Πτυχιακή Εργασία. Η Συµβολή των Τεχνολογιών Πληροφορικής στα Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες

Transcript

1 Τ.Ε.Ι. ΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΣΧΟΛΗ: ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΤΜΗΜΑ: ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΙΟΙΚΗΣΗ & ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Πτυχιακή Εργασία Η Συµβολή των Τεχνολογιών Πληροφορικής στα Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες Σπουδάστρια : Τσιµητρέα ήµητρα ΑΜ 342 Επιβλέπων καθηγητής: Βάρκας Γεώργιος ΓΡΕΒΕΝΑ 2009

2 ΕΥΧΑΡΙΣΤΊΕΣ Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον καθηγητή µου κ. Γεώργιο Βάρκα, την οικογένεια µου για την υποµονή και την συµπαράσταση που έδειξε καθ όλη τη διάρκεια των σπουδαστικών µου χρόνων, όπως επίσης και τις φίλες µου Πόπη, Χρύσα, Λίτσα, Μαριάννα, Μαρία, Τασούλα, Σταυρούλα, Μαρία, Γεωργία, για τη πολύτιµη βοήθειά τους.

3 Περίληψη ΠΕΡΙΛΗΨΗ Αναπόσπαστο κοµµάτι της καθηµερινότητας µας αποτελούν οι τεχνολογίες πληροφορικής οι οποίες έχουν εισβάλει για τα καλά στο τρόπο ζωής µας. Η πληροφορική είναι µια σύγχρονη επιστήµη, όπου οι εφαρµογές της καλύπτουν τοµείς όπως της ιατρικής, της εκπαίδευσης, της εργασίας, της ψυχαγωγίας κλπ. Βασικός σκοπός της παρούσης πτυχιακή εργασίας, είναι να αναφερθούν οι βασικές τεχνολογίες πληροφορικής των ατόµων µε ειδικές ανάγκες, να καταγραφούν οι υποστηρικτικές τεχνολογίες και ο ρόλος τους στην εκπαίδευση των ατόµων αυτών, όπως επίσης και τα γενικά συµπεράσµατα και προτάσεις που θα µπορούσαν να βοηθήσουν στην άρση του ψηφιακού χάσµατος που αντιµετωπίσουν τα άτοµα µε αναπηρία. Στην αρχή θα γίνει µια σύντοµη αναφορά σε εισαγωγικές έννοιες που σχετίζονται µε τον ορισµό της αναπηρίας, τις κατηγορίες των ΑµΕΑ. Στη συνέχεια θα αναφερθούµε για λίγο στον προηγούµενο αιώνα για να κάνουµε µια σύντοµη ανασκόπηση στη συµπεριφορά της κοινωνίας απέναντι στα Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες. Στο δεύτερο κεφάλαιο της εργασίας θα αναφερθούµε στο ρόλο των τεχνολογιών πληροφορικής και στη συµβολή τους στο εκπαιδευτικό σύστηµα και την ειδική αγωγή. Στο τρίτο κεφάλαιο θα εξηγήσουµε τι είναι υποστηρικτικές τεχνολογίες και θα παρουσιάσουµε ενδεικτικά συσκευές, λογισµικό και υπηρεσίες που θα βοηθήσουν τα άτοµα µε ειδικές ανάγκες να αντιµετωπίσουν ή να βελτιώσουν την ποιότητα ζωή τους και να γίνουν ενεργά µέλη της κοινωνίας. Τσιµητρέα ήµητρα ΑΜ:342 - iii -

4 Περίληψη Στο τέταρτο και τελευταίο κεφάλαιο της εργασίας θα παρουσιαστούν τα συ- µπεράσµατα, οι προτάσεις των νέων τεχνολογιών, καθώς και τα δικαιώµατα που έ- χουν τα Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες. Τσιµητρέα ήµητρα ΑΜ:342 - iv -

5 Περιεχόµενα Περιεχόµενα ΠΕΡΙΛΗΨΗ... III ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ...V ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο ΤΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΕΙ ΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ Ορισµός των Ατόµων µε Ειδικές Ανάγκες ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΕΙ ΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ Άτοµα µε δυσκολία στην κίνηση Άτοµα µε δυσκολία την ακοή Άτοµα µε δυσκολία στην αντίληψη και στην επικοινωνία Άτοµα µε ψυχοδιανοητικές βλάβες ή διαταραχές: Άτοµα µε διαταραχές στην επικοινωνία ΤΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΕΙ ΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Το ενδιαφέρον της Ελληνικής Κοινωνίας για τα Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΜΕΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΤΩΝ ΑΜΕΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΤΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΟΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΙ ΙΚΗ ΑΓΩΓΗ Ο Παιδαγωγικός Ρόλος των ΤΠΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΩΝ ΑΜΕΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΧΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ Λειτουργικό Σύστηµα Windows Αναγνώστης οθόνης Η/Υ (screen reader) Μεγεθυντής οθόνης Η/Υ Λογισµικό σύνθεσης φωνής MLS Talk & Write Αναγνώριση φωνής Λογογράφος JAWS v4.01 (Job Access With Speech) The icommunicator 3.0 της Interactive Solutions, Inc Personal Communicator (της Communication Technology Lab, Michigan State University) Οθόνη Braille BrailleStar Braillino Οθόνη Braille Braille Voyager Εκτυπωτής Braille Braille Blazer Braillo Everest Τσιµητρέα ήµητρα ΑΜ:342 - v -

6 Περιεχόµενα Tiger Braille printer Εναλλακτικά Πληκτρολόγια BigKeys plus IntelliKeys USB Mini keyboard Πληκτρολόγιο µε πλέγµα: Ποντίκι Μοχλός (joystick) ιακόπτες χεριών Specs Switch ΑΛΛΕΣ ΣΥΣΚΕΥΕΣ SIAFU PC Ράβδοι στόµατος/κεφαλής (mouth stick/head stick): IntegraMouse USB: ιεπαφή σύνδεσης διακοπτών Quartet The Simplicity TM Cyberlink with Brainfingers Brainfingers Smart Eyes Μπαστούνι Mygo Χειρισµός του υπολογιστή µε γκριµάτσες «Face Gestures» ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΡΟΣ ΤΑ ΑΜΕΑ ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΙΣΤΟΥ W3C WAI Επίπεδο προσβασιµότητας για διαδικτυακούς τόπους των ΟΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ- ΙΣΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΑΜΕΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ- ΙΣΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΡΘΡΑ Ο ΗΓΙΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΠΗΓΕΣ ΙΑ ΙΚΤΥΟΥ Τσιµητρέα ήµητρα ΑΜ:342 - vi -

7 Εισαγωγή ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα Άτοµα µε Αναπηρία ή Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες, αποτελούν ένα σηµαντικό ποσοστό του πληθυσµού. Σύµφωνα µε στοιχεία της Εθνικής στατιστικής υπηρεσίας το ποσοστό των ατόµων αυτών ανέρχεται στο 9,3% στην Ελλάδα, στο 12% κατά µέσο όρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση ενώ κυµαίνεται µεταξύ 10-20% παγκοσµίως. Στη σηµερινή σύγχρονη προοδευτική κοινωνία, τα ίσα δικαιώµατα, η ίση µεταχείριση και οι ίσες δυνατότητες όλων των πολιτών έρχονται σε αντίθεση τόσο µε τις προκαταλήψεις του παρελθόντος όσο και µ αυτές που γεννάει ο σύγχρονος τρόπος παραγωγής και είναι αυτές που κάνουν επιτακτική την ένταξη των ατόµων µε ειδικές ανάγκες στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Ο κοινωνικός αποκλεισµός των Ατόµων µε Ειδικές Ανάγκες οφείλεται στον τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας ο οποίος είναι τέτοιος ώστε συχνά τα άτοµα αυτά να βιώνουν τη διάκριση στη καθηµερινή τους ζωή. Οι νέες τεχνολογίες πληροφορικής µπορούν να αποτελέσουν ένα χρήσιµο εργαλείο στα χέρια των ατόµων µε αναπηρία συµβάλλοντας στην οµαλή ένταξή τους στη κοινωνία, δίνοντάς τους την ανεξαρτησία στη διαβίωσή τους. Ο Ιταλός φιλόσοφος Ουµπέρτο Έκο θα γράψει για τις νέες τεχνολογίες, ότι : «όποιος δεν είναι σε θέση να τις µάθει, να τις γνωρίσει, να τις χρησιµοποιήσει είναι ένας σύγχρονος αναλφάβητος», φτάνοντας στο συµπέρασµα ότι η γνώση κρύβεται πίσω από τον κόσµο της πληροφορίας. Η πρόσβαση στην χρήση των νέων τεχνολογιών α- ποτελεί αναµφισβήτητη πλέον ανάγκη σε καθηµερινό επίπεδο, ώστε η κοινωνική έ- Τσιµητρέα ήµητρα ΑΜ:

8 Εισαγωγή νταξη των Ατόµων µε Ειδικές Ανάγκες να συνδέεται άµεσα µε την χρήση τους. Αυτή κάθε αυτή η χρήση αποτελεί πλέον θεµελιώδες κοινωνικό δικαίωµα και ένα βασικό κοινωνικό αγαθό που διασφαλίζει την ισότιµη συµµετοχή των ΑµΕΑ στην κοινωνική ζωή ως ισότιµων πολιτών, το οποίο πρέπει να παρέχεται από κάθε σύγχρονο κοινωνικό κράτος. Παρά τα όσα θετικά στοιχεία που υπάρχουν για την χρήση των νέων τεχνολογιών πληροφορικής από τα ΑµΕΑ και την ευκολία που προσφέρουν στη καθηµερινότητας τους, παρουσιάζεται και ένα πρόβληµα σε σχέση µε την πρόσβαση των Ατόµων µε Ειδικές Ανάγκες στη χρήση των Ν.Τ που οφείλεται στο υψηλό κόστος εξοπλισµού και απουσίας συγκεκριµένης σχεδιαστικής παρέµβασης από πλευρά της πολιτείας. Μία συγκριτική αξιολόγηση που διενεργήθηκε από την Ε.Ε την τελευταία δεκαετία σχετικά µε την ποιότητα ζωής, την κατοχύρωση δικαιωµάτων και τη συµµετοχή στο κοινωνικό γίγνεσθαι των ειδικών πληθυσµιακών οµάδων επιβεβαίωσε ότι αρκετά κράτη µέλη της Ε.Ε έχουν αναπτύξει θεσµικό πλαίσιο για την ηλεκτρονική ενσωµάτωση των ευπαθών πληθυσµιακών οµάδων. Όλα τα κράτη µέλη της Ε.Ε προσαρµόζουν τη νοµοθεσία τους στους κοινοτικούς κανονισµούς αλλά η υλοποίηση των πολιτικών εξαρτάται από τις εθνικές αποφάσεις και πρωτοβουλίες. Στην Ελλάδα, ενώ έχουν ενσωµατωθεί στο εθνικό δίκαιο οι κοινοτικές οδηγίες που αφορούν στις ΤΠΕ και στα άτοµα µε ειδικές ικανότητες, δεν έχουν θεσπιστεί οι απαραίτητες εξειδικευµένες διατάξεις για την εκτέλεση τους. Στις σηµαντικότερες πρωτοβουλίες κατατάσσεται η Πρωτοβουλία για την Προσβασιµότητα στον Παγκόσµιο Ιστό (Web Accessibility Initiative - WAI). Αυτή ανήκει σε ένα διεθνή οργανισµό που έχει προτείνει κάποια πρότυπα προσβασιµότητας, τα ο- ποία πρέπει να ακολουθούν όσοι αναπτύσσουν ιστοσελίδες ή ηλεκτρονικό περιεχόµενο. Τσιµητρέα ήµητρα ΑΜ:

9 Εισαγωγή Σκοπός της παρούσης εργασίας είναι να παρουσιάσει σε γενικές γραµµές και κάτω από µια σφαιρική εικόνα, τις νέες τεχνολογίες πληροφορικής που αφορούν τα Ά- τοµα µε Ειδικές Ανάγκες, να επισηµάνει τον ρόλο που παίζουν οι νέες τεχνολογίες στην εκπαίδευση των ατόµων αυτών και να αναδείξει τον τρόπο που οι τεχνολογίες αυτές πράγµατι συντελούν στη µείωση του κοινωνικού αποκλεισµού και βοηθούν στην ενσωµάτωση των ατόµων αυτών στο κοινωνικό περιβάλλον. Τσιµητρέα ήµητρα ΑΜ:

10 Κεφάλαιο 1 ο : Τα Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες στη Κοινωνία ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο ΤΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΕΙ ΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ 1.1 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ Σύµφωνα µε άρθρο του συλλόγου γονέων, κηδεµόνων και φίλων Ατόµων µε Ειδικές Ανάγκες «Το εργαστήρι» 1, ο ορισµός και η ταξινόµηση της έννοιας των Ατό- µων µε Ειδικές Ανάγκες ή Άτοµα µε Αναπηρία 2 και ειδικά της έννοιας "Νοητική Υ- στέρηση" εξακολουθούν να παραµένουν ανεπαρκείς, λόγο της διαφορετικής αντίληψης που έχει ο καθένας γύρω από την έννοια της λέξης αναπηρία. Ωστόσο ως Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες ορίζονται «τα άτοµα µε σοβαρές ανεπάρκειες, ανικανότητες ή µειονεξίες, που οφείλονται σε σωµατικές βλάβες, συµπεριλαµβανοµένων των βλαβών των αισθήσεων, ή σε διανοητικές ή ψυχικές βλάβες οι οποίες περιορίζουν ή αποκλείουν την εκτέλεση δραστηριότητας η οποία θεωρείται κανονική για έναν άνθρωπο». Την ίδια άποψη, όσον αφορά την διαφορετικότητα της έννοιας της αναπηρίας, έ- χει και η κ. Ζώνιου Αθηνά (1998) 3 η οποία θα επισηµάνει: «όταν θέλουµε να ορίσουµε τι είναι αναπηρία, βλέπουµε από την καθηµερινή µας εµπειρία ότι δεν είναι και τόσο εύκολο, επειδή κάτω από την έννοια αναπηρία ο καθένας µας καταλαβαίνει κάτι εντελώς διαφορετικό» και συνεχίζει, «οι ίδιες δυσκολίες ορισµού της αναπηρίας βρίσκονται και στα νοµοθετικά κείµενα, όπου δεν υπάρχει καµιά ξεκάθαρη και γενικά αποδεκτή 1 Πηγή Πληροφόρησης: και Απόφαση του Συµβουλίου 93/136/ΕΟΚ αριθµ.l56 της 9/3/93, σελ 30 2 Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια και µετά από συζήτηση και προβληµατισµό αναφορικά µε τον ορισµό, έχει επικρατήσει η αναφορά «άτοµα µε αναπηρία» (ΑµεΑ) αντί παλαιοτέρων όρων όπως «άτοµα µε ειδικές ανάγκες» ή «ανάπηροι». Η επικρατούσα άποψη είναι ότι ο όρος ΑµεΑ δηµιουργεί λιγότερες διακρίσεις, είναι λιγότερο µεροληπτικός, ενώ ταυτόχρονα δεν υποβαθµίζει ένα κοινωνικό φαινόµενο το όποιο εφόσον (εξακολουθεί να) υφίσταται πρέπει να είναι ξεκάθαρα αναγνωρίσιµο προκειµένου να αντιµετωπιστεί µέσω κατάλληλων, εφικτών και ορθών παρεµβάσεων. 3 Πηγή Πληροφόρησης: Αθηνά Ζώνιου Σιδέρη, «Οι ανάπηροι και η εκπαίδευσης τους», σελ 13, Αθήνα 1998, 4 η Έκδοση Τσιµητρέα ήµητρα ΑΜ:

11 Κεφάλαιο 1 ο : Τα Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες στη Κοινωνία διατύπωση του όρου. Από τη µια αναφέρονται θετικά στο πρόβληµα των αναπήρων (σωµατικών, νοητικών, ψυχικών) και από την άλλη, όταν πρόκειται για τη συµµετοχή τους στην κοινωνία, στην εκπαιδευτική διαδικασία, στη διαδικασία παραγωγής κ.ά., τότε γίνεται θέµα ευρύτερων συζητήσεων µε αρνητικές στάσεις και προκαταλήψεις της πλειονότητας. Ο τρόπος που η κάθε κοινωνία ορίζει την αναπηρία σχετίζεται άµεσα µε τη βάση στην οποία τοποθετεί τα προβλήµατα της αναπηρίας. Υπάρχουν δύο βασικά µοντέλα προσέγγισης : το ιατρικό και το κοινωνικό µοντέλο 4 έτσι: Στο ιατρικό µοντέλο η αναπηρία ορίζεται ως σωµατική, νοηµατική, αισθητηριακή ή ψυχολογική απόκλιση από το φυσιολογικό, η οποία απόκλιση µπορεί να οφείλεται σε κάποια ασθένεια, κάποιο ατύχηµα ή από άλλους ιατρικούς λόγους. Με βάση αυτό το µοντέλο, το Άτοµο µε Αναπηρία ή µε Ειδικές Ανάγκες είναι αυτό που βιώνει λειτουργικούς περιορισµούς, µερικοί από τους οποίους αντιµετωπίζονται µε ιατρικές παρεµβάσεις µε στόχο την αποκατάσταση, άλλοι όµως οδηγούν στη περιθωριοποίηση του ατόµου από τα κοινά. Στο κοινωνικό µοντέλο η αναπηρία πρέπει να δειχθεί ως κοινωνικό πρόβληµα και όχι ως ατοµικό. Οι δυσκολίες που αντιµετωπίζουν τα Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες ή µε Αναπηρία δεν είναι συνέπεια των δικών τους ατοµικών λειτουργικών περιορισµών αλλά συνέπεια της αδυναµίας της κοινωνίας να λάβει υπόψη της τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες αυτών των ατόµων. Οι εκπρόσωποι της επιστηµονικής κοινότητας όπως και του διεθνούς και ευρωπαϊκού κινήµατος των αναπήρων τον τελευταίο καιρό, τείνουν να υιοθετήσουν την ά- ποψη ενός τρίτου µοντέλου, όπου τα προβλήµατα που σχετίζονται µε την αναπηρία δεν µπορούν να αποδοθούν µόνο στο άτοµο αλλά ούτε και στη κοινωνία, αυτό είναι το πολυδιάστατο µοντέλο. 4 Επιχειρησιακό Πρόγραµµα «Κοινωνία της Πληροφορίας» Άξονας 5 Μέτρο 5,3 Πανεπιστήµιο Κρήτης Ειδικός Λογαριασµός Κονδυλίων Έρευνας, επιµ. Κων/νος Στεφανίδης 2004 Τσιµητρέα ήµητρα ΑΜ:

12 Κεφάλαιο 1 ο : Τα Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες στη Κοινωνία Το πολυδιάστατο µοντέλο 5 συνδυάζει τα δύο παραπάνω µοντέλα σύµφωνα µε το οποίο η αναπηρία είναι ένα φάσµα εννοιών τριών διαστάσεων :σώµα λειτουργία δοµή. Η αναπηρία είναι ένα πολυδιάστατο φαινόµενο, που βρίσκεται σε άµεση συνάρτηση µε το µέγεθος του χάσµατος µεταξύ των ικανοτήτων του ατόµου και των απαιτήσεων της κοινωνίας, µε έµφαση στις λειτουργικές ικανότητές του ατόµου που είναι ζωτικής σηµαίας όσον αφορά την αυτονοµία και τη συµµετοχή του. «Τα Άτοµα µε Αναπηρία αντιµετωπίζουν εµπόδια στην καθηµερινότητά τους εξ αιτίας του χάσµατος µεταξύ των αναγκών της δικής τους αναπηρίας και την δοµή της κοινωνίας, η οποία δεν έχει λάβει υπόψη τα χαρακτηριστικά της συγκεκριµένης οµάδας πληθυσµού», θα επισηµάνει ο πρόεδρος του Σωµατείου ΑµεΑ γονέων και κηδεµόνων Η ΑΡΩΓΗ, κ.αναγνωστόπουλος Κων/νος Ορισµός των Ατόµων µε Ειδικές Ανάγκες Στη Ελλάδα σύµφωνα µε τους ισχύοντες νόµους, ως ΑµΕΑ «θεωρούνται τα άτο- µα τα οποία από οργανικά, ψυχικά ή κοινωνικά αίτια παρουσιάζουν καθυστερήσεις, α- ναπηρίες ή διαταραχές στη γενικότερη ψυχοσωµατική κατάσταση ή στις επιµέρους λειτουργίες τους και στο βαθµό που δυσκολεύεται ή παρεµποδίζεται σοβαρά η παρακολούθηση της γενικής και επαγγελµατικής εκπαίδευσης, η δυνατότητα ένταξή τους στην παραγωγική διαδικασία και η αποδοχή τους από το κοινωνικό σύνολο». Κατά τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας, Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες θεωρούνται όσα άτοµα εµφανίζουν σοβαρή µειονεξία που προκύπτει από φυσική ή διανοητική βλάβη. Σε σχέση µ' αυτή τη θεώρηση υιοθετήθηκε από τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υ- γείας η παρακάτω ταξινόµηση 6, η οποία δεν µας δίνει έναν ξεκάθαρο και κατανοητό 5 Πηγή πληροφόρησης : 6 Πηγή Πληροφόρησης: Το σχήµα της ταξινόµησης που υιοθέτησε η Παγκόσµια Οργάνωση Υγείας το 1981 για να ορίσει την αναπηρία έχει προτείνει ο Wood P. Τσιµητρέα ήµητρα ΑΜ:

13 Κεφάλαιο 1 ο : Τα Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες στη Κοινωνία ορισµό της αναπηρίας που θα µπορούσε να υιοθετηθεί από όλα τα κράτη - µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε να υπάρχει µια κοινή βάση για συζήτηση. Το µειονέκτηµα, ορίζεται ως «κάθε απώλεια ουσίας ή αλλοίωσης µιας δοµής ή µιας ψυχολογικής ή ανατοµικής λειτουργίας». Η ανικανότητα, που «αντιστοιχεί σε κάθε µερική ή ολική ελάττωση ( αποτέλεσµα του µειονεκτήµατος ) της ικανότητας να επιτελούµε µια δραστηριότητα µ' ένα συγκεκριµένο τρόπο ή µέσα στα όρια που θεωρούνται ως φυσιολογικά για έναν άνθρωπο». Το ελάττωµα, που χαρακτηρίζει ένα δεδοµένο άτοµο ως αποτέλεσµα µιας ανεπάρκειας ή µιας ανικανότητας που περιορίζει ή απαγορεύει την εκπλήρωση ενός φυσιολογικού ρόλου που θεωρείται οµαλός ( ανάλογα µε την ηλικία, το φύλο, τους κοινωνικούς και πολιτιστικούς παράγοντες) για το άτοµο αυτό. Σύµφωνα µε τα παραπάνω η νοµοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης 7 υιοθέτησε την πιο πάνω ορισθείσα έννοια ότι: ΑµΕΑ θεωρούνται τα άτοµα που έχουν κάποιο µειονέκτηµα, κάποια ανικανότητα ή κάποιο ελάττωµα. 7 Πηγή πληροφόρησης : Ε.Ο.Κ., (1992), «Έκθεση της επιτροπής για την πρόοδο της εφαρµογής της πολιτικής της Ένταξης στο εκπαιδευτικό σύστηµα εντός των κρατών µελών», σελ 13 Τσιµητρέα ήµητρα ΑΜ:

14 Κεφάλαιο 1 ο : Τα Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες στη Κοινωνία 1.2 ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΕΙ ΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ Τα Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες : Α) Άτοµα µε µόνιµη ανικανότητα Ως άτοµα µε µόνιµη ανικανότητα θεωρούνται οι κινητικοί ανάπηροι, οι τυφλοί και γενικά οι αµβλύωπες, οι κωφοί, όσοι έχουν δυσκολία στην αντίληψη, την επικοινωνία και την προσαρµογή και οι ασθενείς από αρτηριοσκλήρυνση, επιληψία, ανεπάρκεια νεφρού, ρευµατικές παθήσεις, καρδιοπάθειες κλπ. 8 Β) Άτοµα µε παροδική ανικανότητα. Ως άτοµα µε παροδική ανικανότητα θεωρούνται οι τραυµατίες, οι παροδικά ασθενείς κλπ. Η κοινωνική οµάδα των αναπήρων χαρακτηρίζεται από µεγάλη ετερογένεια και κρίνεται απαραίτητη η περαιτέρω κατηγοριοποίηση των ατόµων αυτών, ανάλογα µε τις µειονεξίες ή τις ανεπάρκειές τους. Η κατηγοριοποίηση έχει ως εξής: Άτοµα µε δυσκολία στην κίνηση, µερική ή ολική, τετραπληγία κλπ Άτοµα µε δυσκολία στην όραση, πάσχοντας από µερική ή ολική τύφλωση Άτοµα µε δυσκολία στην ακοή, κωφά ή βαρήκοα Άτοµα µε δυσκολία στην αντίληψη και στην επικοινωνία (νοητική καθυστέρηση ή µαθησιακές δυσκολίες) Άτοµα που πάσχουν από ψυχικές νόσους Άτοµα που είναι επιληπτικά ή χανσενικά Άτοµα που πάσχουν από µακροχρόνιες ασθένειες µε επακόλουθο την παραµονή τους σε ιδρύµατα και Άτοµα που παρουσιάζουν διαταραχές από οποιαδήποτε άλλη αιτία 8 Πηγή Πληροφόρησης: Τσιµητρέα ήµητρα ΑΜ:

15 Κεφάλαιο 1 ο : Τα Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες στη Κοινωνία Άτοµα µε δυσκολία στην κίνηση Η κίνηση παρουσιάζει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (δύναµη, ταχύτητα, αρ- µονία, επιτάχυνση), που µπορεί να παρουσιάζονται αλλοιωµένα, εν µέρει ή συνολικά, στο πλαίσιο µιας γενικότερης κλινικής εικόνας 9. Η κινητική αναπηρία είναι όρος ευρύς και περιλαµβάνει µειονεξίες που προέρχονται από νευρολογικές δυσλειτουργίες (εγκεφαλική παράλυση, τετραπληγικοί, παραπληγικοί, άτοµα µε δυσκαµψία, δισχιδή ράχη, επιληψία, κλπ) ή µυοσκελετικά προβλήµατα (µυϊκές δυστροφίες, πολιοµυελίτιδα, νεανική ρευµατοειδή αρθρίτιδα κ.ά. ), 10 Ως άτοµα µε κινητικά προβλήµατα αναφέρονται τα άτοµα που έχουν αναπηρία η οποία τους εµποδίζει σε µικρό ή µεγάλο βαθµό να κινούνται εξ αιτίας του φτωχού µυϊκού συντονισµού, της νευροµυικής δυσπραγίας (από απλή αδυναµία έως παράλυση) και της απουσίας µελών του σώµατος, καθώς και προβλήµατα στην αδρή και λεπτή κινητικότητα. Βασικό χαρακτηριστικό της διαταραχής αυτής είναι η σοβαρή µειονεξία στην ανάπτυξη του συντονισµού των κινήσεων, η οποία δεν είναι δυνατόν να αποδοθεί αποκλειστικά σε γενική νοητική καθυστέρηση ή σε οποιαδήποτε ειδική συγγενή ή επίκτητη νευρολογική διαταραχή 11. Τα άτοµα αυτά έχουν αργούς ρυθµούς στην κίνησή τους και για να µετακινηθούν χρησιµοποιούν βοηθητικά µέσα όπως, αναπηρικό αµαξίδιο, πατερίτσες, µπαστούνια κλπ. 12. Οι κινητικές αναπηρίες επηρεάζουν επίσης και την επικοινωνία, το λόγο, δη- µιουργώντας προβλήµατα στις κοινωνικές σχέσεις του ατόµου. υσκολίες στις περιοχές και τις λειτουργίες, που είναι υπεύθυνες για την παραγωγή του λόγου, περιορί- 9 σύµφωνα µε την άποψη των Ι. Σπετσιώτη και Στ. Σταθόπουλου (2003) 10 Σπετσιώτης Σταθόπουλος, 2003, Πολυχρονοπούλου, Πηγή Πληροφόρησης: Κορωνία Αλεξάνδρα & Κυράνα Ζωή, «Άτοµα Με Ειδικές Ανάγκες Και Ο Ρόλος Της Μητέρας», Ηράκλειο 2004, Σελ Πηγή Πληροφόρησης: Τσιµητρέα ήµητρα ΑΜ:

16 Κεφάλαιο 1 ο : Τα Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες στη Κοινωνία ζουν την ικανότητα του ατόµου να παράγει ή να µιµείται ήχους, µε αποτέλεσµα την παραγωγή µη κατανοητού λόγου ή την ολοκληρωτική έλλειψή του Άτοµα µε δυσκολία στην όραση Τύφλωση ονοµάζεται η κατάσταση του ατόµου που έχει χάσει την όραση του. Η τύφλωση µπορεί να είναι εκ γενετής ή επίκτητη. Με την αυστηρή επιστηµονική έννοια του όρου είναι η πλήρης απώλεια της όρασης, η ανικανότητα διάκρισης του φωτός από το σκοτάδι (απόλυτη τύφλωση). Με την πρακτική και κοινωνική του έννοια ο όρος αυτός είναι σηµαντικά µεγαλύτερος. Έτσι, ο άνθρωπος θεωρείται τυφλός, όταν δεν µπορεί να προσανατολίζεται στο περιβάλλον, όταν δεν µπορεί να µετακινηθεί χωρίς ξένη βοήθεια έξω από το σπίτι του, µ' όλο που διαθέτει ακόµη την αίσθηση του φωτός. Στους τυφλούς, εξαιτίας της στέρησης της όρασης, οξύνονται οι άλλες αισθήσεις (αφή, ακοή, όσφρηση, γεύση) µε τις οποίες και έρχονται σε επαφή µε τον έξω κόσµο Άτοµα µε δυσκολία την ακοή Στην κατηγορία αυτή ανήκουν άτοµα µε µειωµένη ακοή (βαρηκοΐα )ή άτοµα µε απόλυτη αδυναµία ακοής (κώφωση). Βαρηκοΐα είναι η µείωση, η εξασθένηση της ακουστικής οξύτητας και η κώφωση είναι η αδυναµία του ατόµου να συλλάβει ακουστικά ερεθίσµατα. Και οι δύο συνιστούν τις αισθητηριακές δυσλειτουργίες που αλλοιώνουν την ποιότητα και την έ- νταση της ηχητικής αντίληψης του ατόµου µε αποτέλεσµα τη δηµιουργία αλαλίας και την δυσκολία στην προφορική επικοινωνία, αφού δεν είναι σε θέση να αναπτύξουν την οµιλούµενη γλώσσα. Τσιµητρέα ήµητρα ΑΜ:

17 Κεφάλαιο 1 ο : Τα Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες στη Κοινωνία Άτοµα µε δυσκολία στην αντίληψη και στην επικοινωνία Η νοητική καθυστέρηση µπορεί να οφείλεται σε κάποιες εξωγενείς βλάβες ή σε κάποιες ορµονικές ανωµαλίες στη διάρκεια της κύησης, όπου αναπτύσσεται το έµβρυο, έχοντας ως αποτέλεσµα και στις δύο περιπτώσεις τη µη φυσιολογική ανάπτυξη των νοητικών ικανοτήτων του ατόµου Άτοµα µε ψυχοδιανοητικές βλάβες ή διαταραχές: Στην οµάδα αυτή ανήκουν άτοµα µε διαταραχές σχετικές µε τις ψυχικές και νοητικές λειτουργίες. Οι νοητικές λειτουργίες χωρίζονται σε γενικές όπως η συνείδηση και η νοηµοσύνη και ειδικές όπως η µνήµη, η προσοχή, η αντίληψη, η σκέψη και τα συναισθήµατα. Σε αυτή την κατηγορία εξετάζονται επίσης η νοητική υστέρηση και ο αυτισµός. Οι ψυχικές διαταραχές αφορούν τις ψυχικές λειτουργίες, όπως αυτές διαµορφώνονται κατά τη διάρκεια της ζωής έτσι ώστε το άτοµο να µπορεί να δηµιουργεί αµοιβαίες κοινωνικές συναλλαγές στα πλαίσια κοινών νοηµάτων και σκοπού. Ο ψυχισµός και η προσωπικότητα ρυθµίζουν τον τρόπο µε τον οποίο κάθε άτοµο αντιδρά στις διάφορες περιστάσεις. Κατά συνέπεια, διαταραχές σε αυτό το επίπεδο συνιστούν την ψυχική νόσο της οποίας η χρονιότητα δηµιουργεί συνθήκες αναπηρίας Άτοµα µε διαταραχές στην επικοινωνία Οι διαταραχές επικοινωνίας και λόγου συχνά συγχέονται µεταξύ τους µε αποτέλεσµα την µη σωστή επιλογή των κατάλληλων θεραπευτικών τεχνικών για την αντιµετώπιση τους. Η έννοια των διαταραχών της επικοινωνίας αφορά στην ανάπτυξη δεξιοτήτων κοινωνικότητας και αλληλεπίδρασης πριν από την εµφάνιση του λόγου, ενώ οι διαταραχές λόγου αφορούν στις δυσκολίες ανάπτυξης της γλώσσας όταν το άτοµο µε δυσκολία, ενώ έχει επιθυµία να αλληλεπιδράσει και να Τσιµητρέα ήµητρα ΑΜ:

18 Κεφάλαιο 1 ο : Τα Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες στη Κοινωνία επικοινωνήσει υπολείπεται στον τρόπο µε τον οποίο θα το κάνει. Η αντιµετώπιση των ατόµων ως προς τις διαταραχές της επικοινωνίας γίνεται συνήθως µε εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας και µε τη χρήση οπτικών µεθόδων ΤΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΕΙ ΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Σ όλες τις εποχές και σ' όλους τους πολιτισµούς τα Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες αντιµετωπίζονταν ως κατώτερα άτοµα, ως άτοµα που ευθύνονταν για την κατάσταση τους και τους αποδίδονταν µαγικές δυνάµεις, δυνάµεις δαιµονικές που προκαλούσαν το φόβο στους µη αναπήρους. Υπήρχαν πάντα και απροκάλυπτα, οι παθητικοί αποδέκτες, έτσι ώστε να αποδειχθούν, να επιβεβαιωθούν οι έννοιες, οι ιδέες, και οι προκαταλήψεις. Τα ιδρύµατα εκείνης της εποχής ήταν συνήθως άσυλα που είχαν ως σκοπό τη συγκέντρωση των αναπήρων, ώστε να µην εµφανίζονται µαζί µε τους «κανονικούς» ανθρώπους. Μέχρι το 19 αιώνα επικρατούσε η άποψη ότι, όσοι ήταν διαφορετικοί- ζητιάνοι, άνεργοι, αιρετικοί, ψυχικά άρρωστοι και ανάπηροι - έπρεπε να αποµονωθούν. 14 Με το πέρασµα των χρόνων η αντίληψη που είχαν οι άνθρωποι εκείνης της εποχής άρχισε να αλλάζει, χωρίς όµως να αφαιρεθεί, τελείως, από το µυαλό τους, ότι τα άτοµα µε ειδικές ανάγκες υστερούν σε µόρφωση, συµπεριφορά κλπ. 13 Πηγή Πληροφόρησης: ρ Ιωάννης Βογινδρούκας Λογοπεδικός, ηµοσιεύθηκε στο: ιεπιστηµονική Προσέγγιση Αυτισµός, (2005), Ζωοδόχος Πηγή, Ηράκλειο. σελ Πηγή Πληροφόρησης: Dorner G., «Industriegesellschaft», Hamburg 1968 Τσιµητρέα ήµητρα ΑΜ:

19 Κεφάλαιο 1 ο : Τα Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες στη Κοινωνία Το ενδιαφέρον της Ελληνικής Κοινωνίας για τα Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες Το ενδιαφέρον της ελληνικής κοινωνίας για τα Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες άρχισε από ιδιώτες στις αρχές του 20 ου αιώνα, ιδρύοντας ιδρύµατα τα οποία παρείχαν προστασία, περίθαλψη και πολύ αργότερα εκπαίδευση και επαγγελµατική κατάρτιση. 15 Οι ιδιώτες ήταν αυτοί, που αν και αρκετά µετά, θεσµοθέτησαν την ειδική εκπαίδευση στην Ελλάδα, προσφέροντας στα άτοµα µε αναπηρία τη στοιχειώδη γνώση. Αργότερα µε την επίδραση των ξένων χωρών άρχισε και η διαµόρφωση ενός ιδεολογικού πλαισίου ίσης µεταχείρισης των ατόµων αυτών µε τον υπόλοιπο πληθυσµό. Το ζήτηµα της ικανότητας των σωµατικών αναπήρων και της δυνατότητας προσφοράς τους στην ευρύτερη κοινωνία προϋπέθετε την εξασφάλιση της δυνατότητας παροχής ανώτερης µόρφωσης και επαγγελµατικής αποκατάστασης. 16 Απουσίαζε βέβαια η πολιτική βούληση, που θα έκανε πράξη τις οποιεσδήποτε ευεργετικές καινοτοµίες των νοµοθετικών εισηγήσεων. Από την άλλη πλευρά, αυτή η πολιτική απραξία δεν συναντούσε καµιά ουσιαστική αντίσταση στην κοινωνία, η οποία διατηρούσε µία καθαρά ρατσιστική και απορριπτική στάση απέναντι στα Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες και γενικότερα στα Άτοµα µε Νοητική Υστέρηση. 17 Με πρωτοβουλία του επίσηµου Κράτους ιδρύθηκε το 1937 το πρώτο δηµόσιο Ειδικό Σχολείο στην Ελλάδα. Παράλληλα στην Ευρώπη, τη Μ. Βρετανία, τη Γαλλία αλλά και στις Η.Π.Α., καθιερώθηκε η υποχρεωτική φοίτηση στο σχολείο και πάρθηκαν µέτρα για τα παιδιά µε νοητική υστέρηση, γεγονός που αναµφισβήτητα επηρέασε και την ελληνική πολιτική ηγεσία. Μια άλλη σηµαντική παράµετρος πίεσης προς την πολιτεία ήταν ο µεγάλος αριθµός ατόµων µε νοητική υστέρηση. H πολιτεία προσπάθησε να προφυλάξει την αισθητική εικόνα της κοινωνίας, προωθώντας την συγκέ- 15 ηµήτρης Π. Στασινός (1991) Η Ειδική Εκπαίδευση στην Ελλάδα, Αντιλήψεις, θεσµοί και πρακτικές, Κράτος και ιδιωτική πρωτοβουλία ( ), σ. 45,Gutenberg, Αθήνα 16 Κεφαλάκης Μ.Χ. (1947), Τα τραγούδια της ψυχής µου. Οι πρώτοι µου στίχοι, Κεφαλάκης, U.S.A. 17 ηµήτρης Π. Στασινός (1991) σ. σ Τσιµητρέα ήµητρα ΑΜ:

20 Κεφάλαιο 1 ο : Τα Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες στη Κοινωνία ντρωση των Ατόµων µε Ειδικές Ανάγκες σε ιδρύµατα, µε σκοπό τη µη εµφάνιση τους σε δηµόσιους χώρους. 18 Κατά τα µέσα της δεκαετίας του 50, σηµειώθηκε κάποια µετεξέλιξη στο χώρο της δραστηριοποίησης υπέρ των ατόµων µε σωµατική αναπηρία. Γενικότερα, το πρόβληµα της αντιµετώπισης των σωµατικά αναπήρων κατά τη µετα-εµφυλιακή περίοδο, ως τις αρχές της µεταπολίτευσης, είχε περιέλθει σχεδόν στην αποκλειστική ευθύνη του ιδιωτικού τοµέα. Το κράτος περιόρισε την παρέµβασή του στο επίπεδο ορισµένων νοµοθετικών ρυθµίσεων, που κινήθηκαν στο πνεύµα των ιακηρύξεων του Ο.Η.Ε. για την ισοτιµία των ανθρώπων, χωρίς βέβαια την ύπαρξη ουσιαστικής αλλαγής των κοινωνικών στάσεων απέναντι στα άτοµα µε ειδικές ανάγκες. Η όλη µεταχείριση των σωµατικά αναπήρων στην Ελλάδα κατά την περίοδο , βασιζόταν κυρίως στην ιδεολογία της κλειστής περίθαλψης, µια τακτική που οδηγούσε ουσιαστικά στην κοινωνική τους αποµόνωση 19. Η κοινωνική στάση παρέµενε ρατσιστική, αντιθέτως, ο ελληνικός τύπος αγωνίστηκε από την πλευρά του για την αλλαγή αυτής της κατάστασης. Το κράτος δεν έδινε ιδιαίτερη βαρύτητα στο θέµα της επαγγελµατικής αποκατάστασης και της οµαλής κοινωνικής ένταξης των Ατόµων µε Ειδικές Ανάγκες 20. Το σηµαντικό αυτής της περιόδου ήταν ότι µε τη σύσταση ιδρυµάτων δηµιουργήθηκαν και οι πρώτοι πυρήνες εξειδικευµένων επιστηµόνων στο χώρο, τόσο για τη βοήθεια αυτών των ατόµων, όσο και για την προώθηση θεµάτων ψυχικής υγιεινής. Τα Ειδικά Σχολεία και Ιδρύµατα της περιόδου από το τέλος του Εµφυλίου µέχρι και το τέλος της ικτατορίας ήταν ελάχιστα, συγκριτικά µε τον αριθµό των παιδιών µε ειδικές ανάγκες, µε αποτέλεσµα να µην καλύπτονται ούτε στοιχειωδώς οι συναφείς ανάγκες της Ελλάδας 21. Πάντως, τουλάχιστον σε θεωρητικό επίπεδο αλλά και νοµο- 18 Πηγή Πληροφόρησης: 19 Για την περίοδο βλ. και Π. Κουρουµπλή (1997), Ο ρόλος των θεσµικών και νοµοθετικών παρεµβάσεων στη διαδικασία αποδυνάµωσης των κοινωνικών προκαταλήψεων στο Άτοµα µε ειδικές ανάγκες σ.σ , Α Τόµος, Ελληνικά Γράµµατα, Αθήνα. 20 Α. Πιστικίδου- ρόσου (1982) 21 ΥΠΕΠΘ, Γραφείο Ειδικής Εκ/σεως, (1972), Συνοπτική έκθεσις περί της παρεχοµένης ειδικής εκπαιδεύσεως εν Ελλάδι, Αθήναι. Τσιµητρέα ήµητρα ΑΜ:

21 Κεφάλαιο 1 ο : Τα Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες στη Κοινωνία θετικό, χωρίς όµως ουσιαστική εφαρµογή, η κεντρική ιδέα ήταν ότι είναι αναγκαία η συµπαράσταση προς τα άτοµα µε ειδικές ανάγκες, για τη διευκόλυνσή τους στην όσο το δυνατόν αποτελεσµατικότερη αντιµετώπιση των δυσκολιών τους και στην υποβοήθηση της κοινωνικής τους ένταξης. Παράγοντες που επηρέαζαν τη στάση απέναντι στο άτοµο µε σωµατική, ψυχική ή νοητική υστέρηση, ήταν µεταξύ άλλων, το εµφανές της απόκλισης, η προοπτική βελτίωσης, η υπευθυνότητα, η ικανότητα αυτοεξυπηρέτησης. Τα άτοµα δηλαδή µε αισθητές αποκλίσεις τύχαιναν της πιο έντονης απόρριψης, ενώ τα άτοµα που ήταν δεκτικά εκπαίδευσης και προόδου αντιµετωπίζονταν καλύτερα. Ουσιαστικά, η στάση αποτελούσε συνάρτηση της αίσθησης που προκαλούσε η ιδιαιτερότητα του Ατόµου µε Ειδικές Ανάγκες στους τρίτους και όχι του κατά πόσο η αναπηρία αυτή καθαυτή δυσχέραινε την ποιότητα ζωής του ίδιου του Ατόµου µε Ειδικές Ανάγκες 22, ενώ έπαιζε ρόλο το φύλο, η ηλικία, το επίπεδο µόρφωσης, η οικογενειακή κατάσταση 23. Κατά τη µεταπολιτευτική περίοδο παρατηρήθηκε γενικά ακόµη µεγαλύτερη πρόοδος στο θέµα της αντιµετώπισης των Ατόµων µε Ειδικές Ανάγκες. Για τα άτοµα µε σωµατική αναπηρία επικράτησε η αντίληψη µε το τρίπτυχο των στόχων: θεραπευτική αγωγή, ειδική εκπαίδευση, επαγγελµατική αποκατάσταση 24. Ο ιδιωτικός τοµέας αλλά και το Κράτος, αντιµετώπισαν πιο άµεσα, από ότι στο παρελθόν, τα ζητήµατα της ισότητας των ευκαιριών αυτών των ατόµων στην εκπαίδευση, της σχολικής και κοινωνικής τους ενσωµάτωσης. Πάντως από σχετικές εγκυκλίους του ΥΠΕΠΘ, φαίνεται ότι η ευρύτερη κοινωνία δεν είχε εντελώς θετική στάση απέναντι στα ανάπηρα άτοµα και χρειαζόταν σοβαρή προσπάθεια και δραστηριοποίηση ενάντια στις προκαταλήψεις του κοινού 25. Στο τοµέα της εκπαίδευσης των ατόµων µε νοητική υστέρηση, σηµαντικός σταθµός ήταν η ίδρυση στη δεκαετία του 80 των ειδικών τάξεων µέσα στις κοινές 22 Πηγή Πληροφόρησης: Ι. Παρασκευόπουλος (1971), Η στάση των Ελλήνων έναντι των ατόµων µε σωµατικά, ψυχικά και κοινωνικά ελαττώµατα, Σχολική Υγιεινή τ. 32, τ.2, σ.σ β. 23 Πηγή Πληροφόρησης: Στασινός (1991) σ. 192, 24 Πηγή Πληροφόρησης: Στασινός (1991) σ Πηγή Πληροφόρησης: Εγκύκλιος του ΥΠΕΠΘ, αριθ. Γ6/143/ για την εκπαίδευση των παιδιών µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες Τσιµητρέα ήµητρα ΑΜ: