εισοδήματος. Εάν όμως δεν δοθούν κίνητρα στους επενδυτές, με μορφές όπως φοροαπαλλαγές συνδεδεμένες με τη δημιουργία θέσεων εργασίας ή άμεση έγκριση των αδειών που απαιτούνται, τότε, θα βλέπουμε άλλες χώρες να κερδίζουν εις βάρος μας το στοίχημα της ανάπτυξης. Τέλος, θα συμβούλευα την ενοποίηση σε έναν φορέα όλων εκείνων των οργανισμών που είναι σήμερα διάσπαρτοι και υπεύθυνοι για την οποιαδήποτε έγκριση μιας επένδυσης. Να απευθύνεται εκεί ο επενδυτής και να ξέρει ποιες είναι οι προϋποθέσεις και ποιες οι υποχρεώσεις του. Αυτά όμως απαιτούν τη βούληση όλων, όχι μόνο των πολιτικών αλλά και των δημόσιων λειτουργών. Προοπτικές ανάπτυξης για τη χώρα μας Είμαι αρκετά αισιόδοξος, αρκεί να έχουμε τη διάθεση να αλλάξουμε μοντέλο ανάπτυξης και βασικά να αλλάξουμε τη νοοτροπία που μας διακατέχει τα τελευταία χρόνια. Είμαστε ένα έθνος όπου έχουμε αποδείξει πολλές φορές στο παρελθόν πως γονατίζουμε μόνο για να αντλήσουμε δύναμη, όχι για να λυγίσουμε. Πολλοί συμπατριώτες μας διαπρέπουν στο εξωτερικό έχοντας εξαιρετικές επιτυχίες σε πολλούς τομείς, όπως της επιχειρηματικότητας, της έρευνας, των επιστημών και των τεχνών. Οι νέοι πρέπει να πιστέψουν στις δυνάμεις τους, να οραματιστούν και να δημιουργήσουν εκείνοι τις προϋποθέσεις για το μέλλον που ονειρεύονται. Η νοοτροπία που καλλιεργήθηκε τα τελευταία χρόνια, όπου το όνειρο κάθε νέου ήταν να ενταχθεί στον δημόσιο τομέα, θα πρέπει να τελειώσει εδώ. Αυτό φυσικά δεν ισχύει για όλους, υπάρχουν λαμπρές περιπτώσεις νέων ανθρώπων που, απαλλαγμένοι από άρρωστες νοοτροπίες, εκτέθηκαν στον ανταγωνισμό και στην ελεύθερη αγορά και διέπρεψαν. Μοντέλα εξόδου από τη σημερινή κρίση Πολύ συνοπτικά πρέπει να θέσουμε έναν στόχο: Πού θέλουμε να πάμε ως κοινωνία και ως έθνος. Εάν αυτό ορισθεί, τότε στα επόμενα 5 με 7 χρόνια η χώρα μας δεν θα έχει καμία σχέση με αυτό που είναι σήμερα. Στη συνέχεια, θα πρέπει να γίνουν πολύ συγκεκριμένες ενέργειες προκειμένου να πετύχουμε τον στόχο μας, με πολύ προσεκτική ιεράρχηση των προτεραιοτήτων. Ξεκινώντας, θα έθετα την εκ βάθρων ανασυγκρότηση του εκπαιδευτικού συστήματος. Στη συνέχεια, θα πρέπει να καταλήξουμε ποια είναι τα εγχώρια προϊόντα που μπορούν να είναι πρεσβευτές στο εξωτερικό και να επενδύσουμε στη συνολική εικόνα τους, μην προσπαθεί ο καθένας από μόνος του να ανταγωνιστεί τον Ιταλό ή τον Ισπανό ο οποίος έχει την αρωγή του κράτους σε κάθε εξαγωγική του προσπάθεια. Επίσης, είναι πολύ σημαντικό να σταθεροποιηθεί το φορολογικό περιβάλλον, να κατοχυρωθεί συνταγματικά και να μην μπορεί κάθε φορά η νέα κυβέρνηση να τα αλλάζει όλα. Πάνω από όλα, όμως, πρέπει εμείς οι ίδιοι να πιστέψουμε στους εαυτούς μας και να προσπαθήσουμε να γίνουμε καλύτεροι, αντλώντας αισιοδοξία ο ένας από τον άλλον, να γίνουμε ενεργά μέλη της κοινωνίας και ο καθένας με όσες δυνάμεις μπορεί, να γίνει πρεσβευτής της χώρας μας. Ο πολιτικός-ηγέτης θα πρέπει με το ήθος και την εντιμότητά του να αποκαταστήσει τη σχέση κοινωνίας και κράτους, να εμπνεύσει τους ανθρώπους του, να τους δώσει όραμα και ελπίδα Κατάσταση κλάδου σας-προοπτικές-προτάσεις για άμεσο και έμμεσο μέλλον Όπως κάθε κλάδος, έτσι και ο δικός μας έχει πληγεί από τη συνεχόμενη ύφεση. Πιστεύω ότι τελικά θα επιβιώσουν οι εταιρείες εκείνες οι οποίες θα έχουν καταφέρει να προσφέρουν υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας υψηλού επιπέδου. Η αγορά αυτή τη στιγμή περνάει μία φάση εξορθολογισμού, καλώς κατά τη γνώμη μου, όπου θα επιβιώσουν οι επιχειρήσεις οι οποίες έχουν αξίες και αρχές, είναι αξιόπιστες και επενδύουν στους ανθρώπους τους. Όλες οι επιχειρήσεις περνάνε δύσκολες φάσεις, εκείνες όμως που διαχρονικά αντέχουν στον χρόνο είναι επιχειρήσεις με τα χαρακτηριστικά που προανέφερα. Η αγορά, όταν είσαι σωστός και συνεπής, έρχεται η στιγμή που σε ανταμείβει. Ποια πιστεύετε ότι πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά ενός σύγχρονου πολιτικού-ηγέτη, ο οποίος θα επαναπροσδιορίσει το όραμα και θα οδηγήσει τη χώρα μας σε μια νέα εποχή δημιουργίας, πολιτισμού και οικονομικής ανάπτυξης; Πρώτον, να έχει το χάρισμα του να εμπνέει, να είναι πρότυπο ήθους και εντιμότητας, ώστε να κερδίσει την εμπιστοσύνη της κοινωνίας αλλά και για να εμπνεύσει την κοινωνία. Σήμερα έχουμε βαλτώσει, ως κοινωνία έχουμε αγγίξει τα όρια της παρακμής, διότι σταματήσαμε να εμπιστευόμαστε το κράτος, το οποίο πρώτο εκείνο δεν εμπιστεύεται και δεν σέβεται τους πολίτες του. Επίσης σταματήσαμε να εμπνεόμαστε, σταματήσαμε να πιστεύουμε και να ελπίζουμε. Ποιος όμως αποτελεί το κράτος; Εμείς οι ίδιοι, οι έλληνες πολίτες, δεν αποτελούμε τον δημόσιο τομέα; Ο πολιτικός-ηγέτης θα πρέπει με το ήθος και την εντιμότητά του να αποκαταστήσει τη σχέση κοινωνίας και κράτους, να εμπνεύσει τους ανθρώπους του, να τους δώσει όραμα και ελπίδα. Δεύτερον, θα πρέπει να διαθέτει αποφασιστικότητα και ικανότητα να θέσει τους στρατηγικούς στόχους που χρειαζόμαστε ως χώρα. Για να το επιτύχει αυτό, θα πρέπει να έχει επίσης την ικανότητα να δημιουργήσει μία ομάδα συνεργατών οι οποίοι θα κληθούν να αναλάβουν την υλοποίηση αποφάσεων και ενεργειών. Χρειάζεται όμως αποφασιστικότητα για τη ρήξη με το χτες και την ανάπτυξη ενεργειών, οι οποίες θα μας οδηγήσουν σε μία νέα και ελπιδοφόρα πορεία δημιουργίας. Τρίτον, θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα επικοινωνιακός και φυσικά να έχει και το ανάλογο ανάστημα και κύρος. Για να πάει μια χώρα μπροστά θα πρέπει να πιστέψει σε ένα όραμα, σε μία ελπίδα. Ως έθνος, έχουμε ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, μοναδικό θα έλεγα, έχουμε φιλότιμο. Εάν αγγιχθεί το φιλότιμο του Έλληνα, τότε είναι πολύ πιθανό να μεγαλουργήσουμε. Θα πρέπει, όμως, πρωτίστως ο πολιτικός-ηγέτης να έχει ο ίδιος φιλότιμο, να δίνει το παράδειγμα. Να εμπνεύσει τους συνεργάτες του, να κερδίσει τον σεβασμό των εταίρων μας, με το κύρος του να αποπνέει τον σεβασμό όλων και με την επικοινωνιακή του ικανότητα να μεταδώσει το όραμα και να εμπνεύσει όλους εμάς. Πώς βλέπετε τη δημιουργία think tank επιτυχημένων επιχειρηματιών με συμβουλευτική, αλλά και εκτελεστική δράση στο πλευρό της πολιτικής ηγεσίας; Κατά την άποψή μου, είναι πολύ θετικό, αρκεί να πληρούνται και οι απαραίτητες προϋποθέσεις. Πρώτον, να από-δαιμονοποιηθεί η επιχειρηματικότητα, ούτως ώστε να υπάρχει η αποδοχή του κόσμου και της κοινωνίας. Δεύτερον, θα πρέπει οι συμμετέχοντες να έχουν απεμπλακεί από το σύνδρομο που μας διακατέχει σήμερα και το οποίο είναι ότι, αντί να προσπαθούμε να μιμηθούμε εκείνον που παρουσιάζει προκοπή, τον φθονούμε. Τέλος, θεωρώ πολύ σημαντικό να καλλιεργείται η επιχειρηματικότητα και η άμιλλα από το εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο νοσεί ιδιαιτέρως σήμερα στη χώρα μας. Αργότερα, όποιος βγει στην κοινωνία και στον ελεύθερο ανταγωνισμό, έχοντας την απαραίτητη μόρφωση και γνώση θα γνωρίζει ότι μια κοινωνία ευημερεί σαν σύνολο και όχι με μεμονωμένες ομάδες ανθρώπων που έτυχαν μέσω γνωστών και κλειστών επαφών να απολαμβάνουν τα οικονομικά οφέλη. 89

12 ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΤΑΣΣΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ της ENEL GREEN POWER HELLAS Μια επιτυχημένη επιχείρηση βασίζεται στις επιτυχίες, στην ιστορική της πορεία, αλλά και τη διαφοροποιημένη πρότασή της προς την αγορά. Πώς ανάγεται κάτι τέτοιο, κατά τη γνώμη σας, στον πληθυσμό ενός κράτους και σε μια κρατική οικονομία; Το επιτυχημένο αυτό μοντέλο που περιγράφετε θα μπορούσε σε γενικές γραμμές να αποτελέσει μία αποτελεσματική προσέγγιση για τη διαχείριση της κρατικής οικονομίας. Αυτό που, κυρίως, χρειάζεται να μάθουμε είναι ο τρόπος οργάνωσης των ανθρώπινων κοινωνιών γύρω από οικονομίες που μιμούνται αυτή τη δομή και λειτουργούν ως αυτοδύναμα υποσυστήματα των τοπικών τους οικο-συστημάτων. Στον βαθμό που η εκάστοτε τοπική οικονομία βρίσκεται σε αρμονία με το τοπικό της οικο-σύστημα, θα είμαστε σε θέση κι εμείς να διατηρούμε την ισορροπία αυτή εντός του πλαισίου του συστήματος. Οι κοινωνίες που παρέχουν στους ανθρώπους τους ένα σαφές και κοινό όραμα έχουν ισχυρότερους δεσμούς κι ένα πιο υγιές φυσικό περιβάλλον. Η ανισότητα στη διάδοση της πληροφορίας, καθώς και η έλλειψη της επιχειρηματικής στρατηγικής, θα μπορούσε να δημιουργήσει ψυχολογικό και συναισθηματικό άγχος, σε όλα τα επίπεδα της ιεραρχίας, απομακρύνοντας από το κοινό όραμα και αυξάνοντας την ανασφάλεια. Οι κοινωνίες εκείνες που διανέμουν την πληροφορία με τρόπο δίκαιο και ισορροπημένο τείνουν, επίσης, να είναι περισσότερο ανθεκτικές σε περιόδους κρίσης. Το παράδειγμα της καθημερινής δέσμευσης στην αποστολή μιας εταιρείας ταυτίζεται και με την περίπτωση της ζώσας δημοκρατίας: η ζώσα δημοκρατία ως καθημερινή πρακτική αστικής δέσμευσης. Οι ζώσες δημοκρατίες ενθαρρύνουν κι επικυρώνουν την πολυμορφία στο πλαίσιο των ατομικών δικαιωμάτων, της κοινωνικής υπευθυνότητας και της αμοιβαίας ευθύνης. Η κοινή εξουσία, οι κοινοί πόροι και η κοινή ευημερία σίγουρα συμβαδίζουν. Ο μετασχηματισμός τoυ συστήματος που απαιτείται για την επίτευξη των αποτελεσμάτων αυτών είναι το λιγότερο φιλόδοξος. Ένας παρόμοιος μετασχηματισμός ενός ολόληρου θεσμικού συστήματος θα ήταν αδιανόητος, εάν δεν υπήρχε η πραγματικότητα εκατομμυρίων ανθρώπων υπό την καθοδήγηση ενός ηγέτη που να εκφράζει αυτή την ανάγκη. Όσο πιο σαφής είναι ο άνθρωπος που εκφράζει το όραμά του για την κοινωνία και η στρατηγική του για να το πραγματοποιήσει, τόσο μεγαλύτερη θα είναι και η προοπτική της επιτυχίας. Κατά συνέπεια, η αλλαγή στρατηγικής στο πλαίσιο ενός δυναμικού περιβάλλοντος, το οποίο είναι έτοιμο να αναδυθεί, συγκεντρώνει τα εξής 3 στοιχεία: Αλλαγή του ορισμού της υπάρχουσας κουλτούρας, δημιουργία μιας νέας πραγματικότητας και αλλαγή των κανόνων. Οι έλληνες πολιτικοί επαναλαμβάνουν συνέχεια τη λέξη ανάπτυξη, όρος που είναι αυτοσκοπός για μια επιχείρηση. Πώς θα αντιλαμβανόσασταν εσείς την ανάπτυξη αν βρισκόσασταν σε καίρια κυβερνητική θέση ή αν είχατε Η ανάπτυξη έχει ορισθεί με πολλούς τρόπους, οι οποίοι αντανακλούν την εξέλιξη των κοινωνιών. Μία διατύπωση αναφέρεται στην αναγκαιότητα εθνικής κυριαρχίας και κρατικής ακεραιότητας, απαιτώντας ταυτόχρονα σεβασμό και διατήρηση δεσμεύσεων και υποχρεώσεων μέσα σε ένα διεθνές σύστημα. Άλλοι αναγνωρίζουν στον όρο αυτό τα χαρακτηριστικά της συνταγματικής τάξης και της πολιτικής σταθερότητας, τα οποία επιτυγχάνονται μέσω ενός σταθερού κυβερνητικού πλαισίου και αξιόπιστων διαδικασιών αναφορικά με τη νομή της εξουσίας. Η ανάπτυξη αυξάνει την ικανότητα του κράτους να κινητοποιεί και να κατανέμει πόρους με τη συνδρομή πάντα μιας διαδικασίας επίλυσης προβλημάτων και προσαρμογής στις περιβαλλοντικές αλλαγές και τους στόχους. Η έννοια της ανάπτυξης σήμερα θα μπορούσαμε να πούμε ότι σχετίζεται με τη σύγχρονη αντίληψη της ορθής διακυβέρνησης, η οποία αναφέρεται στην επαρκή, αποτελεσματική και αδιάφθορη δημόσια διοίκηση. Η σωστή διακυβέρνηση θα μπορούσε να ορισθεί απλώς ως η υπεύθυνη άσκηση της πολιτικής εξουσίας στη διαχείριση των κρατικών υποθέσεων. Η σωστή διακυβέρνηση περιγράφει απλώς μια επαγγελματική δημόσια υπηρεσία, την κυριαρχία του νόμου, την αποτελεσματική προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τη συρρίκνωση της διαφθοράς, τη δημοκρατική λήψη αποφάσεων, τη δημόσια διαφάνεια, τη δίκαιη και ισότιμη οικονομική τάξη, καθώς και την αποκεντρωμένη διοίκηση. Η παγκόσμια οικονομική κρίση δεν επέφερε μόνο ένα πλήγμα στην παγκόσμια οικονομία, αλλά, επιπλέον, κλόνισε την εμπιστοσύνη στην οικονομική διοίκηση του αναπτυγμένου κόσμου και τα οικονομικά μοντέλα που τον κυβερνούν. Ταυτόχρονα, ο όρος ανάπτυξη εν μέσω κρίσης θα μπορούσε να επικεντρωθεί σε μια θεώρηση, η οποία θα έχει ως στόχο την επίτευξη της προόδου διαμέσου πρωτοβουλιών του ιδιωτικού τομέα -με το κράτος να έχει έναν ρόλο που θα διευκολύνει τις διαδικασίες- και την προώθηση μιας δέσμευσης απέναντι στην παγκόσμια οικονομία, με τρόπο που να ευνοεί την ανάπτυξη και να δίνει αξία στον ρεαλισμό και τη σαφή χάραξη πολιτικής υπεράνω ιδεολογιών και ιδεοληψιών. Η καλή πολιτική ηγεσία απαιτεί έναν συνδυασμό χαρίσματος και ακεραιότητας, καθώς και ικανότητα αξιολόγησης μιας κατάστασης και λήψη μιας σειράς αποφάσεων που θα σχετίζεται με την ευημερία ενός μεγάλου αριθμού ανθρώπων Ποια πιστεύετε ότι πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά ενός σύγχρονου πολιτικού-ηγέτη, ο οποίος θα επαναπροσδιορίσει το όραμα και θα οδηγήσει τη χώρα μας σε μια νέα εποχή δημιουργίας, πολιτισμού και οικονομικής ανάπτυξης; Ο ρόλος του πολιτικού ηγέτη είναι ζωτικής σημασίας, εάν αναλογισθεί κανείς την κυβερνητική εξουσία που κατέχει, τη νομή της εξουσίας και των πόρων, το χτίσιμο των σχέσεων με μία σειρά εταίρων και τη λήψη αποφάσεων που μπορεί να έχουν σοβαρό αντίκτυπο στο ευ ζην ενός ολόκληρου έθνους. Η ηγεσία εντός του πολιτικού πλαισίου απαιτεί την εστίαση στο μακροπρόθεσμο κοινό καλό, υπεράνω οποιουδήποτε προσωπικού κέρδους. Η καλή πολιτική ηγεσία απαιτεί έναν συνδυασμό χαρίσματος και ακεραιότητας, καθώς και ικανότητα αξιολόγησης μιας κατάστασης και λήψη μιας σειράς αποφάσεων που θα σχετίζεται με την ευημερία ενός μεγάλου αριθμού ανθρώπων. Για την πολιτική ηγεσία του σήμερα δεν είναι αρκετός ο πολιτικός που είχαμε όλοι κατά νου, αυτό σημαίνει ότι ο νέος πολιτικός πρέπει να διακατέχεται από ακεραιότητα και αποφασιστικότητα, ώστε να υπερασπισθεί όσα θεωρεί σωστά, ακόμα και αν κάτι τέτοιο τον οδηγήσει σε παραίτηση ή στο να χάσει μια εκλογική αναμέτρηση. Ένας αποτελεσματικός πολιτικός ηγέτης του σήμερα, αλλά και του μέλλοντος, θα πρέπει να έχει ένα ύφος εξουσίας που να επικεντρώνεται στη συνεργασία και τη δημιουργία, ενώ αντίθετα το αναποτελεσματικό στυλ εξουσίας προέρχεται από έναν ηγέτη που χειραγωγεί για να πετύχει όσα επιθυμεί αντί να κινητοποιεί και να εμπνέει. Η προσωπική ευθύνη, είναι, επίσης, πολύ σημαντική για μια αποτελεσματική πολιτική ηγεσία, καθώς χωρίς αυτήν δεν είναι δυνατή η ύπαρξη σεβασμού από την πλευρά των οπαδών. Ο καλός πολιτικός ηγέτης είναι έντιμος και υπεύθυνος για τις πράξεις και αποφάσεις του, όπως και πρόθυμος να παραδεχτεί τυχόν λάθη. Εστιάζει ενέργεια και χρόνο περισσότερο στην εκπροσώπηση των ανθρώπων, παρά στην κατανάλωση του χρόνου καλύπτοντας τα νώτα του ή ασκώντας κριτική. Καθώς ο κόσμος αγωνίζεται να ξεφύγει από την παγκόσμια ύφεση, η αριστεία στην ηγεσία έρχεται στο προσκήνιο της βιώσιμης επιτυχίας. Ένα νέο πρότυπο αναδύεται, το οποίο μετατοπίζεται από την ηγεσία του αυταρχισμού και της εξουσίας σε εκείνη της συνεργασίας και της γνώσης. Η ευθυγράμμιση με τη στρατηγική και τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό για μια καλύτερη χρήση των πόρων απαιτεί μια σοβαρή δέσμευση από την πλευρά του κράτους και των ηγετών του. Η νέα εποχή μετά την ύφεση επιβάλλει αυθεντικούς ηγέτες, οι οποίοι θα είναι γνήσιοι, αναφορικά με τις προθέσεις τους, και θα αντιλαμβάνονται την ηγεσία τους ως προσφορά στους ανθρώπους και όχι στον εαυτό τους. Τις αξίες τους θα πρέπει σίγουρα να τις εξασκήσουν με επιμονή, ώστε να ισορροπήσουν τα εσωτερικά και εξωτερικά τους κίνητρα, να χτίσουν σχέσεις εμπιστοσύνης και να διοικήσουν με ένα υψηλό επίπεδο προσωπικής πειθαρχίας. Η αναγκαιότητα για μια νέα γενιά αυθεντικών ηγετών προκύπτει σε όλα τα επίπεδα ως μέσο για την επανάκτηση της εμπιστοσύνης τόσο στους οργανισμούς όσο και στο κράτος. Στον 21ο αιώνα οι ηγέτες χρειάζεται να εμψυχώνουν τους άλλους, ώστε να καθοδηγούν παρά να ελέγχουν μέσω ιεραρχιών. Γιατί το πιο σημαντικό όλων είναι να αποτελούν πηγή έμπνευσης για τους γύρω τους, προσφέροντάς τους την αυτοπεποίθηση που χρειάζονται ώστε να προχωρούν μπροστά στις προκλήσεις που παρουσιάζονται μέσα στον οργανισμό. Πώς βλέπετε τη δημιουργία think tank επιτυχημένων επιχειρηματιών με συμβουλευτική, αλλά και εκτελεστική δράση στο πλευρό της πολιτικής ηγεσίας; Ακόμα και σήμερα κράτη και κυβερνήσεις δεν είναι σε θέση να έχουν όλη τη γνώση και πληροφορία για συγκεκριμένα ζητήματα που τους αφορούν, ώστε να δικαιολογήσουν πολιτικές αποφάσεις υπό την έννοια των συνεπειών κλπ. Για τον λόγο αυτόν, πραγματοποιείται σειρά επενδύσεων σε εξειδικευμένα συμβουλευτικά όργανα, τα οποία είναι σε θέση να ερμηνεύουν τα ευρήματα της θεμελιώδους έρευνας σε πολιτικές επιλογές και να επιτρέπουν στους πολιτικούς να προβλέπουν τις συνέπειες των αποφάσεών τους. Τα think tanks ως οργανισμοί έρευνας και ανάλυσης που παράγουν στρατηγικές κατευθύνσεις σε εσωτερικά και εξωτερικά ζητήματα δίνουν τη δυνατότητα τόσο σε αυτούς που χαράσσουν πολιτικές όσο και στο ευρύ κοινό να λάβουν ενημερωμένες αποφάσεις. Από τη μια, τα think tanks γίνονται αντιληπτά ως πρωταγωνιστές στη διαμόρφωση πολιτικών στις δημοκρατικές κοινωνίες που διασφαλίζουν ταυτόχρονα πλουραλιστικές και ανοιχτές διαδικασίες. Από την άλλη, μπορεί, επίσης, να θεωρηθούν και ευφημισμός για ομάδες με συγκεκριμένα ενδιαφέροντα, που έχουν τις δικές τους πολιτικές ατζέντες. Στην καλύτερη περίπτωση, τα think tanks λειτουργούν ως φίλτρα και συνθετικές μέθοδοι που διευκολύνουν την αναγνώριση ποικίλων ζητημάτων της πολιτικής και τον σχεδιασμό πολιτικών λύσεων. Ο πολλαπλασιασμός, η παγκόσμια εξάπλωση και η δικτύωση των think tanks έχουν μεγιστοποιήσει τη δυνατότητά τους για έρευνα και την ανάπτυξη λύσεων για ζητήματα που σχετίζονται με τη σημερινή παγκόσμια δημόσια πολιτική