Κάθε κοινωνική ΑΡΤΟΥΡ ΣΟΠΕΝΧΑΟΥΕΡ

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Κάθε κοινωνική ΑΡΤΟΥΡ ΣΟΠΕΝΧΑΟΥΕΡ"

Πολυξένη Βαμβακάς
7 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Κάθε κοινωνική συναναστροφή απαιτεί αμοιβαία προσαρμογή και διάθεση, γι αυτό όσο πιο μεγάλη τόσο πιο ανούσια. Εντελώς ο εαυτός του μπορεί να είναι κανείς μόνο εφόσον μένει μόνος του. Μόνο τότε είναι ελεύθερος. ΑΡΤΟΥΡ ΣΟΠΕΝΧΑΟΥΕΡ Μεταίχμιο Peter B. Lewis Βιογραφία

3 Περιεχόμενα Συντομογραφίες 11 Εισαγωγή 13 1 Οι αμαρτίες του πατέρα 19 2 Ένας ορεινός, δύσβατος δρόμος 51 3 Δρ Σοπενχάουερ 71 4 Το μείζον έργο 95 5 Η τέχνη της ιδιοφυΐας Το μυστήριο της συμπόνιας Ο Άγιος της Φρανκφούρτης «Οι μέλλουσες γενιές θα ανεγείρουν μνημεία για μένα» 205 Βιβλιογραφικές παραπομπές 213 Βιβλιογραφία 225 Ευχαριστίες 229 Ευχαριστίες για το εικονογραφικό υλικό 230

5 1 Οι αμαρτίες του πατέρα Το Σάββατο 20 Απριλίου 1805 ήταν η πιο καταλυτική μέρα στη ζωή του Σοπενχάουερ: ήταν η μέρα που ο πατέρας του βρέθηκε νεκρός στο κανάλι πίσω από το σπίτι τους στο Αμβούργο. Είχε αυτοκτονήσει. Ο Άρτουρ Σοπενχάουερ ήταν δεκαεπτά ετών και μαθήτευε δίπλα σε έναν ντόπιο έμπορο, σύμφωνα με το σχέδιο του πατέρα του που προέβλεπε ότι σύντομα ο γιος του θα αναλάμβανε την οικογενειακή επιχείρηση. Ήταν ένα σχέδιο που ο ίδιος ο Σοπενχάουερ έβρισκε όλο και πιο δύσκολο να συμβιβάσει με τη λαχτάρα του για ακαδημαϊκή μόρφωση. Μέσα σε δύο χρόνια από τον θάνατο του πατέρα του, έκανε τα πρώτα του βήματα στον ακαδημαϊκό στίβο, μια πορεία που θα κατέληγε στην ανάδειξή του σε κορυφαίο φιλόσοφο. Αν και εναντιώθηκε στην επιθυμία του πατέρα του, ο Σοπενχάουερ δεν σταμάτησε ποτέ να εξαίρει την επιρροή που είχε εκείνος στη ζωή του και η πιο ολοκληρωμένη αναφορά σ αυτή είναι στην αδημοσίευτη αφιέρωση στη δεύτερη έκδοση του Ο κόσμος ως βούληση και ως παράσταση: Για το γεγονός ότι κατάφερα να αναπτύξω και να χρησιμοποιήσω τις δυνάμεις που μου δόθηκαν από τη φύση για τον σκοπό για τον οποίο ήταν προορισμένες για το γεγονός ότι κατάφερα να ακολουθήσω την έμφυτη ορμή μου και ότι σκέφτηκα για λογαριασμό αμέτρητων ανθρώπων, ενώ κανείς δεν έκανε ποτέ τίποτε για μένα για όλα αυτά σε ευχα-

6 20 ΑΡΤΟΥΡ ΣΟΠΕΝΧΑΟΥΕΡ ριστώ, πατέρα, σε ευχαριστώ για την ενεργητικότητά σου, τη λογική σου, την αίσθηση της οικονομίας και την προνοητικότητά σου σε ό,τι αφορά το μέλλον (MR III, σ ). Ο πατέρας του, ο Χάινριχ Φλόρις Σοπενχάουερ, όχι μόνο προσπάθησε και απέτυχε να κάνει τον γιο του επιχειρηματία, αλλά απέτυχε να τον κάνει και Άγγλο. Το 1787, τον τρίτο χρόνο του γάμου τους, ο Χάινριχ και η Γιοχάνα Τροζίνερ, ενώ ήταν σε ταξίδι αναψυχής στην Ευρώπη με τελικό προορισμό το Λονδίνο, συνειδητοποίησαν πως η Γιοχάνα ήταν έγκυος. Ο Χάινριχ είχε αποφασίσει ο μέλλων γιος του, όπως έλπιζε, να γεννηθεί στην Αγγλία, για να αποκτήσει όλα τα δικαιώματα του άγγλου πολίτη, γεγονός ευεργετικό για έναν έμπορο. Παρά το εύλογο άγχος της Γιοχάνα που θα γεννούσε το πρώτο της παιδί σε μια ξένη χώρα χωρίς τη στήριξη της οικογένειάς της, το ζευγάρι εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο στα τέλη του φθινοπώρου του Τα ποσοστά παιδικής θνησιμότητας ήταν υψηλά στην πόλη φαίνεται πως οι φόβοι του Χάινριχ για την υγεία της Γιοχάνα και του παιδιού τελικά τους οδήγησαν στην απόφαση στα τέλη Νοεμβρίου παρά το μακρύ και κοπιαστικό ταξίδι να επιστρέψουν στην πατρίδα. Το ταξίδι είχε πολλούς κινδύνους, καθώς η άμαξά τους συχνά κολλούσε αναποδογύρισε κιόλας στα απάτητα σχεδόν μονοπάτια της Βεστφαλίας, αλλά τους προσέφερε και απολαύσεις: η Γιοχάνα ενθουσιάστηκε με το Ντίσελντορφ και την περίφημη πινακοθήκη του. Επέστρεψαν στο σπίτι τους στο Ντάντσιχ την Πρωτοχρονιά του 1788 και, «με την αγάπη και τη φροντίδα της μητέρας, των αδερφών και των συγγενών της», η Γιοχάνα «έγινε η ευτυχισμένη μητέρα ενός υγιούς και ζωηρού αγοριού», στις 22 Φεβρουαρίου Το παιδί βαφτίστηκε στις 3 Μαρτίου Άρτουρ. Το όνομα επιλέχτηκε από τον Χάινριχ, ρομαντικό αγγλόφιλο, που επιπλέον πίστευε πως ένα όνομα κοινό σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες θα ήταν χρήσιμο για έναν επιχειρηματία.

7 ΟΙ ΑΜΑΡΤΊΕΣ ΤΟΥ ΠΑΤΈΡΑ 21 Ακουαρέλα ανώνυμου καλλιτέχνη (μινιατούρα) με τον Χάινριχ Φλόρις Σοπενχάουερ, πατέρα του φιλοσόφου, «όταν ήταν περίπου σαράντα ετών», σύμφωνα με τον Σοπενχάουερ, επομένως γύρω στο Ο Χάινριχ Φλόρις Σοπενχάουερ γεννήθηκε στην ελεύθερη πόλη του Ντάντσιχ (σημ. Γκντανσκ, στην Πολωνία) το 1747, σε μια οικογένεια ολλανδικής καταγωγής που είχε αναδείξει πολλούς γαιοκτήμονες, εμπόρους και τραπεζίτες. Η μόρφωσή του αποκτήθηκε μέσα στον κόσμο του διε-

8 22 ΑΡΤΟΥΡ ΣΟΠΕΝΧΑΟΥΕΡ θνούς εμπορίου. Η παραμονή του για πολλά χρόνια στη Γαλλία και στην Αγγλία τού ενέπνευσε θαυμασμό για τον πολιτισμό και των δύο αυτών χωρών, οι οποίες εκείνη την εποχή ήταν πολύ πιο προηγμένες, πολιτικά και πολιτισμικά, από τις γερμανόφωνες χώρες. Ο Χάινριχ θαύμαζε ιδιαίτερα τα έργα του Βολταίρου και επηρεάστηκε από τον ενθουσιασμό του για τις πολιτικές ελευθερίες που υπήρχαν στην Αγγλία και για την αγγλική λογοτεχνία, αλλά η πραγματική αιτία της αγγλοφιλίας του ήταν η παραμονή του στο Λονδίνο επί επτά χρόνια, από το 1773 ως το Εκτός του ότι διάβαζε τους Times κάθε μέρα μια συνήθεια που κληροδότησε στον γιο του, ο Χάινριχ επέλεξε να διαμορφώσει το εξοχικό του στο Ολίβα, βορειοδυτικά του Ντάντσιχ, σε αγγλικό στιλ και με τις αντίστοιχες ανέσεις, όπως μια πλούσια βιβλιοθήκη και ένας κήπος στα αγγλικά πρότυπα. 2 Η ισχυρή προσωπικότητα του Χάινριχ τονιζόταν από ένα βραχύ, αλλά μυώδες σώμα και ένα μεγάλο κεφάλι με πλατύ στόμα και πεταχτό σαγόνι, τα οποία ως σύνολο έκαναν έντονη εντύπωση. Πολλά από αυτά τα χαρακτηριστικά κληροδοτήθηκαν και στον γιο του: «Θα γίνει όμορφος μπαμπουίνος αν μοιάσει στον πατέρα του» ήταν το σχόλιο του λογιστή τού Χάινριχ, όταν έμαθε πως ο εργοδότης του απέκτησε γιο. 3 Παρότι ο Χάινριχ δεν εμφάνιζε την έντονη διανοητική αστάθεια από την οποία υπέφεραν η μητέρα του και δύο από τους αδερφούς του, φαίνεται πως είχε κληρονομήσει μια προδιάθεση που τον έκανε ευάλωτο στην κατάθλιψη, στο άγχος και στην απώλεια της ψυχραιμίας. Και την ίδια προδιάθεση είχε και ο Άρτουρ, μια κληρονομιά που τον βασάνιζε σε όλη του τη ζωή. Με την επιστροφή του στο Ντάντσιχ το 1780, ο Χάινριχ πήρε στα χέρια του τον έλεγχο της οικογενειακής επιχείρησης, και μαζί με τον μεγαλύτερο αδερφό του ίδρυσαν μια καινούργια εμπορική εταιρεία. Σε συνδυασμό με τις παραδοσιακές τραπεζικές και χρηματομεσιτικές τους δραστηριότητες, εισήγαν έτσι βιομηχανικά προϊόντα από τη Βρετανία και εξήγαν σιτηρά και πρώτες ύλες από την περιοχή της Βαλτικής. Καθώς η

9 ΟΙ ΑΜΑΡΤΊΕΣ ΤΟΥ ΠΑΤΈΡΑ 23 Η Γιοχάνα Σοπενχάουερ ( ), το γένος Τροζίνερ, σε νεαρή ηλικία: μυθιστοριογράφος, κοσμική κυρία, μητέρα του φιλοσόφου.

10 Το πατρικό σπίτι του Σοπενχάουερ στο Γκντανσκ (πρώην Ντάντσιχ).

11 ΟΙ ΑΜΑΡΤΊΕΣ ΤΟΥ ΠΑΤΈΡΑ 25 επιχείρηση άρχισε να ανθεί, η αποφασιστικότητα του Χάινριχ, το κοσμοπολίτικο πνεύμα και η ορθή κρίση του του προσέδωσαν και κοινωνικό κύρος στο Ντάντσιχ, πέρα από αυτό του επιτυχημένου εμπόρου. Είχε κερδίσει τον σεβασμό όλων για το ανεξάρτητο πνεύμα του, καθώς και για τις «πεφωτισμένες» απόψεις του. Σε μια εποχή που το Ντάντσιχ βρισκόταν υπό την απειλή των ανταγωνιστριών δυνάμεων της Πρωσίας, της Ρωσίας και της αυτοκρατορίας των Αψβούργων, ο Χάινριχ υποστήριζε την παραδοσιακή ανεξαρτησία και τη διατήρηση των πολιτικών ελευθεριών της πόλης. Είχε δείξει τη δύναμη του χαρακτήρα και των πεποιθήσεών του όταν, σε μια επίσκεψή του στο Βερολίνο το 1773, είχε υπερήφανα αρνηθεί να μεταφέρει την επιχείρησή του στην Πρωσία, παρά την επίμονη πίεση από τον ίδιο τον Φρειδερίκο τον Μέγα. Και στη διάρκεια του αποκλεισμού του Ντάντσιχ το 1783, όταν ο πρώσος στρατηγός που είχε εγκατασταθεί στην ιδιοκτησία του πατέρα του στην Όχρα προσφέρθηκε να επιτρέψει κατ εξαίρεση την εισαγωγή ζωοτροφής για τα ξακουστά άλογα του Χάινριχ, εκείνος τον ευχαρίστησε, αλλά του διεμήνυσε ότι ήταν αποφασισμένος να βάλει να σκοτώσουν τα άλογα όταν θα τελείωνε η διαθέσιμη τροφή. Αυτό το περιστατικό ενίσχυσε τη φήμη του Χάινριχ στους κόλπους εκείνων που βρίσκονταν στην κορυφή της ιεραρχίας της πόλης, αλλά έμελλε να έχει σχεδόν καταστροφικές συνέπειες για τον ίδιο.

12 Όνομα: Άρτουρ Σοπενχάουερ Γέννηση: 22 Φεβρουαρίου 1788, Ντάντσιχ Θάνατος: 21 Σεπτεμβρίου 1860, Φρανκφούρτη Αιτία θανάτου: καρδιακή ανεπάρκεια Υπηκοότητα: γερμανική Ιδιότητα: καθηγητής πανεπιστημίου, φιλόσοφος, συγγραφέας και μουσικολόγος Μεταίχμιο

Σχετικά έγγραφα

Συντομογραφίες 11 Εισαγωγή 13

Περιεχόμενα Συντομογραφίες 11 Εισαγωγή 13 1 Οι αμαρτίες του πατέρα 19 2 Ένας ορεινός, δύσβατος δρόμος 51 3 Δρ Σοπενχάουερ 71 4 Το μείζον έργο 95 5 Η τέχνη της ιδιοφυΐας 121 6 Το μυστήριο της συμπόνιας