ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Transcript

1

2 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΥΠΡΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

3 Συγγραφική ομάδα: Δώρα Ευαγόρου, Καθηγήτρια Οικονομικών - (Κεφ. 1, 2, 8) Χρίστος Ηρακλέους, Καθηγητής Οικονομικών - (Κεφ. 4, 5, 6, 9) Χρύσης Μιχαηλίδης, Καθηγητής Οικονομικών - (Κεφ. 1) Μαρία Ξενή, Καθηγήτρια Οικονομικών - (Κεφ. 7) Πανίκος Στεφανή, Καθηγητής Οικονομικών - (Κεφ. 3) Ελένη Τσιάκα, Καθηγήτρια Οικονομικών - (Κεφ. 1, 2, 8) Επιμέλεια έκδοσης: Ελένη Τσιάκα, Καθηγήτρια Οικονομικών Εποπτεία: Μαρία Ιωάννου-Σεργίου, Επιθεωρήτρια Οικονομικών Μαθημάτων Γλωσσική επιμέλεια: Αρετή Στυλιανού, Λειτουργός Υπηρεσίας Ανάπτυξης Προγραμμάτων Σχεδιασμός εξωφύλλου: Θεόδωρος Κακουλλής, Λειτουργός Υπηρεσίας Ανάπτυξης Προγραμμάτων Συντονισμός έκδοσης: Χρίστος Παρπούνας, Συντονιστής Υπηρεσίας Ανάπτυξης Προγραμμάτων Α Έκδοση 2016 Εκτύπωση: Cassoulides Masterprinters ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΥΠΡΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ISBN: Σημείωση: Χρησιμοποιήθηκε υλικό από το βιβλίο Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων, Γ Ενιαίου Λυκείου, Έκδοση Υ.Α.Π. Στο εξώφυλλο χρησιμοποιήθηκε ανακυκλωμένο χαρτί σε ποσοστό τουλάχιστον 50%, προερχόμενο από διαχείριση απορριμμάτων χαρτιού. Το υπόλοιπο ποσοστό προέρχεται από υπεύθυνη διαχείριση δασών.

4 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η έκδοση του βιβλίου της Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων Β Λυκείου έχει ως βασικό στόχο να καλύψει το κενό που δημιουργούσε η έλλειψη ενός εγχειριδίου για τη διδασκαλία του μαθήματος της Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων με σύγχρονες ορολογίες και μεθόδους που από τη μια ανταποκρίνονται στις ανάγκες του μαθητή και από την άλλη αποτελεί και βιβλίο αναφοράς για τον καθηγητή. Σε συνδυασμό με την εφαρμογή των δεικτών επιτυχίας και επάρκειας, το βιβλίο αυτό εκτιμούμε ότι, θα βοηθήσει στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων, στην άσκηση της κριτικής προσέγγισης, στην αυτενέργεια των μαθητών και, κατά συνέπεια, στη βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων. Ιδιαίτερες ευχαριστίες απευθύνω στην Επιθεωρήτρια των Οικονομικών μαθημάτων κα Μαρία Ιωάννου-Σεργίου που είχε την εποπτεία του βιβλίου και που εργάστηκε με μοναδικό ζήλο και αγάπη για την έκδοση του βιβλίου αυτού. Δρ Κυπριανός Δ. Λούης Διευθυντής Μέσης Εκπαίδευσης

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Κεφάλαιο Τίτλος Σελίδα 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ OΡΓΑΝΩΣΗΣ 5 2 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 27 3 ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ 46 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ 64 5 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ 92 6 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (management) 166

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ OΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ OΡΓΑΝΩΣΗΣ 1.1 Έννοια της οργάνωσης 1.2 Λόγοι δημιουργίας οργανώσεων Διαίρεση εργασίας εξειδίκευση Μη διαίρεση των συντελεστών της παραγωγής Οικονομίες κλίμακας Συνέργεια - συνένωση δυνάμεων Ικανοποίηση αναγκών Κόστος συναλλαγής 1.3 Στόχοι της οργάνωσης 1.4 Τύποι οργανώσεων 1.5 Συστημική προσέγγιση της οργάνωσης Έννοια συστήματος Στοιχεία συστήματος Χαρακτηριστικά συστημάτων Η οργάνωση αποτελεί ένα σύστημα 5

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ OΡΓΑΝΩΣΗΣ Στο τέλος του κεφαλαίου θα πρέπει να είστε σε θέση: Να διατυπώνετε την έννοια της οργάνωσης και να γνωρίζετε τις δύο διαφορετικές σημασίες με τις οποίες χρησιμοποιείται ο όρος «οργάνωση». Να γνωρίζετε τα βασικά στοιχεία που συνιστούν την έννοια της οργάνωσης. Να εξηγείτε με παραδείγματα τι αποτελεί οργάνωση και τι δεν αποτελεί οργάνωση. Να κατανοείτε τους λόγους της δημιουργίας των οργανώσεων. Να αναπτύσσετε την σημασία και τα κυριότερα πλεονεκτήματα που παρουσιάζει μια καλή οργάνωση. Να γνωρίζετε τους στόχους της οργάνωσης και να μπορείτε να διακρίνετε τους θεσμικούς από τους λειτουργικούς στόχους της οργάνωσης. Να διακρίνετε τους τύπους των οργανώσεων ανάλογα με την αποστολή ή τον σκοπό τους. Να διακρίνετε τους τύπους των οργανώσεων ανάλογα με τον τρόπο που προσφέρουν τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες τους στο πλαίσιο της αγοράς. Να αντιλαμβάνεστε την λειτουργία της οργάνωσης ως σύστημα. Να κατανοείτε τα χαρακτηριστικά των συστημάτων και τις ιδιότητες οι οποίες εξηγούν την συμπεριφορά τους. Να σχεδιάζετε την οργάνωση ως σύστημα και να σχεδιάζετε τα σύνορα της οργάνωσης ως σύστημα. 6

8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ OΡΓΑΝΩΣΗΣ 1.1 Η έννοια της oργάνωσης Η λέξη οργάνωση προέρχεται από το ρήμα «οργανώνω» που σημαίνει συνθέτω, ρυθμίζω και προσαρμόζω, βάζω σε τάξη διάφορα μέρη (πρόσωπα και πράγματα), ώστε όλα μαζί να συμβάλλουν στην επίτευξη κάποιου επιθυμητού αποτελέσματος. Αποτέλεσμα της οργάνωσης είναι ο «οργανισμός», ο οποίος καλείται να φέρει εις πέρας κάποια αποστολή. Ο όρος οργάνωση χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα χαρακτηριστικό ή μια ιδιότητα που διακρίνει ή διαθέτει ένας οργανισμός (π.χ. σχολείο, νοσοκομείο, εκπαιδευτικό ίδρυμα), μια επιχείρηση (π.χ. εμπορικό κατάστημα, ξενοδοχείο) ή και άλλη δραστηριότητα (π.χ. πολιτιστικός σύλλογος, αθλητικό σωματείο). Πολλές φορές αναφέρονται οι εκφράσεις, «αυτό το σχολείο έχει καλή οργάνωση», «η εκδρομή πρέπει να οργανωθεί σωστά» «η εξυπηρέτηση σε αυτό το ξενοδοχείο είναι κακή γιατί δεν υπάρχει οργάνωση», «η επόμενη εκδήλωση πρέπει να οργανωθεί πολύ καλύτερα» κ.λπ. Ο όρος οργάνωση χρησιμοποιείται με δυο διαφορετικές σημασίες. Με την πρώτη σημασία, ο όρος αναφέρεται στους οργανισμούς, δηλαδή τις ενώσεις ή τους σχηματισμούς που δημιουργούν οι άνθρωποι, προκειμένου να αναπτύξουν δραστηριότητες και να ικανοποιήσουν ατομικές και συλλογικές ανάγκες. Παραδείγματα τέτοιων οργανισμών είναι οι επιχειρήσεις, οι δημόσιοι οργανισμοί, τα αθλητικά σωματεία, τα κόμματα, οι συνδικαλιστικοί σύλλογοι, τα σχολεία, η εκκλησία κ.λπ. Η έννοια της οργάνωσης εξετάζει τη δομή του οργανισμού, δηλαδή τα μέρη που τον αποτελούν και τον τρόπο που αυτά συνδέονται μεταξύ τους και αποτελούν μία ολότητα. Για παράδειγμα, ένας βιολογικός οργανισμός αποτελείται από μέρη, συνδεόμενα οργανικά μεταξύ τους, ώστε να αποτελούν μία ολότητα. Ένα σπίτι αποτελείται από ένα άθροισμα μερών (πάτωμα, οροφή, τοίχους, δωμάτια, πόρτες κ.λπ.), τα οποία συνδέονται μεταξύ τους με συγκεκριμένες σχέσεις, οι οποίες αποτελούν τη δομή του και εξασφαλίζουν τη λειτουργικότητά του. Ακόμη, η έννοια της οργάνωσης εξετάζει τις διαδοχικές ενέργειες και διαδικασίες που ακολουθούνται, ώστε να υλοποιηθεί ο στόχος του οργανισμού. Για παράδειγμα, η εγγραφή ενός συνδρομητή σε μία εταιρεία παροχής υπηρεσιών οδικής βοήθειας, γίνεται με συγκεκριμένες διαδικασίες που πρέπει να ακολουθήσει τόσο ο πελάτης όσο και υπεύθυνος της εταιρείας. Με την δεύτερη σημασία του, ο όρος αναφέρεται στην οργανωτική δράση. Έτσι, ένα ανώτερο διοικητικό στέλεχος σε μια οργάνωση (π.χ. επιχείρηση) έχει διάφορα καθήκοντα, μεταξύ των οποίων και το καθήκον να οργανώνει και να συντονίζει τις διαδικασίες και τις λειτουργίες με τις οποίες η επιχείρηση θα πετύχει τους σκοπούς που έχει θέσει, σύμφωνα με τα σχέδιά της. 7

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ OΡΓΑΝΩΣΗΣ Σύμφωνα με τον ορισμό της οργάνωσης τα βασικά στοιχεία που την συνιστούν είναι: Άνθρωποι. Η οργάνωση αποτελείται από ανθρώπους που αναπτύσσουν σχέσεις και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους παίζοντας ρόλους που οδηγούν στην πραγματοποίηση των λειτουργιών και σκοπών της οργάνωσης. Στόχοι. Η οργάνωση έχει σκοπό-αποστολή και στόχους. Η υλοποίησή τους καθώς και η ικανοποίηση των αναγκών του ατόμου ή των ομάδων που την αποτελούν είναι η αιτία της δημιουργίας και της ύπαρξης μιας οργάνωσης. Διαίρεση της εργασίας, δομές, συστήματα ελέγχου, σχέδια. Η οργάνωση δεν αποτελεί ένα απλό άθροισμα ατόμων ή λειτουργιών. Υπάρχει μια συνειδητή διάρθρωση των ρόλων και των σχέσεών τους. Το συνολικό έργο της οργάνωσης διαιρείται σε καθήκοντα ή εργασίες, από τα οποία προκύπτουν ρόλοι που τα άτομα-μέλη αναλαμβάνουν να εκτελέσουν. Από τον επιτυχή καταμερισμό των αρμοδιοτήτων στα άτομα και την κατάλληλη συνεργασία μεταξύ τους εξαρτάται η επιτυχία των επιδιώξεων της οργάνωσης. Σύνορα. Η οργάνωση διακρίνεται και ξεχωρίζει, μέσα στο περιβάλλον που δραστηριοποιείται. Κάθε οργάνωση αποτελεί μια κοινωνική οντότητα με δικά της στοιχεία και χαρακτηριστικά, δομές, σκοπούς, ανθρώπους κ.λπ. που την ξεχωρίζουν από τις άλλες οργανώσεις και από το περιβάλλον της γενικότερα. Αποτελεί δηλαδή μία ξεχωριστή οντότητα, η οποία δέχεται πολυάριθμες αλληλεπιδράσεις και αλληλεξερτήσεις από το περιβάλλον. Χρονική διάρκεια. Η οργάνωση δεν αποτελεί ένα αυθόρμητο και «στιγμιαίο» κοινωνικό φαινόμενο, αλλά έχει συνέχεια στο χρόνο. Ιδρύεται, για να λειτουργήσει τουλάχιστον μέχρι την επίτευξη του στόχου της. Έννοια της οργάνωσης Διακριτή κοινωνική οντότητα ή ένωση ή σύνολο ανθρώπων, η οποία μέσω της διαίρεσης της εργασίας, δομών, συστημάτων και σχεδίων επιδιώκει την επίτευξη σκοπών σε συγκεκριμένη χρονική διάρκεια. Σχήμα 1.1. H έννοια της οργάνωσης Στοιχεία που συνιστούν την οργάνωση. 8 Άνθρωποι Στόχοι Καταμερισμός εργασίας, δομές, συστήματα, σχέδια Σύνορα Χρονική διάρκεια Ορισμός Ως οργάνωση θα μπορούσε να οριστεί μια διακριτή κοινωνική οντότητα (ένωση ή σύνολο ανθρώπων), η οποία μέσω της διαίρεσης της εργασίας, δομών, συστημάτων και σχεδίων επιδιώκει την επίτευξη σκοπών σε χρονική διάρκεια (σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα). Οργανώσεις: Επιχειρήσεις, Εκκλησία, Στρατός, Κόμματα, Πανεπιστήμια, Συνδικαλιστικοί σύλλογοι Δεν είναι οργανώσεις: Οι φίλαθλοι, οι εκδρομείς

10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ OΡΓΑΝΩΣΗΣ Το Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας αποτελεί οργάνωση γιατί είναι ένα οργανωμένο σύνολο που ξεχωρίζει από τα άλλα νοσοκομεία της Κύπρου. Αποτελείται από διάφορα τμήματα κίνησης ασθενών, εργαστήρια, κλινικές, μηχανήματα, προσωπικό κ,λπ και το οποίο με διαδοχικές ενέργειες (εισαγωγή ασθενών, νοσηλεία, θεραπεία, έξοδος ασθενών) επιτυγχάνει τους αποτελεσματικούς του στόχους (θεραπεία περισσοτέρων ασθενών σε ορισμένο χρονικό διάστημα). Σε αντίθεση με το πιο πάνω παράδειγμα, οι φίλαθλοι που τυχαία βρίσκονται το Σάββατο στο γήπεδο, όταν διεξάγεται ένας ποδοσφαιρικός αγώνας, παρά το γεγονός ότι είναι σύνολο ατόμων με κοινούς σκοπούς (να κερδίσει η ομάδα τους, να απολαύσουν θέαμα, κ.λπ.), εντούτοις δεν αποτελούν οργάνωση, γιατί δεν υπάρχουν ουσιαστικές δομές, σχέσεις και σχέδια (ανάθεση καθηκόντων, σχεδιασμένη και συντονισμένη δράση), ούτε έχουν διάρκεια στο χρόνο. Το ίδιο ισχύει και για τους οπαδούς ενός κόμματος, οι οποίοι μπορεί να είναι ψηφοφόροι, αλλά όχι και μέλη του κόμματος. Έστω και αν παρευρίσκονται σε κοινές προεκλογικές συγκεντρώσεις, παρά το γεγονός ότι είναι σύνολο ατόμων με 9

11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ OΡΓΑΝΩΣΗΣ κοινούς σκοπούς και παρόλο που μπορεί να κερδίσει το κόμμα τους, δεν αποτελούν οργάνωση γιατί δεν έχουν διάρκεια στο χρόνο, ούτε ουσιαστικές δομές, σχέσεις και σχέδια. 1.2 Λόγοι δημιουργίας οργανώσεων Γενικά οι λόγοι δημιουργίας οργανώσεων έχουν κοινό στόχο. Στοχεύουν στην αποτελεσματικότερη ικανοποίηση των αναγκών του ανθρώπου, δηλαδή την ικανοποίησή τους με τις μικρότερες δυνατές «θυσίες». Αυτό αποτελεί λογική επιδίωξη κάθε ανθρώπου (οικονομική αρχή). Τίθεται εδώ συνεπώς το ερώτημα γιατί κάθε άνθρωπος στα πλαίσια μιας κοινωνίας δεν ικανοποιεί μόνος του ή με την οικογένεια του τις ανάγκες του; Η απάντηση οδηγεί στην αναζήτηση των λόγων της δημιουργίας των οργανώσεων οι οποίοι εν συντομία είναι: Διαίρεση εργασίας Εξειδίκευση Στην σημερινή εποχή οι πληροφορίες και οι γνώσεις εξελίσσονται με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Ένας άνθρωπος, όσο ευφυής και εργατικός και αν είναι, δεν είναι σε θέση να παρακολουθήσει ούτε όλα τα θέματα, αλλά ούτε και όλες τις πλευρές ενός θέματος. Επίσης, στα πλαίσια του ανταγωνισμού θα πρέπει ότι κάνει, να το κάνει γρήγορα και σωστά. Επομένως, πρέπει να προσανατολιστεί σε μια δραστηριότητα, να είναι δηλαδή ο ειδικός, ο «εξειδικευμένος» στο χώρο του. Η ένωση των ανθρώπων σε οργανώσεις επιτρέπει τη διαίρεση του έργου, δηλαδή τον καταμερισμό της εργασίας και την εξειδίκευση. Ένας άνθρωπος δεν μπορεί να κατασκευάσει μόνος του το αυτοκίνητό του. Είναι πολύ δύσκολο σε ένα «λογικό» χρονικό διάστημα να αποκτήσει γνώση και δεξιοτεχνία για να κατασκευάζει όλα τα μέρη του αυτοκινήτου. Έτσι η διαίρεση του έργου της κατασκευής του αυτοκινήτου σε πολλές επιμέρους εργασίες επιτρέπει την εξειδίκευση και συνεπώς συμβάλλει στην αποτελεσματικότητα της εργασίας του ανθρώπου. Αυτό συμβαίνει γιατί με την εξειδίκευση ο άνθρωπος επαναλαμβάνει περισσότερες φορές την ίδια δουλειά, γεγονός που του επιτρέπει να αποκτά μεγαλύτερη εμπειρία και τελικά να βελτιώνει τις δεξιότητές του. Αν υποθέσουμε όμως, ότι ένας άνθρωπος γνωρίζει να κατασκευάζει όλα τα μέρη του αυτοκινήτου, ο χρόνος που θα χρειαστεί να ολοκληρώσει την κατασκευή του αυτοκινήτου θα είναι πολύ περισσότερος από αυτόν που χρειάζεται, αν εργάζονταν ταυτόχρονα δέκα ή περισσότεροι άνθρωποι. Η ένωση, επομένως, των ανθρώπων σε ομάδα και ταυτόχρονα η διαίρεση του έργου επιτρέπει την αποτελεσματικότερη χρήση του χρόνου και συνεπώς την αποτελεσματικότητα της εργασίας του ανθρώπου. 10

12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ OΡΓΑΝΩΣΗΣ Μη διαίρεση των συντελεστών της παραγωγής Οι συντελεστές της παραγωγής, οι οποίοι χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας, είναι αλληλοεξαρτώμενοι και αλληλοσυμπληρούμενοι. Αυτό σημαίνει ότι για την παραγωγή π.χ. ενός αγροτικού προϊόντος χρησιμοποιούμε τους συντελεστές φύση (κατάλληλο χωράφι), κεφάλαιο (κατάλληλα γεωργικά μηχανήματα), και εργασία, οι οποίοι με τον κατάλληλο συνδυασμό και την κατάλληλη οργάνωση μπορούν να πετύχουν το καλύτερο αποτέλεσμα. Εάν αφαιρεθεί κάποιος συντελεστής ή/και διαφοροποιηθεί η κατάλληλη αναλογία των συντελεστών, προσθέτοντας ή αφαιρώντας κάποια ποσότητα από κάποιον, αμέσως μπαίνει σε κίνδυνο η επιτυχία της παραγωγικής διαδικασίας. Για παράδειγμα, το κόστος παραγωγής του αυτοκινήτου, θα είναι πολύ μεγαλύτερο αν κατασκευάζεται από έναν άνθρωπο, παρά από μία βιομηχανία. Αυτό συμβαίνει γιατί η βιομηχανία διαθέτει μηχανήματα με τεράστιες δυνατότητες εκτέλεσης των εργασιών μαζικής παραγωγής τα οποία δεν είναι δυνατό να διαθέτει ένας άνθρωπος. Ένα άλλο παράδειγμα κατανόησης της μη διαίρεσης των συντελεστών παραγωγής είναι η περίπτωση του καθηγητή. Αν ο καθηγητής μπορεί ταυτόχρονα να παραδίδει μαθήματα σε δέκα μαθητές τότε δεν είναι δυνατόν κάθε μαθητής με το ίδιο κόστος να κάνει μόνος του μάθημα, γιατί τότε ο καθηγητής θα έπρεπε να διαιρεθεί σε «δέκα κομμάτια», πράγμα αδύνατον. Συνεπώς, η ύπαρξη οργανώσεων εξηγείται από την αδυναμία διαίρεσης των συντελεστών της παραγωγής (επενδυμένα κεφάλαια στην τεχνολογία, εργασία, κ.ά.). 11

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ OΡΓΑΝΩΣΗΣ Οικονομίες κλίμακας Με τον όρο οικονομίες κλίμακας εννοούμε τις θετικές επιδράσεις (μειώσεις) στο κόστος παραγωγής μιας επιχείρησης, που προκύπτουν από την αύξηση του μεγέθους τόσο της παραγωγής, όσο και της ίδιας της επιχείρησης. Οι επιχειρήσεις έχουν την δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν πιο αποδοτική τεχνολογία και μεγαλύτερη εξειδίκευση στην εργασία. Για παράδειγμα, σε ένα σχολείο με 100 μαθητές που διαθέτει ένα φύλακα με αμοιβή μηνιαίως, το κόστος του φύλακα για κάθε μαθητή είναι 10 μηνιαίως. Αν όμως το σχολείο είχε 200 μαθητές, τότε το κόστος του φύλακα για κάθε μαθητή θα ήταν μόνο 5 μηνιαίως και, αν οι μαθητές ήταν 1000, το κόστος του φύλακα για κάθε μαθητή θα ήταν 1. Στις οργανώσεις επιτυγχάνεται πιο αποτελεσματική αξιοποίηση των συντελεστών παραγωγής, λόγω της επίτευξης οικονομιών κλίμακας Συνέργεια Συνένωση δυνάμεων Η οργάνωση σημαίνει συνένωση δυνάμεων περισσότερων ανθρώπων, γεγονός που οδηγεί στη δημιουργία συνέργειας. Συνέργεια σημαίνει ότι το έργο που παράγουν κάποια άτομα, τα οποία εργάζονται μαζί, είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των έργων που θα παρήγαγαν μεμονωμένα («εν τη ενώσει η ισχύς» Για παράδειγμα, αν σε μία επιχείρηση με πολλούς εργαζομένους ο καθένας προσπαθεί από μόνος του να ζητήσει αύξηση του μισθού του μάλλον δεν πρόκειται να το πετύχει. Αντίθετα, αν όλοι οι εργαζόμενοι ενωθούν σε μια συνδικαλιστική οργάνωση, η δύναμη επιρροής τους θα είναι πολύ σημαντική και πιθανόν να πετύχουν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. 12

14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ OΡΓΑΝΩΣΗΣ Ικανοποίηση Αναγκών Οι άνθρωποι έχουν πολλές ανάγκες. Έτσι, εκτός από τις βασικές βιολογικές ανάγκες (όπως ανάγκη για τροφή, ένδυση/υπόδηση, κατοικία), έχουν και την ανάγκη να αισθάνονται ασφαλείς (όπως ανάγκη για μόνιμη απασχόληση, σύνταξη, κατοικία, ασφάλεια της περιουσίας τους), κοινωνικές ανάγκες (όπως ανάγκη για φιλία, κοινωνικές σχέσεις), εγωιστικές ανάγκες (όπως ανάγκη για αναγνώριση, επιτυχία, κύρος, εκτίμηση, σεβασμό), καθώς και ανάγκες ολοκλήρωσης (όπως ανάγκη για πραγματοποίηση οραμάτων, ονείρων, προσδοκιών). Πολλές από αυτές τις ανάγκες ικανοποιούνται μόνο με τη συμμετοχή του ατόμου σε κοινωνικές οργανώσεις και δραστηριότητες, όπως π.χ. η συμμετοχή σε ένα πολιτιστικό σύλλογο, η συμμετοχή σε μία εθελοντική οργάνωση κ.ά Κόστος Συναλλαγής Στις περισσότερες περιπτώσεις για την πραγματοποίηση ενός έργου απαιτείται συνεργασία και συντονισμός των δραστηριοτήτων διαφόρων ατόμων. Για παράδειγμα, θα μπορούσε κάθε Δήμος της χώρας να είχε τη δική του Αστυνομία και για ζητήματα διαδημοτικά να υπάρχει συνεργασία και συντονισμός μεταξύ των διαφορετικών δημοτικών αστυνομικών υπηρεσιών Αυτό δημιουργεί κόστος, το οποίο προκύπτει από το χρόνο, τις προσπάθειες, τις πληροφορίες, τις συζητήσεις, την επικοινωνία, τις διαπραγματεύσεις, τις συμφωνίες ή συμβόλαια που απαιτούνται για συντονισμό και τη συνεργασία μεταξύ των διαφορετικών δημοτικών αστυνομικών υπηρεσιών. Το κόστος αυτό, που αποκαλείται «κόστος συναλλαγών», λογικά πρέπει να είναι μεγαλύτερο από το αντίστοιχο κόστος συνεργασίας και συντονισμού των αστυνομικών υπηρεσιών των διαφόρων περιοχών που ανήκουν όλες στην ίδια οργάνωση στο Αρχηγείο Αστυνομίας Κύπρου. Έτσι, αυτό το «κόστος συναλλαγών» σε αρκετές περιπτώσεις αποτελεί βασικό λόγο δημιουργίας οργανώσεων. (το κόστος συναλλαγών είναι μεγαλύτερο από το κόστος συνεργασίας). Χαρακτηριστικό παράδειγμα της μείωσης του κόστους συναλλαγών, αποτελούν τα Κέντρα Εξυπηρέτησης του Πολίτη (ΚΕΠ). Στα ΚΕΠ διακινούνται τα έγγραφα και δεν μετακινούνται οι πολίτες από υπουργείο σε υπουργείο ή από υπηρεσία σε υπηρεσία Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την άμεση εξυπηρέτηση των πολιτών, αφού πολλές υπηρεσίες συγκεντώνονται, συντονίζονται και συνεργάζονται σε κάθε ΚΕΠ. Συνοψίζοντας λοιπόν, όλοι οι λόγοι δημιουργίας των οργανώσεων έχουν έναν κοινό παρανομαστή. Συνδέονται με την αποτελεσματικότερη ικανοποίηση των αναγκών του ανθρώπου, με την έννοια ότι οι άνθρωποι πετυχαίνουν την ικανοποίηση αναγκών με μικρότερες δυνατές θυσίες. Αυτό αποτελεί λογική επιδίωξη κάθε ανθρώπου. 13

15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ OΡΓΑΝΩΣΗΣ 1.3 Στόχοι της οργάνωσης Κάθε οργάνωση έχει στόχους οι οποίοι δικαιολογούν και την ύπαρξη της. Ως στόχος της οργάνωσης θα μπορούσε να οριστεί μια επιθυμητή κατάσταση, στην οποία επιδιώκει να φτάσει. Οι στόχοι διακρίνονται σε Θεσμικούς και Λειτουργικούς. Θεσμικοί είναι οι στόχοι που επίσημα η οργάνωση διατυπώνει στο καταστατικό της με βάση το οποίο νομιμοποιείται η ύπαρξη και η λειτουργία της. Πρόκειται για γενικούς και μη συγκεκριμένους στόχους ή επιδιώξεις που συνθέτουν την αποστολή της οργάνωσης και εκφράζουν το βασικό καθήκον της απέναντι στην κοινωνία, πράγμα που δικαιολογεί το δικαίωμα της δημιουργίας της. Για παράδειγμα, η αποστολή μιας επιχείρησης συμβούλων είναι η παροχή τεχνικών συμβουλών στις βιομηχανικές επιχειρήσεις. Η αποστολή ενός νοσοκομείου είναι η παροχή υπηρεσιών υγείας στους κατοίκους της περιοχής. Η αποστολή μιας αεροπορικής εταιρείας είναι η ασφαλής και έγκαιρη μεταφορά ανθρώπων και εμπορευμάτων. Η αποστολή του σχολείου είναι η μόρφωση των ανθρώπων. Λειτουργικοί είναι οι στόχοι της οργάνωσης οι οποίοι εκφράζουν τα συγκεκριμένα αποτελέσματα τα οποία επιδιώκει να πετύχει. Αυτοί οι στόχοι αναφέρονται: στα συνολικά μεγέθη της οργάνωσης, όπως τα κέρδη, ο κύκλος εργασιών, η ανάπτυξή της, η αποδοτικότητα των κεφαλαίων που επένδυσε, η φήμη κ.λπ. στην αγορά, όπως κατάκτηση μεγαλύτερου μεριδίου αγοράς, δημιουργία δικτύου πωλήσεων ή διαμονής κ.λπ. στην παραγωγή, όπως παραγωγικότητα εργασίας, ποιότητα παραγομένων προϊόντων, χαμηλό κόστος κ.λπ. στους ανθρώπους, όπως απασχόληση, εκπαίδευση, ανάπτυξη, ικανοποίηση των εργαζομένων κ.λπ. στις καινοτομίες, που αφορούν την ανάπτυξη νέων προϊόντων, νέων μεθόδων παραγωγής, διανομής, διοικητικών συστημάτων κ.λπ. με σκοπό την ανάπτυξη και την προσαρμογή της οργάνωσης στις εξελίξεις του περιβάλλοντος. 14

16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ OΡΓΑΝΩΣΗΣ Οι στόχοι διαφέρουν στον αριθμό, στο είδος, στην σπουδαιότητά τους από οργάνωση σε οργάνωση. 1.4 Τύποι Οργανώσεων Α. Με κριτήριο την αποστολή ή τον σκοπό τους, διακρίνονται σε: Παραγωγικές οργανώσεις. Πρόκειται για οργανώσεις, οι οποίες δημιουργούν αξία αφού αξιοποιούν και συνδυάζουν τους συντελεστές παραγωγής με σκοπό να παράγουν και να προσφέρουν προϊόντα και υπηρεσίες μέσω των οποίων ικανοποιούνται ανθρώπινες ανάγκες. Παραδείγματα τέτοιων οργανώσεων είναι τα νοσοκομεία, οι επιχειρήσεις, τα σχολεία. Οργανώσεις Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν οι οργανισμοί οι οποίοι έχουν ως σκοπό να εφαρμόζουν τους νόμους και θεσμούς του κράτους. Παραδείγματα τέτοιων οργανώσεων είναι τα υπουργεία, η αστυνομία, πυροσβεστική, ο στρατός, η πολεοδομία κ.λπ. Πολιτικές και Συνδικαλιστικές οργανώσεις Σκοπός των οργανώσεων αυτών είναι η προώθηση των συμφερόντων/αναγκών των μελών τους στα οποία απευθύνονται. Παραδείγματα τέτοιων οργανώσεων είναι τα πολιτικά κόμματα, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, οργανώσεις νεολαίας κ.λπ. Πολιτιστικές και άλλες οργανώσεις Παραδείγματα τέτοιων οργανώσεων είναι οι αθλητικοί όμιλοι, οι σύλλογοι φιλάθλων, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις κ.λπ. 15

17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ OΡΓΑΝΩΣΗΣ Β. Με κριτήριο τον τρόπο προσφοράς των προϊόντων ή υπηρεσιών τους διακρίνονται σε: Κερδοσκοπικές ή εμπορευματικές οργανώσεις Οι οργανώσεις αυτές προσφέρουν τα προϊόντα τους ως εμπορεύματα στα πλαίσια της αγοράς έναντι μιας τιμής/αμοιβής. Παραδείγματα τέτοιων οργανώσεων είναι τα ιδιωτικά σχολεία, οι ιδιωτικές κλινικές, τα ιδιωτικά φροντιστήρια, οι επιχειρήσεις. Η πιο σημαντική κερδοσκοπική (εμπορευματική) οργάνωση είναι η επιχείρηση. Μη κερδοσκοπικές ή μη εμπορευματικές οργανώσεις: Οι οργανώσεις αυτές δεν προσφέρουν τα προϊόντα τους στο κοινό έναντι κάποιας τιμής-αμοιβής. Παραδείγματα τέτοιων οργανώσεων είναι τα φιλανθρωπικά ιδρύματα, τα χριστιανικά σωματεία, τα δημόσια σχολεία κ.λπ. 1.5 Συστημική προσέγγιση της οργάνωσης Η συστημική προσέγγιση αποτελεί έναν τρόπο σκέψης και μέθοδο μελέτης φαινομένων και οργανισμών. Στηρίζεται στις αρχές της γενικής θεωρίας συστημάτων, που αναπτύχθηκε κατά τη δεκαετία του Η γενική θεωρία συστημάτων συνίσταται στην ύπαρξη ενός γενικού πλαισίου αρχών, το οποίο θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη μελέτη όλων των φαινομένων. Έτσι θα μπορούσε να αναπτυχθεί η συνεργασία των διαφόρων επιστημονικών κλάδων και να επιτευχθεί η διεπιστημονική προσέγγιση. Οι βασικές σκέψεις που συνιστούν τη γενική θεωρία συστημάτων είναι: Ο γνωστός κόσμος, τα φαινόμενα και οργανισμοί είναι ολότητες αποτελούμενες από μέρη τα οποία βρίσκονται σε δυναμική αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση μεταξύ τους. 16

18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ OΡΓΑΝΩΣΗΣ Υπάρχουν γενικές αρχές που έχουν διεπιστημονική ισχύ με την έννοια ότι βοηθούν στη μελέτη των διαφορετικών διαστάσεων, βιολογικών, τεχνικών, κοινωνικών, οικονομικών κ.λπ. φαινομένων. Οι διάφοροι επιστημονικοί κλάδοι αναλύουν ή διαιρούν τα φαινόμενα και μελετούν μόνο μέρη αυτών, πράγμα που συγχρόνως απαιτεί τη σύνδεσή τους ώστε να επιτυγχάνεται η ολοκλήρωση και η συνολική θεώρηση αυτών ως ολότητες. Στη θεωρία των οργανώσεων και το μάνατζμεντ γενικότερα, η συστημική προσέγγιαη έχει βοηθήσει την αναλυτική και συνθετική σκέψη και συμβάλλει έτσι στην καλύτερη κατανόηση των φαινομένων. Μας είναι χρήσιμη να αναλύουμε και να κατανοούμε τις σχέσεις αλληλεπίδρασης των μερών που συνθέτουν μία ολότητα και το απαιτούμενο ταίριασμα μεταξύ αυτών. Πιο πρακτικά η συστημική προσέγγιση επιτρέπει «να βλέπουμε το δένδρο και ταυτόχρονα το δάσος» Η έννοια του Συστήματος Ως σύστημα, μπορεί να θεωρηθεί οποιαδήποτε αντιληπτή από τον άνθρωπο ολότητα, όπως το σύμπαν, η γή, το πανεπιστήμιο, το δέντρο, το computer κ.λπ., αφού αποτελούνται από μέρη που συνδέονται μεταξύ τους με σχέσεις και βρίσκονται σε ένα περιβάλλον, το οποίο αποτελείται από άλλα συστήματα. Κάθε σύστημα αναπτύσσει σχέσεις αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον του, ανταλλάσσσοντας πόρους είτε ως εισροές είτε ως εκροές. Ορισμός Σύστημα είναι σύνολο στοιχείων και μερών, τα οποία συνδέονται μεταξύ τους σχέσεων αλληλεπίδρασης και αποτελούν μια ολότητα. 17

19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ OΡΓΑΝΩΣΗΣ Στοιχεία του συστήματος: Μέρη/Υποσυστήματα: Το σύστημα αποτελείται από μέρη. Αυτά τα μέρη αποτελούν τα συστατικά στοιχεία του συστήματος και μπορούν να θεωρηθούν ως υποσυστήματα, με την έννοια ότι και αυτά αποτελούνται από μικρότερα μέρη συνδεδεμένα μεταξύ τους με συγκεκριμένες σχέσεις. Για παράδειγμα, μια επιχείρηση αποτελεί ένα σύστημα, το οποίο αποτελείται από μέρη- υποσυστήματα όπως το τμήμα παραγωγής, το τμήμα οικονομικών, το τμήμα μάρκετινγκ (marketing) κ.ά. Τα Σύνορα του συστήματος: Το σύστημα αποτελεί ξεχωριστή ολότητα η οποία έχει σύνορα που την οριοθετούν σε σχέση με το περιβάλλον. Η έννοια των συνόρων του συστήματος είναι σχετική αφού το κάθε σύστημα αποτελεί υποσύστημα ή μέρος ενός ευρύτερου συστήματος. Έτσι ο ορισμός των συνόρων του συστήματος καθορίζεται από τον μελετητή σύμφωνα με τον στόχο του. ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Σχήμα 1.2. Η έννοια των συνόρων του συστήματος. Για παράδειγμα, αν ο στόχος είναι η μελέτη της εκπαίδευσης στην Κύπρο, τότε τα σύνορα του συστήματος της εκπαίδευσης θα περιλαμβάνουν όλους τους οργανισμούς που ασχολούνται με αυτήν. Αν ο στόχος είναι η μελέτη της Ανώτατης εκπαίδευσης στην Κύπρο, τότε τα σύνορα του συστήματος καθορίζονται έτσι ώστε να περιλαμβάνουν τους οργανισμούς που συνθέτουν την Ανώτατη εκπαίδευση. Τέλος, αν ο στόχος είναι η μελέτη του Πανεπιστημίου Κύπρου, τότε τα σύνορα καθορίζονται έτσι, ώστε να περιλαμβάνουν όλα εκείνα τα στοιχεία που το συνιστούν. Εισροές του συστήματος Το σύστημα για να υπάρχει και να λειτουργεί χρειάζεται πόρους τους οποίους προμηθεύεται από το περιβάλλον ως εισροές. Αυτές οι εισροές αποτελούν εκροές άλλων συστημάτων. Αυτές μπορεί να είναι το ανθρώπινο δυναμικό, τα υλικά, τα κεφαλαία, οι γνώσεις, οι επιδεξιότητες, οι πληροφορίες κ.λπ. 18

20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ OΡΓΑΝΩΣΗΣ Διαδικασία Επεξεργασίας/ Μετασχηματισμού: Είναι σύνολο δραστηριοτήτων που συνθέτουν την συνολική λειτουργία του συστήματος Όταν οι δραστηριότητες αυτές και οι λειτουργίες είναι γνωστές τότε η διαδικασία επεξεργασίας χαρακτηρίζεται ως «άσπρο κουτί». Αντίθετα αν οι λειτουργίες είναι άγνωστες τότε η διαδικασία επεξεργασίας χαρακτηρίζεται ως «μαύρο κουτί». Για παράδειγμα, τα Διοικητικά Συμβούλια των μεγάλων εταιρειών είναι άβατα για τους ερευνητές, δηλαδή τα μελετούν με βάση τις εισροές και εκροές χωρίς να έχουν πρόσβαση στις διαδικασίες λειτουργίας Διοικητικών Συμβουλίων. Εκροές του συστήματος : Οι εκροές είναι τα αποτελέσματα της λειτουργίας του συστήματος, δηλαδή οι μετασχηματισμένες-επεξεργασμένες εισροές (προϊόντα ή υπηρεσίες) τις οποίες το σύστημα παραδίδει στο περιβάλλον του και αποτελούν εισροές για άλλα συστήματα (προϊόντα, υπηρεσίες, πληροφορίες). Μηχανισμός ανατροφοδότησης/ελέγχου (feed-back): Ο μηχανισμός ανατροφοδότησης ελέγχει και επαναπληροφορεί κατά πόσο το σύστημα ακολουθεί την πορεία που το οδηγεί στην υλοποίηση των στόχων του ή αν απομακρύνεται από την πορεία του. Η προσφορά του μηχανισμού ανατροφοδότησης είναι η εξής: Μεταφέρει πληροφορίες ή μηνύματα σχετικά με τις αντιδράσεις του περιβάλλοντος ως προς τις εκροές του. Ρυθμίζει τις σχέσεις μεταξύ εισροών και εκροών του συστήματος ώστε να ισορροπεί το σύστημα για να μπορεί να επιβιώσει. Για παράδειγμα, το σχολείο δέχεται πληροφορίες και γνώσεις από το περιβάλλον, τις επεξεργάζεται και τις μεταδίδει στους μαθητές με τη διδασκαλία των μαθημάτων και ελέγχει τους μαθητές με τα διαγωνίσματα και τις εξετάσεις κατά πόσο υλοποιούνται οι στόχοι του ή όχι. Παράδειγμα συστήματος Η Κρατική μηχανή μιας χώρας μπορεί να θεωρηθεί και να μελετηθεί ως σύστημα, δηλαδή ως ένα σύνολο αλληλεξαρτημένων στοιχείων ή μερών που αποτελούν μια ολότητα, η οποία οριοθετείται σε σχέση με το περιβάλλον του και αναπτύσσει με αυτό σχέσεις αλληλοεπίδρασης. Τα μέρη του συστήματος είναι τα διάφορα υπουργεία, οργανισμοί, κ.λπ., στοιχεία δηλαδή που είναι τα ίδια οργανωμένα ως συστήματα. 19

21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ OΡΓΑΝΩΣΗΣ Το στοιχείο που τροφοδοτεί το σύστημα, οι εισροές (πληροφορίες, απαιτήσεις κ.λπ.) και το στοιχείο που παράγεται από το σύστημα, οι εκροές (αποφάσεις, πράξεις, υπηρεσίες, πληροφορίες κ.λπ.). Ο μηχανισμός επεξεργασίας, οι λειτουργίες που επεξεργάζονται ή μετατρέπουν τις εισροές και ο μηχανισμός ανατροφοδότησης-ελέγχου (feedback) που μεταφέρει τα μηνύματα ή πληροφορίες σχετικά με τις αντιδράσεις του περιβάλλοντος στις εκροές του. Γενικά ο μηχανισμός ελέγχει κατά πόσο το σύστημα ακολουθεί την πορεία που το οδηγεί στην υλοποίηση των στόχων του ή όχι Χαρακτηριστικά των συστημάτων Ανοιχτά ή κλειστά συστήματα Ως ανοιχτό χαρακτηρίζεται το σύστημα που βρίσκεται σε αλληλεπίδραση με το περιβάλλον του ενώ κλειστό εκείνο που δεν έχει καμμία σχέση αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον του. Ως σχέσεις αλληλεπίδρασης εννοούμε τις σχέσεις ανταλλαγής εισροών-εκροών μεταξύ του συστήματος και του περιβάλλοντος. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει σύστημα απολύτως ανοιχτό ή σύστημα απολύτως κλειστό. Υπάρχουν διαφορετικοί βαθμοί αλληλεπίδρασης μεταξύ συστημάτων και περιβάλλοντος. Για παράδειγμα, το πανεπιστήμιο αποτελεί ένα σύστημα πολύ περισσότερο ανοικτό από ότι ένα μοναστήρι. Σε ότι αφορά τις κοινωνικές οργανώσεις και κυρίως τις επιχειρήσεις, αποτελούν ανοικτό σύστημα διότι λαμβάνουν υπόψη τις ευκαιρίες, τις απειλές και τις ιδιαιτερότητες του περιβάλλοντος, χαρακτηριστικά τα οποία είναι 20

22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ OΡΓΑΝΩΣΗΣ απαραίτητα για την επιβίωση τους. Οι λιγότερο ανοικτές οργανώσεις ή περισσότερο κλειστές είναι εσωστρεφείς, αδυνατούν να προσαρμοστούν στο περιβάλλον και αυτό έχει αρνητικές συνέπειες στην επιβίωση τους. Η οικογένεια ως οργάνωση αποτελεί σύστημα περισσότερο κλειστό από ότι το σχολείο, γιατί το κοινωνικό περιβάλλον επηρεάζει το σχολείο σε μεγαλύτερο βαθμό παρά την οικογένεια. Δυναμικά ή στατικά συστήματα Η δυναμικότητα ή στατικότητα εκφράζουν την συχνότητα και την σπουδαιότητα των αλλαγών που συμβαίνουν στα μέρη του συστήματος ή στην λειτουργία του ή στις σχέσεις του με το περιβάλλον. Υπάρχουν συστήματα λιγότερα δυναμικά και περισσότερο στατικά και το αντίθετο. Για παράδειγμα, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής είναι σύστημα περισσότερο δυναμικό από ότι ένας στεγνωτήρας μαλλιών. Η πόλη σε σχέση με το χωριό είναι περισσότερο δυναμικό σύστημα γιατί συμβαίνουν συχνότερες αλλαγές στις κοινωνικές σχέσεις, στα ήθη, στα έθιμα παρά στο χωριό. Πολύπλοκα ή Απλά συστήματα Η πολυπλοκότητα του συστήματος εκφράζει την ποσότητα των μερών που το αποτελούν ή τις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των μερών. Όσο μεγαλύτερες είναι αυτές οι ποσότητες τόσο μεγαλύτερη η πολυπλοκότητα. Για παράδειγμα, ένα αεροπλάνο διαθέτει ένα πολυπλοκότερο σύστημα σε σχέση με ένα μοτοποδήλατο το οποίο αποτελείται από ένα απλό σύστημα. Ένα πολυμίξερ είναι πιο πολύπλοκο σύστημα από ότι ένα απλό μίξερ. 21

23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ OΡΓΑΝΩΣΗΣ Η οργάνωση αποτελεί ένα σύστημα Η κάθε κοινωνική οργάνωση είναι ένα σύστημα και αποτελεί ολότητα συνισταμένη από αλληλεπιδρώντα μέρη (άνθρωποι, μηχανήματα, εγκαταστάσεις, πληροφορίες) και διάφορες λειτουργίες (παραγωγή, διάθεση κ.λπ.) στα πλαίσια ενός ευρύτερου περιβάλλοντος. Η οργάνωση ως σύστημα: Δέχεται στοιχεία από το περιβάλλον της που ονομάζονται εισροές (κεφάλαια, ανθρώπους, υλικά, ενέργεια, πληροφορίες, γνώσεις, μηχανήματα κ.ά.). Οι εισροές υποβάλλονται από το σύστημα/οργάνωση σε επεξεργασία και μεταποίηση, μέσω των διαφόρων λειτουργιών της. Αποδίδει στο περιβάλλον της στοιχεία, τις λεγόμενες εκροές που είναι χρήσιμα προϊόντα και υπηρεσίες. Σε πολλές περιπτώσεις υπάρχουν και εκροές που είναι επιζήμιες όπως η μόλυνση του περιβάλλοντος. Το περιβάλλον ανταποκρίνεται στις εκροές που δέχεται από την οργάνωσησύστημα και την ανατροφοδοτεί με νέα στοιχεία, τις εισροές. ΕΙΣΡΟΕΣ ΕΚΡΟΕΣ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΥΛΙΚΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ - ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΑΝΑΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΗΣ/ΕΛΕΓΧΟΥ(FEED-BACK) Σχήμα 1.3 Η οργάνωση ως σύστημα 22

24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ OΡΓΑΝΩΣΗΣ Ανακεφαλαίωση: 1. Ο όρος οργάνωση χρησιμοποιείται με δυο διαφορετικές σημασίες. Με την πρώτη, ο όρος αναφέρεται στους οργανισμούς δηλαδή τις ενώσεις ή τους σχηματισμούς που δημιουργούν οι άνθρωποι, προκειμένου να αναπτύξουν δραστηριότητες και να ικανοποιήσουν ατομικές και συλλογικές ανάγκες. Με την δεύτερη σημασία του, ο όρος αναφέρεται στην οργανωτική δράση. 2. Tα βασικά στοιχεία που την συνιστούν είναι οι άνθρωποι οι οποίοι την αποτελούν, οι σκοποί και οι στόχοι τους οποίους έχει θέσει, η διαίρεση της εργασίας, οι δομές, τα συστήματα ελέγχου, τα σχέδια τα οποία εφαρμόζονται, τα σύνορα με τα οποία διακρίνεται, μέσα στο περιβάλλον που δραστηριοποιείται και τη χρονική διάρκεια που δραστηριοποιείται. 3. Οι οργανώσεις δημιουργούνται για να πετυχαίνουν σκοπούς και στόχους που συνδέονται με την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών. 4. Η ένωση των ανθρώπων σε οργανώσεις επιτρέπει τη διαίρεση του έργου και την εξειδίκευση. 5. Οι συντελεστές της παραγωγής οι οποίοι χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας είναι αλληλοεξαρτώμενοι και αλληλοσυμπληρούμενοι. 6. Η αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των συντελεστών της παραγωγής στις οργανώσεις επιτυγχάνεται, λόγω της επίτευξης «οικονομιών κλίμακας». 7. Με την οργάνωση επιτυγχάνεται συνένωση δυνάμεων που οδηγεί στη συνέργεια. 8. Οι στόχοι της οργάνωσης διακρίνονται σε θεσμικούς και λειτουργικούς. 9. Οι οργανώσεις διακρίνονται σε Παραγωγικές, Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης, Πολιτικές και Συνδικαλιστικές, Πολιτιστικές και άλλες οργανώσεις. 10. Μια άλλη διάκριση των οργανώσεων είναι σε Κερδοσκοπικές ή εμπορευματικές και σε Μη κερδοσκοπικες ή μη εμπορευματικές οργανώσεις. 11. Η συστημική προσέγγιση της οργάνωσης εξετάζει την οργάνωση σαν σύνολο, σαν ολότητα και συγχρόνως απαιτεί την ανάλυση και ξεχωριστή μελέτη των μερών από τα οποία αποτελείται, καθώς και τις σχέσεις που δημιουργούνται μεταξύ των μερών. 12. Το σύστημα είναι σύνολο στοιχείων και μερών, τα οποία συνδέονται μεταξύ τους με σχέσεις αλληλεπίδρασης και αλληλοεξάρτησης και αποτελούν μια ολότητα. 13. Το κάθε σύστημα δέχεται εισροές από το περιβάλλον του, τις επεξεργάζεται και τις μετασχηματίζει, παραδίδει στο περιβάλλον τις εκροές και μέσω του μηχανισμού ανατροφοδότησης ελέγχει αν υλοποιεί τους στόχους του ή αν απομακρύνεται απ αυτούς. 14. Τα συστήματα διακρίνονται σε άνοχτά ή κλειστά, σε δυναμικά ή στατικά και σε πολύπλοκα ή απλά συστήματα. 23

25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ OΡΓΑΝΩΣΗΣ Ερωτήσεις 1. Τι σημαίνει οργάνωση; 2. Ποια είναι τα στοιχεία που αποτελούν μια οργάνωση; 3. Ποιοι είναι οι λόγοι που δημιουργούν μια οργάνωση; 4. Τι είναι σύστημα; 5. Ποιες είναι οι ιδιότητες των συστημάτων; 6. Να σημειώσετε με κύκλο την απάντηση που ταιριάζει σε κάθε περίπτωση: 6.1 Ποιο από τα παρακάτω δεν αποτελεί οργάνωση; α. Ένας συνδικαλιστικός σύλλογος β. Μία επιχείρηση ενός ατόμου γ. Ένα πολιτικό κόμμα δ. Οι θεατές μιας θεατρικής παράστασης ε. Το (α) και το (β) μαζί. στ. Το (β) και το (δ) μαζί 6.2 Η μη διαίρεση των συντελεστών της παραγωγής; α. Επιτρέπει την διαίρεση του έργου β. Συμβάλλει στην αποτελεσματικότητα της εργασίας του ανθρώπου γ. Οδηγεί στην ύπαρξη οργανώσεων δ. Επιτρέπει την αποτελεσματικότερη χρήση του χρόνου 6.3 Όταν παρατηρούνται οικονομίες κλίμακας έχουμε: α. Εξοικονόμηση πόρων λόγω της υψηλής παραγωγικότητας β. Μείωση της παραγωγικότητας λόγω χαμηλών αμοιβών γ. Ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών δ. Επιτυχία του έργου λόγω της διαιρετότητας του 6.4 Ποια από τις παρακάτω οργανώσεις δεν είναι παραγωγική: α. Μία πανεπιστημιακή σχολή β. Μία ιδιωτική επιχείρηση γ. Το Υπουργείο Οικονομικών δ. Μία ασφαλιστική εταιρία 24

26 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ OΡΓΑΝΩΣΗΣ 6.5 Μια οργάνωση είναι «εμπορευματική», όταν: α. Παράγει προϊόντα ή υπηρεσίες; β. Προωθεί τα συμφέροντα - ανάγκες των μελών της γ. Προσφέρει τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες της ως εμπορεύματα στο πλαίσιο της αγοράς έναντι μιας τιμής. δ. Με τα προϊόντα της ικανοποιεί ανθρώπινες ανάγκες 6.6 Ο μηχανισμός ανατροφοδότησης- ελέγχου: α. Μεταφέρει πληροφορίες σχετικά με τις αντιδράσεις του περιβάλλοντος προς τις εκροές του συστήματος β. Είναι ο μηχανισμός με τον οποίο το σύστημα επεξεργάζεται τις εισροές του γ. Αποτελεί βασική προϋπόθεση προσαρμογής του συστήματος στο περιβάλλον του δ. Είναι το (α) και το (β) μαζί ε. Είναι το (α) και το (γ) μαζί 6.7 Ένα σύστημα είναι δυναμικό, όταν: α. Έχει πολλά υποσυστήματα β. Έχει λίγες σχέσεις αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον γ. Έχει μεγάλη δύναμη δ. Χαρακτηρίζεται από μεγάλη συχνότητα και σπουδαιότητα αλλαγών 7. Να συμπληρώσετε τα κενά στις ακόλουθες προτάσεις: Η οργάνωση είναι διακριτή, κοινωνική ή σύνολο ανθρώπων που με συγκεκριμένες σχέσεις, διαδικασίες και πόρους επιδιώκουν την υλοποίηση του έργου και την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών σε «χρονική διάρκεια». Σκοπός των..-.. οργανώσεων είναι η υποστήριξη ων συμφερόντων και των ιδεών οι οποίες υπηρετούν τα συμφέροντα/ανάγκες των μελών τους. Το σύστημα για να υπάρχει και να λειτουργεί χρειάζεται, τους οποίους προμηθεύεται από το περιβάλλον του ως Η δυναμικότητα ή η στατικότητα των συστημάτων εκφράζει τη.και τη σπουδαιότητα των..που συμβαίνουν είτε στα μέρη, στα δομικά χαρακτηριστικά και τη λειτουργία του συστήματος είτε στις σχέσεις του με το.. 25

27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ OΡΓΑΝΩΣΗΣ Ασκήσεις 1. Να περιγράψετε, με δικά σας λόγια, μερικά από τα στοιχεία της οργάνωσης του σχολείου σας. 2. Να επιλέξετε μια οργάνωση σύστημα (επιχείρηση, οργανισμό, σύλλογο) και να δείξετε, με την βοήθεια διαγράμματος, ποια είναι τα σύνορα του συστήματος. 3. Να σκεφτείτε και να βρείτε τρεις οργανώσεις οι οποίες είναι περισσότερο ανοικτά συστήματα και τρεις οι οποίες είναι περισσότερο κλειστά συστήματα. Να εξηγήσετε τους λόγους για τους οποίους οι πρώτες είναι περισσότερο ανοικτά και οι δεύτερες περισσότερο κλειστά συστήματα. 26

28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 2.1 Οικονομικοί οργανισμοί και επιχειρήσεις 2.2 Η επιχείρηση Ορισμός Στοιχεία της επιχείρησης 2.3 Η επιχείρηση ως κοινωνική οργάνωση 2.4 Η κοινωνική ευθύνη της επιχείρησης 2.5 Η επιχείρηση ως θεσμός 2.6 Η πολιτιστική διάσταση της επιχείρησης 2.7 Η επιχείρηση ως σύστημα 2.8 Προϋποθέσεις επιβίωσης και επιτυχίας της επιχείρησης 2.9 Η επιχείρηση και το περιβάλλον της 2.10 Οργανόγραμμα της επιχείρησης 2.11 Διακρίσεις επιχειρήσεων 27

29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Στο τέλος του κεφαλαίου θα πρέπει να είστε σε θέση: Να εξηγείτε την έννοια των οικονομικών οργανισμών και να γνωρίζετε τα χαρακτηριστικά τους. Να διαχωρίζετε την έννοια των οικονομικών οργανισμών από τις επιχειρήσεις, οι οποίες αποτελούν υποσύνολο των οικονομικών οργανισμών. Να κατανοείτε τον ορισμό της επιχείρησης αναπτύσσοντας παραδείγματα. Να εξηγείτε τους λόγους συμβολής των επιχειρήσεων στην ανάπτυξη της οικονομίας. Να κατανοείτε και να αναλύετε τα στοιχεία της επιχείρησης. Να γνωρίζετε ότι το επαναλαμβανόμενο κέρδος και ότι ο επιχειρηματικός κίνδυνος της επιχείρησης συνδέονται με την διάρκεια της ζωής της. Να κατανοείτε πως η επιχείρηση αποτελεί κοινωνική πραγματικότητα. Να γνωρίζετε τους λόγους για τους οποίους η επιχείρηση συνδέεται με την έννοια της επιχειρηματικότητας. Να μπορείτε να αναλύετε τις κυριότερες ευθύνες της επιχείρησης προς την κοινωνία. Να εξηγείτε την έννοια του θεσμού και να γνωρίζετε την ίση σπουδαιότητα της επιχείρησης με τους θεσμούς της οικογένειας, του σχολείου, της δικαιοσύνης. Να γνωρίζετε την έννοια της κουλτούρας. Να εξηγείτε την έννοια της κουλτούρας με παραδείγματα. Να κατανοείτε ότι η επιχείρηση αποτελεί σύστημα. Να κατανοείτε τους λόγους επιβίωσης της επιχείρησης λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τους τέσσερεις συντελεστές της παραγωγής. Να γνωρίζετε τους παράγοντες που αποτελούν το εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης. Να ορίζετε την έννοια του οργανογράμματος της επιχείρησης. Να γνωρίζετε τους λόγους, από τους οποίους εξαρτάται το οργανόγραμμα της επιχείρησης. 2.1 Να Οικονομικοί γνωρίζετε τις Οργανισμοί διακρίσεις των και Επιχειρήσεις επιχειρήσεων. 28

30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 2.1 Οικονομικοί Οργανισμοί και Επιχειρήσεις Οικονομικός οργανισμός είναι π.χ. ένα εργοστάσιο, μία τράπεζα, ένα κατάστημα, ένα ξενοδοχείο, ένα λογιστικό γραφείο, ένα σχολείο, ένα κρατικό νοσοκομείο, ένα ταχυδρομείο, ένας δήμος κ.λπ. Οι οικονομικοί οργανισμοί έχουν δύο κοινά χαρακτηριστικά: Προσφέρουν αγαθά και υπηρεσίες που καλύπτουν τις ανάγκες του ανθρώπου. Εφαρμόζουν κατά το συνδυασμό των συντελεστών της παραγωγής την οικονομική αρχή, δηλαδή επιδιώκουν την επίτευξη του μέγιστου δυνατού αποτελέσματος (παραγωγή, κέρδος), με την ελάχιστη δυνατή θυσία (κεφάλαιο, κόστος). Ορισμός Οικονομικός Οργανισμός είναι ο οργανισμός στα πλαίσια του οποίου συνδυάζονται οι συντελεστές της παραγωγής (φύση, εργασία, κεφάλαιο, επιχειρηματικότητα) με σκοπό την παραγωγή και διάθεση αγαθών ή την παροχή υπηρεσιών, για την ικανοποίηση των αναγκών του ανθρώπου. Σχήμα 2.1.: Οικονομικοί Οργανισμοί και Επιχειρήσεις Μερικοί οργανισμοί δραστηριοποιούνται με στόχο την εξυπηρέτηση του κοινού και ονομάζονται κοινωφελείς οργανισμοί (κρατικό νοσοκομείο, εκπαιδευτικά ιδρύματα), ενώ κάποιοι δραστηριοποιούνται με στόχο το κέρδος και ονομάζονται επιχειρήσεις. Η επιχείρηση είναι ένα υποσύνολο του συνόλου των οικονομικών οργανισμών. 29

31 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 2.2 Η Επιχείρηση Γενικά H επιχείρηση αποτελεί βασική οικονομική μονάδα. Πράγματι, η επιχείρηση παράγει αγαθά και υπηρεσίες με τη συμβολή των συντελεστών παραγωγής (κεφάλαιο, εργασία, έδαφος επιχειρηματικότητα). Ενδεικτικά παραδείγματα επιχειρήσεων είναι: το περίπτερο, το βιβλιοπωλείο, ο αγροτικός συνεταιρισμός, το θέατρο, ο εκδοτικός οργανισμός, η βιοτεχνία ετοίμων ενδυμάτων κ.ά. Ορισμός Επιχείρηση είναι κάθε οικονομικός οργανισμός που επιδιώκει την πραγματοποίηση κέρδους κατά επαναλαμβανόμενο τρόπο. Είναι σημαντική η συμβολή των επιχειρήσεων στην ανάπτυξη της οικονομίας όχι μόνο διότι παράγουν αγαθά και υπηρεσίες, αλλά κυρίως διότι: α) απασχολούν σημαντικό ποσοστό εργατικού δυναμικού και β) αυξάνουν την αυτοαπασχόληση, δηλαδή οι επιχειρηματίες επιθυμούν να είναι οι ίδιοι αφεντικά και να μην δουλεύουν για άλλους. 30

32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Στοιχεία Επιχείρησης Σε κάθε επιχείρηση μπορούμε να διακρίνουμε τα εξής στοιχεία: α) Περιουσιακή αυτοτέλεια. Η περιουσία της επιχείρησης διαχωρίζεται από την προσωπική περιουσία του επιχειρηματία. Η επιχείρηση θεωρείται ότι έχει δική της περιουσία, ανεξάρτητη από την περιουσία των ιδιοκτητών της. Είναι γνωστό π.χ. ότι στον ισολογισμό μιας ατομικής επιχείρησης δεν αναγράφονται εκείνα τα περιουσιακά στοιχεία που ανήκουν προσωπικά στον επιχειρηματία, αλλά μόνο όσα ανήκουν στην επιχείρηση. β) Οργάνωση. Με τον όρο οργάνωση εννοούμε την οργανωμένη προσπάθεια των μελών της επιχείρησης ώστε, να μπορέσει να λειτουργήσει αποτελεσματικά και να επιτύχει το σκοπό της. Για παράδειγμα πρέπει να γίνεται καταμερισμός των εργασιών, κατανομή ευθυνών και αρμοδιοτήτων μεταξύ του προσωπικού και της διεύθυνσης, πάντα ανάλογα με το μέγεθος και το είδος των εργασιών της επιχείρησης. γ) Επιδίωξη του κέρδους. Το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό της επιχείρησης, το οποίο τη διακρίνει από τους άλλους οικονομικούς οργανισμούς, είναι η επιδίωξη του κέρδους. Το κέρδος είναι βασικό κίνητρο και ο κυριότερος στόχος κάθε επιχείρησης για ανάληψη επιχειρηματικής πρωτοβουλίας. δ) Μακροπρόθεσμα η επιχείρηση θα συνεχίζει την πορεία της, μόνο εάν και εφόσον πραγματοποιεί κέρδος. Το κέρδος πρέπει να επαναλαμβάνεται. Το στοιχείο αυτό του ορισμού είναι πολύ σπουδαίο, γιατί η επανάληψη του κέρδους συνδέεται με τη διάρκεια ζωής της επιχείρησης. Αυτό που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη επιχείρηση είναι η μεγάλη διάρκεια ζωής. ε) Ένα άλλο συναφές χαρακτηριστικό της επιχείρησης είναι ο επιχειρηματικός κίνδυνος δηλαδή να μη πραγματοποιήσει κέρδος, αλλά ζημιά. Αν οι ζημιές είναι σημαντικές και συνεχιστούν για μεγάλο χρονικό διάστημα, τότε η επιχείρηση μπορεί να οδηγηθεί ακόμη και στην πτώχευση ή τη διάλυσή της. στ) Η ικανοποίηση των αναγκών των καταναλωτών ή πελατών του τμήματος της αγοράς που έχει επιλέξει να ικανοποιήσει, προσφέροντάς τους προϊόντα ή παρέχοντας τους υπηρεσίες με αμοιβή. Το στοιχείο αυτό αποτελεί βασική προϋπόθεση για να μπορεί η επιχείρηση να επιβιώσει στην αγορά και να έχει επαναλαμβανόμενα κέρδη. 31

33 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 2.3 Η επιχείρηση ως κοινωνική οργάνωση. Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της επιχείρησης, είναι ότι αποτελείται από ανθρώπους. Αποτελεί για το λόγο αυτό, μια κοινωνική πραγματικότητα διότι: Εκφράζει ένα τρόπο συλλογικής δράσης Στο περιβάλλον της αναπτύσσονται κοινωνικές σχέσεις Αποτελεί χώρο σύγκρουσης διαφορετικών συμφερόντων διαφορετικών ομάδων (εργοδότες και εργαζόμενοι). Υπάρχουν σχέσεις εξουσίας. Λειτουργεί σύμφωνα με τυπικούς ή άτυπους κανόνες. Προσφέρει απασχόληση, ικανοποίηση κοινωνικών αναγκών και επηρεάζει με τις ενέργειές της την κοινωνία και γι αυτό πρέπει να αισθάνεται «κοινωνική ευθύνη». Η επιχείρηση συνδέεται με την έννοια της επιχειρηματικότητας για τους εξής λόγους: Πρώτο, συνδυάζει τους συντελεστές της παραγωγής με σκοπό την δημιουργία υλικών αγαθών ή υπηρεσιών. Δεύτερο, εμπεριέχει το στοιχείο της εισαγωγής και εφαρμογής των καινοτομιών. Τρίτο, εμπεριέχει το στοιχείο του επιχειρηματικού κινδύνου (ρίσκου). Τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που παράγονται προορίζονται να διατεθούν σε μια άγνωστη καταναλωτική αγορά, με συνεχείς τεχνολογικές αλλαγές, νέες μεθόδους παραγωγής και νέες μεθόδους συναλλαγών. Επιχειρηματικότητα είναι η ικανότητα που έχουν ορισμένοι άνθρωποι να διαβλέπουν κέρδος σε διάφορες οικονομικές δραστηριότητες και να αναλαμβάνουν να συνδιάσουν 32

34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ και να συντονίσουν τους συντελεστές παραγωγής, με σκοπό τη δημιουργία υλικών αγαθών ή υπηρεσιών. 2.4 Η Κοινωνική ευθύνη της επιχείρησης Η κοινωνική ευθύνη της επιχείρησης είναι οι ευθύνες, και η ευαισθησία που πρέπει να έχει καθώς και και η πολιτική που πρέπει να ακολουθεί σε θέματα που αφορούν το κοινωνικό σύνολο μέσα στο οποίο λειτουργεί. Σέβεται το περιβάλλον και έχει κοινωνικές ευαισθησίες. Οι κυριότερες ευθύνες της επιχείρησης προς την κοινωνία είναι: 1. Η προσφορά αγαθών και υπηρεσιών καλής ποιότητας και σε προσιτές τιμές 2. Καταβολή φόρων στο κράτος ανάλογα με τα κέρδη της 3. Η συμμόρφωσή της προς την ισχύουσα νομοθεσία. 4. Να προσφέρει ίσες ευκαιρίες επαγγελματικής αποκατάστασης σε άτομα με αναπηρίες. 5. Να έχει ένα ενεργό ρόλο στη στήριξη της κοινότητας εντός της οποίας λειτουργεί 6. Η εκτέλεση κοινωνικών έργων για την ευημερία του προσωπικού της και η συμβολή της στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου του κοινωνικού συνόλου. Π.χ. χώρος για κατασκηνώσεις του προσωπικού της, πισίνες, ψυχαγωγικές εκδηλώσεις για το προσωπικό της κ.ά. 7. Η διενέργεια επενδύσεων για την οικονομική ανάπτυξη και ευημερία της χώρας 8. Την οργάνωση της παραγωγικής διαδικασίας με την χρησιμοποίηση τεχνικών που σέβονται και προστατεύουν το περιβάλλον από τις μολύνσεις. Πολλές επιχειρήσεις τοποθετούν ειδικά φίλτρα για να ελέγχουν τους ρύπους ή χρησιμοποιούν τεχνολογία τέτοια, που μειώνει τις εκπομπές αερίων. 9. Παροχές προς το κοινωνικό σύνολο, όπως αιμοδοσίες, ανθρωπιστική βοήθεια, υποστήριξη εράνων κλπ. 2.5 Η επιχείρηση ως θεσμός Η επιχείρηση αποτελεί ένα θεμελειώδη θεσμό, ίσης σπουδαιότητας με τους άλλους θεσμούς, όπως το θεσμό του σχολείου, της δικαιοσύνης, του γάμου, της οικογένειας κλπ. Έχει καθιερωθεί η ύπαρξή της και αποτελεί βασικό πυλώνα της κοινωνίας. Η δομή, η λειτουργία, η ευημερία, η κοινωνική δικαιοσύνη, και η εξέλιξη των κοινωνιών συνδέεται άμεσα με το θεσμό της επιχείρησης. Η ίδρυση, η λειτουργία κάθε επιχείρησης, οι σχέσεις της με το περιβάλλον της (οι υποχρεώσεις της προς την κοινωνία), οι σχέσεις μεταξύ των ενδιαφερομένων ομάδων που συνδέονται με την επιχείρηση (πχ εργαζόμενοι, μέτοχοι, προμηθευτές, δανειστές, πελάτες), ακόμα και η 33

35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ διάλυσή της προσδιορίζονται από το πλαίσιο ρυθμιστικών διατάξεων κάθε κοινωνίας (σύνταγμα, νόμοι). Η επιχείρηση έχει καταστατικό και διαθέτει θεσμική οργάνωση (Γενική Συνέλευση, Διοικητικό Συμβούλιο κλπ). 2.6 Η πολιτιστική διάσταση της επιχείρησης Η κάθε επιχείρηση έχει και την δική της κουλτούρα-φιλοσοφία η οποία και την διακρίνει από τις άλλες επιχειρήσεις. Με τον όρο κουλτούρα εννοούμε ένα σύνολο κοινών παραδοχών, πεποιθήσεων, αξιών, πιστεύω, ιδεών, συμβόλων, εθίμων, κανόνων και προτύπων που διέπουν την συμπεριφορά των ανθρώπων σε ένα οργανισμό ή μια επιχείρηση. Το εμπορικό σήμα, οι καθιερωμένες γιορτές, οι εμπειρίες που πρέπει να εφαρμόζονται, οι τοιχοκολήσεις, τα βραβεία, οι φράσεις που εκφράζουν βασικές αξίες όπως «η coca cola πάει με όλα» κ.ά, αποτελούν στοιχεία της κουλτούρας. μια επιχείρησης ή ενός οργανισμού Η κουλτούρα είναι ένα από τα κυριότερα συστατικά στοιχεία της επιχείρησης, αφού προσδιορίζει σε σημαντικό βαθμό τη δομή και τη λειτουργία της, τις αποφάσεις, τις ατομικές και ομαδικές συμπεριφορές, τις σχέσεις της με το εσωτερικό και εξωτερικό της περιβάλλον, τις στάσεις της ως προς την ποιότητα των προϊόντων της, τις υποχρεώσεις προς τους πελάτες της, τους προμηθευτές της κ.λπ. Ουσιαστικά η κουλτούρα είναι μια φιλοσοφία που δίνει κατεύθυνση στα άτομα και στις ομάδες ώστε να υπάρχει αρμονία και αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ τους στο πλαίσιο της επιχείρησης. Για παράδειγμα, αν σε μια ομάδα ατόμων υπάρχει ως κοινή αξία, η «εμπιστοσύνη» τότε όλα τα μέλη της στηρίζονται σ αυτήν, συμπεριφέρονται με βάση την αξία αυτήν και αποτελεί στοιχείο της κουλτούρας των μελών της ομάδας. Επίσης, θέσεις και αρχές όπως: «η ποιότητα εξασφαλίζει την επιτυχία», ή «ο πελάτης έχει πάντα δίκαιο», 34

36 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ή «το δικαίωμα της προτίμησης του πελάτη είναι απόλυτα σεβαστό» κ.ά., αν τηρούνται με συνέπεια, μπορεί να αποτελούν στοιχεία της κουλτούρας μιας επιχείρησης. 2.7 Η επιχείρηση ως Σύστημα. Όπως κάθε κοινωνική οργάνωση, έτσι και η επιχείρηση αποτελεί ένα σύστημα και μπορεί να μελετηθεί μέσω της συστημικής προσέγγισης. Η επιχείρηση ως σύστημα Λαμβάνει από το περιβάλλον εισροές. Επεξεργάζεται μετασχηματίζει τις εισροές. Δίνει στο περιβάλλον τις εκροές. Έχει σύνορα. Προσαρμόζεται με το περιβάλλον της μέσω του μηχανισμού ανατροφοδότησης /ελέγχου. 2.8 Προύποθέσεις επιβίωσης και επιτυχίας της επιχείρησης Μια επιχείρηση για να μπορέσει να σταθεί στην αγορά και να επιβιώσει έναντι του σκληρού ανταγωνισμού θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη τους τέσσερεις συντελεστές της παραγωγής (επιχειρηματικότητα, κεφάλαιο, εργασία και πρώτες ύλες) σε σχέση με το εξωτερικό περιβάλλον και τον χρόνο λειτουργίας. Ξεκινώντας με την ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΙΔΕΑ, ο κάθε επίδοξος επιχειρηματίας θα πρέπει να μελετήσει πολύ καλά την υποψήφια αγορά, εντός της οποίας θα λειτουργήσει. Επιχειρηματική ιδέα είναι η εισαγωγή ενός νέου προϊόντος, η παραγωγή ενός νέου προϊόντος από την τροποποίηση ενός παλαιότερου, ή η δημιουργία υπηρεσιών ή προϊόντων που ικανοποιούν ανθρώπινες ανάγκες. Πολλές φορές η εισαγωγή μιας νέας ιδέας ή ενός νέου προϊόντος, προσκρούει σε κοινωνικές αξίες, οι θεσμούς και καταλήγει σε αποτυχία. 35

37 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Παραδείγματα: Ανάπτυξη νέου αγαθού ή υπηρεσίας που επιτυγχάνεται από την επιχείρηση όπως η ιδέα για ψωμί χωρίς κόρα που υλοποιείται από μια βιομηχανία ψωμιού. Η δημιουργία νέων αυτοκόλλητων σημειωμάτων (post-it), που επικολλούνται σε φακέλους, επιστολές, ή βιβλία και χρησιμοποιούνται σαν σελιδοδείκτες. Ένα φαρμακείο παρόλο που δεν είναι καινοτόμος επιχειρηματική δραστηριότητα, και ανοίγει σε μια περιοχή με λίγους κατοίκους, όπου ήδη λειτουργεί ένα άλλο φαρμακείο που εξυπηρετεί τις ανάγκες των κατοίκων, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να αποτύχει. Αν όμως ανοίξει σε περιοχή που δεν υπάρχει άλλο φαρμακείο, και προσφέρει προϊόντα και υπηρεσίες της συγκεκριμένης περιοχής, τότε σίγουρα η επιχειρηματική ιδέα θα πετύχει. Η δυνατότητα υλοποίησης μιας ιδέας, εξαρτάται από την αντιμετώπιση όλων των δυνατών προβλημάτων που τυχόν να εμφανιστούν, όπως η δυνατότητα εξεύρεσης και εξασφάλισης του απαιτούμενου κεφαλαίου (δάνεια από την τράπεζα ή χρηματοδότηση από οργανισμούς), η δυνατότητα εξεύρεσης εργατικού δυναμικού με τις απαιτούμενες γνώσεις και επαγγελματικές ικανότητες και το κόστος αυτού του δυναμικού και η εξασφάλιση των απαραίτητων πρώτων υλών στη ζητούμενη ποιότητα και ποσότητα, σε συγκεκριμένο χρόνο και σε επιτρεπτό κόστος. 2.9 Η επιχείρηση και το περιβάλλον της Οι παράγοντες που αποτελούν το περιβάλλον της επιχείρησης διακρίνονται στους παράγοντες τόσο του ειδικού (εσωτερικού) περιβάλλοντος, όσο και του γενικού (εξωτερικού) περιβάλλοντος. 36

38 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Ειδικό εσωτερικό περιβάλλον περιλαμβάνει: τους πελάτες και τους καταναλωτές τους προμηθευτές υλικών ή υπηρεσιών τους εργαζόμενους και τη συνδικαλιστική τους ένωση την κουλτούρα της επιχείρησης τους πιστωτές, χρηματοδότες, μετόχους τις άλλες επιχειρήσεις που συνεργάζονται ή ανταγωνίζονται την επιχείρηση Γενικό εξωτερικό περιβάλλον περιλαμβάνει : Το οικονομικό περιβάλλον: Οι ρυθμοί ανάπτυξης της οικονομίας της χώρας, το φορολογικό σύστημα της χώρας, οι διεθνείς οικονομικές σχέσεις μεταξύ των κρατών, οι τρόποι εξεύρεσης κεφαλαίων της επιχείρησης, κ.λπ. Το νομικό περιβάλλον: Οι νόμοι σύμφωνα με τους οποίους λειτουργεί η επιχείρηση. Οι νόμοι αυτοί ορίζουν τις σχέσεις της επιχείρησης με τους δανειστές της, τις εργασιακές σχέσεις των εργαζομένων της, τον τρόπο εκτελωνισμού των προϊόντων που εισάγει ή εξάγει κλπ. και γενικότερα, το θεσμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορεί νόμιμα να λειτουργήσει η επιχείρηση. Το κοινωνικό περιβάλλον: Περιλαμβάνει την κοινωνική οργάνωση της χώρας μέσα στην οποία είναι ενταγμένες όλες οι κοινωνικές ομάδες οι οποίες επιδρούν στην λειτουργία και την εξέλιξή της και επηρεάζεται άμεσα η παραγωγή και η διανομή του προϊόντος της. Παραδείγματα του κοινωνικού περιβάλλοντος είναι η επιπλέον ασφάλιση που παρέχουν κάποιες εταιρείες στα στελέχη τους, η πρόνοια, η δια βίου μάθηση η αξία του πτυχίου κ.α. 37

39 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Το τεχνολογικό περιβάλλον: Η αναπτυγμένη τεχνολογία και η αυτοματοποίηση της παραγωγής επηρεάζουν την απόδοση της επιχείρησης. Μια επιχείρηση αδυνατεί να αντιμετωπίσει τους ανταγωνιστές της, όταν χρησιμοποιεί παλιά τεχνολογία και ξεπερασμένες τεχνικές παραγωγής. Το πολιτισμικό περιβάλλον: Τα ήθη και τα έθιμα, τις παραδόσεις, τη θρησκεία του λαού μιας χώρας και που επηρεάζουν την επιχείρηση. Χαρακτηριστικά παραδείγματα του πολιτισμικού περιβάλλοντος αποτελούν διάφορες κινηματογραφικές ταινίες, για τις οποίες γράφονται οι χειρότερες κριτικές και δημιουργούν αντιδράσεις, όταν το περιεχόμενο τους δεν συμφωνεί με το σύστημα αξιών της τοπικής κοινωνίας στην οποία προβάλλονται. Το πολιτικό περιβάλλον: Η εισοδηματική, και νομισματική πολιτική του κράτους καθώς και οι κυβερνητικές αποφάσεις που επηρεάζουν την επιχείρηση. Παραδείγματα του πολιτικού περιβάλλοντος για την εκπαίδευση είναι η μονιμότητα των καθηγητών ή ο θεσμός των ωρομισθίων καθηγητών. Για τις επιχειρήσεις είναι ο συνδικαλισμός των υπαλλήλων και για τις πετρελαϊκές εταιρείες η υπαγόρευση (embargo) του διακίνησης του πετρελαίου. Το οικολογικό περιβάλλον: Η επιχείρηση πρέπει να σέβεται το περιβάλλον, να κάνει ανακύκλωση, να χρησιμοποιεί φίλτρα για μολύνεις και να μη δημιουργεί προβλήματα στο περιβάλλον με την αλόγιστη εκμετάλλευση του και τη ρύπανσή του. Το περιβάλλον με τη σειρά του (ξηρασία, μολυσμένες θάλασσες κ.λπ) μπορεί να επηρεάσει τις εργασίες και την αποδοση της επιχείρησης. 38

40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Σχήμα 2.9 Το περιβάλλον της Επιχείρησης 2.10 Οργανόγραμμα επιχείρησης To οργανόγραμμα, το οποίο εκφράζεται με το κλασσικό σχήμα της Διοικητικής Πυραμίδας, είναι η γραφική απεικόνιση των διαφόρων τμημάτων μιας επιχείρησης, και περιγράφει τις σχέσεις εξουσίας και συνεργασίας που διαμορφώνονται μεταξύ των εργαζομένων κατά την διάρκεια της λειτουργίας της.. Το οργανόγραμμα ανάλογα με την δομή του (πολλά ή λίγα επίπεδα, διαπλατυσμένο ή μη) εκφράζει τις δυνατότητες που έχει η διοίκηση να παίρνει αποφάσεις με το προσωπικό της ή όχι. ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ ΤΜΞΜΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑ ΑΓΟΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΩΛΗΣΕΩΝ Το Οργανόγραμμα εξαρτάται από: - Το ποσό ευθύνης και εξουσίας το οποίο η διοίκηση της επιχείρησης επιθυμεί να μοιραστεί ανάμεσα στο προσωπικό ( Δημοκρατικό ή Συγκεντρωτικό) - Το είδος των εργασιών της επιχείρησης - Το μέγεθος της επιχείρησης και τον αριθμό του προσωπικού - Τον τεχνικό εξοπλισμό - Τις ειδικές ανάγκες κάθε επιχείρησης σε εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό, σε υποδομή, σε χρηματοδότηση κ.λπ. 39

41 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 2.11 Διακρίσεις επιχειρήσεων Διάκριση επιχειρήσεων ανάλογα με τη μορφή ιδιοκτησίας Ανάλογα με τον ιδρυτή και τον ιδιοκτήτη τους, οι επιχειρήσεις διακρίνονται σε ιδιωτικές, δημόσιες και μικτές επιχειρήσεις. Α. Ιδιωτικές επιχειρήσεις είναι εκείνες που ανήκουν εξολοκλήρου σε ιδιώτες. Αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό των επιχειρηματικών μονάδων σε όλες τις χώρες του κόσμου. Αντικειμενικός σκοπός όλων των ιδιωτικών επιχειρήσεων είναι η πραγματοποίηση του μέγιστου κέρδους. Για τον λόγο αυτό, οι ιδιωτικές επιχειρήσεις θεωρούνται κερδοσκοπικές οικονομικές μονάδες. Β. Δημόσιες επιχειρήσεις είναι εκείνες που ανήκουν εξ ολοκλήρου στο κράτος ή σε άλλους δημόσιους οργανισμούς.π.χ. Κυπριακά Ταχυδρομεία, Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου, Αρχή Λιμένων Κύπρου, Αρχή Τηλεπικοινωνιών Κύπρου, Αρχή Υδατοπρομήθειας Κύπρου, Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδος Α.Ε., Ελληνικά Ταχυδρομεία Γ. Μικτές επιχειρήσεις είναι εκείνες στις οποίες συμμετέχει τόσο το κράτος, όσο και ιδιώτες π.χ. Δασικές Βιομηχανίες Κύπρου Λτδ. Μια άλλη διάκριση που θα μπορούσε να γίνει σχετικά με τη μορφή ιδιοκτησίας είναι σε εθνικές και σε ξένες ή πολυεθνικές επιχειρήσεις. Εθνικές είναι οι επιχειρήσεις που αναπτύσσουν τις δραστηριότητές μόνο σε μια χώρα. Πολυεθνικές είναι οι επιχειρήσεις που επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους σε πολλές χώρες του κόσμου. Τέτοιες επιχειρήσεις είναι τα τραπεζικά ιδρύματα, οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας, οι αλυσίδες ταχυφαγίας (fast food), τα μεγάλα λογιστικά γραφεία κ.λπ. Οι επιχειρήσεις αυτές αξιοποιούν με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο τους συντελεστές της παραγωγής, μεταφέρουν τεχνολογία και τεχνογνωσία και προσφέρουν απασχόληση στις χώρες εγκατάστασης. Διαθέτουν μεγάλα κεφάλαια και υψηλή τεχνολογία με αποτέλεσμα να πετυχαίνουν μεγάλο ογκο παραγωγής με πολύ χαμηλό κόστος (οικονομίες κλίμακας). 40

42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Διάκριση επιχειρήσεων ανάλογα με τη νομική τους μορφή Ανάλογα με τη νομική τους μορφή, οι επιχειρήσεις, διακρίνονται σε ατομικές και εταιρικές. Α. Ατομικές Επιχειρήσεις Η ατομική επιχείρηση συνδέεται με το πρόσωπο του ιδιοκτήτη και, αν δε μεταβιβαστεί σε κάποιο άλλο πρόσωπο, παύει να υπάρχει με τη συνταξιοδότητη ή τον θάνατο του ιδιοκτήτη της. Τις ατομικές επιχειρήσεις τις συναντούμε στο λιανεμπόριο, στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις κ.λπ. και είναι συνήθως μικρές επιχειρήσεις οικογενειακού χαρακτήρα. Β. Εταιρικές επιχειρήσεις Οι εταιρικές επιχειρήσεις είναι οικονομικές μονάδες με ιδιοκτήτες δύο τουλάχιστον άτομα ή νομικά πρόσωπα π.χ. τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες, λογιστικά γραφεία, συνεταιρισμοί κ.λπ. Οι εταιρικές επιχειρήσεις επιδιώκουν με τη συνεργασία τους την επίτευξη των καλύτερων δυνατών αποτελεσμάτων. Ο συνεταιρισμός είναι εταιρεία, που έχει σαν σκοπό την προαγωγή της ιδιωτικής οικονομίας του κάθε μέλους. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η συνεργασία μεταξύ όλων των μελών για τη σωστή λειτουργία του συνεταιρισμού. Συνηθέστεροι συνεταιρισμοί είναι οι γεωργικοί, οι προμηθευτικοί, οι καταναλωτικοί, οι οικοδομικοί, όπου ομάδες ατόμων συνεταιρίζονται για την προμήθεια πρώτων υλών για τις επιχειρήσεις τους (σπόροι, λιπάσματα)ή καταναλωτικών ειδών σε καλύτερες τιμές και με ευκολίες πληρωμής ή επιδοτήσεις από το κράτος ή εκτάσεων γής για ανέγερση κατοικιών κ.λπ. Διάκριση επιχειρήσεων ανάλογα με το αντικείμενο απασχόλησης Ατομικές επιχειρήσεις είναι αυτές των οποίων ο ιδρυτής και ιδιοκτήτης είναι ένα μόνο άτομο ο επιχειρηματίας, ο οποίος είναι υπεύθυνος με όλη του την περιουσία για τα χρέη και τις υποχρεώσεις που δημιουργούνται από την άσκηση της επιχειρηματικής του δραστηριότητας Α. Στον Πρωτογενή Τομέα Παραγωγής ανήκουν οι επιχειρήσεις των οποίων το αντικείμενο παραγωγής των προϊόντων σχετίζεται με τη φύση (έδαφος, υπέδαφος). Οι πιο σημαντικές είναι οι γεωργικές, οι κτηνοτροφικές, οι αλιευτικές, οι δακοκομικές, οι μεταλλευτικές, οι μελισσοκομικές και διάφορες άλλες. Β. Στο Δευτερογενή Τομέα Παραγωγής ανήκουν επιχειρήσεις που ασχολούνται με τη μεταποίηση. Δηλαδή όλες οι βιοτεχνικές και βιομηχανικές μονάδες παραγωγής. Περιλαμβάνονται επιχειρήσεις που κατασκευάζουν βιομηχανικά προίόντα, τα οποία 41

43 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ χρησιμοποιούνται ως πρώτες ύλες για άλλες βιομηχανίες (ενδιάμεσα προϊόντα) και προϊόντα που φτάνουν απευθείας στον καταναλωτή (τελικά προϊοντα). Γ. Στον Τριτογενή Τομέα Παραγωγής ανήκουν όλες οι επιχειρήσεις και οργανισμοί του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που επιδιώκουν την εξυπηρέτηση του καταναλωτικού κοινού με την παροχή υπηρεσιών. Έτσι στον τομέα αυτό αναφέρονται δραστηριότητες, όπως: Εμπόριο (λιανικό ή χονδρικό εμπόριο, εισαγωγικο ή εξαγωγικό εμπόριο). Μεταφορές, συγκοινωνίες, επικοινωνίες. Τραπεζικές και ασφαλιστικές υπηρεσίες. Υπηρεσίες υγείας (νοσοκομεία, ιδιωτικές κλινικές). Υπηρεσίες εκπαίδευσης (δημόσια και ιδιωτικά σχολεία). Υπηρεσίες θεάματος (θέατρα, κινηματογράφος, κέντρα διασκέδασης). Τουρισμός (ξενοδοχεία, γραφεία τουρισμού). Συμβουλευτικές υπηρεσίες παροχής νομικών και οικονομοτεχνικών συμβουλών. Διάκριση επιχειρήσεων ανάλογα με το μέγεθος Ανάλογα με το μέγεθος, οι επιχειρήσεις διακρίνονται σε μικρές, μεσαίες και μεγάλες. Για τη διάκριση των επιχειρήσεων ως προς το μέγεθος χρησιμοποιήθηκαν πολλά κριτήρια, όπως ο αριθμός των εργαζομένων, το ύψος των απασχολούμενων κεφαλαίων, το ύψος των συνολικών πωλήσεων κ.ά. Το επικρατέστερο κριτήριο από αυτά είναι ο αριθμός των εργαζομένων. Οι επιχειρήσεις χαρακτηρίζονται ως μικρές όταν απασχολούν έως 20 άτομα, μεσαίες όταν απασχολούν από 20 έως 100 άτομα και μεγάλες όταν απασχολούν πάνω από 100 άτομα. Η κατάταξη αυτή είναι μεταβαλλόμενη. Στην Ελλάδα συνηθίζεται να ονομάζουμε και μικρομεσαίες τις επιχειρήσεις που δεν ξεπερνούν τα 50 άτομα. Ο αριθμός αυτός είναι μεγαλύτερος για άλλες χώρες τις Ε.Ε. που συνήθως επιχειρήσεις με 200 εργαζόμενους χαρακτηρίζονται ως μικρομεσαίες. 42

44 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Ανακεφαλαίωση 1. Επιχείρηση είναι κάθε οικονομικός οργανισμός που επιδιώκει την πραγματοποίηση κέρδους κατά επαναλαμβανόμενο τρόπο. 2. Σε κάθε επιχείρηση διακρίνουμε τα εξής στοιχεία: την περιουσιακή αυτοτέλεια, την οργάνωση, την επιδίωξη κέρδους, το επαναλαμβανόμενο κέρδος, τον επιχειρηματικό κίνδυνο, την προσφορά προίόντων ή παροχή υπηρεσιών με σκοπό την ικανοποίηση των αναγκών των καταναλωτών. 3. Η επιχείρηση ως κοινωνική οργάνωση αποτελεί μια κοινωνική πραγματικότητα, αφού αποτελείται από ανθρώπους. 4. Η επιχείρηση συνδέεται με την έννοια της επιχειρηματικότητας. 5. Η επιχείρηση πρέπει να σέβεται το περιβάλλον και να έχει κοινωνικές ευαισθησίες. 6. Η επιχείρηση αποτελεί ένα θεμελειώδη θεσμό, ίσης σπουδαιότητας με το θεσμό του σχολείου, της δικαιοσύνης, της οικογένειας, του γάμου κ.λπ. 7. Η κάθε επιχείρηση έχει και την δική της κουλτούρα η οποία και την διακρίνει από τις άλλες επιχειρήσεις. Με τον όρο κουλτούρα εννοούμε ένα σύνολο κοινών παραδοχών, πεποιθήσεων, αξιών, πιστεύω, ιδεών, συμβόλων, εθίμων, κανόνων που διέπουν την συμπεριφορά των ανθρώπων σε ένα οργανισμό ή μια επιχείρηση. 8. Η επιχείρηση αποτελεί ένα σύστημα και μπορεί να μελετηθεί μέω της συστημικής προσέγγισης. 9. Το περιβάλλον της επιχείρησης περιλαμβάνει δυο μεγάλες κατηγορίες: το εσωτερικό και το εξωτερικό. Το εσωτερικό περιβάλλον περιλαμβάνει οτιδήποτε υπάρχει και γίνεται μέσα στην επιχείρηση. Το εξωτερικό περιβάλλον σχετίζεται με οτιδήποτε συμβαίνει στο ευρύτερο περιβάλλον της επιχείρησης, από το οποίο επηρεάζεται άμεσα. 10. Το Οργανόγραμμα απεικονίζει τα διάφορα τμήματα της επιχείρησης, όπως και τις σχέσεις που διαμορφώνονται μεταξύ τους, κατά την διάρκεια της λειτουργίας της. 11. Οι επιχειρήσεις ανάλογα με τη μορφή ιδιοκτησίας διακρίνονται σε Ιδιωτικές, Δημόσιες και Μικτές. Πολυεθνικές είναι οι επιχειρήσεις που επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους σε πολλές χώρες του κόσμου 12. Ανάλογα με τη νομική τους μορφή, οι επιχειρήσεις διακρίνονται σε ατομικές και εταιρείες. 13. Ανάλογα με τη φύση των προϊόντων και υπηρεσιών που παράγουν και προσφέρουν ταξινομούνται στον πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή τομέα παραγωγής. 14. Ανάλογα με το μέγεθος, οι επιχειρήσεις διακρίνονται σε μικρές, μεσαίες και μεγάλες. 43

45 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Ερωτήσεις 1. Να δώσετε την έννοια του οικονομικού οργανισμού. 2. Να αναφέρετε τα δύο κοινά χαρακτηριστικά των οικονομικών οργανισμών. 3. Να εξηγήσετε τι είναι η επιχείρηση και να αναφέρετε παραδείγματα επιχειρήσεων. 4. Να εξηγήσετε γιατί είναι σημαντική η συμβολή των επιχειρήσεων στην ανάπτυξη της οικονομίας. 5. Να δώσετε παραδείγματα, με τα οποία να εξηγείτε τρία στοιχεία της επιχείρησης που την ξεχωρίζουν από τους άλλους οικονομικούς οργανισμούς. 6. Να αναφέρετε τέσσερεις λόγους που δικαιολογούν την άποψη ότι η επιχείρηση είναι κοινωνική οργάνωση. 7. «Μια από τις κοινωνικές ευθύνες της επιχείρησης είναι ο σεβασμός του φυσικού περιβάλλοντος και αποφυγή της μόλυνσής του». Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με αυτή την άποψη. 8. Να συμπληρωθούν τα κενά στις πιο κάτω φράσεις: Η επιχείρηση αποτελεί ένα θεσμό, ίσης. με τους άλλους θεσμούς όπως Η κουλτούρα είναι ένα από τα κυριότερα..... της επιχείρησης αφού προσδιορίζει σε σημαντικό βαθμό τη δομή και τη. της, τις., τις. και συμπεριφορές, τις σχέσεις της με το εσωτερικό και εξωτερικό της περιβάλλον, τις στάσεις της ως προς την των προϊόντων της, τις υποχρεώσεις προς τους. της, τους..,το.. 9. Σημειώστε με κύκλο την απάντηση που ταιριάζει: Η επιχείρηση ως σύστημα : α. Λαμβάνει από το περιβάλλον τις εισροές β. Προσαρμόζεται στο περιβάλλον της μέσω του μηχανισμού ελέγχου ανατροφοδότησης γ. Εμφανίζει στο εσωτερικό της σχέσεις εξουσίας δ. Το (α) και το (γ) μαζί ε. Το (α) και το (β) μαζί 44

46 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Η έννοια της επιχειρηματικότητας:σημαίνει τον συνδυασμό των συντελεστών παραγωγής με σκοπό την: α. Δημιουργία υλικών αγαθών ή πλούτου β. Εμπεριέχει το στοιχείο της εισαγωγής και εφαρμογής καινοτομιών γ. Εμπεριέχει το στοιχείο του κινδύνου που συνεπάγεται κάθε επιχειρούμενος συνδυασμός των συντελεστών της παραγωγής δ. Όλα τα παραπάνω Το Δημόσιο Λύκειο είναι: α. Επιχείρηση β. Εξαρτάται από τον μηχανισμό της αγοράς γ. Αναπτύσσει το στοιχείο του κινδύνου δ. Παράγει και προσφέρει υπηρεσίες Στο ειδικό περιβάλλον της επιχείρησης εντάσσονται: α. Οι προμηθευτές της β. Οι οικολογικές οργανώσεις γ. Εισοδηματική και νομισματική πολιτική δ. Τα ερευνητικά ιδρύματα ε. Οι επιχειρήσεις που συνεργάζονται ή ανταγωνίζονται την επιχείρηση 10. Να σχεδιάσετε το οργανόγραμμα του σχολείου σας. 11. Εξηγείστε γιατί ένα δημόσιο σχολείο δεν είναι επιχείρηση ενώ ένα ιδιωτικό είναι. 12. Αντιστοιχίστε τα στοιχεία της αριστερής στήλης με τα στοιχεία της δεξιάς 1. Επιχείρηση α. Ανήκουν τόσο στο κράτος, όσο και σε ιδιώτες 2. Μη κερδοσκοπικές επιχειρήσεις β. Οικονομική μονάδα που παράγει προϊόντα και υπηρεσίες, συνδυάζοντας κατάλληλα τους συντελεστές της παραγωγής 3. Μικτές επιχειρήσεις γ. Αποβλέπουν στην προσφορά υπηρεσιών χωρίς την επίτευξη οικονομικού οφέλους 45

47 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 - ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ 3.1 Έννοια και φύση της παραγωγής 3.2 Λειτουργίες της Διοίκησης της παραγωγής 3.3 Διοίκηση παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών 3.4 Σχεδιασμός προϊόντων και υπηρεσιών 46

48 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 - ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Στο τέλος του κεφαλαίου θα πρέπει να είστε σε θέση: Να διατυπώνετε την έννοια της παραγωγής και να γνωρίζετε τη χρησιμότητά της. Να γνωρίζετε τα βασικά στοιχεία που συνιστούν την έννοια της παραγωγής. Να εξηγείτε το σύστημα της παραγωγής και να αναφέρετε παραδείγματα της παραγωγικής διαδικασίας. Να γνωρίζετε και να εξηγείτε τις λειτουργίες της διοίκησης παραγωγής. Να κατανοείτε και να αναπτύσσετε τις δραστηριότητες του σχεδιασμού και της λειτουργίας της παραγωγής. Να εξηγείτε τη σημασία της διοίκησης παραγωγής από οικονομικής, κοινωνικής και οικολογικής άποψης. Να αντιλαμβάνεστε τη σημασία του σχεδιασμού των προϊόντων και των υπηρεσιών για τις επιχειρήσεις. 47

49 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 - ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ 3.1. Έννοια και φύση της παραγωγής Παραγωγή είναι η διαδικασία, με την οποία οι παραγωγικοί συντελεστές (εργασία, φύση, κεφάλαιο και επιχειρηματικότητα) μετατρέπονται σε υλικά αγαθά ή υπηρεσίες, τα οποία είναι χρήσιμα για την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών. Η λειτουργία της παραγωγής έχει μεγάλη σημασία, διότι δημιουργεί χρησιμότητα (πρόσθετη αξία) ή αυξάνει την υπάρχουσα χρησιμότητα των αγαθών και υπηρεσιών για τον καταναλωτή. Συνθήκες περιβάλλοντος, ευκαιρίες, απειλές Διοίκηση παραγωγής Εισροές, ανθρώπινο δυναμικό, υλικά, ενέργεια, κεφάλαιο Παραγωγική διαδικασία Πληροφορίες προϊόντα υπηρεσίες Σχήμα 3.1 Το σύστημα της παραγωγής Στο παραπάνω σχήμα παρατηρούμε ότι μέσω της παραγωγικής διαδικασίας, η επιχείρηση μετατρέπει τις εισροές (ανθρώπινο δυναμικό, πρώτες ύλες, ενέργεια, γνώσεις, κεφάλαιο) σε εκροές (προϊόντα, υπηρεσίες, πληροφορίες). Αυτό επιτυγχάνεται με τον κατάλληλο συνδιασμό των παραγωγικών συντελεστών. Ως παραγωγική διαδικασία μπορεί να θεωρηθεί η μετατροπή των κορμών των δέντρων σε πλάκες ξύλου κατάλληλες για επεξεργασία από τον ξυλουργό, η μετατροπή του σιδήρου και των άλλων υλών σε έτοιμο προϊόν (π.χ. μεταλλική ντουλάπα, λέβητας, αυτοκίνητο), η μετατροπή των καταθέσεων σε δάνεια, οι διαδικασίες που ακολουθούνται σε ένα σχολείο ή σε ένα νοσοκομείο, ώστε να παραχθούν οι αντίστοιχες υπηρεσίες κ.λπ. 48

50 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 - ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Ο ρόλος της Διοίκησης παραγωγής είναι καθοριστικής σημασίας για τη λειτουργία του συστήματος της παραγωγής. Όταν πρόκειται να παραχθεί ένα προϊόν ή μία υπηρεσία, η Διοίκηση παραγωγής λαμβάνει υπόψη τις πληροφορίες που δέχεται από το περιβάλλον (προτιμήσεις καταναλωτών, οικονομική κατάσταση των ανταγωνιστών, φορολογικό σύστημα κ.ά.) και τις συνδυάζει με τις υπάρχουσες παραγωγικές δυνατότητες, για να παράγει το κατάλληλο προϊόν στην κατάλληλη ποσότητα και ποιότητα, ώστε να πετύχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Αν το αποτέλεσμα είναι επιτυχές, η επιχείρηση θεωρείται βιώσιμη και συνεχίζεται η ανάπτυξή της, διαφορετικά κάνει τις απαραίτητες διορθωτικές κινήσεις, για να βελτιώσει το παραγωγικό της αποτέλεσμα. 3.2 Λειτουργίες της Διοίκησης της παραγωγής Διοίκηση παραγωγής είναι οι δραστηριότητες: του σχεδιασμού του προγραμματισμού της οργάνωσης και του ελέγχου της παραγωγικής διαδικασίας με την οποία, οι εισροές μετατρέπονται σε έτοιμα προίόντα ή υπηρεσίες. Αντικειμενικοί σκοποί της Διοίκησης παραγωγής είναι αρχικά ο σχεδιασμός και έπειτα η λειτουργία των συστημάτων παραγωγής. Ο σχεδιασμός του συστήματος παραγωγής που περιλαμβάνει την επιλογή των πρώτων υλών, των μηχανημάτων, της εργασίας, την κοστολόγηση των μέσων παραγωγής, μπορεί 49

51 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 - ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ να λειτουργήσει αποτελεσματικά μόνο αν συνυπάρχει με ένα κατάλληλο πρόγραμμα ή μία οργάνωση. Η λειτουργία της παραγωγής περιλαμβάνει ενέργειες που αφορούν κυρίως: - την τοποθεσία του εργοστασίου και τη διάταξη των χώρων - το σχεδιασμό της παραγωγής - τον προγραμματισμό παραγωγής - τη διασφάλιση ποιότητας - την αποθήκευση των προϊόντων - τη συντήρηση και την αντικατάσταση του μηχανολογικού εξοπλισμού και των εγκαταστάσεων παραγωγής - τις προμήθειες. - Τοποθεσία εργοστασίου και διάταξη χώρων Σχεδιασμός της παραγωγής Προγραμματιισμός Επιμέρους λειτουργίες της παραγωγής Εξασφάλιση της ποιότητας και έλεγχος της παραγωγής Αποθήκευση Συντήρηση και αντικάτάσταση του μηχανολογικού εξοπλισμού και των εγκαταστάσεων παραγωγής Προμήθειες 50

52 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 - ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Οι παραπάνω ενέργειες αναπτύσσονται κυρίως σε μεγάλες βιομηχανικές επιχειρήσεις. Στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, επειδή η επιχειρηματική τους δραστηριότητα αναπτύσσεται σε μικρότερο βαθμό, οι συγκεκριμένες δραστηριότητες δεν εμφανίζονται σε όλη τους την έκταση. Τοποθεσία εργοστασίου και διάταξη χώρων Επιλογή του τόπου εγκατάστασης της επιχείρησης σε συνεργασία με τις λειτουργίες των άλλων τμημάτων της επιχείρησης. Κατάλληλη αξιοποίηση του χώρου παραγωγής, ώστε να διευκολύνεται η ροή της παραγωγικής διαδικασίας και επομένως να μειώνεται το αντίστοιχο κόστος και να διασφαλίζονται οι εργαζόμενοι από τα ατυχήματα. Καταγραφή του εξοπλισμού που υπάρχει (μηχανήματα και άλλες συσκευές) σε ειδικό πρόγραμμα στον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Περιγράφονται αναλυτικά τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα κάθε μηχανήματος ή συσκευής, όπως ο κατασκευαστής, το έτος προμήθειας, οι τεχνικές προδιαγραφές, οι ημερομηνίες συντήρησης, οι συστάσεις για την ασφάλεια και την προστασία των εργαζομένων. Σχεδιασμός της παραγωγής Ο σχεδιασμός της παραγωγής έχει στόχο την επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος και προσδιορίζει: τις προδιαγραφές των προϊόντων ή των υπηρεσιών που θα παραχθούν. την κοστολόγηση των προϊόντων ή των υπηρεσιών. την απαραίτητη τεχνογνωσία. 51

53 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 - ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ τον κατάλληλο μηχανολογικό εξοπλισμό που θα χρησιμοποιηθεί. τις γνώσεις και τις ικανότητες των ανθρώπων της παραγωγής. Με τον σχεδιασμό της παραγωγής εξετάζεται: Tι προϊόν ή υπηρεσία πρέπει να παραχθεί. Ποια είναι τα κατάλληλα μηχανήματα και ο απαραίτητος εξοπλισμός, που θα χρησιμοποιηθούν. Το κόστος του προϊόντος ή της υπηρεσίας που θα παραχθεί. Ποιες εγκαταστάσεις εξυπηρετούν καλύτερα την παραγωγική διαδικασία. Ποια προσόντα απαιτούνται για το προσωπικό, που θα απασχοληθεί. Πώς θα προσαρμοστούν κατάλληλα οι εργαζόμενοι στην παραγωγική διαδικασία. Προγραμματισμός Προηγείται της παραγωγής και έχει σχέση με τον σχεδιασμό. Διακρίνεται σε: Βραχυπρόθεσμο, που αφορά την άμεση παραγωγή αγαθών. Μακροπρόθεσμο, που αφορά την απόκτηση των μέσων παραγωγής με σκοπό τη μελλοντική παραγωγή. Βραχυπρόθεσμος προγραμματισμός Ο βραχυπρόθεσμος προγραμματισμός γίνεται συνήθως για χρονικό διάστημα ενός μηνός. Βασικός στόχος αυτού του προγραμματισμού είναι ο καθορισμός χρονοδιαγραμμάτων για την εκτέλεση των παραγγελιών ή για την παραγωγή. Μέσα από αυτά τα χρονοδιαγράμματα καθορίζεται η ημερομηνία κάθε σταδίου της παραγωγής αγαθών. Μακροπρόθεσμος προγραμματισμός Όσον αφορά το μακροπρόθεσμο προγραμματισμό δεν υπάρχει σαφής καθορισμός για τη χρονική διάρκειά του. Γίνεται σχεδιασμός για νέες κτιριακές εγκαταστάσεις ή για καινούριο μηχανικό εξοπλισμό, για την κατασκευή, την εγκατάσταση και τη δοκιμαστική λειτουργία τους. Λαμβάνεται υπόψη η παραγωγική δυνατότητα της επιχείρησης καθώς επίσης συνυπολογίζονται το κόστος για τη φύλαξη των αποθεμάτων κ.ά. 52

54 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 - ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Εξασφάλιση Ποιότητας και Έλεγχος της Παραγωγής Ο έλεγχος της παραγωγής έχει στόχο την ικανοποιητική λειτουργία της παραγωγής, σύμφωνα με τον προγραμματισμό που έχει γίνει. Πραγματοποιείται σε όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας, δηλαδή κατά την έναρξη, την εξέλιξη και την ολοκλήρωση των εργασιών. Διακρίνεται σε ποιοτικό, ποσοτικό, κόστους και αποθεμάτων. Ο ποιοτικός έλεγχος πραγματοποιείται για να διαπιστωθεί αν η παραγωγή του προϊόντος γίνεται σύμφωνα με τις προδιαγραφές που έχουν τεθεί ή αν υπάρχουν αποκλίσεις. Αν κατά τη διάρκεια του ελέγχου παρατηρηθούν αποκλίσεις από τις αρχικές προδιαγραφές, τότε πραγματοποιούνται βελτιωτικές κινήσεις στην παραγωγική διαδικασία με στόχο τη διόρθωση των σφαλμάτων. Ο ποσοτικός έλεγχος πραγματοποιείται για να διαπιστωθεί αν παράγονται οι σωστές ποσότητες προϊόντων στα χρονικά διαστήματα που έχουν τεθεί σύμφωνα με τον προγραμματισμό. Ο έλεγχος του κόστους παραγωγής πραγματοποιείται για να διαπιστωθεί αν οι δαπάνες που γίνονται για να παραχθεί το προϊόν και να πάρει τη τελική μορφή που χρειάζεται για να πουληθεί, γίνονται σύμφωνα με το πρότυπο κόστος που έχει τεθεί. Ο έλεγχος των αποθεμάτων διεξάγεται για να διαπιστωθεί αν τα αποθέματα στις αποθήκες, όσον αφορά τις πρώτες και βοηθητικές ύλες, τα ανταλλακτικά καθώς και τα έτοιμα προϊόντα, είναι σε ικανοποιητικά επίπεδα, υπάρχει δηλαδή η κατάλληλη ποσότητα. 53

55 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 - ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Η αποθήκευση Η αποθήκευση εξασφαλίζει τη συνεχή και ομαλή ροή των προϊόντων καθώς και τη διακίνησή τους από την παραγωγή μέχρι την κατανάλωση. Αποθήκη είναι ο χώρος των κτιριακών εγκαταστάσεων μιας επιχείρησης, στον οποίο πραγματοποιείται: η παραλαβή και διατήρηση των πρώτων και βοηθητικών υλών, των υλικών συντήρησης και των ανταλλακτικών του μηχανικού εξοπλισμού. η διατήρηση, φύλαξη και διοχέτευση των έτοιμων προϊόντων στην αγορά. Συντήρηση και αντικατάσταση του μηχανικού εξοπλισμού και των εγκαταστάσεων παραγωγής Στόχος της είναι η μέγιστη απόδοση της παραγωγικής διαδικασίας και η προληπτική συντήρηση. Η προληπτική συντήρηση αποτρέπει τις τεχνικές βλάβες και ελαχιστοποιεί τις ζημιές από τις απρόβλεπτες διακοπές της παραγωγικής διαδικασίας. Εξαιτίας της φθοράς που παθαίνουν τα μηχανήματα και οι εγκαταστάσεις παραγωγής λόγω της χρήσης, για να παραμένει στα ίδια επίπεδα η παραγωγική διαδικασία, απαιτείται η συντήρηση και αντικατάστασή τους, όταν αυτό κριθεί αναγκαίο. Η συντήρηση πραγματοποιείται προγραμματισμένα ανά τακτά χρονικά διαστήματα πριν από την εμφάνιση μιας βλάβης ή μετά την εμφάνισή της, η οποία απαιτεί άμεση επιδιόρθωση, για να συνεχιστεί η παραγωγική διαδικασία. 54

56 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 - ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Προμήθειες Η προμήθεια υλικών στην επιχείρηση γίνεται σε συνεργασία με όλα τα τμήματά της. Αυτή η διαδικασία είναι απαραίτητη για την εύρυθμη λειτουργία της επιχείρησης. Το τμήμα των προμηθειών ασχολείται με την αγορά και την εξεύρεση όλων των αγαθών που θεωρούνται απαραίτητα για την λειτουργία της επιχείρησης. Για το λόγο αυτό κάθε τμήμα υποβάλλει στην αρχή της χρονιάς τα δικά του αιτήματα για προμήθειες και έτσι φτιάχνεται μια συνολική κατάσταση με τις προμήθειες που απαιτούνται για να λειτουργήσει ομαλά η επιχείρηση. 3.3 Διοίκηση παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών Η Διοίκηση παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών είναι η δραστηριότητα διαχείρισης των πόρων που σχετίζονται με την παραγωγή και παράδοση προϊόντων και υπηρεσιών. Η Διοίκηση της παραγωγής εκτός από τον τομέα των προϊόντων εφαρμόζεται και στον τομέα των υπηρεσιών, ο οποίος αναπτύσσεται με γοργούς ρυθμούς και καταλαμβάνει σημαντικό μέρος της αγοράς. Για παράδειγμα, αποθέματα δεν υπάρχουν μόνο σε βιοτεχνικά ή βιομηχανικά προϊόντα αλλά και στις υπηρεσίες. Σε μια τράπεζα είναι απαραίτητο να γίνεται διαχείριση των διαθέσιμων ρευστών της έτσι ώστε να μην ξεφεύγει από τους κανόνες που διέπουν το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα. Επίσης, σε ένα νοσοκομείο πρέπει να γίνεται σωστή διαχείριση των μονάδων αίματος που διαθέτει, για να μην υπάρχουν ελλείψεις και να κινδυνεύουν ζωές. 55

57 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 - ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Η Διοίκηση παραγωγής έχει μεγάλη σημασία τόσο για τους οικονομικούς οργανισμούς του ιδιωτικού τομέα όσο και του δημοσίου, για τους εξής λόγους: Από οικονομική άποψη, οι δραστηριότητες της παραγωγής απαιτούν ίσως τα μεγαλύτερα κονδύλια από τον προϋπολογισμό των επιχειρήσεων. Στον τομέα της παραγωγής είναι απαραίτητο να δαπανηθούν χρήματα για την αγορά πρώτων υλών, εξαρτημάτων, μηχανημάτων, ενέργειας, μισθούς, κτιριακές εγκαταστάσεις κ.ά. Από την παραγωγικότητα των πιο πάνω συντελεστών της παραγωγής εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό η επιτυχία ή αποτυχία της επιχείρησης, αν θα είναι δηλαδή κερδοφόρα και βιώσιμη καθώς και η οικονομία ολόκληρου του κράτους και του εθνικού προϊόντος. Από κοινωνική άποψη, η απασχόληση του εργατικού δυναμικού στις δραστηριότητες της παραγωγής ικανοποιεί τις ψυχολογικές και κοινωνικές ανάγκες τους καθώς και την ποιότητα της ζωής τους στην εργασία. Από οικολογική άποψη, ο τρόπος με τον οποίο σχεδιάζονται τα διάφορα προϊόντα και οι διαδικασίες παραγωγής προσδιορίζουν και τον βαθμό ρύπανσης του φυσικού περιβάλλοντος και τον ρυθμό με τον οποίο θα εξαντληθούν οι πρώτες ύλες και θα καταναλωθεί η ενέργεια. 56

58 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 - ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Στο πιο κάτω διάγραμμα μπορεί να μελετηθεί η Διοίκηση Παραγωγής στην επιχείρηση ΙΚΕΑ: σχεδιασμός καλαίσθητων προϊόντων που μπορούν να συσκευαστούν σε επίπεδα πακέτα σχεδιασμός καταστημάτων που διασφαλίζει ομαλή και αποτελεσματική ροή διασφάλιση της συμβολής όλου του προσωπικού στην επιτυχία της εταιρείας δημιουργία καταστημάτων με το κατάλληλο μέγεθος στις πιο αποδοτικές θέσεις ΙΚΕΑ-διοίκηση παραγωγής διαρκής παρακολούθηση και βελτίωση των λειτουργιών διατήρηση καθαρών και ασφαλών χώρων αποθήκευσης δισσφάλιση της ταχείας αναπλήρωσης των προϊόντων έλεγχος και βελτίωση της ποιότητας εξυπηρέτησης των πελατών 57

59 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 - ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ 3.4 Σχεδιασμός προϊόντων και υπηρεσιών Για τον σχεδιασμό ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας λαμβάνονται υπόψη: Ιδέες από τους πελάτες μέσω δραστηριοτήτων μάρκετινγκ Ιδέες από τους ανταγωνιστές. Ιδέες από το προσωπικό της επιχείρησης. Ιδέες από την έρευνα και ανάπτυξη. Πληροφορίες από την αγορά. Τεχνικές πληροφορίες. Χρονικές πληροφορίες. Έμπειρο τεχνικό προσωπικό και σχεδιαστές. Κόστος των προϊόντων ή των υπηρεσιών. 58

60 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 - ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Σε ένα προϊόν ή μία υπηρεσία σχεδιάζεται η χρήση της αξίας τους, τα οφέλη των συστατικών στοιχείων που περιέχουν, ο τρόπος με τον οποίο θα δημιουργηθούν τα συστατικά στοιχεία καθώς και ο τρόπος που θα παρουσιαστεί το προϊόν ή η υπηρεσία στο καταναλωτικό κοινό. Ο σχεδιασμός είναι σημαντικός για τις επιχειρήσεις, γιατί: Βοηθά τις επιχειρήσεις να συνδεθούν στενά με τους πελάτες τους λόγω της χρησιμοποίησης του προϊόντος. Αυξάνει την αξία, την αισθητική εμφάνιση και ποιότητα των νέων προϊόντων, με σκοπό τη μέγιστη ωφέλεια τόσο του χρήστη όσο και του κατασκευαστή. Δημιουργεί προϊόντα, τα οποία είναι λειτουργικά και έχουν το πλεονέκτημα στον ανταγωνισμό έναντι παρόμοιων προϊόντων. Βελτιώνει την ποιότητα των προϊόντων που ήδη παράγονται. Ελαττώνει το κόστος, επειδή κάνει πιο αποδοτικές τις διαδικασίες παραγωγής και επειδή ελαττώνει τον χρόνο εισόδου στην αγορά των νέων προϊόντων και υπηρεσιών. Συνδυάζει την υψηλή ποιότητα των προϊόντων με την ελκυστική εμφάνιση και το χαμηλότερο δυνατό κόστος. Για παράδειγμα, στη σοκολατοβιομηχανία ο σχεδιασμός προϊόντος αναλαμβάνει να σχεδιάσει i) τη μορφή και το σχήμα του προϊόντος, το οποίο στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι η σοκολάτα, ii) τη συσκευασία της και iii) τις αφίσες για τη διαφημιστική καμπάνια. 59

61 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 - ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Ανακεφαλαίωση 1. Παραγωγή είναι διαδικασία με την οποία οι παραγωγικοί συντελεστές (εργασία, φύση, κεφάλαιο και επιχειρηματικότητα) μετατρέπονται σε υλικά αγαθά ή υπηρεσίες, τα οποία είναι χρήσιμα για την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών. 2. Διοίκηση παραγωγής είναι οι δραστηριότητες του σχεδιασμού, του προγραμματισμού, της οργάνωσης και του ελέγχου της παραγωγικής διαδικασίας της επιχείρησης και γενικά κάθε οικονομικής μονάδας, που αποσκοπούν στη δημιουργία των αγαθών (υλικών ή υπηρεσιών), τα οποία αυτή παράγει. 3. Η διοίκηση παραγωγής έχει αρχικά ως αντικείμενο δραστηριότητας το σχεδιασμό και στη συνέχεια τη λειτουργία των συστημάτων παραγωγής. Ο σχεδιασμός της παραγωγής, μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά μόνο αν συνυπάρχει με ένα κατάλληλο πρόγραμμα ή μια οργάνωση. 4. Οι δραστηριότητες της λειτουργίας της διοίκησης παραγωγής είναι η τοποθεσία του εργοστασίου και η διάταξη των χώρων, ο σχεδιασμός της παραγωγής, ο προγραμματισμός της παραγωγής, η διασφάλιση ποιότητας, η αποθήκευση των προϊόντων, η συντήρηση και η αντικατάσταση του μηχανολογικού εξοπλισμού και των εγκαταστάσεων παραγωγής, οι προμήθειες. 5. Η κατάλληλη αξιοποίηση του χώρου παραγωγής με την αποτελεσματική διαρρύθμιση και την κατάλληλη διάταξη των μηχανημάτων, εντάσσεται στις αρμοδιότητες των στελεχών που εργάζονται στην παραγωγή. 6. Με τον σχεδιασμό της παραγωγής εξετάζεται τι προϊόν πρέπει να παραχθεί, ποια είναι τα κατάλληλα μηχανήματα και ο απαραίτητος εξοπλισμός που θα χρησιμοποιηθεί, ποιες εγκαταστάσεις εξυπηρετούν την παραγωγική διαδικασία, ποια προσόντα απαιτούνται για το προσωπικό που θα απασχοληθεί και τέλος πως θα προσαρμοστούν οι εργαζόμενοι στην παραγωγική διαδικασία. 7. Προγραμματισμός της παραγωγής είναι οι μέθοδοι και οι τεχνικές που πρέπει να ακολουθήσει η επιχείρηση, που αφορούν τη αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των συντελεστών της παραγωγής, με στόχο την παραγωγή υλικών αγαθών ή υπηρεσιών στο μέλλον. 60

62 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 - ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ 8. Ο έλεγχος της παραγωγής διακρίνεται σε ποιοτικό, ποσοτικό, κόστους και αποθεμάτων. 9. Αποθήκη είναι ο χώρος των κτηριακών εγκαταστάσεων μίας επιχείρησης, στον οποίο πραγματοποιείται η παραλαβή και διατήρηση των πρώτων υλών, των υλικών συντήρησης και των ανταλλακτικών του μηχανικού εξοπλισμού. 10. Οι διαδικασίες συντήρησης και αντικατάστασης του μηχανικού εξοπλισμού και των εγκαταστάσεων παραγωγής αποσκοπούν στην επίτευξη της μέγιστης απόδοσης της παραγωγικής διαδικασίας. 11. Η συντήρηση γίνεται είτε προληπτικά και σε προγραμματισμένα χρονικά διαστήματα είτε μετά από την εμφάνιση της βλάβης. 12. Η λειτουργία των προμηθειών ασχολείται με την αγορά αλλά και την εξεύρεση όλων των αγαθών τα οποία θεωρούνται απαραίτητα για την ομαλή λειτουργία της επιχείρησης. 13. Η διοίκηση παραγωγής έχει μεγάλη σημασία για τους οικονομικούς οργανισμούς (ιδιωτικού και δημόσιου τομέα) από οικονομικής, κοινωνικής και οικολογικής άποψης.. 61

63 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 - ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Ερωτήσεις 1. Ποια είναι η έννοια της παραγωγής; 2. Ποιο είναι το αντικείμενο της παραγωγής ως επιχειρησιακή λειτουργία; 3. Ποιες δραστηριότητες περιλαμβάνει η λειτουργία της παραγωγής; 4. «Η κατάλληλη αξιοποίηση του χώρου παραγωγής εντάσσεται στις αρμοδιότητες της λειτουργίας της παραγωγής». Να σχολιάστε την άποψη. 5. Να βάλετε σε κύκλο την σωστή απάντηση. Ο σχεδιασμός της παραγωγής έχει ως αντικείμενο δραστηριότητας: α. Να καθορίζει τα πρότυπα παραγωγής και να τα αξιολογεί, έτσι ώστε να επιλέγονται τα καλύτερα. β. Να σχεδιάζει την παραγωγική δυνατότητα των μέσων παραγωγής και να καθορίζει τις ανάγκες σε ανθρώπινο δυναμικό. γ. Να σχεδιάζει τη διαδικασία παραγωγής και να επιζητεί μεθόδους, που θα διευκολύνουν την αυτοματοποίηση της με τον κατάλληλο μηχανικό εξοπλισμό. δ. Όλα τα παραπάνω. 6. Σε ποιες κατηγορίες ταξινομείται ο προγραμματισμός και τι εξετάζει η καθεμία; 7. Σε ποια στάδια πραγματοποιείται ο έλεγχος της παραγωγής; 8. Να βάλετε σε κύκλο την σωστή απάντηση. Ο έλεγχος των αποθεμάτων αναφέρεται: α. Στα υλικά. β. Στις πρώτες και βοηθητικές ύλες. γ. Στα ανταλλακτικά των αποθεμάτων. δ. Στο προϊόν που παραμένει αδιάθετο στη αποθήκη. ε. Σε όλα τα παραπάνω. 9. Ποιες δραστηριότητες περιλαμβάνει η αποθήκευση; 10. «Η προληπτική συντήρηση με τις πραγματοποιούμενες καθυστερήσεις επιβαρύνει πολύπλευρα την επιχείρηση». Να σχολιάστε την άποψη. 62

64 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 - ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ 11. Ποιες είναι οι δραστηριότητες της λειτουργίας των προμηθειών; 12. Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις: α. Ο έλεγχος της παραγωγής έχει στόχο την.. της παραγωγής, και πραγματοποιείται σε όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας, δηλαδή κατά την., την., και την.. των εργασιών. Διακρίνεται σε..,,.. β. Οι εισροές ενός συστήματος παραγωγής είναι οι.., οι..., τα....., οι..., και τέλος η...., και ο..... της παραγωγικής διαδικασίας. Η διαδικασία μετατροπής είναι η.. κατά την οποία οι.... του συστήματος με τις κατάλληλες... και το εξειδικευμένο..... μετατρέπονται σε..... Οι... ενός συστήματος παραγωγής είναι τα... ή οι..., που απευθύνονται σε όλους τους πελάτες-καταναλωτές. 63

65 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ 4.1 Εισαγωγή / Έννοια του Μάρκετινγκ - Ορισμοί Έννοιες και περιεχόμενο του μάρκετινγκ Ενέργειες του μάρκετινγκ Η Συμπεριφορά του καταναλωτή Η ιδεολογία του μάρκετινγκ Οι χρήστες του μάρκετινγκ 4.2 Το μείγμα μάρκετινγκ- marketing mix Βασικές λειτουργιές του μάρκετινγκ Σχέση μάρκετινγκ με την παραγωγή και άλλους κλάδους επιστήμων 4.3 Διοίκηση πωλήσεων / Εισαγωγικές έννοιες και λειτουργίες της διοίκησης πωλήσεων 4.4 Στάδια της διαδικασίας των πωλήσεων / Τεχνικές πωλήσεων / πραγματοποίηση πώλησης Συνεργασία με άλλα τμήματα 4.5 Ψηφιακό μάρκετινγκ 64

66 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ Στο τέλος αυτού του κεφαλαίου οι μαθητές και οι μαθήτριες θα πρέπει να είναι σε θέση: Ι) Να γνωρίζουν τι περιλαμβάνει το Μάρκετινγκ. Να αντιλαμβάνονται το σκοπό της στρατηγικής που εφαρμόζει το Μάρκετινγκ. Να κατανοούν τις ενέργειες του Μάρκετινγκ και να αναλύουν τα στοιχεία που εξετάζει το Μάρκετινγκ. Να αντιλαμβάνονται ποιος είναι ο σκοπός της έρευνα της αγοράς για τον σχεδιασμό του Μάρκετινγκ. Να αντιλαμβάνονται γιατί ο τομέας της συμπεριφοράς του καταναλωτή είναι ένας από τους στόχους που εξετάζει του Μάρκετινγκ. Να κατανοούν την βασική έννοια της ιδεολογίας του Μάρκετινγκ που αναφέρεται στο πελάτη ως το κέντρο γύρω από το οποίο κινείται η επιχείρηση. Να γνωρίζουν του χρήστες του Μάρκετινγκ και να κατανοούν τις ενέργειες που αναλαμβάνονται από τους χρήστες του Μάρκετινγκ για να φθάσει το προϊόν από τον παραγωγό στον καταναλωτή. Να κατανοήσουν πως το περιεχόμενο και η φιλοσοφία των αποφάσεων και λειτουργίας του Μάρκετινγκ εκφράζεται με τον όρο Μείγμα Μάρκετινγκ. Να ορίζουν και να κατανοούν τα 4 στάδια του κύκλου ζωής ενός προϊόντος. Να αναγνωρίζουν τη διαφορά μεταξύ των βασικών λειτουργιών του Μάρκετινγκ και να κατανοούν τις επιμέρους λειτουργίες του Μάρκετινγκ. Να συνειδητοποιούν την αναγκαιότητα της συνεργασίας του τμήματος Μάρκετινγκ με τους άλλους κλάδους επιστημών. ΙΙ) Να κατανοούν το σκοπό και το αντικείμενο της Διοίκησης των πωλήσεων. Να αντιλαμβάνονται τη σπουδαιότητα του καθορισμού στόχων για το τμήμα πωλήσεων. Να συνειδητοποιούν την σημασία της αύξησης του πελατολογίου για την επιχείρηση. Να κατανοούν γιατί για τους πωλητές και αγοραστές είναι σημαντικά στοιχεία, η γνώση του προϊόντος, ο χρόνος πώλησης του και ο χώρος της συναλλαγής. Να διακρίνουν τους βασικούς παράγοντες που συντελούν στην τεχνική μιας πώλησης. Να αντιλαμβάνονται και να διαχωρίζουν τους διάφορους τύπους πελατών. Να αντιλαμβάνονται τη σημασία της συνεργασίας των εμπλεκόμενων τμημάτων στην προώθηση των προϊόντων και να κατανοούν τις ενέργειες στις οποίες εστιάζεται κάθε στάδιο διοίκησης πωλήσεων στην διοικητική διαδικασία. Να εξηγούν την έννοια και το σκοπό του Ψηφιακού Μάρκετινγκ και να γνωρίζουν τα κυριότερα εργαλεία που χρησιμοποιούνται στο Ψηφιακό Μάρκετινγκ. Να ορίζουν την έννοια του ηλεκτρονικού εμπορίου. 65

67 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ 4.1 Εισαγωγή -Έννοια του Μάρκετινγκ - Ορισμοί Τα εντυπωσιακότερα γεγονότα που παρατηρούνται τον εικοστό πρώτο αιώνα είναι οι αλλαγές που συμβαίνουν με όλο και πιο γρήγορους ρυθμούς. Το σήμερα δεν είναι το ίδιο με το χθες και το αύριο θα διαφέρει από το σήμερα. Για αυτό τον λόγο οι επιτυχημένες επιχειρήσεις του μέλλοντος αλλάζουν την στρατηγική τους και λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τρία κύρια γεγονότα που είναι: η τεχνολογική πρόοδος, η παγκοσμιοποίηση και η απελευθέρωσης της αγοράς στον οικονομικό τομέα, που προσφέρει τεράστιες δυνατότητες στις επιχειρήσεις. Τι είναι όμως και ποια είναι η διασύνδεση του Μάρκετινγκ με τα πιο πάνω ζητήματα; Ένας σύντομος ορισμός που δόθηκε μετά από έρευνες χαρακτηρίζει το Μάρκετινγκ ως «επικερδή ικανοποίηση αναγκών». Το Μάρκετινγκ ασχολείται με την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών και χρησιμοποιείται στις εμπορικές συναλλαγές που πραγματοποιούνται στην αγορά μεταξύ του οργανισμού και τους πελάτες του. Ως παραδείγματα μπορούν να αναφερθούν οι γνωστοί ξένοι οίκοι «Mark and Spencer» και «RYANAIR» που εφάρμοσαν στρατηγική που απέβλεπε στην ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών. Ο οίκος «Mark and Spencer» εφάρμοσε μεθόδους Μάρκετινγκ και συστήματα που συνέβαλαν στην διαχρονική επιτυχία του στο τομέα του εμπορίου. Ενδεικτικά, αναφέρονται η λιτή και επίπεδη Οργανωτική δομή, οι στενές, άριστες σχέσεις με τους προμηθευτές, τα αποτελεσματικά συστήματα διοίκησης ανθρώπινου δυναμικού και τα αποτελεσματικά συστήματα εξυπηρέτησης πελατών. Ο γνωστός αερομεταφορέας «RYANAIR» υιοθέτησε πτήσεις χαμηλού κόστους και προσέλκυσε εκατομμύρια πελάτες. Η γνωστή εταιρεία ΙΚΕΑ, η όποια παρατήρησε ότι οι καταναλωτές θα προτιμούσαν καλά μεν έπιπλα σε πραγματικά όμως χαμηλή τιμή, προχώρησε στην κατασκευή συναρμολογούμενων επίπλων ή άλλων ειδών-προϊόντων χαμηλότερου κόστους, που καλύπτουν τις ανάγκες μιας κατοικίας και των καταναλωτών γενικότερα. Η έκδοση ειδικού ένθετου περιοδικού, που κυκλοφορεί για πληροφόρηση του κοινού και ο τρόπος προώθησης και παραλαβής των προϊόντων αποτελούν μέρος του Μάρκετινγκ της επιχείρησης. Οι πιο πάνω στρατηγικές δείχνουν την προσπάθεια των επιχειρήσεων να μετατρέψουν την κοινωνική ανάγκη των καταναλωτών σε επικερδή επιχειρηματική δραστηριότητα. Οι άνθρωποι του μάρκετινγκ ονομάζονται «υπεύθυνοι του μάρκετινγκ» και είναι άνθρωποι εκπαιδευμένοι στην προβολή και προώθηση των προϊόντων. Ο Ορισμός Μάρκετινγκ: Μάρκετινγκ είναι το σύνολο των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων που έχουν ως στόχο τη: Διαπίστωση, πρόβλεψη και ικανοποίηση των αναγκών των καταναλωτών και την Επίτευξη των στόχων της επιχείρησης. Μάρκετινγκ είναι η διαδικασία της Διοίκησης, η οποία εντοπίζει, προλαμβάνει και καλύπτει τια ανάγκες του πελάτη με αποτελεσματικό τρόπο Περιλαμβάνει όλες τις ενέργειες που απαιτούνται για να φθάσουν τα προϊόντα από τον παραγωγό στον καταναλωτή. 66

68 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ Μάρκετινγκ είναι η διαδικασία της Διοίκησης, η οποία εντοπίζει, προλαμβάνει και καλύπτει τια ανάγκες του πελάτη με αποτελεσματικό τρόπο (UK Charted Institute of Marketing). Μάρκετινγκ είναι η διαδικασία σχεδιασμού και υλοποίησης της σύλληψης, της τιμολόγησης, της προώθησης και της διανομής αγαθών και υπηρεσιών προκειμένου να δημιουργηθεί ανταλλαγή και να ικανοποιηθούν οι στόχοι του ατόμου και του οργανισμού (American Marketing Association). Αγορές και Τμηματοποίηση του μάρκετινγκ Το Μάρκετινγκ λειτουργεί σαν συνδετικός κρίκος ανάμεσα στις κοινωνικές ανάγκες και στη βιομηχανική παραγωγή με τρόπο που σχεδόν τίποτα δεν μπορεί να πουληθεί σήμερα, χωρίς κάποια βοήθεια και προώθηση από το μάρκετινγκ. Το μάρκετινγκ επιδρά στην καθημερινή μας ζωή και επηρεάζει τη συμπεριφορά μας. Οι εμπλεκόμενοι με το μάρκετινγκ στις επιχειρήσεις γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να ικανοποιήσουν τους πάντες στην αγορά. Γι αυτό ακολουθούν την πρακτική της τμηματοποίησης της αγοράς. Διερευνούν τις ανάγκες των διάφορων πελατών ανάλογα με το δημογραφικό χαρακτήρα της περιοχής, την ηλικία τους και τις συμπεριφορές τους και δημιουργούν την αγορά- στόχο μέσω της οποίας προωθούνται τα προϊόντα της επιχείρησης μέσω προσφορών ή διαφήμισης Έννοιες και περιεχόμενο του marketing Το Μάρκετινγκ ασχολείται και εξετάζει: Τη συμπεριφορά του καταναλωτή και τις εξελισσόμενες ανάγκες του. Τα κίνητρα του αγοραστή και τις αγοραστικές συνήθειες του καταναλωτή. Την έρευνα της αγοράς. Έρευνας αγοράς: Πριν την έναρξη της εφαρμογής της στρατηγικής που θα εφαρμόσει η επιχείρηση, οι υπεύθυνοι του μάρκετινγκ εξετάζουν την κουλτούρα, την κοινωνική τάξη, τα προσωπικά χαρακτηριστικά και το ψυχολογικό επίπεδο (αντίληψη, μόρφωση, πεποιθήσεις) του καταναλωτή, ώστε να συλλέγουν στοιχεία που θα υποβοηθήσουν στην καλύτερη προσέγγιση και εξυπηρέτησή τους. Η έρευνα της αγοράς έχει σαν σκοπό τη συλλογή στοιχείων για: Κάθε προϊόν Συγκεκριμένους καταναλωτές Την πρόβλεψη μελλοντικών μεγεθών της αγοράς Τη διαφήμιση προϊόντων της επιχείρησης. 67

69 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ Η ανάγκη της έρευνας αγοράς Η έρευνα αγοράς είναι το σημείο εκκίνησης για το σχεδιασμό μάρκετινγκ, επειδή επικεντρώνεται στις ανάγκες των καταναλωτών, προσφέροντας τις απαραίτητες πληροφορίες, που θα χρησιμοποιηθούν για τη βελτίωση του προϊόντος και τη γενικότερη ικανοποίηση του πελάτη. Σκοπός της διεξαγωγής της έρευνας αγοράς είναι η συγκέντρωση πληροφοριών γύρω από ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, όπως για παράδειγμα οι προτιμήσεις των καταναλωτών, το προϊόν, οι ανταγωνιστικές επιχειρήσεις, ώστε αυτά να μετατραπούν σε χρήσιμα δεδομένα για την λήψη αναγκαίων αποφάσεων προς ικανοποίηση των καταναλωτών. Οι ικανοποιημένοι πελάτες θα συνεχίσουν να προτιμούν να αγοράζουν τα προϊόντα που τους ικανοποιούν, ενώ οι δυσαρεστημένοι, όχι απλώς δε θα τα αγοράσουν αλλά πιθανόν να μιλήσουν για αυτό με αρνητικά σχόλια. Για αυτό το λόγο, οι περισσότερες επιχειρήσεις προσπαθούν να αφήνουν τους πελάτες τους ευχαριστημένους στο στάδιο της αγοραστικής διαδικασίας, πριν και μετά, με την καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση. Τα κυριότερα είδη έρευνας που διενεργούν οι εμπλεκόμενοι με το Μάρκετινγκ είναι: Έρευνα προϊόντων. Έρευνα συμπεριφοράς πελατών. Έρευνα πωλήσεων. Έρευνα διανομής. Έρευνα προώθησης. Το μάρκετινγκ επιδρά στην καθημερινή μας ζωή και επηρεάζει την συμπεριφορά μας. Ασχολείται με την έρευνα αγοράς που έχει ως σκοπό τη συλλογή στοιχείων για το προϊόν και τον καταναλωτή. Η έρευνα αγοράς είναι το σημείο εκκίνησης για το σχεδιασμό μάρκετινγκ επειδή επικεντρώνεται στις ανάγκες των καταναλωτών. Σκοπός της διεξαγωγής της έρευνας αγοράς είναι η συγκέντρωση πληροφοριών για ένα ευρύ φάσμα θεμάτων Ενέργειες του μάρκετινγκ Τo Μάρκετινγκ περιλαμβάνει το σύνολο των ενεργειών μιας επιχείρησης ή ενός οργανισμού οι οποίες αποβλέπουν: Στην αναγνώριση των αναγκών του καταναλωτή. Στην ανάπτυξη των απαραίτητων προϊόντων και υπηρεσιών που τις ικανοποιούν. Στη δημιουργία των απαραίτητων προϋποθέσεων ζήτησης, οι οποίες θα οδηγήσουν σε επιτυχείς πωλήσεις. 68

70 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ Η Συμπεριφορά του καταναλωτή Το Μάρκετινγκ επηρεάζει την καθημερινή ζωή και επιδρά στην συμπεριφορά των καταναλωτών. Δηλαδή εξαιτίας του Μάρκετινγκ, προκύπτουν τα πιο κάτω: Ο τρόπος με τον οποίον τοποθετούνται τα προϊόντα στα ράφια, δηλαδή η έκθεση των προϊόντων στα καταστήματα, είναι τέτοια ώστε να προσελκύει την προσοχή των καταναλωτών. Η συσκευασία των προϊόντων είναι τέτοια που να κεντρίζει το ενδιαφέρον των πελατών. Η καθημερινή διαφήμιση στα έντυπα μέσα καθώς και στα ηλεκτρονικά μέσα αποσκοπεί στο να προσελκύσει την προσοχή των καταναλωτών. Συνεπώς στόχος του Μάρκετινγκ είναι μεταξύ άλλων να διερευνήσει τις επιθυμίες των καταναλωτών, μελετώντας τις συμπεριφορές και τις προτιμήσεις τους. Ο τομέας της συμεριφοράς των καταναλωτών είναι ένας απο τους τομείς με τους οποίους ασχολειται το μάρκετινγκ και εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα ή τα κοινωνικά σύνολα επιλέγουν και αγοράζουν αγαθά και υπηρεσίες για την ικανοποίηση των αναγκών τους. Οι υπεύθυνοι του μάρκετινγκ μελετούν ουσιαστικά τα κίνητρα στα οποία στηρίζουν οι καταναλωτές τη λήψη της απόφασής τους. Η διερέυνηση της συμπεριφοράς του καταναλωτή βασίζεται στο γεγονός ότι ο καταναλωτής είναι το επίκεντρο όλων των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Ο λόγος που τον καθιστούν επίκεντρο των επιχειρηματικών ενεργειών είναι ότι ο πελάτης περιστρέφεται γύρω του όλες οι αποφάσεις των επιχειρήσεων για την παραγωγή αγαθών επειδή όλα τα προϊόντα κατευθύνονται σ αυτόν. Στόχος των επιχειρήσεων είναι να εντοπίσουν τις προτιμήσεις του καταναλωτή για να τον ικανοποιήσουν. Δεν έχει νόημα να γίνει μια πώληση και να χαθεί ένας πελάτης. Ο πωλητής πρέπει να εξακριβώνει τις ανάγκες των πελατών του και στη συνέχεια να τους καθοδηγεί στη σωστή αγορά. Η έρευνα των αγοραστικών κινήτρων των καταναλωτών δίνει στους υπεύθυνους του μάρκετινγκ τα αναγκαία στοιχεία για: 69

71 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ τον σχεδιασμό των προϊόντων. τη δημιουργία νέων προϊόντων. τη συσκευασία. την τιμολόγησή τους. την κατάστρωση του κατάλληλου προγράμματος προώθησης του προϊόντος Η ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ Η σημερινή ιδεολογία Η σημερινή ιδεολογία του Μάρκετινγκ είναι η στροφή προς τον πελάτη για να μπορέσουν να επιτευχθούν οι στόχοι της επιχείρησης. Το Μάρκετινγκ θεωρεί τον πελάτη ως το κέντρο γύρω από τον οποίο κινείται η επιχείρηση Τα προϊόντα παράγονται αφού πρώτα βεβαιωθεί ότι είναι σύμφωνα με τις προτιμήσεις των καταναλωτών. 70

72 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ Το μάρκετινγκ εξετάζει επίσης τη συμπεριφορά του καταναλωτή, τις μεταβαλλόμενες συνθήκες της αγοράς και τις εξελισσόμενες ανάγκες του, τα κίνητρά του, τις αγοραστικές του συνήθειες και τον τρόπο επικοινωνίας μαζί του ΧΡΗΣΤΕΣ ΤΟΥ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ Το μάρκετινγκ χρησιμοποιείται τόσο από τις ιδιωτικές, δημόσιες και μεικτές επιχειρήσεις, όσο και από τον καθένα μας. Όπως αναφέραμε και πιο πάνω, δεν υπάρχει άτομο, κοινωνική ομάδα ή οργανισμός που να μην έχει σχέση συνειδητά ή ασυναίσθητα με το Μάρκετινγκ και να μην επηρεάζεται από αυτό. 4.2 MARKETING MIX-Το μείγμα Μάρκετινγκ / Βασικές λειτουργίες του Μάρκετινγκ: Μείγμα Μάρκετινγκ σημαίνει τον συνδυασμό του ανθρώπινου δυναμικού και των άλλων υλικών μέσων, τα οποία απαιτούνται για την εκπλήρωση των προγραμμάτων και των στόχων της επιχείρησης σε μια αγορά. Είναι ένα σύστημα στενά συνδεδεμένων μεταβλητών, που σχεδιάστηκαν για να ικανοποιούν τις ανάγκες των καταναλωτών-πελατών και τους στόχους της επιχείρησης. Είναι κατα βάση επιμέρους μείγματα και σύμφωνα με την διεθνή βιβλιογραφία χαρακτηρίζονται ως τα 4P s. 71

73 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ Απεικονίζεται: Μείγμα Marketing Mix Product (Προϊόν) Price (Τιμή) Place (Διανομή) Promotion (Προώθηση) Παρουσίαση των τεσσάρων αναγκών του καταναλωτή: PRODUCT - Προϊόν ή υπηρεσία: Προϊόν (ορισμός): Προϊόν είναι οτιδήποτε μπορεί να πουληθεί σε μια αγορά και να ικανοποιήσει μια ανάγκη. Στην έννοια «προϊόν» περιλαμβάνονται, όχι μόνο τα υλικά αγαθά, αλλά και οι υπηρεσίες. Είναι το σύνολο των υλικών και άυλων χαρακτηριστικών (φυσικό προϊόν, ονομασία, σήμα, συσκευασία, κ.λ.π) τα οποία έχουν σχεδιαστεί με στόχο να ικανοποιούν τις ανάγκες των καταναλωτών. Το προϊόν συνδέεται με όλα τα επιμέρους συστατικά του μείγματος, τα 4P s τα οποία συμβάλλουν τόσο στην κατάσταση του προϊόντος όσο και στην εικόνα της επιχείρησης. Για τους εμπλεκομένους με το Μάρκετινγκ, το προϊόν χαρακτηρίζεται και ως «ένα καλάθι πλεονεκτημάτων». Χαρακτηρίζεται έτσι, διότι πρόσθετα από τα συστατικά και τα φυσικά χαρακτηριστικά του περιλαμβάνει και τη σύνθεση της συσκευασίας του, την εμπορική του ταυτότητα και εικόνα. Για παράδειγμα, τα πιο κάτω προϊόντα, παξιμάδια, μαρμελάδες έχουν την δική τους συσκευασία και αναλόγως αναγράφονται σε αυτά διάφορα ενημερωτικά ακόμη και διαφημιστικά στοιχεία. Το γνωστό σε όλους μας χαλλούμι, προτού ανοιχθεί και σερβιριστεί στο πιάτο ήταν συσκευασμένο είτε μόνο του είτε σε δοχείο με μεγαλύτερη ποσότητα στο οποίο αναγράφονται τα φυσικά χαρακτηριστικά του και άλλα σχετικά με την επωνυμία του και τυχόν εικόνα που προσδιόριζε σημαντικά στοιχεία των συστατικών του στο κατά πόσον είναι προϊόν πρόβιου ή αγελαδινού γάλακτος, στοιχεία τα οποία ενδιαφέρουν το καταναλωτή. 72

74 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ Ταξινόμηση/Κατάταξη προϊόντων Τα προϊόντα, τα οποία αγοράζουμε ως καταναλωτές διακρίνονται σε δυο κατηγορίες αναλόγως των αναγκών μας. Αυτά τα οποία είναι για την ικανοποίηση προσωπικών και οικογενειακών αναγκών λέγονται καταναλωτικά προϊόντα. Αυτά που αγοράζουμε και είτε χρησιμοποιούνται για την κατασκευή άλλων προϊόντων είτε προορίζονται για μεταπώληση λέγονται βιομηχανικά προϊόντα. Τα καταναλωτικά προϊόντα ταξινομούνται σύμφωνα με τις προτιμήσεις των πελατών ως εξής: Προϊόντα ευκολίας ή προϊόντα που αγοράζονται χωρίς έρευνα. ( π.χ. ψωμί, εφημερίδες, περιοδικά, τσίχλες, σοκολάτες, κ.λπ.). Προϊόντα επιλογής ή προϊόντα που αγοράζονται ύστερα από έρευνα. (π.χ. έπιπλα, αυτοκίνητα, ηλεκτρικές συσκευές, ρούχα κ.λπ.) Ειδικά προϊόντα Τα ειδικά προϊόντα είναι τέτοια που ο καταναλωτής θεωρεί ότι δεν έχουν υποκατάστατα (π.χ. αρώματα, διαλεχτά τρόφιμα, αντίκες, έργα τέχνης, ρούχα υψηλής ραπτικής, κ.λπ.) 73

75 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ Ο κύκλος ζωής του προϊόντος Τα προϊόντα έχουν ζωή που χαρακτηρίζεται από ορισμένα στάδια εξέλιξης: είσοδος, ανάπτυξη, ωριμότητα, κορεσμός, παρακμή. Ο κύκλος ζωής του προϊόντος έχει 5 στάδια τα οποία είναι τα ακόλουθα: 1 ο Στάδιο: Η είσοδος του προϊόντος στην αγορά Στο στάδιο αυτό το προϊόν: Μπαίνει στην αγορά χωρίς να είναι γνωστό. Οι πωλήσεις του είναι χαμηλές και αυξάνονται με αργό ρυθμό. Τα έξοδα διάθεσης προώθησης και προβολής είναι πολύ μεγάλα. Απαιτείται μεγάλη προσπάθεια από την επιχείρηση για να οργανώσει τη διανομή του προϊόντος και για να πείσει τους καταναλωτές να το δοκιμάσουν 2 ο Στάδιο: Το στάδιο ανάπτυξης των πωλήσεων Στο στάδιο αυτό: Αυξάνονται γρήγορα οι πωλήσεις. Η επιχείρηση πέρασε το στάδιο της δοκιμής. 3 ο Στάδιο: Το στάδιο της ωριμότητας Στο στάδιο αυτό: Οι πωλήσεις συνεχίζουν να αυξάνονται αλλά με φθίνοντα ρυθμό επειδή: - Ο αριθμός των πιθανών νέων πελατών μειώνεται. - Ο ανταγωνισμός από άλλες επιχειρήσεις συνεχίζεται πιο έντονα. - Το προϊόν αντιμετωπίζει νέα προϊόντα βελτιωμένα. 74

76 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ 4 ο Στάδιο: Το Στάδιο του κορεσμού Στο στάδιο αυτό: Οι πωλήσεις σταθεροποιούνται ή αυξάνονται ελάχιστα για ορισμένη περίοδο. Οι ανταγωνιστικές επιχειρήσεις τελειοποιούν τα δικά τους προϊόντα και εξασθενεί η δημοτικότητα του προϊόντος. Οι πωλήσεις του προϊόντος μειώνονται. 5 ο Στάδιο Η Κάμψη Στο στάδιο αυτό: Ο έντονος ανταγωνισμός δημιουργεί νέα βελτιωμένα προϊόντα ή νέα προϊόντα με χαμηλότερο κόστος λόγω βελτίωσης της τεχνολογίας. Η μείωση των πωλήσεων είναι συνεχής. Η διάρκεια του κύκλου ζωής του προϊόντος εξαρτάται από: 1)το βαθμό χρησιμότητας του προϊόντος 2)την τεχνολογία 3)το δίκτυο διανομής και τον αριθμό των πιθανών πελατών 4)τον ανταγωνισμό και τη προσπάθεια Μάρκετινγκ που καταβάλλεται PRICE Τιμή: Είναι η αξία ανταλλαγής ενός αγαθού ή υπηρεσίας. Αποτελεί μέτρο σύγκρισης και επηρεάζει την εικόνα του προϊόντος. Η τιμή βοηθά ένα αγοραστή να κάνει σύγκριση μεταξύ παρόμοιων προϊόντων ή υπηρεσιών και να πάρει τέτοιες αποφάσεις, ώστε τα χρήματα που θα ξοδέψει να του προσφέρουν την αντίστοιχη ικανοποίηση. Η τιμολόγηση γίνεται με βάση το κόστος παραγωγής, με βάση τον ανταγωνισμό και ασφαλώς με βάση τον πελάτη. Τον τελευταίο λόγο τον έχουν οι καταναλωτές, οι οποίοι αποφασίζουν για το πώς θα ξοδέψουν τα χρήματά τους. Η τιμή απεικονίζει το «πόσο» ή με «τι» ανταλλάσσεται κάτι στην αγορά. Εκφράζεται σε χρήματα και ενεργεί ως ρυθμιστής της οικονομίας. Η τιμή, στην τελική ανάλυση, καθορίζεται από τις δυνάμειςτης αγοράς (ζήτηση και προσφορά) και όχι μόνον από τον παραγωγό ή τον προμηθευτή. Το γεγονός αυτό αναγκάζει τους πωλητές προϊόντων να λαμβάνουν υπόψη και τον πελάτη. 75

77 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ PLACE - Δίκτυα διανομής: Η διανομή περιλαμβάνει όλες εκείνες τις ενέργειες που πρέπει να πραγματοποιηθούν ώστε το προϊόν να φτάσει στο πελάτη. Στη διαδικασία μεταβίβασης προϊόντων από το παραγωγό στον τελικό καταναλωτή, εμπλέκονται άτομα και επιχειρήσεις που συμμετέχουν στις διαδικασίες διακίνησης προϊόντων και χρησιμοποιούν ενδεδειγμένα δίκτυα διανομής. Δίκτυα διανομής είναι τα κανάλια που θα ακολουθήσει το προϊόν για να φτάσει στα σημεία πώλησης και αναφέρονται στα εμπλεκόμενα άτομα που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην μεταφορά και διακίνηση των προιόντων. Συνήθως διοχετεύονται στους καταναλωτές μέσω των χονδρεμπόρων, περνούν από τους μεσίτες, τους αντιπροσώπους ή άλλους ενδιάμεσους λιανοπωλητές. Τα προϊόντα μόνο σε πολύ λίγες περιπτώσεις παραδίνονται απευθείας από τον παραγωγό στον αγοραστή. PROMOTION Προώθηση: Είναι η πιο δυναμική μεταβλητή του Marketing, γιατί φέρνει σε επαφή πωλητές και αγοραστές και στοχεύει: Στην πληροφόρηση των καταναλωτών σχετικά με το προϊόν. Στο να πειστούν οι καταναλωτές ότι αυτό το προϊόν είναι η καλύτερη επιλογή. Το μείγμα Μάρκετινγκ, για να ανταποκριθεί στους στόχους του χρησιμοποιεί διάφορα εργαλεία που αποτελούν το μείγμα προώθησης. Τέτοια εργαλεία είναι: Η διαφήμιση, οι διάφορες εκθέσεις, οι προσωπικές πωλήσεις, οι εκπτώσεις, οι αμοιβές, οι δημόσιες σχέσεις, οι προσφορές, η δημοσιότητα. 76

78 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ Επαναλαμβάνουμε τις τέσσερις μεταβλητές που όπως αναφέραμε είναι γνωστές, ως τα «4P s», δηλ. προϊόν (product), τιμή (price), προώθηση (promotion), διανομή (place).. Γενικό συμπέρασμα για το μείγμα Μάρκετινγκ Οι πελάτες και οι καταναλωτές αποτελούν το κέντρο του σχεδίου μείγματος του μάρκετινγκ. Είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε ποιοι είναι οι πελάτες μας και οι καταναλωτές των προϊόντων μας, πόσοι είναι, ποιες είναι οι ανάγκες τους και τι αλλαγές συντελούνται. Επιτυγχάνεται με έρευνα, δηλαδή έρευνα της αγοράς με πληροφορίες από τους πωλητές ή από άλλες πηγές είναι απαραίτητη για τη μακροχρόνια αποδοχή των αγαθών και των υπηρεσιών. Στρατηγική Μάρκετινγκ Χωρίζεται σε 2 φάσεις: α) Τον καθορισμό της κατηγορίας των καταναλωτών των οποίων η επιχείρηση επιθυμεί να ικανοποιήσει συγκεκριμένες ανάγκες. β) Την ανάπτυξη του μείγματος Μάρκετινγκ, την ανάπτυξη δηλαδή των υλικών μέσων και του ανθρώπινου δυναμικού της επιχείρησης. Οι υπεύθυνοι του μάρκετινγκ θα πρέπει να προσαρμόζουν τη δική τους στρατηγική στα πλαίσια του ανταγωνιστικού περιβάλλοντος που υπάρχει και να εφαρμόζουν το μείγμα μάρκετινγκ ώστε να παραχθούν προϊόντα που προσφέρονται ευρέως και είναι οικονομικά. Στα πλαίσια της στρατηγικής τους θα πρέπει να έχουν στο μυαλό τους ότι το προϊόν τους θα έχει επιτυχία μόνο αν ικανοποιήσουν το πελάτη και του δώσουν αξία. 77

79 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ Βασικές λειτουργιές του μάρκετινγκ Οι λειτουργίες του μάρκετινγκ αποβλέπουν στην επίτευξη του σκοπού του Μάρκετινγκ που είναι να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να πραγματοποιήσουν τους στόχους τους. Ως κυριότεροι στόχοι μπορούν να αναφερθούν η επίτευξη του αναμενόμενου κέρδους και η ικανοποίηση των αναγκών του πελάτη καλυτέρα από τους ανταγωνιστές. Αυτό ενισχύει την αποδοτικότητα της επιχείρησης και αναδεικνύει το μάρκετινγκ ως λειτουργία ολοκλήρωσης μέσα στον οργανισμό. Το Μάρκετινγκ αναλύεται σε 8 βασικές λειτουργίες που εντάσσονται 3 κύριες κατηγορίες: Λειτουργίες ανταλλαγής 1) Η λειτουργία της αγοράς (διαδικασία εκτίμησης των προϊόντων και υπηρεσιών). 2) Η λειτουργία της πώλησης (προώθηση προϊόντος που περιλαμβάνει την προσωπική πώληση, διαφήμιση και άλλες μεθόδους μαζικών πωλήσεων). Λειτουργίες φυσικής διανομής 3) Η λειτουργία της μεταφοράς (μετακίνηση αγαθών από μια περιοχή σε άλλη). 4) Η λειτουργία της αποθήκευσης (ύπαρξη και διατήρηση αγαθών για αντιμετώπιση μελλοντικής ζήτησης) Λειτουργίες διευκόλυνσης 5) Λειτουργία ταξινόμησης και συσκευασίας (ταξινόμηση των προϊόντων ανάλογα με το μέγεθος και την ποιότητα για να γίνει πιο αποδοτική η αποθήκευση και η διάθεσή τους). 6) Η χρηματοδότηση που παρέχει τα αναγκαία κεφάλαια και τις πιστώσεις που είναι απαραίτητα για την παραγωγή, μεταφορά, αποθήκευση, πώληση και αγορά των προϊόντων. 7) Η ανάληψη κινδύνου περιλαμβάνει την αβεβαιότητα αγοράς-πώλησης (υπάρχει κίνδυνος οι καταναλωτές να μην αγοράσουν τα συγκεκριμένα προϊόντα). 8) Η λειτουργία ανάπτυξης πληροφοριών που περιλαμβάνει τη συλλογή, ανάλυση και διανομή πληροφοριών στα στελέχη του Μάρκετινγκ για να μπορούν να παίρνουν τις σωστές αποφάσεις. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ: Διακρίνονται : -Λειτουργίες Ανταλλαγής. -Λειτουργίες φυσικής διανομής. -Λειτουργίες διευκόλυνσης Οι λειτουργίες του μάρκετινγκ αποβλέπουν στην επίτευξη του σκοπού του Μάρκετινγκ που είναι να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να πραγματοποιήσουν τους στόχους τους. 78

80 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ Σχέση μάρκετινγκ με την παράγωγη και άλλους κλάδους επιστήμων Στο τομέα του Μάρκετινγκ οι υπεύθυνοι του μάρκετινγκ αντιμετωπίζουν τις συνέπειες της επίδρασης της παγκοσμιοποίησης που αυξάνει τον ανταγωνισμό τόσο σε επίπεδο εμπορικής επωνυμίας όσο και στο κλάδο γενικότερα. Η παραγωγή και το Μάρκετινγκ είναι οι δραστηριότητες εκείνες που προσφέρουν στους καταναλωτές όλα τα αγαθά και τις υπηρεσίες για ικανοποίηση των αναγκών τους. Το Μάρκετινγκ αξιοποιεί τα στοιχεία ερευνών άλλων τμημάτων με τα οποία από κοινού αποτελούν επίσης μείγμα πολλών κλάδων επιστημών όπως: Στατιστικής (έρευνα αγοράς). Πολιτικής Οικονομίας (τιμολόγηση προϊόντων). Ψυχολογίας (συμπεριφορά καταναλωτή). Κοινωνιολογίας (συμπεριφορά ομάδων και κοινωνικών τάξεων). Τέχνης (διαφήμιση, συσκευασία). 79

81 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ Το Μάρκετινγκ είναι πηγή απασχόλησης γιατί όσο αναπτύσσεται μια κοινωνία αυξάνεται και η απασχόληση στο τομέα του Μάρκετινγκ. Η παραγωγή και το Μάρκετινγκ είναι οι δραστηριότητες εκείνες που προσφέρουν στους καταναλωτές όλα τα αγαθά και τις υπηρεσίες για ικανοποίηση των αναγκών τους. Το Μάρκετινγκ αποτελεί επίσης μείγμα πολλών κλάδων επιστημών. Οι λειτουργίες Μάρκετινγκ ενισχύουν την αποδοτικότητα της επιχείρησης και αναδεικνύει το μάρκετινγκ ως λειτουργία ολοκλήρωσης μέσα στον οργανισμό. ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ -Το marketing συμβάλλει: Στη σύνδεση παραγωγής και κατανάλωσης. Στον έλεγχο της ροής των προϊόντων και των υπηρεσιών. Στη λήψη των αποφάσεων. - Ενεργεί κυρίως προς την κατεύθυνση της αναγνώρισης των αναγκών του καταναλωτή και στην προώθηση του κατάλληλου προϊόντος που θα ικανοποιήσει αυτές τις ανάγκες. -Περιλαμβάνει όλες τις ενέργειες που απαιτούνται για να φθάσουν τα προϊόντα από τον παραγωγό στον καταναλωτή. Τέτοιες ενέργειες είναι: Αναγνώριση αναγκών καταναλωτή. Ανάπτυξη προϊόντων που θα τις ικανοποιήσουν. Δημιουργία προϋποθέσεων ζήτησης. Επιτυχείς πωλήσεις. - Μείγμα Μάρκετινγκ σημαίνει συνδυασμός του ανθρώπινου δυναμικού και των άλλων υλικών μέσων, τα οποία απαιτούνται για την εκπλήρωση των προγραμμάτων και των στόχων της επιχείρησης σε μια αγορά. Είναι ένα σύστημα στενά συνδεδεμένων μεταβλητών που σχεδιάστηκαν για να ικανοποιούν τις ανάγκες των καταναλωτών- πελατών και τους στόχους της επιχείρησης (γνωστές ως τα 4P s ) -Η παραγωγή και το Μάρκετινγκ είναι οι δραστηριότητες εκείνες που προσφέρουν στους καταναλωτές όλα τα αγαθά και τις υπηρεσίες για ικανοποίηση των αναγκών τους. Το Μάρκετινγκ αποτελεί επίσης μείγμα πολλών κλάδων επιστημών. 80

82 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ Ερωτήσεις 1. Να δώσετε ένα ορισμό του Μάρκετινγκ. Να αναφέρετε με τι ασχολείται και σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται το Μάρκετινγκ. 2. Ποιοι είναι οι βασικοί στόχοι που επιδιώκει να πετύχει η επιχείρηση μέσω της εφαρμογών του Μάρκετινγκ; 3. Να εξηγήστε τι είναι η τμηματοποίηση της αγοράς. 4. Σε ποιους οργανισμούς και σε ποιες επιχειρήσεις μπορεί να εφαρμοστεί με επιτυχία το Μάρκετινγκ; 5. Να αναφέρετε τα πέντε κυριότερα είδη έρευνας αγοράς. 6. Εξηγήστε τους λόγους για τους οποίους διενεργείται η έρευνα συμπεριφοράς των πελατών. 7. Τι θεωρεί τον πελάτη το μάρκετινγκ στα πλαίσια της ιδεολογίας του; 8. Σε ποιες επιχειρήσεις και οργανισμούς μπορεί να εφαρμοστεί με επιτυχία το Μάρκετινγκ; 9. Να αναφέρετε τι περιλαμβάνει το μείγμα μάρκετινγκ και ποιες ανάγκες του Καταναλωτή ικανοποιεί. 10. Ποιος είναι ο βασικότερο στόχος που επιδιώκει να επιτύχει η επιχείρηση μέσω του Μείγματος Μάρκετινγκ; 11. Ποια είναι η έννοια του προϊόντος στο Μάρκετινγκ; 12. Για ποιους λόγους το προϊόν χαρακτηρίζεται και ως καλάθι πλεονεκτημάτων; 13. Να αναφέρετε τις κατηγορίες των καταναλωτικών προϊόντων και εξηγήστε πως αυτά ταξινομούνται. 14. Ποια είναι τα στάδια εξέλιξης της ζωής ενός προϊόντος; 15. Δώστε τον ορισμό της έννοιας της τιμής κάποιου προϊόντος και εξηγήστε τι αυτή απεικονίζει. 16. Πως καθορίζεται η τιμή διάθεσης ενός αγαθού ή υπηρεσίας; 17. Τι γνωρίζετε για τη λειτουργία της διανομής του μείγματος μάρκετινγκ και για τα κανάλια διανομής; Σε ποιες ενέργειες αναφέρεται η διανομή προϊόντων; 18. Γιατι η μεταβλητή προώθηση προϊόντων θεωρείται η σημαντικότερη από τις τρεις άλλες; 19. Τι περιλαμβάνει το μείγμα προώθησης προϊόντων προς τους καταναλωτές και σε τι στοχεύει; 20. Ποια εργαλεία χρησιμοποιεί το μείγμα προώθησης για την επίτευξη των στόχων του Μάρκετινγκ; 21. Ποιες είναι οι κυριότερες φάσεις της στρατηγικής Μάρκετινγκ; 22. Να αναφέρετε τις λειτουργίες του Μάρκετινγκ κατατάσσοντας τις στις τρεις βασικές κατηγορίες. 23. «Το Μάρκετινγκ επιδρά στην καθημερινή ζωή και επηρεάζει τη συμπεριφορά μας». Να εξηγήστε πως συμβαίνει αυτό. 81

83 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ ΟΡΙΣΜΟΣ Είναι οι δραστηριότητες που έχουν στόχο να προσελκύσουν και να πείσουν τους καταναλωτές να αγοράσουν τα προϊόντα της επιχείρησης. 82

84 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ 4.3 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΩΛΗΣΕΩΝ Σκοπός και αντικείμενο της διοίκησης των πωλήσεων Σκοπός της ενότητας είναι η κατανόηση του χώρου των πωλήσεων στο σύγχρονο επιχειρηματικό περιβάλλον και των σύγχρονων τεχνικών πώλησης που ένα στέλεχος του τμήματος πωλήσεων καλείται να χρησιμοποιήσει προκειμένου να ανταποκριθεί στις αυξημένες απαιτήσεις στο πλαίσιο ενός τέτοιου ρόλου σήμερα. Αντικείμενο της διοίκησης των πωλήσεων είναι η ανάπτυξη των δραστηριοτήτων που έχουν στόχο να προσελκύσουν και να πείσουν τους καταναλωτές να αγοράσουν τα προϊόντα της επιχείρησης. Το τμήμα πωλήσεων προγραμματίζει το ανάλογο σχεδιασμό και προετοιμασία και συνεργάζεται με τα υπόλοιπα τμήματα της επιχείρησης, του μάρκετινγκ, της παραγωγής των χρηματοοικονομικών κ.ά. Μεταξύ άλλων, στα πλαίσια της διοικητικής διαδικασίας, προγραμματίζει, οργανώνει τις τεχνικές πώλησης και συντονίζει τις ενέργειες των πωλητών για την υλοποίηση των πωλήσεων. Βασικός στόχος του Τμήματος Πωλήσεων Βασικότερος στόχος του Τμήματος Πωλήσεων είναι η όσο το δυνατό μεγαλύτερη αύξηση του όγκου των πωλήσεων. Η αύξηση του όγκου των πωλήσεων επιτυγχάνεται με την: Γνώση των αναγκών και προτιμήσεων των καταναλωτών. Συστηματική και πειστική διαφήμιση. Άψογη εξυπηρέτηση των πελατών. Βελτίωση και εκσυγχρονισμό του προϊόντος. Το τμήμα πωλήσεων στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων επιδιώκει να πείσει τους καταναλωτές να αγοράσουν τα προϊόντα της επιχείρησης ώστε να καταστεί δυνατή η είσπραξη χρημάτων από την επιχείρηση. Το χρήμα που θα εισρεύσει στην επιχείρηση θα συμβάλει στη βελτίωση της οικονομικής της θέσης και επιτυγχάνεται σε τρία στάδια είτε μέσω άμεσης πώλησης (απευθείας από τον παραγωγό) είτε μέσω έμμεσης πώλησης στη οποία μεσολαβούν ενδιάμεσοι χονδρέμποροι, παραγγελιοδόχοι ή λιανοπωλητές μεταξύ παραγωγού και καταναλωτή. 4.4 ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΠΩΛΗΣΕΩΝ Οι άμεσες και έμμεσες πωλήσεις διακρίνονται στα πιο κάτω στάδια: 1) Στο στάδιο Διοικητικής διαδικασίας κατά την οποία η διαδικασία Διοίκησης των πωλήσεων επικεντρώνεται στις πιο κάτω ενέργειες οι οποίες εφαρμόζονται από όλους τους οργανισμούς: 83

85 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ Τον Προγραμματισμό (περιλαμβάνει τους τρόπους επίτευξης των προκαθορισμένων στόχων). Στην υλοποίηση προγράμματος (περιλαμβάνει την οργάνωση της επιχείρησης). Στην Αξιολόγηση προγράμματος (εξετάζει και αξιολογεί κατά πόσο τα αποτελέσματα βρίσκονται εντός των στόχων που τέθηκα στον αρχικό προγραμματισμό). 2) Στο στάδιο τεχνικής της πώλησης στη οποία στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στους παράγοντες «φύση του προϊόντος» και «φύση και τύπος του πελάτη». Για τη φύση του προϊόντος μιλήσαμε στην ενότητα «Μείγμα Μάρκετινγκ». Για τους βασικούς τύπους πελατών θα αναφερθούμε στη συνέχεια. Ως γενίκευση σε θέματα διοίκησης της πώλησης θα μπορούσαμε να τονίσουμε ότι στην πώληση το προϊόν, ο χρόνος και ο χώρος είναι σημαντικά στοιχεία τόσο για τον πωλητή όσο και τον αγοραστή. Η επιτυχία μιας πώλησης εξαρτάται από τη χρησιμοποίηση της σωστής τεχνικής η οποία εξαρτάται από: την διατήρηση και προσέλκυση νέων πελατών και τον σχεδιασμό και προετοιμασία. Για να διατηρηθούν οι υφιστάμενοι πελάτες πρέπει να τηρούνται οι πιο κάτω αρχές: Τήρηση αρχείου πελατών Διατήρηση σχέσης με τους πελάτες. Συνέπεια σε ότι συμφωνήθηκε σχετικά με την παράδοση και την εγγύηση των εμπορευμάτων. Η ύπαρξη ανταλλακτικών και συνεργείου συντήρησης από τις επιχειρήσεις που πουλούν συσκευές ή μηχανήματα. Αποφυγή έλλειψης εμπορευμάτων. Για την προσέλκυση νέων πελατών οι κυριότεροι τρόποι για προσέλκυση είναι: Η διαφήμιση Οι επισκέψεις περιοδευόντων πωλητών σε πιθανούς πελάτες για εξασφάλιση παραγγελιών. Αποστολή δειγμάτων και εικονογραφημένων καταλόγων σε πιθανούς νέους πελάτες. Οι μόνιμες εκθέσεις (show rooms) στις οποίες να εκτίθενται τα προϊόντα και να δίνονται πληροφορίες σε όσους ενδιαφέρονται. Συμμετοχή σε διεθνείς εκθέσεις του εξωτερικού ή και του εσωτερικού. 84

86 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ Για το σχεδιασμό και προετοιμασία της πώλησης Η διαδικασία περιλαμβάνει σειρά ενεργειών που πρέπει να εκτελέσει ένας πωλητής, έτσι ώστε να επιτύχει αποτελεσματικές πωλήσεις. Τα κυριότερα στάδια είναι οι εξής : 1.Ο εντοπισμός των υποψήφιων πελατών. 2. Η προσέγγιση. 3.Η παρουσίαση. 4.Η αντιμετώπιση του πελάτη. 5.Το κλείσιμο της συμφωνίας. 6.Η τήρηση μητρώου πελατών. Ο επαγγελματίας πωλητής για να σχεδιάσει και να προετοιμάσει κάθε σημαντική παρουσίαση ενός προϊόντος, πρέπει: Να είναι προετοιμασμένος για κάθε πιθανή ερώτηση Να διαθέσει κάποιο χρόνο για να αποκτήσει γνώσεις για το προϊόν. Να συγκεντρώσει τα πλεονεκτήματα του προϊόντος του και να τα κατατάξει με την καλύτερη σειρά προτεραιότητας. Να είναι προετοιμασμένος, έτσι ώστε να μπορεί να ελέγχει τη συνέντευξη (συνομιλία με τον πελάτη) να οδηγεί τη συνομιλία σε παράθεση των πλεονεκτημάτων του προϊόντος που θα πωλήσει. Να προσεγγίζει και να αντιμετωπίζει κάθε τύπο πελάτη με το σωστό τρόπο και την ανάλογη συμπεριφορά. Προσέγγιση του πωλητή Η προσέγγιση είναι η πρώτη επαφή του πωλητή με τον υποψήφιο πελάτη και πρέπει να έχει ως στόχο τη δημιουργία του σωστού περιβάλλοντος. Για να δημιουργηθεί το σωστό περιβάλλον πρέπει: Ο χαιρετισμός του πωλητή να είναι χαρούμενος αλλά χωρίς δουλικότητα. Το ύφος του πωλητή να είναι σοβαρό και επιχειρηματικό. Να μιλήσει στην αρχή για κάποια πράγματα που έμαθε ότι ενδιαφέρουν τον πελάτη όπως π.χ. το ποδόσφαιρο κ.λπ. Ο πωλητής πρέπει να ενθουσιάσει τον πελάτη και για να επιτευχθεί αυτό πρέπει και ίδιος ο πωλητής να είναι ενθουσιασμένος με το προϊόν που πουλάει. Η αντιμετώπιση του πελάτη Ο πωλητής πρέπει να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τον κάθε τύπο πελάτη. Για κάθε τύπο πελάτη πρέπει να έχει την ανάλογη συμπεριφορά. 85

87 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ Βασικοί τύποι πελατών 1. Ο συνεσταλμένος 2. Ο φλύαρος 3. Ο εριστικός και αυθάδης Ο πωλητής πρέπει να τον ενθαρρύνει να δει και να εξετάσει το εμπόρευμα, εμπνέοντάς του εμπιστοσύνη. Ο πωλητής πρέπει να τον ακούει με υπομονή και να τον διακόπτει με ευγένεια προσπαθώντας να τον πείσει. Ο πωλητής πρέπει να εξαντλήσει όλα τα περιθώρια υπομονής και δεν πρέπει να παρασυρθεί σε ανάλογη συμπεριφορά. 4. Ο αναποφάσιστος 5. Ο ισχυρογνώμων 6. Ο απαιτητικός Ο πωλητής πρέπει να του δώσει πληροφορίες, έστω και αν δεν τις ζήτησε αλλά δεν πρέπει να τον θέσει μπροστά σε διλήμματα. Η σωστή στάση απέναντί του είναι η υπομονή. Ο πωλητής πρέπει να του δώσει όλες τις πληροφορίες με κάθε λεπτομέρεια και να του δείξει όλη τη σειρά των εμπορευμάτων που διαθέτει. 3) Στάδιο πραγματοποίησης της πώλησης Όπως αναφέραμε πιο πάνω, η τεχνική πώλησης στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό σε παράγοντες, όπως η φύση του προϊόντος και ο τύπος του πελάτη. Ο χρόνος και ο τρόπος είναι επίσης σημαντικά στοιχεία τόσο για τον πωλητή όσο και τον αγοραστή. Για την πραγματοποίηση μιας πώλησης θα πρέπει να ακολουθείται ο ενδεδειγμένος τρόπος ο οποίος περιλαμβάνει τις πιο κάτω ενέργειες : (1 η ) Αποστέλλονται εκ μέρους της επιχείρησης στον ενδιαφερόμενο πελάτη, δείγματα ή εικονογραφημένοι κατάλογοι. Πολλές φορές οι ίδιοι οι πελάτες ζητούν δείγματα, καταλόγους κ.λπ. ύστερα από πληροφορίες που πήραν από εμπορικούς καταλόγους ή διαφημίσεις. Επίσης υπάρχει η πρακτική, να στέλνει το Τμήμα Πωλήσεων με δική του πρωτοβουλία σε διάφορους πιθανούς πελάτες δείγματα ή καταλόγους. Μετά την αποστολή των δειγμάτων ή των εικονογραφημένων καταλόγων από το Τμήμα Πωλήσεων, εάν ο υποψήφιος πελάτης ικανοποιηθεί από τα δείγματα, τις τιμές και τους όρους που έχουν σταλεί από το Τμήμα Πωλήσεων, τότε προχωρεί στην υποβολή της σχετικής παραγγελίας που είναι ουσιαστικά η υλοποίησης της πώλησης (το κλείσιμο της συμφωνίας). (2 η ) Λήψη παραγγελίας μετά από απόφαση του πελάτη να προχωρήσει στην αγορά. Εκδίδεται σε τριπλότυπο έντυπο: Το πρωτότυπο στέλνεται στο Τμήμα Πωλήσεων. 86

88 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ Το ένα αντίγραφο δίνεται στο πελάτη. Το τρίτο αντίγραφο μένει στον πωλητή. Τι αναφέρεται στην παραγγελία: Το είδος και η ποσότητα των εμπορευμάτων Ο τόπος παράδοσης και ο χρόνος παράδοσης Ο χρόνος εξόφλησης και η τιμή Ο αριθμός της παραγγελίας (η αρίθμηση είναι τυπωμένη) (3 η ) Βεβαίωση λήψη παραγγελίας Μόλις το Τμήμα Πωλήσεων πάρει την παραγγελία πρέπει να στείλει στον πελάτη βεβαίωση λήψης της παραγγελίας με την οποία να αναφέρει ότι: Έχει λάβει την παραγγελία. Είναι σε θέση να τον προμηθεύσει με τα προϊόντα που έχει ζητήσει. Είναι σε θέση να εκτελέσει την παραγγελία μέσα στη προθεσμία που έχει ορισθεί. (4 η ) Συσκευασία: Το Τμήμα Πωλήσεων εκδίδει Εντολή Συσκευασίας προς την αποθήκη αν δεν είναι τα εμπορεύματα συσκευασμένα η οποία είναι υπεύθυνη για την συσκευασία τους ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΑΛΛΑ ΤΜΗΜΑΤΑ Το τμήμα Πωλήσεων μιας επιχείρησης για την υλοποίηση ενός προγράμματος πωλήσεων συνεργάζεται με τα εξής τμήματα: Το τμήμα παραγωγής, για ζητήματα εκτέλεσης της ποσότητας των προϊόντων αλλά και για θέματα ποιότητας. Το τμήμα αποθήκευσης (για θέματα επάρκειας). Το τμήμα οικονομικής διαχείρισης και το λογιστήριο. Το τμήμα Προσωπικού. Για τη καλύτερη συνεργασία των διαφόρων τμημάτων οι πωλητές θα πρέπει να διαθέτουν στοιχειώδη προσόντα, όπως εμπειρία στο τομέα των επιχειρήσεων και γνώσεις Μάρκετινγκ και Λογιστικής. Πρόσθετα θα πρέπει να μπορούν να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και να διακρίνονται για την ικανότητα τους στην επικοινωνία και προβολή του προϊόντος. Στα πλαίσια αυτά οι πωλητές θα μπορούν να εφαρμόσουν τα απαραίτητα στάδια της διαδικασίας για την πραγματοποίηση μιας πώλησης. 87

89 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ 4.5 ΨΗΦΙΑΚΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ Ψηφιακό Μάρκετινγκ είναι κάθε ηλεκτρονική μορφή επικοινωνίας που αναπτύσσεται μεταξύ μιας επιχείρησης και των πελατών της με την χρήση ψηφιακών μέσων όπως το διαδίκτυο, τα tablets, η τηλεόραση, το κινητό τηλέφωνο, κ.ά. Το ψηφιακό Μάρκετινγκ έρχεται ως συμπληρωματικό εργαλείο ενίσχυσής του παραδοσιακού Μάρκετινγκ. Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας επιτρέπει σε πάρα πολλές επιχειρήσεις τη προώθηση των προϊόντων τους χωρίς την μεσολάβηση ενδιάμεσων μεσαζόντων, καθώς τα νέα ηλεκτρονικά μέσα και εργαλεία έχουν υποκαταστήσει τους παραδοσιακούς τρόπους. Τα κυριότερα εργαλεία που χρησιμοποιούνται είναι: Οι Ιστοσελίδες (Website). Διαχείριση Κοινωνικών Δικτύων (Social Media Management). Η Ψηφιακή Διαφήμιση (Digital Advertising). Ηλεκτρονικά Μηνύματα ( s). Η παρουσία των νέων μέσων οδήγησε στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας, γεγονός το οποίο ανάγκασε τις επιχειρήσεις να εξεύρουν πρόσθετους τρόπους και κανάλια προέλκυσης νέων πελατών. 88

90 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ Αρκετές επιχειρήσεις καθιέρωσαν το άμεσο Μάρκετινγκ και χρησιμοποιούν πλέον το on-line μάρκετινγκ, το οποίο τους παρέχει την δυνατότητα αποθήκευσης και επεξεργασίας των δεδομένων που διατηρούν μέσα από έρευνα αγοράς ή από στοιχεία των πελατών τους. Οι επιχειρήσεις αξιοποιούν τις πληροφορίες που έχουν στις βάσεις δεδομένων των πελατών και τις χρησιμοποιούν για να προσαρμόσουν τα μηνύματα τους με στόχο την ισχυροποίηση των σχέσεων τους με τους πελάτες τους. Το άμεσο μάρκετινγκ και τα οφέλη του Άμεσο μάρκετινγκ είναι ένα διαδραστικό σύστημα μάρκετινγκ, το οποίο χρησιμοποιεί διαφημιστικά μέσα όπως το τηλεμάρκετινγ, οι κατάλογοι, οι προσφορές από το ραδιόφωνο, τα κανάλια κατ οίκον αγορών και τα on-line κανάλια, το γνωστό ηλεκτρονικό ψηφιακό εμπόριο για να προσεγγίσουν μελλοντικούς πελάτες στου οποίους να προωθήσουν τη πώληση προϊόντων μέσω απ ευθείας παραγγελίας. Οι υπεύθυνοι του μάρκετινγκ του άμεσου μάρκετινγκ διατηρούν με τους πελάτες πολύ καλές σχέσεις, αποφεύγοντας παραπλανητικές διαφημίσεις ή εκστρατείες που τυχόν να προκαλέσουν παρεξηγήσεις. Ο όρος ηλεκτρονικό εμπόριο καλύπτει ένα μεγάλο φάσμα ηλεκτρονικών δυνατοτήτων όπως η χρήση των αυτόματων ταμειακών μηχανών ΑΤΜ, η ηλεκτρονική αλληλογραφία, και η on-line χρήση διαδικτύου και των υπηρεσιών. Οι καταναλωτές του διαδικτύου έχουν συνεχή πρόσβαση σε πολλές πηγές ενημέρωσης, γεγονός που τους καθιστά πιο απαιτητικούς αγοραστές. Το άμεσο μάρκετινγκ διαδόθηκε ευρέως κυρίως στην Αμερική και στο Καναδά και μεταγενέστερα στην Ασία και Ευρώπη. Πολλές επιχειρήσεις σε όλο το κόσμο έχουν πλέον καθιερώσει ολοκληρωμένα προγράμματα άμεσου μάρκετινγκ χρησιμοποιώντας σε μεγάλο βαθμό την διαφήμιση, η οποία είναι αποδεκτή στο καταναλωτικό κοινό με αποτελεσματικά αποτελέσματα. 89

91 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ Στον Ευρωπαϊκό χώρο το ψηφιακό εμπόριο έχει διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό με αποτέλεσμα τόσο στην Κύπρο όσο και στο Ελλαδικό χώρο όλο και περισσότερες εταιρείες να αισθάνονται υποχρεωμένες να δραστηριοποιηθούν σε αυτό το είδος του εμπορίου γεγονός που αναβαθμίζει το ρόλο των ατόμων που εμπλέκονται με το μάρκετινγκ. Το ψηφιακό Μάρκετινγκ διαφέρει στη ταχύτητα που σχετίζεται με τον διδακτικό κυβερνοχώρο και για να μπορέσουν οι επιχειρήσεις να επιβιώσουν είναι αναγκαίο να συντονίζονται με τους γρήγορους ρυθμούς των εξελίξεων. ΠΕΡΙΛΗΨΗ- ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ - ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ είναι οι δραστηριότητες που έχουν στόχο να προσελκύσουν και να πείσουν τους καταναλωτές να αγοράσουν τα προϊόντα της επιχείρησης. - Βασικότερος στόχος του Τμήματος Πωλήσεων είναι η όσο το δυνατό μεγαλύτερη αύξηση του όγκου των πωλήσεων. - Στην πώληση το προϊόν, ο χρόνος και ο τρόπος είναι σημαντικά στοιχεία τόσο για τον πωλητή όσο και τον αγοραστή. - Το τμήμα πωλήσεων στα πλαίσια του στόχου που αποσκοπεί να πείσει τους. καταναλωτές να αγοράσουν τα προϊόντα της επιχείρησης ώστε να καταστεί δυνατή η είσπραξη χρημάτων από την επιχείρηση.(το προϊόν μετατρέπεται σε χρήμα). Το χρήμα που θα εισρεύσει στην επιχείρηση θα συμβάλει στη βελτίωση της οικονομικής της θέσης και επιτυγχάνεται είτε: μέσω άμεσης πώλησης (απευθείας από τον παραγωγό). μέσω έμμεσης πώλησης (μεσολαβούν ενδιάμεσοι, π. χ, λιανοπωλητές κλπ). - Το πρόγραμμα πωλήσεων λειτουργεί σε συνεργασία με τα υπόλοιπα τμήματα και καθορίζονται στρατηγικές με γνώμονα πάντα την επίτευξη των γενικών στόχων. Οι στόχοι ιεραρχούνται και καταγράφονται στο σχέδιο δράσης μιας επιχείρηση. Συνεργασία με τα τμήματα: Παραγωγής (για θέματα ποιότητας και ποσότητας ). Αποθήκευσης ( για θέματα επάρκειας ). Χρηματοοικονομικών (για εξεύρεση πηγών χρηματοδότησης και διαχείριση οικονομικών κινδύνων). Προσωπικού (για κατάρτιση και διαχείριση θεμάτων ανθρώπινου δυναμικού -Τα στάδια διοίκησης πωλήσεων στη Διοικητική διαδικασία εστιάζονται στις πιο κάτω ενέργειες : Προγραμματισμός, υλοποίηση και αξιολόγηση προγράμματος - ψηφιακό μάρκετινγκ είναι κάθε ηλεκτρονική μορφή επικοινωνίας που αναπτύσσεται μεταξύ μιας επιχείρησης και των πελατών της με την χρήση ψηφιακών μέσων. 90

92 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ Ερωτήσεις 1. Ποιο είναι τι αντικείμενο της διοίκησης πωλήσεων; 2. Πώς το προϊόν φτάνει στους καταναλωτές; Ποιες είναι οι άμεσες και ποιες οι έμμεσες πωλήσεις; 3. Ποιος είναι ο βασικότερος στόχος του τμήματος πωλήσεων πώς αυτό επιτυγχάνεται; 4. Σε ποια στάδια εστιάζεται η διαδικασία διοίκησης των πωλήσεων; Ποια είναι τα 3 στάδια διοικητικής διαδικασίας των πωλήσεων; Εφαρμόζονται από όλες τις επιχειρήσεις και οργανισμούς; 5. Σε ποιους παράγοντες βασίζεται η σωστή τεχνική πώλησης αγαθών; 6. Να απαριθμήστε τρεις τρόπους προσέλκυσης νέων πελατών. 7. Από τι καθορίζεται ο σχεδιασμός και το πρόγραμμα πωλήσεων μιας επιχείρησης; 8. Ποιες ενέργειες πρέπει να ακολουθήσει ένας πωλητής προς της κατεύθυνση της πραγματοποίησης αποτελεσματικής πώλησης; 9. Σε ποιος χειρισμούς πρέπει να προβεί ο σωστός πωλητής για να αντιμετωπίσει τους διάφορους τύπους πελατών; 10. Να αναφέρετε τις ενέργειες ενός πωλητή που είναι απαραίτητες να την πραγματοποίηση μιας πώλησης. 11. Με ποια άλλα τμήματα συνεργάζεται το πρόγραμμα πωλήσεων μιας επιχείρησης; 12. Σύμφωνα με ποιά κριτήρια γίνεται η ανάθεση καθηκόντων στους πωλητές; Ποια στοιχειώδη προσόντα πρέπει να διαθέτουν; 13. Τι είναι το ψηφιακό μάρκετινγκ και πως η ραγδαία εξέλιξη του βοήθησε τις επιχειρήσεις; 14. Ποιες δυνατότητες προσφέρει το διαδίκτυο στο ηλεκτρονικό εμπόριο; 15. Γιατί οι επιχειρήσεις χρησιμοποιούν το διαδικτυακό on-line Μάρκετινγκ; 91

93 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ 5.1 Εισαγωγή Βασικές έννοιες και αντικείμενο χρηματοοικονομικής πολιτικής και διοίκησης. 5.2 Περιεχόμενο της χρηματοοικονομικής λειτουργίας. 5.3 Η διαχρονική αξία του χρήματος - η δημιουργία του χρήματος και η σημασία της κυκλοφορίας του στην ανάπτυξη και στη κρίση. 5.4 Το κόστος του κεφαλαίου - άντληση κεφαλαίων - πηγές χρηματοδότησης 5.5 Αξιολόγηση και επιλογή επενδύσεων. 5.6 Αξιολόγηση και επιλογή πηγών και τρόποι χρηματοδότησης 5.7 Διαχείριση κεφαλαίων. 5.8 Διαχείριση οικονομικών κίνδυνων. 92

94 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ : Οι μαθητές στο τέλος του κεφαλαίου να είναι σε θέση να μπορούν: Να κατανοούν τη σημασία της επιχείρησης ως το κύτταρο της οικονομίας μιας χώρας. Να διατυπώνουν τον ορισμό της Χρηματοοικονομικής διοίκησης. Να αντιλαμβάνονται σε τι στοχεύουν οι αποφάσεις που παίρνουν οι επιχειρήσεις. Να κατανοούν τις βασικές λειτουργίες της επιχείρησης στα πλαίσια της Χρηματοοικονομικής διοίκησης. Να ερμηνεύουν τη κάθε λειτουργία της επιχείρησης ξεχωριστά. Να διατυπώνουν τον ορισμό του χρήματος και να κατανοούν τις έννοιες της αγοραστικής και συναλλαγματικής αξίας του χρήματος. Να κατανοούν και να εξηγούν τα πλεονεκτήματα της κυκλοφορίας του χρήματος στην ανάπτυξη και στη κρίση της Οικονομίας. Να κατανοούν την έννοια του κόστος κεφαλαίου. Να γνωρίζουν τις πηγές άντλησης και χρηματοδότησης κεφαλαίων για τη λειτουργία της επιχείρησης. Να διακρίνουν τη διαφορά του τραπεζικού δανεισμού από τις άλλες πηγές άντλησης κεφαλαίων. Να κατανοούν την έννοια Αξιολόγηση επενδυτικών προγραμμάτων. Να αντιλαμβάνονται τη σημασία της σωστής διαχείρισης των κεφαλαίων που αντλούνται για τη χρηματοδότηση της επιχείρησης. Να διατυπώνουν τον ορισμό του πιστωτικού κινδύνου. Να κατανοούν τις αρνητικές συνέπειες του πιστωτικού κινδύνου για τις επιχειρήσεις και να αναφέρουν μερικές τέτοιες συνέπειες. Να γνωρίζουν τους τρόπους έγκαιρης αντιμετώπισης και χειρισμού των προβλημάτων του πιστωτικού κινδύνου. 93

95 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ 5.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ - Αντικείμενο και βασικές έννοιες Χρηματοοικονομικής πολιτικής και διοίκησης Οι επιχειρήσεις αποτελούν το κύτταρο της οικονομίας μια χώρας ως το μεγαλύτερο μέρος των οικονομικών οργανισμών. Χωρίς τις οικονομικές δραστηριότητες και τα προγράμματα των επιχειρήσεων, όλες οι αγορές θα κατέρρεαν αφού οι εισροές και εκροές κεφαλαίων, δηλαδή η διακίνηση χρημάτων γίνεται αλυσιδωτά, με βασικές οικονομικές μονάδες τις επιχειρήσεις. Όπως έχουμε διδαχθεί σε κεφάλαια του μαθήματος οικονομικών στην προηγούμενη τάξη, αρχικά οι επιχειρήσεις είναι αυτές που εμπλέκονται στην παραγωγή αγαθών με τη χρήση κατάλληλων συνδυασμών των συντελεστών παραγωγής. Τα παραχθέντα αγαθά προωθούνται στην αγορά με τον τρόπο που εξετάσαμε στο κεφάλαιο 4, ώστε να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των νοικοκυριών. Συνεπώς οι επιχειρήσεις είναι οικονομικές μονάδες οι οποίες συμμετέχουν σε όλες τις φάσεις της οικονομικής δραστηριότητας. Στα βασικά χαρακτηριστικά των επιχειρήσεων συγκαταλέγονται τα πιο κάτω: Έχουν δικά τους περιουσιακά στοιχεία. Δραστηριοποιούνται στη αγορά με την επίδραση των δυνάμεων της προσφοράς και ζήτησης. Στοχεύουν στο κέρδος, το οποίο αποτελεί κίνητρο. Αποτελούν ξεχωριστή νομική οντότητα και έχουν δική τους διοικητική, οργανωτική και λογιστική λειτουργία. Έχουν τους δικούς της στόχους και σκοπούς. Η επιτυχία των σκοπών της επιχείρησης συνδέεται με την επίτευξη των στόχων της και εξαρτάται με την σωστή χρηματοοικονομική πολιτική και διοίκηση που ακολουθεί, ώστε να επικρατήσει διαχρονικά ένα ισοζύγιο στο επίπεδο περιουσιακών στοιχείων, των διαθέσιμων κεφαλαίων, του ανθρώπινου δυναμικού και αγοράς. Χρηματοοικονομική πολιτική και διοίκηση Το βασικό αντικείμενο της Χρηματοοικονομικής διοίκησης είναι η υποστήριξή των επιχειρηματικών αποφάσεων και σχετίζεται με σειρά δραστηριοτήτων που συνδέονται με διάφορες λειτουργίες της επιχείρησης (σχετική αναφορά ακολουθεί στις επόμενες σελίδες). Ορισμός και βασικές έννοιες Xρηματοοικονομικής διοίκησης Χρηματοοικονομική διοίκηση είναι η στρατηγική που εφαρμόζεται για την εξεύρεση χρηματοδότησης και συνάμα η ορθολογική διαχείριση κεφαλαίων για να επιτευχθούν οι στόχοι της επιχείρησης. 94

96 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ Η Χρηματοοικονομική διοίκηση παρακολουθεί και μελετά τα χρηματοοικονομικά στοιχεία της επιχείρησης και βοηθά στη λήψη αποφάσεων. Πρόσθετα είναι επιφορτισμένη με τον έλεγχο των οικονομικών συναλλαγών της επιχείρησης ως επίσης με την συγκέντρωση απαραίτητων πληροφοριών, οι οποίες είναι χρήσιμες στη λήψη αποφάσεων για τη ανάπτυξη της επιχείρησης. Οι αποφάσεις στοχεύουν στη μεγιστοποίηση του κέρδους και αφορούν: -Την αξιολόγηση και επιλογή των επενδύσεων από την χρησιμοποίηση πλεονασμάτων της επιχείρησης. -Την αξιολόγηση και επιλογή των τρόπων απόκτησης κεφαλαίων που σχετίζονται με την χρηματοδότηση των αναγκών της επιχείρησης, τόσο σε κεφαλαιουχικές δαπάνες (απόκτηση κτιρίων, μηχανημάτων κ.ά.) όσο και σε κεφάλαιο κίνησης (για τις τρέχουσες ανάγκες). -Τη διαχείριση των οικονομικών κινδύνων που θεωρείται κεντρικός πυρήνας στη εφαρμογή της στρατηγικής κάθε οργανισμού. Είναι η διεργασία με την οποία οι οργανισμοί προσεγγίζουν μεθοδικά τους κινδύνους που σχετίζονται με τις δραστηριότητές τους, με σκοπό την επίτευξη του μεγαλύτερου οφέλους σε κάθε δραστηριότητα. Η χρηματοοικονομική διοίκηση παρακολουθεί και μελετά τα χρηματοοικονομικά στοιχεία της επιχείρησης και τη βοηθά στη λήψη αποφάσεων. Οι αποφάσεις στοχεύουν στη μεγιστοποίηση του κέρδους μέσω έλεγχου των εξόδων και εσόδων. Η Χρηματοοικονομική Διοίκηση ασκείται από τον οικονομικό διευθυντή. Μελέτη των χρηματοοικονομικών στοιχείων Τα χρηματοοικονομικά στοιχεία μελετώνται επειδή: Αποτελούν ένα χρήσιμο εργαλείο στις δραστηριότητες της επιχείρησης και ασκούν έλεγχο στα έξοδα και έσοδα της. Παρουσιάζουν τη χρηματοοικονομική κατάσταση της επιχείρησης στους ενδιαφερόμενους χρήστες, τους μετόχους, τους εργαζόμενους, τους χρηματοδότες, τους καταναλωτές τους επενδυτές και τους προμηθευτές. Επιβάλλονται από το νόμο σύμφωνα με τον οποίο είναι απαραίτητο οι επιχειρήσεις να παρουσιάζουν τα οικονομικά τους μεγέθη και τα αποτελέσματα στο τέλος της χρονιάς ώστε να υπόκειται έμμεσα σε εξωτερικό έλεγχο. 95

97 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ 5.2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Η Χρηματοοικονομική διοίκηση ασκείται από τον 0ικονομικό Διευθυντή που είναι ο υπεύθυνος για την γενική χρηματοοικονομική πολιτική και τον έλεγχο της επιχείρησης. Στα πλαίσια των καθηκόντων του εφαρμόζει την πολιτική που χαράζει ο Ανώτατος Εκτελεστικός Διευθυντής, γνωστός και με την αγγλική ορολογία και ως CEO (Chief Executive Officer) ή το Διοικητικό Συμβούλιο. Οι δραστηριότητες και ευθύνες του Οικονομικού Διευθυντή συνδέονται με το περιεχόμενο της χρηματοοικονομικής λειτουργίας της επιχείρησης αναλόγως του μεγέθους της και του κύκλου εργασιών αυτής και συνδέονται τόσο με βασικές λειτουργίες όσο και επίμέρους λειτουργίες της οι οποίες αναλύονται πιο κάτω: Βασικές λειτουργιές της Χρηματοοικονομικής διοίκησης - Συναλλακτική λειτουργία: Σχετίζεται με τις οικονομικές συναλλαγές της επιχείρησης και τον έλεγχο της ροής των κεφαλαίων της. - Επενδυτική Λειτουργία: Ο Οικονομικός Διευθυντής παρουσιάζει στα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου τις οικονομικές καταστάσεις της επιχείρησης, τα στοιχεία των οποίων αναλύονται, ώστε να συμβάλουν στην λήψη απόφασης για επενδυτικές δραστηριότητες. Οι επενδύσεις διακρίνονται σε χρηματιστηριακές και Επενδύσεις Παγίων στοιχείων, οι οποίες είναι η κάθε τοποθέτηση διαθεσίμων κεφαλαίων σε κινητές αξίες (μετοχές, ομόλογα, κ.ά) και σε ενεργητικά στοιχεία μακράς χρονικής διάρκειας. - Χρηματοοικονομική λειτουργία: Περιλαμβάνει όλες τις χρηματοοικονομικές ενέργειες της επιχείρησης που έχουν σχέση με την ανακεφαλαιοποίηση, το είδος των πρόσθετων κεφαλαίων και την μερισματική πολιτικής της. Η επιδίωξη της 96

98 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ επιχείρησης να εξεύρει νέα κεφάλαια αποβλέπει στην υλοποίηση της επεκτατικής της πολιτικής, στην αναβάθμιση της ποιότητας των προϊόντων και στην επίτευξη των στόχων της γενικότερα. Επιμέρους λειτουργίες της επιχείρησης Η λειτουργία του προϋπολογισμού Σύμφωνα με αυτή τη λειτουργία συντάσσεται ο οικονομικός προϋπολογισμός της επιχείρησης ο οποίος καταγράφει τις προβλέψεις για την εξέλιξη των οικονομικών μεγεθών το επόμενο οικονομικό έτος. Διακρίνεται σε: Τακτικό Προϋπολογισμό (προβλεπόμενα έσοδα - έξοδα) και Προϋπολογισμό Επενδύσεων (προβλεπόμενες επενδύσεις) Τακτικό Προϋπολογισμός Αναφέρεται σε τα έσοδα και έξοδα που προβλέπεται να προκύψουν κατά την διάρκεια ενός οικονομικού έτους. Προϋπολογισμό Επενδύσεων Αναφέρεται σε όλες τις επενδύσεις που προγραμματίζεται να πραγματοποιηθούν και οι οποίες σχετίζονται με τις δραστηριότητες της επιχείρησης. Η ταμειακή λειτουργία (εισπράξεις πληρωμές) Έχει ως αντικείμενο τη διαχείριση των εισπράξεων και πληρωμών της επιχείρησης και έχει την ευθύνη της διαχείρισης του ταμείου. Λόγω του γεγονότος ότι υπάρχει διακίνηση μετρητών εφαρμόζονται αυστηρές διαδικασίες κα συχνοί έλεγχοι. 97

99 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ Η λογιστική λειτουργία Η λογιστική λειτουργία ασχολείται με την καταγραφή και καταχώρηση οικονομικών μεγεθών για ενημέρωση των ενδιαφερομένων. Η καταχώρηση περιλαμβάνει όλες τις οικονομικές πράξεις που γίνονται στα λογιστικά βιβλία της επιχείρησης. Αυτό διασφαλίζει την πλήρη ενημέρωση των ενδιαφερόμενων φορέων σχετικά με την οικονομική κατάσταση της επιχείρησης. Η λειτουργία της διαχείρισης κεφαλαίων Ασχολείται με τη διαχείριση των διαθέσιμων κεφαλαίων της επιχείρησης, τα οποία είναι απαραίτητα για την απόκτηση εισροών (πρώτων υλών, εμπορευμάτων) έτσι ώστε να διασφαλίζεται η ομαλή λειτουργία της. Λόγω του κόστους του χρήματος δεν είναι αποδοτικό για την επιχείρηση να υπάρχουν αχρησιμοποίητα κεφάλαια στο ταμείο της. Επομένως η διαχείριση των διαθέσιμων κεφαλαίων θα πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να επιτυγχάνεται η ψηλότερη αποδοτικότητα τους Βασικές λειτουργιές: Συναλλακτική λειτουργία Επενδυτική λειτουργία Χρηματοοικονομική Λειτουργία. Επιμέρους λειτουργίες Η λειτουργία του προϋπολογισμού Η ταμειακή λειτουργία Η λογιστική λειτουργία Η λειτουργία της διαχείρισης κεφαλαίων 98

100 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ 5.3 ΤΟ ΧΡΗΜΑ - (Η διαχρονική αξία του χρήματος) Τι είναι στ' αλήθεια το χρήμα; Γιατί όλοι ασχολούνται με αυτό; Τι κρύβεται πίσω του και γιατί όλο το σύγχρονο οικοδόμημα των κοινωνιών και κρατών στηρίζεται σ' αυτό, αν θα υπάρχει, αν θα τελειώσει, ή αν θα αλλάξει; Γιατί στα χρηματιστήρια ανεβοκατεβαίνουν οι τιμές των μετοχών των εταιρειών σε κάθε φήμη, πληροφορία, οικονομική ύφεση, μείωση τιμών καυσίμων κ.λπ; Γιατί όλοι αναφέρονται στις τράπεζες, ιδιαίτερα στις Κεντρικές Τράπεζες, ως τις θεμέλιους λίθους όλης της οικονομίας; Ορισμός : Χρήμα είναι ένα κοινό μέσο συναλλαγής των αγαθών αλλά και ένα κοινό μέτρο για τον προσδιορισμό της αξίας τους. Τα πολύ παλιά χρόνια η ανταλλαγή των αγαθών γινόταν χωρίς τη μεσολάβηση του χρήματος. Γινόταν δηλαδή αντιπραγματισμός ή φυσική ανταλλαγή (δηλαδή έδινε κάποιος προϊόντα και έπαιρνε προϊόντα, έκανε ανταλλαγή προϊόντων). Ο αντιπραγματισμός παρουσίαζε πολλές δυσκολίες που εμπόδιζαν την ανάπτυξη των συναλλαγών. Οι δυσκολίες αυτές ξεπεράστηκαν με την καθιέρωση του χρήματος σαν κοινού μέσου συναλλαγής. Το χρήμα χρησιμεύει, για αποταμίευση, για δανεισμό αλλά και για εξόφληση οποιασδήποτε οικονομικής υποχρέωσης. Στην αρχή χρησιμοποιούσαν σαν μέσο συναλλαγής ορισμένα αγαθά όπως το ρύζι, το σιτάρι και διάφορα άλλα προϊόντα, μετά επικράτησε ο χαλκός και αργότερα τα ευγενή μέταλλα, χρυσός και ασήμι για 2500 χιλ. χρόνια περίπου. Με την αύξηση της παραγωγής, λόγω της βιομηχανικής επανάστασης, την ανάπτυξη των συναλλαγών, του διεθνούς εμπορίου, λόγω των ανακαλύψεων και την ανάπτυξη του τραπεζικού συστήματος και της τυπογραφίας, ήταν επιτακτική ανάγκη η εμφάνιση νέων μορφών χρήματος. Σε γενικές γραμμές, η Βιομηχανική Επανάσταση ήταν αυτή που έθεσε τα θεμέλια, καθώς η αυξανόμενη μεταφορά κεφαλαίων και η συνεχόμενη ζήτηση εργατικού δυναμικού και πρώτων υλών ώθησαν τους τραπεζίτες της εποχής να οργανωθούν. Με απλουστευμένους όρους, οι άνθρωποι των καιρών εκείνων, κατέθεταν τον χρυσό και το ασήμι τους σε χρυσοχόους και άλλους σχετικούς «χρηματιστές», για ασφάλεια (γέννηση τραπεζών κυρίως σε ΗΠΑ και Αγγλία). Σε αντάλλαγμα, έπαιρναν στα χέρια τους ένα πιστοποιητικό ως απόδειξη της κατάθεσης, πάνω στο οποίο αναγράφονταν το ποσό της κατάθεσης. Το χαρτί εκείνο λοιπόν αποδείκνυε την αξία του χρυσού και ασημιού που κατατέθηκε από τους πελάτες. Στη συνέχεια, εμφανιστήκαν οι νέες μορφές χρήματος που ήταν τα τραπεζογραμμάτια και τα χαρτονομίσματα. Στην αρχή αυτά μπορούσαν να ανταλλαγούν με χρυσά νομίσματα και ήταν αποδεκτά στις συναλλαγές ως μέσο πληρωμής. Με την πάροδο του χρόνου το Κράτος ανέθεσε την έκδοση των τραπεζογραμματίων και των χαρτονομισμάτων σε μια Κρατική Τράπεζα και καθιερώθηκαν υποχρεωτικά, ως το μοναδικό μέσο συναλλαγής τα χαρτονομίσματα. 99

101 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ Αγοραστική αξία του χρήματος Αγοραστική αξία του χρήματος είναι η ποσότητα των αγαθών και υπηρεσιών, που μπορεί να αγοράσει κάποιος μ ένα ορισμένο χρηματικό ποσό ή και υπηρεσίες (φροντιστήριο, γιατρό). Η αγοραστική αξία μεταβάλλεται αντίστροφα με το γενικό επίπεδο των τιμών. Όταν οι τιμές ανεβαίνουν, μειώνεται η αγοραστική αξία, γιατί με το ίδιο χρηματικό ποσό αγοράζουμε λιγότερα αγαθά και υπηρεσίες απ ότι αγοράζαμε πριν. Όταν όμως οι τιμές κατεβαίνουν, αυξάνεται η αγοραστική αξία, γιατί με το ίδιο χρηματικό ποσό αγοράζουμε περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες απ ότι αγοράζαμε πριν. Η αγοραστική αξία εξαρτάται από την ποσότητα του χρήματος και την ποσότητα των αγαθών που κυκλοφορούν στην αγορά. Αν αυξηθεί η ποσότητα του χρήματος και δεν αυξηθεί ανάλογα και η ποσότητα των αγαθών, θα έχουμε μείωση της αγοραστικής αξίας, λόγω αύξησης των τιμών. Το ίδιο θα συμβεί και στην περίπτωση που μειωθεί η ποσότητα των αγαθών. Είναι επιβεβλημένη ανάγκη το κράτος να μεριμνά ώστε να υπάρχει σταθερή αναλογία, μεταξύ της ποσότητας του χρήματος και της ποσότητας των προϊόντων που κυκλοφορούν στην αγορά και να ρυθμίζει την ποσότητα του χρήματος ανάλογα με τις ανάγκες της οικονομίας. Συναλλαγματική αξία: Είναι η ικανότητα του χρήματος μιας χώρας να ανταλλάσσεται με ξένα νομίσματα, δηλαδή σε συνάλλαγμα, Συνάλλαγμα είναι όλα τα ξένα νομίσματα αλλά και όλα τα έγραφα που επιτρέπουν στον κάτοχο τους να εισπράξει χρήματα σε ξένο νόμισμα όπως ξένα χαρτονομίσματα, τραπεζικές επιταγές εξωτερικού, εμβάσματα στην τράπεζα σε ξένο νόμισμα κ. λπ. Ο αριθμός που δείχνει πόσες ξένες νομισματικές μονάδες ισοδυναμούν με μίαν εγχώρια, ονομάζεται συναλλαγματική ισοτιμία ή τιμή συναλλάγματος. Το συνάλλαγμα χρειάζεται για την τακτοποίηση οικονομικών συναλλαγών με άτομα από ξένες χώρες (εκτός από τις χώρες της Ο.Ν.Ε) όπως εξαγωγές και εισαγωγές εμπορευμάτων, μεταφορές εμπορευμάτων και προσώπων, παροχή υπηρεσιών από ξένους, για ιατρικούς σκοπούς, για σπουδές, για ταξίδια, κ.λπ. Για την τακτοποίηση αυτών των οικονομικών συναλλαγών το συνάλλαγμα το αγοράζουμε από τις τράπεζες. Όταν όμως έχουμε εμείς στα χέρια μας ξένα νομίσματα ή έγγραφα, για να πάρουμε εγχώριο νόμισμα το πουλάμε στις τράπεζες. 100

102 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ Η φύση του χρήματος Έχει πραγματική αξία το χρήμα; Για να απαντήσετε το ερώτημα, φανταστείτε έναν άνθρωπο γεμάτο χαρτονομίσματα, μόνο του στο κέντρο της ερήμου Σαχάρας. Τα χρήματα που έχει είναι άχρηστα γιατί δεν μπορεί να τα ανταλλάξει με αγαθά ή υπηρεσίες. Γιατί λοιπόν το χρήμα έχει αξία; Γιατί δόθηκε σε αυτό, μέσα από νομοθετικές ρυθμίσεις, η δυνατότητα να ανταλλάσσεται με αγαθά και υπηρεσίες. Οι άνθρωποι πιστεύουν ότι έχει αξία και δουλεύουν για να το αποκτήσουν. Δουλεύοντας, όμως, παράγουν αγαθά και υπηρεσίες και με το κόπο τους δίνουν αξία στο χρήμα. Όταν κυκλοφορεί πολύ χρήμα έχουμε περισσότερη εργασία, άρα περισσότερα αγαθά και οικονομική ανάπτυξη. Έλλειψη χρήματος σημαίνει λιγότερη εργασία, ανεργία και λιγότερα αγαθά, άρα εξαθλίωση (οικονομική κρίση). Η ποσότητα του χρήματος που κυκλοφορεί κάνει τη διαφορά μεταξύ ανάπτυξης και κρίσης. Για να κατανοήσουμε τη σημασία των πιο πάνω, ας υποθέσουμε ότι χάνεται το μέγιστο ποσοστό του χρήματος που κυκλοφορεί. Κανένας τότε δεν θα μπορεί να αγοράζει οτιδήποτε και όσοι έχουν κάτι να πωλήσουν θα μείνουν χωρίς αγοραστές. Τα αγαθά θα μείνουν απούλητα, θα καταστραφούν και η παραγωγή θα σταματήσει. Οι επιχειρήσεις θα καταρρεύσουν σε μερικές εβδομάδες και όλοι οι εργαζόμενοι θα απολυθούν. Η παραγωγή θα σταματήσει. Η κοινωνία θα επηρεαστεί με απρόβλεπτες συνέπειες. Η δημιουργία του χρήματος Ποιος δημιουργεί το χρήμα; Η κυβέρνηση ή η κεντρικοί τραπεζίτες; Το ερώτημα είναι σημαντικό για να απαντήσουμε. Η Κεντρική τράπεζα είναι ο νόμιμος δημιουργός νομίσματος. Αυτός που δημιουργεί λοιπόν χρήμα από το μηδέν για τις ανάγκες της οικονομίας είναι η Κεντρική τράπεζα μίας χώρας αν αυτή έχει δικό της νόμισμα ή Ευρωπαϊκή Κεντρική τράπεζα για τις χώρες με νόμισμα το ευρώ. Η Ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα δημιουργεί χρήμα αξιολογώντας τις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες στη Ευρωζώνη και ανάλογα με τη ποσότητα του χρήματος που δημιουργείται έχουμε ανάπτυξη ή κρίση. 101

103 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ Παλαιότερα, το χρήμα είχε αντίκρισμα σε χρυσό ή άλλο πολύτιμο μέταλλο, δηλαδή κάθε χαρτονόμισμα μπορούσε να ανταλλαγεί με ορισμένη ποσότητα κάποιου ευγενούς μετάλλου. Σήμερα, το χρήμα δεν έχει πραγματική αξία με την έννοια ότι δεν έχει αντίκρισμα σε χρυσό ή άλλο ευγενές μέταλλο. Από πού αντλεί λοιπόν την αξία του το χαρτονόμισμα, που είναι απλώς ένα κομμάτι χαρτί ασήμαντης αξίας; Όπως έχουμε αναφέρει και προηγουμένως, από την νομοθετική ρύθμιση να ανταλλάσσεται με αγαθά και υπηρεσίες και από την πίστη των ανθρώπων για την ανάγκη αυτής της αξία. Η πίστη αυτή κάνει τους ανθρώπους να εργάζονται για να το αποκτήσουν. Με την εργασία τους παράγουν αγαθά και υπηρεσίες και με την επίδραση της προσφοράς και ζήτησης δίνουν ανάλογη αξία στο χαρτονόμισμα. Η ποσότητα του χρήματος που κυκλοφορεί καθορίζει λοιπόν την ποσότητα των αγαθών που παράγονται, άρα και την οικονομική ανάπτυξη ή ύφεση. Η δημιουργία χρήματος από την Ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα (Ε.Κ.Τ) Η δημιουργία χρήματος από τις Κεντρικές Τράπεζες γίνεται ως εξής: Το κράτος εκδίδει ομόλογα, δηλαδή αποδέχεται [ομολογεί] ότι έχει ισόποσο χρέος προς την κεντρική τράπεζα και η Κεντρική Τράπεζα στηριζόμενη σε αυτή την ομολογία δημιουργεί χρήμα από το μηδέν, το οποίο μάλιστα δανείζει με τόκο. Παλαιοτέρα αυτό γινόταν από τις Κεντρικές Τράπεζες των χωρών ξεχωριστά. Μετά την ένταξη μας στην ΟΝΕ, αυτό γίνεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Η κυβέρνηση παραδίδει το ομόλογο που εξέδωσε στην Ε.Κ.Τ. και αυτή τυπώνει χρήμα ή κάνει ηλεκτρονική εγγραφή κατάθεσης στο λογαριασμό της κυβέρνησης. Δηλαδή δανείζει την κυβέρνηση. 102

104 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΧΡΗΜΑ: Χρήμα είναι ένα κοινό μέσο συναλλαγής των αγαθών αλλά και ένα κοινό μέτρο για τον προσδιορισμό της αξίας τους. Το χρήμα χρησιμεύει για αποταμίευση, για δανεισμό αλλά και για εξόφληση οποιασδήποτε οικονομικής υποχρέωσης. Αγοραστική αξία του χρήματος είναι η ποσότητα των αγαθών και υπηρεσιών, που μπορεί να αγοράσει κάποιος μ ένα ορισμένο χρηματικό ποσό ή και υπηρεσίες. Συναλλαγματική αξία είναι η ικανότητα του χρήματος μιας χώρας να ανταλλάσσεται με ξένα νομίσματα. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δημιουργεί χρήμα. Ανάλογα με τη ποσότητα αυτού του χρήματος έχουμε ανάπτυξη ή κρίση. Όταν κυκλοφορεί πολύ χρήμα έχουμε περισσότερη εργασία, άρα περισσότερα αγαθά και οικονομική ανάπτυξη. Έλλειψη χρήματος σημαίνει λιγότερη εργασία, ανεργία και λιγότερα αγαθά, άρα εξαθλίωση (οικονομική κρίση). 103

105 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ 5.4 ΠΗΓΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ -Το κόστος του κεφαλαίου - άντληση κεφαλαίων Η χρηματοδότηση μίας επιχείρησης είναι ιδιαίτερης σημασίας και αποτελεί σημαντική παράμετρο για την επέκταση των δραστηριοτήτων της, τις επενδύσεις που θα προβεί και την παραπέρα ανάπτυξη της γενικότερα. Μία επιχείρηση μπορεί να αντλήσει κεφάλαια για την χρηματοδότηση των δραστηριοτήτων της και επενδύσεων με πάρα πολλούς τρόπους και πηγές. Στη συνέχεια του κεφαλαίου θα αναφερθούν οι κύριες και συνάμα συνήθης πηγές χρηματοδότησης. Κάθε πηγή χρηματοδότησης περιλαμβάνει διαφορετικό κόστος για την επιχείρηση που ονομάζεται κόστους κεφαλαίου. Το κόστος κεφαλαίου περιλαμβάνει το επιτόκιο της χρηματοδότησης, τον προβλεπόμενο ρυθμό πληθωρισμού, την περίοδο της χρηματοδότησης και την προσδοκώμενη απόδοση του επενδυτικού προγράμματος της επιχείρησης. Ουσιαστικά, αποτελεί την απόδοση, την οποία οι δανειοδότες αναμένουν να αποκομίζει η επιχείρηση από τις επενδύσεις που έχει προβεί με τα χρηματοδοτούμενα κεφάλαια, έτσι ώστε να κερδίζουν από την παραχώρηση ικανοποιητικού μερίσματος και την αύξηση των τιμών των μετοχών. Εάν μια επιχείρηση, με τα χρηματοδοτούμενα κεφάλαια προχωρήσει σε ένα επενδυτικό πρόγραμμα, η απόδοση του οποίου να ξεπερνά το κόστος των κεφαλαίων τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για την χρηματοδότηση του συγκεκριμένου προγράμματος, το πλεόνασμα που προκύπτει μετά την αποπληρωμή των τόκων και δόσεων των κεφαλαίων αυτών, το επωφελούνται οι μέτοχοι της επιχείρησης, το προσωπικό και οι συνεργάτες. Κατά συνέπεια, αυξάνεται η κεφαλαιουχική επάρκεια και περιουσία της επιχείρησης ως επίσης το χαρτοφυλάκιο των μετόχων, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το αποτέλεσμα συνάδει με τον προσδοκώμενο σκοπό της χρηματοοικονομικής διοίκησης. 104

106 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ Άντληση κεφαλαίων Μια επιχείρηση αντλεί κεφάλαια για την χρηματοδότηση του αναπτυξιακού της προγράμματος και των επενδύσεων σε διάφορες φάσεις: Στην αρχική φάση κατά το ξεκίνημα της λειτουργία της επιχείρησης. Στη φάση των κεφαλαιουχικών δαπανών, για απόκτηση περιουσιακών στοιχείων. Για τις ανάγκες της επιχείρησης σε κεφάλαια κίνησης για χρηματοδότηση τρεχουσών αναγκών. Για επεκτάσεις και επενδύσεις της επιχείρησης σε νέα προϊόντα και την ανάγκη νέων επαγγελματικών χώρων. Η επιχείρηση μπορεί να αντλήσει κεφάλαια από την τραπεζική αγορά, μέσω χρηματιστήριου και από άλλες πηγές. Οι συνήθεις πηγές χρηματοδότησης και χρηματοδοτικά προϊόντα είναι: Ο Τραπεζικός δανεισμός Ο δανεισμός παραχωρείται στην επιχείρηση για χρηματοδότηση κεφαλαιουχικών αναγκών της, για επιχειρηματικές ανάγκες και για κεφάλαιο κίνησης, δηλαδή χρηματοδότηση εποχιακών αναγκών. Η Διάθεση μετοχών Η επιχείρηση εκδίδει διάφορα αξιόγραφα (ομόλογα, μετοχές), τα οποία πουλά στους επενδυτές, με σκοπό να αντλήσει κεφάλαια, ώστε να χρηματοδοτήσει τις δραστηριότητές της. Οι μέτοχοι επενδύουν σε ομόλογα των επιχειρήσεων τους ως επίσης και άλλοι οµολογιούχοι επενδυτές, οι όποιοι από τη μεριά τους αναμένουν να έχουν ικανοποιητικό χρηματικό όφελος για τα κεφάλαια που έχουν διαθέσει σε µία εταιρεία για την υλοποίηση ενός επενδυτικού της σχεδίου ή επιχειρηματικής ανάπτυξης. Το κόστος κεφαλαίου αποτελεί την ελάχιστη προσδοκώμενη απόδοση που έχουν οι επενδυτές για την τοποθέτηση των κεφαλαίων τους σε µία χρηματοοικονομική επένδυση. Είναι το ελάχιστο αναμενόμενο χρηματικό όφελος που έχουν οι δανειστές, μέτοχοι και οµολογιούχοι για τα κεφάλαια που έχουν διαθέσει σε µία εταιρεία για την υλοποίηση ενός επενδυτικού της σχεδίου ή επιχειρηματική ανάπτυξη. Ο ομολογιακός δανεισμός Ομολογιακό είναι το δάνειο που εκδίδεται από την επιχείρηση και διαιρείται σε ομολογίες οι οποίες αντιπροσωπεύουν δικαιώματα των ομολογιούχων έναντι του εκδότη κατά τους ορούς του δανείου. 105

107 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ Ομολογίες ή ομόλογα είναι χρεόγραφα με βάση τα οποία ο εκδότης του τίτλου υπόσχεται να καταβάλει στον κάτοχο των ομολόγων (επενδυτή-αγοραστή) το αρχικό ποσό δανεισμού (ονομαστική αξία) συν πληρωμές τόκου σε τακτά προκαθορισμένα διαστήματα (τοκομερίδιο ή κουπόνι). Μέσω Παρακρατημένων κερδών-αποθεματικό Μέρος των κερδών του λογιστικού έτους παραμένουν ως αδιανέμητα και διατηρούνται σε εδικό λογαριασμό αποθεματικού και αξιοποιούνται στον επενδυτικό προγραμματισμό της επιχείρησης. (ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ : Το συνολικό κόστος κεφαλαίου είναι το άθροισμα των επιμέρους τµηµάτων κόστους κεφαλαίου της κάθε µορφής χρηματοδότησης). Λόγω της πολυμορφίας των πηγών και των ειδών χρηματοδότησης, το συνολικό κόστος κεφαλαίου είναι το άθροισμα των επιµέρους τµηµάτων κόστους κεφαλαίου,της κάθε µορφής χρηματοδότησης. 5.5 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΛΟΓΗ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ Η χρησιμοποίηση των κεφαλαίων μίας επιχείρησης αποσκοπεί στην συνέχιση του αναπτυξιακού της προγράμματος και στην υλοποίηση των επενδυτικών της επιλογών, τα οποία αξιολογούνται ανάλογα. Αξιολόγηση επενδύσεων είναι η εκτίμηση του οφέλους που θα έχει από τις επενδύσεις της η επιχείρηση. Είναι δηλαδή η εκτίμηση της αποδοτικότητας της επένδυσης. Σύμφωνα και με την αγγλική ορολογία λέγεται Return on invested capital employed. Για τη αξιολόγηση των επενδύσεων ακολουθούντα διάφοροι μέθοδοι, βασικότεροι εκ των οποίων είναι: Ο υπολογισμός της καθαρής τρέχουσας αξίας (υπολογίζεται το χρηματικό ποσό που θα απαιτηθεί να επενδυθεί σε κάποιο επενδυτικό πρόγραμμα σήμερα με το καλύτερο επιτόκιο για να προκύψει ικανοποιητική απόδοση). Υπολογισμός της περιόδου αποπληρωμής. Ο εσωτερικός βαθμός απόδοσης της επένδυσης (είναι η ποσοστιαία απόδοση της επένδυσης που όταν ξεπερνά κατά πολύ τα τρέχοντα καταθετικά επιτόκια θεωρείται ως ικανοποιητική επένδυση). 106

108 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ 5.6 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΛΟΓΗ ΠΗΓΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ Η προσπάθεια μίας επιχείρησης να αντλήσει κεφάλαια θα πρέπει να είναι προσεκτική και να λαμβάνει υπόψη τον κίνδυνο που πιθανό να κρύβει η οποιαδήποτε επιλογή χρηματοδότησης. Ο επιχειρηματίας ενδείκνυται να αξιολογήσει όλες τις υφιστάμενες πηγές και τα είδη της χρηματοδότησης, ώστε να επιλέξει την ιδανικότερη διευθέτηση εξεύρεσης δανεισμού, αποφεύγοντας υπερδανεισμό και υψηλό κόστος. Η επιλεγμένη χρηματοδότηση θα πρέπει να είναι σύμφωνα με τις ανάγκες της επιχείρησης και ανάλογα του μεγέθους της. Αξίζει να τονιστεί ότι ένας συνδυασμός πηγών χρηματοδότησης που να περιλαμβάνει ίδια κεφάλαια αλλά και εσωτερική και εξωτερική χρηματοδότηση θεωρείται ως η σωστότερη. Όλες οι μορφές χρηματοδότησης παρουσιάζουν τα επιμέρους πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα και αυτό που πρέπει να γνωρίζει ο επιχειρηματίας είναι το ότι η κατάλληλη χρηματοδότηση των αναγκών της επιχείρησης για την πορεία των δραστηριοτήτων της και την υλοποίηση των ενδύσεων παίζει σημαντικό ρόλο στη οικονομική της ανάπτυξη. 5.7 ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ Όπως αναφέρθηκε και στην προηγουμένη ενότητα η χρησιμοποίηση των κεφαλαίων μιας επιχείρησης αποσκοπεί στην συνέχιση του αναπτυξιακού της προγράμματος και στην υλοποίηση επενδυτικών της επιλογών τα οποία αξιολογούνται ανάλογα. Η διαχείριση των κεφαλαίων συνδέεται άμεσα με την ιεράρχηση των αναγκών και την οριοθέτηση των στόχων που θέτει η επιχείρηση. Αυτοί οι δυο παράμετροι θεωρούνται ως το κλειδί της επιτυχίας για τις χρηματοοικονομικές επενδύσεις της επιχείρησης που επιδιώκει την ελαχιστοποίηση του επενδυτικού κινδύνου. 5.8 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ Η διαχείριση κινδύνων συνδέεται με την ανάληψη ενεργειών για διατήρηση της πιστοληπτικής ικανότητας της επιχείρησης σε ψηλά επίπεδα ώστε να μπορεί να συνεχίζει να δανείζεται και να αντλεί κεφάλαια. Πιστωτικός κίνδυνος, γνωστός και με την αγγλική του ορολογία «credit risk», είναι ο κίνδυνος που αντιμετωπίζει μια επιχείρηση να μην εισπράξει έγκαιρα από τους χρεώστες της τα οφειλόμενα ποσά. ΟΙ επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν ζήτημα πιστωτικού κινδύνου επηρεάζονται αρνητικά και αντιμετωπίζουν τις έξης συνέπειες: Αποδυνάμωση της ρευστότητας τους. Μείωση της πιστοληπτικής ικανότητας της και ενδεχόμενη πτώχευση. Αδυναμία έγκαιρης αποπληρωμής των δανείων Αποδυνάμωση της κεφαλαιακής της επάρκειας. Πιστωτικός κίνδυνος είναι ο κίνδυνος που αντιμετωπίζει μια επιχείρηση να μην εισπράξει έγκαιρα τις απαιτήσεις της από τους χρεώστες. Ο ακριβής υπολογισμός του πιστωτικού κινδύνου είναι δύσκολη διαδικασία ωστόσο αναγκαία. Η διαχείριση του πιστωτικού κινδύνου περιορίζεται με την εφαρμογή μηχανισμών πρόβλεψης της συναλλακτικής δυνατότητας των πελατών. 107

109 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ Η διαχείριση του πιστωτικού κινδύνου περιορίζεται με την εφαρμογή μηχανισμών προβλέψεων και αποτελεσματικής αντιμετώπισης ανάρμοστων συμπεριφορών εκ μέρους αναξιόπιστων πελατών. Αυτό μπορεί να επιτευχτεί με ετοιμασία ειδικών καταστάσεων κατάταξης του πελατολογίου της επιχείρησης, με βάση την πιστοληπτική ικανότητα των πελατών και την προηγούμενη συναλλακτική εμπειρία. 108

110 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ Ερωτήσεις 1. Να ώστε τον ορισμό της χρηματοοικονομικής διοίκησης και να αναφέρετε πιο είναι το βασικό αντικείμενο δραστηριότητας της. 2. Να αναφέρετε με τι σχετίζονται οι κυριότερες αποφάσεις της χρηματοοικονομικής διοίκησης. Να περιγράψετε σε τι στοχεύουν οι αποφάσεις αυτές. 3. Να αναφέρετε τους λόγους για τους οποίους η χρηματοοικονομική διοίκηση μελετά τα διάφορα οικονομικά στοιχεία των επιχειρήσεων. Για ποιους λόγους είναι χρήσιμα τα στοιχεία αυτά; 4. Να εξηγήσετε τις τρεις βασικές λειτουργίες της χρηματοοικονομικής διοίκησης. 5. Να αναφέρετε τις επί μέρους λειτουργίες της χρηματοοικονομικής διοίκησης και να περιγράψετε τι περιλαμβάνει η κάθε μια. 6. Με τι σχετίζεται η λειτουργία του προϋπολογισμού; 7. Ποιες είναι οι βασικές αρμοδιότητες της λειτουργίας της διαχείρισης κεφαλαίων; 8. " Η λογιστική λειτουργία εστιάζει τη δραστηριότητά της στην παρακολούθηση των λογιστικών βιβλίων που τηρούνται στην επιχείρηση, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία και τα χρηματοοικονομικά στοιχεία που καταγράφει έχουν σκοπό την παρουσίαση της οικονομικής κατάστασης της επιχείρησης σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη (μέτοχοι, εργαζόμενοι, προμηθευτές κ.λπ". Σχολιάστε τα πιο πάνω. 9. Να ξηγήσετε τι είναι η αγοραστική αξία του χρήματος και πως αυτή μεταβάλλεται σε σχέση με το γενικό επίπεδο των τιμών. 10. Να δώσετε τον ορισμό της συναλλαγματικής ισοτιμίας και να εξηγήσετε τη χρησιμότητα της στην οικονομία μιας χώρας. 11. Γιατί το χρήμα έχει αξία και πώς αυτό επιδρά στη βελτίωση των οικονομικών μεγεθών της οικονομίας μιας χώρας; 12. Να ξηγήσετε την έννοια του κόστους κεφαλαίου και να αναφέρετε τι συμπεριλαμβάνεται σε αυτό. 13. Γιατί μια επιχείρηση αντλεί κεφάλαια κατά την διάρκεια των διαφόρων φάσεων της λειτουργίας της. Να αναφέρετε τις διάφορες πηγές άντλησης κεφαλαίων. 14. Να εξηγήσετε τη διαφορά της χρηματοδότησης μέσω τραπεζικού δανεισμού και της άντλησης κεφαλαίων μέσω διάθεσης μετοχών. 15. Ποια διαδικασία ακολουθείται στην αξιολόγηση των πηγών χρηματοδότησης και των επενδύσεων; 16. Ποιοι παράγοντες λαμβάνονται υπόψη στον καθορισμό της επενδυτικής στρατηγική μιας επιχείρησης; 17. Τι είναι ο πιστωτικός κίνδυνος; 18. Ποιες είναι οι συνέπειες σε μια επιχείρηση από τυχόν προβλήματα πιστωτικού κινδύνου; Με ποιο τρόπο θα μπορούσε να περιοριστεί ο κίνδυνος αυτός; 109

111 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ 6.1 Εισαγωγή Η σημασία των πληροφοριών και της τεχνολογίας στην οργάνωση και την παραγωγικότητα Η Ιστορική εξέλιξη της τεχνολογίας από τον αγγελιοφόρο της αρχαιότητας στον σημερινό δορυφόρο Τα κοινωνικά δίκτυα και οι δυνατότητες που προσφέρουν στις επιχειρήσεις Η σημασία της τεχνολογίας στην αύξηση της παραγωγικότητας. 6.2 Η χρήση και αξιοποίηση της πληροφόρησης από το οργανισμό. 6.3 Συστήματα διαχείρισης και ανάλυσης πληροφοριών. 6.4 Στρατηγική οργάνωσης και διοίκησης των νέων τεχνολογιών στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις Επίδραση και χρησιμότητα των Τεχνολογιών Πληροφορίας (ΤΠ) στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις Η συμβολή της Τεχνολογίας Πληροφοριών στη εξέταση του ανταγωνιστικού περιβάλλοντος. 110

112 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Οι μαθητές στο τέλος του μαθήματος να είναι σε θέση: Να ερμηνεύουν την έννοια Τεχνολογία Πληροφοριών και να αναφέρουν τι περιλαμβάνει. Να αντιλαμβάνονται τη σημασία της πληροφόρησης και τις δυνατότητες που προσφέρει το διαδίκτυο στο on-line μάρκετινγκ και στην αύξηση της παραγωγικότητας. Να γνωρίζουν τις διάφορες φάσεις εξέλιξης της τεχνολογίας και της μετάδοσης της πληροφορίας. Να κατανοούν τη σπουδαιότητα της άμεσης μεταβίβασης της πληροφορίας μέσω διαδικτύου. Να κατανοούν τα οφέλη από τη χρήση των κοινωνικών δικτύων τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τους καταναλωτές. Να αντιλαμβάνονται τη σημασία που προσφέρει η δυνατότητα άμεσης σύνδεσης της επιχείρησης με εκατομμύρια ανθρώπων. Να αντιλαμβάνονται τις δυνατότητες των επιχειρήσεων για άντληση πληροφοριών γύρω από τις προτιμήσεις των πελατών μέσω της χρήσης του διαδικτύου. Να γνωρίζουν τα στάδια χρήσης του διαδικτύου ως εργαλείο μάρκετινγκ. Να κατανοούν την ανάγκη του ανασχεδιασμού των δραστηριοτήτων των επιχειρήσεων και να ερμηνεύουν τόσο τα ποσοτικά όσο και ποιοτικά οφέλη του μετασχηματισμού της επιχείρησης. Να εξηγούν την έννοια του πληροφοριακού συστήματος. Να κατανοούν τα πλεονεκτήματα της αυτοματοποίησης των διαδικασιών της επιχείρησης. Να αντιλαμβάνονται την έννοια της γνώσης και της πληροφόρησης ως παράγοντες ανάπτυξης. Να κατανοούν την ανάγκη εφαρμογής νέων μεθόδων οργάνωσης και διοίκησης με την αξιοποίηση της τεχνολογίας των πληροφοριών. 111

113 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ 6.1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Σύμφωνα με την διεθνή βιβλιογραφία, η Τεχνολογία Πληροφοριών (ΤΠ) είναι το σύνολο των επαγγελματικών χώρων, οι οποίοι σχετίζονται με τη μελέτη, σχεδίαση, ανάπτυξη, υλοποίηση, συντήρηση και διαχείριση υπολογιστικών πληροφοριακών συστημάτων πού σχετίζονται κυρίως με εφαρμογές λογισμικού και υλικό υπολογιστών, (hardware and software). Οι τομείς ΤΠ και ΤΠΕ που περιλαμβάνουν και την επικοινωνία, σχετίζονται με την ανάπτυξη και συντήρηση προϊόντων πληροφορικής καθώς και την παραγωγή και μετάδοση πληροφοριών κάθε τύπου. Σύμφωνα με τους Γ.Κ.Γκαντζιά και Δ.Ι.Καμάρα, DIGITALCOMMUNICATION, (2000,σελ.6, 59) «Η Ψηφιακή επικοινωνία συμβάλει στη παραγωγή, διαχείριση, προώθηση και προβολή του περιεχομένου και των υπηρεσιών των επικοινωνιακών συστημάτων. Οι χρήστες τέτοιων συστημάτων έχουν την δυνατότητα πρόσβασης σε ψηφιακό περιεχόμενο που προλαμβάνει πολιτισμική, οικονομική, χρηματιστηριακή, πολιτική και άλλη ενημέρωση». Τεχνολογίες Πληροφορίας εννοούμε επίσης τις μεθόδους, τις εφαρμογές και τα προϊόντα σύγχρονης επιστήμης και τεχνολογίας που αφορούν τη συγκέντρωση και ηλεκτρονική επεξεργασία, ταξινόμηση, γνωστοποίηση και μελέτη της όποιας πληροφορίας σε κάθε μορφή, κειμένου, γραφήματος, ήχου, εικόνας και βίντεο. (Παπασταματίου 2008). Ο όρος τεχνολογίες πληροφορίας χαρακτηρίζει τις τεχνολογίες που έχουν τη δυνατότητα αυτόματης αποθήκευσης και μετάδοσης της πληροφορίας και των μηνυμάτων με διαφόρους τρόπου και μορφές. Σχετίζεται με τα μέσα που είναι φορείς των επεξεργασμένων δεδομένων, όπως οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, οι τηλεπικοινωνίες, τα πολυμέσα και το διαδίκτυο, τα οποία παρέχουν σημαντικές πληροφορίες. Οι ηλεκτρονικές πηγές πληροφόρησης προσφέρουν ένα εύκολο τρόπο συγκέντρωσης πληροφοριών μέσα από τις σελίδες του διαδικτύου. Τόσο ο καθηγητής όσο και ο μαθητής έχει τη δυνατότητα να επιλέγει πληροφορίες που είναι χρήσιμες χρησιμοποιώντας μία μηχανή αναζήτησης πληροφοριών όπως το google. Η σημασία της πληροφόρησης Αναμφίβολα, η σωστή πληροφόρηση αποτελεί βασική προϋπόθεση για σωστές αποφάσεις και στρατηγική ανάπτυξης και προοπτικής για κάθε επιχείρηση ή οργανισμό. Γι' αυτό, απαιτείται αποτελεσματική αξιοποίηση των πάσης φύσεως πληροφοριών που ενδιαφέρουν την επιχείρηση, από όπου και αν προέρχονται. 112

114 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Αρκετές επιχειρήσεις χρησιμοποιούν πλέον το on-line μάρκετινγκ, το οποίο τους παρέχει τη δυνατότητα αποθήκευσης και επεξεργασίας των δεδομένων που διατηρούν μέσα από έρευνα αγοράς ή από στοιχεία των πελατών τους. Οι επιχειρήσεις αξιοποιούν τις πληροφορίες που έχουν στις βάσεις δεδομένων και τις χρησιμοποιούν για να προσαρμόσουν τα μηνύματα τους με στόχο την ισχυροποίηση των σχέσεων τους με τους πελάτες τους. Προτού γίνει ανάλυση του θέματος της σημασίας της σωστής πληροφόρησης, για να διαφανεί η σπουδαιότητα του όρου τεχνολογίες πληροφορίας, παρουσιάζουμε πιο κάτω μια ιστορική διαδρομή της εξέλιξης της τεχνολογίας από την περίοδο του αγγελιοφόρου ως κομιστή πληροφορίας μέχρι το σήμερα όπου η χρήση των εργαλείων κοινωνικής δικτύωσης συνέβαλε στην σύνδεση των επιχειρήσεων με τον κόσμο γενικότερα και σύνδεσε τους ανθρώπους με τις πληροφορίες ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΓΓΕΛΙΑΦΟΡΟ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΔΟΡΥΦΟΡΟ Οι άνθρωποι στην αρχή επικοινωνούσαν με νοήματα και αργότερα με την ομιλία. Όταν αναπτύχθηκε ο πολιτισμός οι άνθρωποι απομακρύνθηκαν από τους φίλους τους και έτσι είχαν ανάγκη να επικοινωνούν για να μαθαίνουν τα νέα τους. Έτσι, ο άνθρωπος με διάφορους τρόπους προσπαθούσε να βρει τρόπους επικοινωνίας. Ο αγγελιοφόρος ήταν στα παλιά χρόνια ένα μέσο επικοινωνίας και μετάδοσης πληροφοριών μεταξύ των ανθρώπων γιατί ο ρόλος του ήταν να μεταφέρει τις πληροφορίες ως μηνύματα σε ανθρώπους. Στη συνέχεια, τα σημάδια καπνού και τα περιστέρια χρησιμοποιήθηκαν από διάφορες φυλές για να αποστέλλονται μηνύματα και να μεταδίδονται οι πληροφορίες. Με τα σήματα καπνού ο παρατηρητής είχε περιορισμένη αλλά εξαιρετικής σημασίας πληροφόρηση, διότι έπαιρνε το μήνυμα της παρουσίας άλλων ανθρώπων και ερμήνευαν τη ποσότητα του καπνού με το δικό τους τρόπο. Τα περιστέρια χρησιμοποιηθήκαν γιατί μετάφεραν μηνύματα στα πόδια τους. Ταξίδευαν πάνω από θάλασσες και βουνά και λόγω της εξαιρετικής τους ικανότητα να θυμούνται το μέρος που πέρασαν έστω και μια φορά επέστρεφαν στο τόπο που γεννήθηκαν. Έτσι, οι άνθρωποι μπορούσαν να επικοινωνούνε μέσω των περιστεριών. 113

115 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Μεταγενέστερα ακολούθησε η μέθοδος της τυπογραφίας, δηλαδή η τέχνη της αποτύπωσης των πληροφοριών και εικόνων στο χαρτί και άλλα μέσα, η οποία χαρακτηρίστηκε ως η αρχαιότερη μέθοδος μαζικής διαβίβασης πληροφοριών. Διαδόθηκε περισσότερο τον 15ο αιώνα όταν ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος ανακάλυψε την τέχνη απόδοσης και διατύπωσης των πληροφοριών και εικόνων στο χαρτί και άλλα μέσα για να τυπώνονται τα βιβλία. Στη συνέχεια εμφανίστηκε ο τηλέγραφος που αναπτύχθηκε το 1830 και χρησιμοποιήθηκε για αποστολή μηνυμάτων και υιοθετήθηκε ο θεσμός της αποστολής πληροφοριακών μηνυμάτων με ταχυδρόμο. Ο ταχυδρόμος μεταφέρει γράμματα στα σπίτια μας και η επικοινωνία γίνεται πιο εύκολη ανάμεσα στους ανθρώπους. Στη συνέχεια η ανάπτυξη της τεχνολογίας άρχισε να παρουσιάζει πιο γρήγορη εξέλιξη ώσπου και φτάσαμε στο ραδιόφωνο το 1894 και στα τηλέφωνα. Μετά την ανακάλυψη του μικροφώνου από τον Αμερικανό Χιούζ το1880 το τηλέφωνο άρχισε να εξελίσσεται και να χρησιμοποιείται για τη σύνδεση μακρινών αποστάσεων. Αρχικά το χειροκίνητο, το σταθερό, το ασύρματο και σήμερα τα γνωστά σε όλους smart phones. 114

116 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Το χειροκίνητο τηλεφωνικό κέντρο εξυπηρετούσε τις ανάγκες διασύνδεσης πολλών τηλεφώνων μεταξύ τους. Τα σταθερά τηλέφωνα χρησιμοποιήθηκαν για να επικοινωνούν οι άνθρωποι μεταξύ τους ακόμα και σε μακρινές αποστάσεις. Ο ασύρματος χρησίμευε στο να επικοινωνούν κυρίως οι άνθρωποι μεταξύ τους από μακριά χωρίς καλώδια, σε μια συγκεκριμένη συχνότητα. Μέσω των κινητών τηλεφώνων μπορούμε εύκολα να επικοινωνούμε με τους ανθρώπους τηλεφωνικώς ή με μηνύματα οποιαδήποτε στιγμή γιατί είναι εύκολα στη χρήση και στη μεταφορά τους. Η ανακάλυψη οπτικής ίνας το 1955 αποτέλεσε σημαντική εξέλιξη της τεχνολογίας, αφού με την χρήση της μπορούμε να μεταφέρουμε ταυτόχρονα και χωρίς παρεμβολές χιλιάδες τηλεφωνήματα, δεκάδες εκπομπές τηλεοπτικών καναλιών και μεγάλο αριθμό δεδομένων υπολογιστών. Τηλεπικοινωνιακοί δορυφόροι πληροφοριών ήχου και εικόνας μας δίνουν τη δυνατότητα να παρακολουθούμε εικόνες ψηλής που λαμβάνουν χώρα χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από το σπίτι μας. Η τηλεόραση εμφανίστηκε αργότερα σαν ένα σύστημα που χρησιμεύει στη μετάδοση και λήψη κινούμενων εικόνων και ήχου εξ αποστάσεως. Η σπουδαιότερη εξέλιξη παρατηρήθηκε στο 21 ο αιώνα με τη δυνατότητα άμεσης μεταβίβασης της πληροφορίας σε όλο τον κόσμο μέσω των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του διαδικτύου. Η χρήση του διαδικτύου και των εργαλείων κοινωνικής δικτύωσης, συνέβαλαν στην σύνδεση των επιχειρήσεων με τον κόσμο γενικότερα. Τα εργαλεία αυτά συνδράμουν στο να υιοθετήσουν οι επιχειρήσεις την τεχνολογία και συνδέουν τους ανθρώπους με τις πληροφορίες. Με την αλληλογραφία στο διαδίκτυο μπορούμε να επικοινωνήσουμε με άλλους ανθρώπους και παράλληλα να βλέπουμε το πρόσωπο τους αν έχουμε και οι δυο ψηφιακή κάμερα. Έτσι είναι ένας εύκολος τρόπος επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων. Διάφορες έρευνες καταδεικνύουν ότι οι περισσότερες εταιρείες στη Ευρώπη χρησιμοποιούν τα κοινωνικά δίκτυα και μέσα ως εργαλεία Μάρκετινγκ. 115

117 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Τα κοινωνικά δίκτυα και οι δυνατότητες που προσφέρουν στις επιχειρήσεις Ως κοινωνικά δίκτυα εννοούμε ηλεκτρονικές πλατφόρμες, όπου το περιεχόμενο δημιουργείται από τους χρήστες, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να διασυνδέονται και να αλληλεπιδρούν. Τα πιο δημοφιλή και με μεγαλύτερη ισχύ είναι το google, ως μηχανή έρευνας και παροχής πληροφοριών, το facebook και το twitter τα οποία λειτουργούν σαν ιστοσελίδες (websites) που δίνουν τη δυνατότητα στους επισκέπτες τους να έρχονται σε επαφή με άτομα που ήδη γνωρίζουν και ταυτόχρονα να δημιουργούν νέες επαφές- γνωριμίες. Μπορούν να ανταλλάσσουν μηνύματα, να πληροφορήσουν, να δημοσιεύουν φωτογραφίες και να προβάλλουν ένα προϊόν, ακόμα και μία επιχείρηση. Ο 21 ος αιώνας καθίσταται η εποχή της καθιέρωσης της ψηφιακής τεχνολογίας και της ψηφιακής επικοινωνίας που περιλαμβάνει κα την χρήση των νέων μέσων και εργαλείων κοινωνικής δικτύωσης. Για παράδειγμα οι νέες τεχνολογίες έχουν συμβάλει τα τελευταία χρόνια στη περεταίρω αναβάθμιση της ποιότητας των τηλεπικοινωνιών. Ο τομέας της ραδιοτηλεόρασης αναβαθμίστηκε επίσης τεχνολογικά και μετασχηματίστηκε σε ψηφιακό επικοινωνιακό δίαυλο σε βαθμό που διεύρυνε το δίκτυο των ψηφιακών καναλιών πρόσβασης στα ψηφιακά εμπορικά αγαθά. Η χρήση των εργαλείων κοινωνικής δικτύωσης συνδέει τις επιχειρήσεις με εκατομμύρια ανθρώπων γεγονός που παρέχει την δυνατότητα να προωθήσει προϊόντα η υπηρεσίες με στοχευόμενη διαφήμιση. Προσφέρει επίσης αναγνωσιμότητα και συνεχή επαφή με το κοινό. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν κερδίσει φανατικούς χρήστες οι όποιοι τα χρησιμοποιούν για την ενημέρωση τους, για ψυχαγωγία, ακόμη και για την κοινωνική τους δραστηριότητα. Μέσω αυτών θα ψάξουν για προϊόντα που τυχόν να τους ενδιαφέρει να ανταλλάξουν πληροφορίες 116

118 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ και εμπειρίες. Θα εκφράσουν παράπονα και θα συμμετέχουν σε έρευνες αγοράς που διενεργούν οι επιχειρήσεις. Τα νέα αυτά μέσα έχουν εξελιχτεί σε νέα τάση και οι επιχειρήσεις ψάχνουν τρόπους να αντικαταστήσουν το μέχρι τώρα τρόπο επικοινωνίας τους με τους πελάτες με την καθιέρωσης νέας ψηφιακής τεχνολογίας και ψηφιακής επικοινωνίας ώστε να προβληθούν και να προωθήσουν τα προϊόντα τους Η σημασία των πληροφοριών και της τεχνολογίας στην οργάνωση και την παραγωγικότητα Η συλλογή πληροφοριών αποτελεί σημαντικό βήμα για τη αξιολόγηση μιας παραγωγικής μονάδας. Μέσω της καταγραφής και της τεχνολογικής δυνατότητας που παρέχεται κατά την επεξεργασία των στοιχείων διερευνώνται πληροφορίες για την οργάνωση, τη δομή, την οικονομική κατάσταση, την οργάνωση προσωπικού, τη μέθοδο παραγωγής των προϊόντων, τα είδη των προϊόντων, την περιβαλλοντική της ευαισθησία, και διαφημιστική τακτική της κάθε επιχείρησης. Με την χρήση λογισμικών υπάρχει επίσης η δυνατότητα να ιεραρχηθούν οι ανάγκες της επιχείρησης, να αξιολογηθούν τα δεδομένα και να ετοιμαστεί ευκολότερα ο στρατηγικός σχεδιασμό της, ο οποίος θα στοχεύει σε καλυτέρα αποτελέσματα. Οι επιχειρήσεις αξιοποιούν τις πληροφορίες που έχουν στις βάσεις δεδομένων και τις χρησιμοποιούν για να προσαρμόσουν τα μηνύματα τους με στόχο την ισχυροποίηση των σχέσεων τους με τους πελάτες τους. Η τεχνολογία επιτρέπει σε πάρα πολλές επιχειρήσεις τη προώθηση των προϊόντων τους χωρίς την μεσολάβηση μεσαζόντων καθώς τα νέα ηλεκτρονικά μέσα και εργαλεία έχουν υποκαταστήσει τους παραδοσιακούς τρόπους. Η σημασία της τεχνολογίας στην αύξηση της παραγωγικότητας Η αύξηση της παραγωγικότητας σε μια επιχείρηση μπορεί να γίνει κατορθωτή με την εφαρμογή στρατηγικού σχεδιασμού και την υιοθέτηση σειρά μέτρων που να συμπεριλαμβάνουν τα πιο κάτω: Εισαγωγή και αξιοποίηση κατάλληλης σύγχρονης τεχνολογίας και ιδιαίτερα τεχνολογίας πληροφορικής και επικοινωνιών με τη χρήση κοινωνικών δικτύων. Εισαγωγή αναγνωρισμένων τεχνολογικά πρότυπων ποιότητας και διαχείρισης διαδικασιών καθώς και περιβαλλοντικών προτύπων. Εισαγωγή συστημάτων ασφάλειας και υγείας για το προσωπικό, αξιοποιώντας ειδικά προγράμματα σύγχρονης τεχνολογίας. Βελτίωση των εργασιακών συνθηκών και σχέσεων στο χώρο εργασίας. Οι επιχειρήσεις εκμεταλλευόμενες τις δυνατότητες που προσφέρει το διαδίκτυο, μπορούν να οδηγηθούν σε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Επιπλέον το διαδίκτυο και 117

119 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ οι ηλεκτρονικές εφαρμογές του έχουν σημαντική συμβολή στην οργάνωση της επιχείρησης και ιδιαίτερα στους τομείς του μάρκετινγκ και του μάνατζμεντ. Για το στρατηγικό σχεδιασμό κάθε επιχείρησης, η οποία αποβλέπει σε αποτελεσματικό πρόγραμμα βελτίωσης της παραγωγικότητας, είναι σημαντικό η απόδοση της επιχείρησης στους διάφορους τομείς που δραστηριοποιείται να μετράται με τη χρήση σύγχρονης τεχνολογίας και λογισμικών, ώστε να μπορεί συγκρίνεται με άλλες επιχειρήσεις. Εκεί που απαιτείται, είναι σημαντικό η διεύθυνση της επιχείρησης να συμπεριλαμβάνει μεταξύ άλλων και προγράμματα τεχνολογικής αναβάθμισης. Η καθιέρωση σύγχρονης ψηφιακής τεχνολογίας θεωρείται ως επιβεβλημένη για τις επιχειρήσεις που έχουν μακρινό ορίζοντα και ψηλούς στόχους γιατί τέτοια τεχνολογική αναβάθμιση συνάδει με το τρόπο συμπεριφοράς των καταναλωτών, οι οποίοι χρησιμοποιούν το νέο περιβάλλον της ηλεκτρονικής αναζήτησης προϊόντων και πληροφοριών. Η περιπλάνηση στου διαύλους του κυβερνοχώρου εκ μέρους των καταναλωτών για συλλογή πληροφοριών και επιλογή προϊόντων παρουσιάζει αυξητική τάση. Η εισαγωγή σελίδων κοινωνικής δικτύωσης στις επιχειρήσεις εντάσσεται στα πιο πάνω δεδομένα και έχει στόχο να δημιουργηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις ώστε να αναπτυχθούν σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ επιχείρησης και καταναλωτών που θα οδηγήσουν σε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, το οποίο θα συμβάλει στην αύξηση του μεριδίου αγοράς, συνεπώς στην αύξηση κερδών και ψηλότερων αμοιβών στους εργαζόμενους, στοιχεία τα οποία υποβοηθηθούν στην αύξηση της παραγωγικότητας. Ως παραδείγματα θα μπορούσαμε να αναφέρουμε: Τις επιχειρήσεις που αναβάθμισαν τις υπηρεσίες συναλλαγών τους. Αρκετές επιχειρήσεις καθιέρωσαν το ηλεκτρονικό εμπόριο (E-Commerce) όπου μέσω του διαδικτύου ο χρήστης έχει πρόσβαση στα προϊόντα της και μπορεί να κάνει παραγγελίες κα αγορές. Το Home-Banking το οποίο παρέχει τη δυνατότητα πραγματοποίησης τραπεζικών ή άλλων αντίστοιχων συναλλαγών από το σπίτι, την δουλειά και το κινητό τηλέφωνο. Η τηλεϊατρική. Η τηλε-εργασία. Η τηλε-εκπαίδευση. Το Τηλε-Θέαμα (Pay-per-view), ο χρήστης επιλέγει τι θα παρακολουθήσει σε ειδικά κανάλια και χρεώνεται για την συγκεκομμένη προβολή 118

120 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ 6.2 Η ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ Με την είσοδο των επιχειρήσεων στο χώρο του διαδικτύου, αυτές έχουν τη δυνατότητα πληροφόρησης γύρω από τις προτιμήσεις της πλειοψηφίας των πελατών τους και με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνουν μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς. Συνεπώς, ρυθμίζουν την παραγωγή των προϊόντων και υπηρεσιών ανάλογα με τις ανάγκες των καταναλωτών, διατηρούν ανοιχτή επαφή με το κοινό και δημιουργούν ένα εσωτερικό δίκτυο για την αξιοποίηση των πληροφοριών και της γνώσης. Σύμφωνα με τον Παπασταθόπουλο (2009), η ροή δεδομένων και πληροφοριών- (flow), αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά της χρήσης του διαδικτύου ως εργαλείο του Μάρκετινγκ καθώς επηρεάζει την προσπάθεια χρήσης του Διαδικτυακού μάρκετινγκ. Παράδειγμα, εάν σε κάποιο δικτυακό τόπο υπάρχει ροή, τότε ο καταναλωτής έχει πολλές περισσότερες πιθανότητες να θυμάται το εμπορικό όνομα ή σήμα του προϊόντος ώστε να αποφασίσει να επιστρέψει στο ίδιο σε μια μελλοντική πλοήγησή του στο διαδίκτυο. Οι σημαντικότεροι τρόποι διαδικτυακού μάρκετινγκ, τους οποίους μια επιχείρηση μπορεί να χρησιμοποιήσει είναι: Προβολή διαφημίσεων. 119

121 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Το Μάρκετινγκ μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (χρησιμοποιούν ηλεκτρονικά μηνύματα, s, και στέλνουν ενημερωτικά ηλεκτρονικά μηνύματα απευθείας στους πελάτες τους). Το άμεσο μάρκετινγκ είναι ένα σύστημα, το οποίο προβάλλει, προωθεί και επιδρά στις αποφάσεις των καταναλωτών και χρησιμοποιεί διαφημιστικά μέσα όπως: το τηλεμάρκετινγ, οι κατάλογοι, οι προσφορές από το ραδιόφωνο και τα on-line κανάλια, το γνωστό ηλεκτρονικό εμπόριο. Χρησιμοποιείται από τις επιχειρήσεις για να προσεγγίσουν μελλοντικούς πελάτες στους οποίους να προωθήσουν τη πώληση προϊόντων μέσω των καταστημάτων ή μέσω απ ευθείας παραγγελίας. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία και ειδικότερα σύμφωνα με τα αποτελέσματα έρευνας των τους Wilson και Abel (2002), διακρίνονται πέντε στάδια χρήσης του διαδικτύου ως εργαλείο του μάρκετινγκ για τις επιχειρήσεις κάθε μεγέθους. Στο πρώτο στάδιο, αυτό της πληροφόρησης, το διαδίκτυο προσφέρει τη δυνατότητα επικοινωνίας με προμηθευτές και πελάτες μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Στο δεύτερο στάδιο, το στάδιο της έρευνας της αγοράς, οι εταιρείες χρησιμοποιούν το διαδίκτυο με στόχο τη συλλογή στοιχείων και γενικά πληροφοριών οι οποίες αφορούν τους πελάτες ή ενδεχόμενα τους ανταγωνιστές. Το τρίτο στάδιο, είναι εκείνο του «χτισίματος» της ταυτότητας της επιχείρησης και της «μάρκας» (brand name). Στο τέταρτο στάδιο, οι επιχειρήσεις δίνουν τη δυνατότητα στους πελάτες να δουν, να αγοράσουν και να πληρώσουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες μέσω ηλεκτρονικών διαδικασιών. Στο πέμπτο στάδιο του ηλεκτρονικού Μάρκετινγκ παραλαμβάνεται, προωθείται και υλοποιείται η παραγγελία του πελάτη (ενοποίηση της διαδικασίας λήψης παραγγελιών με τις διαδικασίες παραγωγής και προσφοράς) Πλεονεκτήματα που προσφέρουν οι εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης στην αξιοποίηση της πληροφόρησης Σύμφωνα με άρθρο του David Armando, (2000), Fire your marketing manager and hire a community manager, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό HARVARD BUSINESS REVIEW, η κοινότητα των διευθυντών πρέπει να συμμετέχει σε διαδικτυακές συνδιασκέψεις, όπως για παράδειγμα αυτή του Twitter, στις οποίες μικρά και μεγάλα σύνολα ανθρώπων συνομιλούν μεταξύ τους, ανταλλάσσουν απόψεις και αλληλοενημερώνονται. Μέσα από την πληροφόρηση που θα έχουν από την συμμετοχή τους σε τέτοια διαδικτυακή κοινότητα, οι επιχειρήσεις μπορούν να επηρεάσουν θετικά τα σχόλια που γίνονται γύρω από την εμπορική τους ταυτότητα με τρόπο που να εκτοξεύσει την αξιοπιστία και την αναγνωσιμότητα τους. 120

122 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Η χρήση του Twitter ως επίσης και των άλλων εργαλείων κοινωνικής δικτύωσης λειτουργούν σαν πλατφόρμες που συνδέουν τις επιχειρήσεις με τον υπόλοιπο κόσμο. Τα εργαλεία αυτά συνδέουν τους ανθρώπους με τις πληροφορίες, Φέρνουν την τεχνολογία σε επαφή με τις επιχειρήσεις και ανοίγουν το δρόμο προς την αγορά προϊόντων και υπηρεσιών. Ένα σημαντικό πλεονέκτημα που προσφέρει η εφαρμογή κοινωνική δικτύωσης σε μια επιχείρηση είναι η δυνατότητα να απευθυνθεί σε μεγάλες αγορές χωρίς το εμπόδιο του γεωγραφικού περιορισμού. Παράλληλα η αγορά, έκτος των γεωγραφικών προσδιορισμών, μπορεί να τμηματοποιηθεί πιο εύκολα με βάση κοινωνικά, δημογραφικά ή άλλα δεδομένα, ενώ η πληροφορία διαδίδεται άμεσα και αποτελεσματικά σε όλο το πλανήτη. Μεταβίβαση πληροφορίας Η επιχείρηση για να επιβιώσει και να αναπτυχτεί είναι πλέον αναγκασμένη να συντελέσει από κοινού κάποιας μορφής φυσικής και ηλεκτρονικής μορφής επιχειρηματικής δραστηριότητας. Η εμπλοκή και επιβεβλημένη προσήλωση της στη ηλεκτρονική επιχειρηματικό δράση την οδηγεί σε ανασχεδιασμό όλων των δραστηριοτήτων της ώστε να συνυπάρχουν οι παλαιές συμβατικές και φυσικές δράσεις με τις νέες της σύγχρονης τεχνολογίας της πληροφορίας. Τα οφέλη από αυτό τον μετασχηματισμό των επιχειρήσεων διακρίνονται σε δυο κατηγορίες: 121

123 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ 6.3 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Ορισμός: Πληροφοριακό σύστημα είναι ένα επιχειρησιακό σύστημα, το οποίο με τη συμμετοχή καταρτισμένων ατόμων, διαδικασιών, μηχανημάτων και λογισμικών γίνεται επεξεργασία των πληροφοριών που σχετίζονται με την επιχείρηση, έτσι ώστε να πληροφορήσουν τη διοίκηση και να τη βοηθήσουν στη λήψη αποφάσεων. Ένα πληροφοριακό σύστημα είναι ένα οργανωμένο σύνολο το οποίο αποτελείται από έξι στοιχεία: 1. Το σύνολο των εξειδικευμένων ατόμων που εργάζονται με το πληροφοριακό σύστημα (καταρτισμένοι σε θέματα πληροφορικής). 2. Διαδικασίες 3. Τη βάση δεδομένων (Database). 4. Το λογισμικό ( software). 5. Τον υλικό εξοπλισμό (hardware). 6. Το δίκτυο (network). INFORMATION SYSTEMS- Database Ένας οργανισμός ή μία μεγάλη επιχείρηση αποτελεί σύστημα, διότι σαν οργανωμένο σύνολο διαθέτει τα βασικά πιο πάνω χαρακτηριστικά. Ο οργανισμός σαν σύστημα αποτελείται από τα συστατικά του μέρη που είναι τα διάφορα τμήματα όπως: πωλήσεις, παραγωγή, λογιστήριο, προσωπικό, Μάρκετινγκ κλπ. και έχει σαν στόχο να πετύχει τους σκοπούς του. Η αυτοματοποίηση εντάσσεται στα πλαίσια των διαδικασιών του συστήματος και υποβοηθά στη λήψη των πληροφοριών που εισέρχονται στην επιχείρηση από το εξωτερικό περιβάλλον. Το υλικό αυτό, από όποια πηγή και αν Ένα προέλθει, πληροφοριακό τυγχάνει σύστημα επεξεργασίας βοηθά στον για έλεγχο, τη νέων γρήγορη προ. διεκπεραίωση των συναλλαγών της επιχείρησης. 122

124 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Μια επιχείρηση, η οποία έχει προχωρήσει σε μηχανογράφηση των διαδικασιών της μπορεί να χαρακτηριστεί ως πληροφοριακό σύστημα, του οποίου τα διάφορα τμήματα και υπηρεσίες να αποτελέσουν υποσυστήματα με επιμέρους στοιχεία, τα οποία βρίσκονται μεταξύ τους σε εξάρτηση για την επίτευξη των σκοπών της. Στο σχετικό οργανόγραμμα πιο κάτω απεικονίζονται τα διάφορα υποσυστήματα. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην ύπαρξη της διεύθυνσης λογισμικού η οποία είναι μέρος του αυτοματοποιημένου τεχνικού τμήματος τμήματος. κατω 123

125 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ 6.4 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΙΣ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Αναμφίβολα οι Τεχνολογίες Πληροφορίας (ΤΠ) αποτελούν το βασικό πυλώνα πλέον της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων γιατί η χρήση τους συμβάλει μεταξύ άλλων στην παραγωγή και ειδικότερα στην αποκέντρωση των εργασιών τους. Έξαλλου και ο Όρος τεχνολογίες πληροφορίας χαρακτηρίζει τις τεχνολογίες που έχουν την δυνατότητα αυτόματης αποθήκευσης και μετάδοσης της πληροφορίας και των μηνυμάτων με διάφορους τρόπου και μορφές. Μέσα στα πλαίσια του ανταγωνιστικού περιβάλλοντος, στο οποίο δραστηριοποιούνται οι επιχειρήσεις λόγω και των κανονισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η χρήση σύγχρονης αναβαθμισμένης τεχνολογικής υποδομής θεωρείται ως αναγκαιότητα καθώς συμβάλει αφενός στη αποτελεσματικότερη λειτουργία της επιχείρησης και αφετέρου προσφέρει την δυνατότητα προσαρμογής της στις συνεχείς μεταβαλλόμενες συνθήκες της αγοράς Επίδραση και χρησιμότητα των τεχνολογιών πληροφορίας (ΤΠ) στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις Μέσα στα πλαίσια της νέας διευρυμένης παγκοσμιοποιημένης αγοράς οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν συχνά σοβαρά προβλήματα επιβίωσης, γεγονός που τους οδηγεί να πάρουν μέτρα βελτίωσης της επιχειρηματικής τους ικανότητας με την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών και προσφοράς εξειδικευμένης γνώσης σε όλο το προσωπικό που την πλαισιώνει αφού, σύμφωνα με τις διάφορες έρευνες, η γνώση αποτελεί ουσιαστικό παράγοντα της ανάπτυξης. Οι νέες τεχνολογίες και ειδικότερα η ψηφιακή έχει συνδράμει στην καθιέρωση του διαδικτύου ως ψηφιακή επικοινωνία και γνώσης. Η πληροφόρηση, ο ήχος και η εικόνα εμπορικού περιεχομένου μεταδίδονται άμεσα με τη συμβολή της ψηφιακής τεχνολογίας. Οι ηλεκτρονικοί διάδρομοι επικοινωνίας προσφέρουν συνέχεια ροή πληροφοριών σε οπουδήποτε τη χρειάζεται, συμπεριλαμβανομένων των διοικήσεων των επιχειρήσεων και των ειδικευμένων ατόμων που είναι επιφορτισμένοι με τον ανασχεδιασμό των δραστηριοτήτων της επιχείρησης, ώστε να αποβλέπουν στην ανάδειξη των προϊόντων στο οικοσύστημα του κυβερνοχώρου και στο εκσυγχρονισμό της κοινωνίας της ηλεκτρονικής επικοινωνίας και γνώσης. Οι καταναλωτές, σε όλο τον κόσμο ερευνούν πλέον το κυβερνοχώρο μέσω των Η.Υ, της ψηφιακής τηλεόρασης ακόμη και μέσω των κινητών τηλεφώνων τους. 124

126 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Η συμβολή των ΤΠ στη εξέταση του ανταγωνιστικού περιβάλλοντος Τα χαρακτηριστικά που αναφέρθησαν στην ενότητα πιο πάνω, δηλαδή η αναβάθμιση της επιχειρηματικής ικανότητας των επιχειρήσεων και η προσφορά εξειδικευμένης γνώσης, συνδέονται με την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών εκ μέρους των επιχειρήσεων οι οποίες επιδιώκουν να τις εφαρμόσουν μέσω νέων στρατηγικών και μεθόδων που είναι η εισαγωγή καινοτομιών και η ανάπτυξη συνεργασιών. Η ανάπτυξη συνεργασιών μεταξύ των επιχειρήσεων εντάθηκε τα τελευταία χρόνια ως αποτέλεσμα των δυνατοτήτων που παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία που υιοθετήθηκε από πολλές επιχειρήσεις. Έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο ομοειδής επιχειρήσεις, αλλά και διαφορετικών δραστηριοτήτων να προχωρούν σε διάφορες μορφές συνεργασίας. Οι σημαντικότεροι λόγοι των συνεργασιών είναι η αξιοποίηση των συστημάτων τεχνολογίας που διαθέτουν, ο επιμερισμός των δαπανών και γενικότερα οι οικονομίες κλίμακας που τις βοηθούν στην αύξηση των κερδών τους και στη απόδοση των μετοχών τους). Στο σύγγραμμα του οικονομολόγου Αβραάμ Παπασταθόπουλο στη διδακτορική διατριβή του το (2009,σελ.137) αναφέρει ότι σύμφωνα με τον Lynch, «σε κάθε ανάλυση του ανταγωνιστικού περιβάλλοντος είναι χρήσιμο να αναλύουμε τους πιο κοντινούς και άμεσα συνδεδεμένους με την επιχείρηση μας, ανταγωνιστές. Η χρησιμοποίηση των ΤΕ προσφέρει την δυνατότητα συλλογής πληροφοριών για τους ανταγωνιστές, η ανάλυση των οποίων θα αποτελέσει σημείο εκκίνησης για ανάλυση της ανταγωνιστικής επιχείρησης». 125

127 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Κάθε επιχείρηση οφείλει να χρησιμοποιεί την γνώση ως αναπόσπαστο κομμάτι στην προσπάθεια ανέλιξης της στην τοπική και Ευρωπαϊκή επιχειρηματική κλίμακα. Σήμερα η Ευρώπη, αναγνωρίζοντας τις τεράστιες δυνατότητες που προκύπτουν από τον ψηφιακό μετασχηματισμό του νέου επιχειρηματικού μοντέλου έχει τοποθετήσει τις Τεχνολογίες Πληροφορικής στο επίκεντρο της στρατηγικής για την εδραίωση ενός βιώσιμου πρότυπου ανάπτυξης. Στον στόχο αυτής της Στρατηγικής, οι ΤΠ μπορούν να συμβάλλουν στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας, την προώθηση της καινοτομίας αλλά και στη βελτίωση της παραγωγικής λειτουργίας επιχειρήσεων και οργανισμών. Η επένδυση στις ψηφιακές τεχνολογίες πληροφορίας μπορεί να δημιουργήσει θετικό επιχειρηματικό κλίμα ενώ ταυτόχρονα η αξιοποίηση της τεχνολογίας μπορεί να κερδίσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών. Επιπλέον, η διαφοροποίηση του παραδοσιακού μοντέλου λειτουργίας των επιχειρήσεων με την υιοθέτηση των ηλεκτρονικών συναλλακτικών πληρωμών είναι αποφασιστικό βήμα για την δημιουργία ενός νέου οικονομικού μοντέλου ανάπτυξης των επιχειρήσεων. Η τεχνολογική αλλαγή προκύπτει μέσα από επενδύσεις σε μια σειρά από δράσεις και έργα σε συνδυασμό με την αναγκαία αλλαγή των νοοτροπιών στις επιχειρήσεις. Αυτό θα υποβοηθήσει στη υιοθέτηση μεταξύ άλλων του Διαδικτυακού Μάρκετινγκ το οποίο μπορεί να αποφέρει συναφή οφέλη για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Οι νέες τεχνολογίες και ειδικότερα η ψηφιακή έχει συνδράμει στην καθιέρωση του διαδικτύου ως ψηφιακή επικοινωνία και γνώσης. Με την είσοδο των επιχειρήσεων στο χώρο του διαδικτύου, αυτές έχουν την δυνατότητα πληροφόρησης γύρω από τις προτιμήσεις της πλειοψηφίας των πελατών τους και με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνουν μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς. Οι καταναλωτές σε όλο τον κόσμο ερευνούν πλέον το κυβερνοχώρο μέσω των Η.Υ, της ψηφιακής τηλεόρασης ακόμη και μέσω των κινητών τηλεφώνων τους και προβαίνουν σε αγορές. Συνεπώς, οι επιχειρήσεις ρυθμίζουν την παραγωγή των προϊόντων και υπηρεσιών ανάλογα με τις ανάγκες των καταναλωτών, διατηρούν ανοιχτή επαφή με το κοινό και δημιουργούν ένα εσωτερικό δίκτυο για την αξιοποίηση των πληροφοριών και της γνώσης. 126

128 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Ερωτήσεις 1. Να δώστε τον ορισμό του όρου τεχνολογία πληροφοριών και να αναφέρετε τι δείχνει και τι περιλαμβάνει. 2. Ποια ήταν η σημαντικότερη εξέλιξη που παρατηρήθηκε τον 21 ο αιώνα, όσον αφορά την ανάπτυξη της τεχνολογίας; 3. Ποιες δυνατότητες προσφέρουν τα εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης στις επιχειρήσεις. 4. Γιατί η καθιέρωση σύγχρονης ψηφιακής τεχνολογίας εκ μέρους των επιχειρήσεων θεωρείται επιβεβλημένη; 5. Πώς η καθιέρωση ψηφιακής τεχνολογίας και εισαγωγή σελίδων κοινωνικής δικτύωσης εκ μέρους των επιχειρήσεων συμβάλλει στην αύξηση της παραγωγικότητας; 6. Να αναφέρετε πως η εισαγωγή σελίδων κοινωνικής δικτύωσης στις επιχειρήσεις δημιούργησαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις ώστε να αναπτυχθούν σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ επιχείρησης καταναλωτών. 7. Γιατί η ροή δεδομένων αποτελεί σημαντικό εργαλείο του διαδικτυακού μάρκετινγκ; 8. Ποιοι είναι οι σημαντικότερου τρόποι διαδικτυακού μάρκετινγκ τους οποίους μπορεί να χρησιμοποιήσει μια επιχείρηση; 9. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα που προσφέρουν οι εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης στη αξιοποίηση της πληροφόρησης; 10. Να εξηγήσετε τι είναι το «ηλεκτρονικό επιχειρείν» και πως αυτό εντάσσεται στο στρατηγικό σχεδιασμό της επιχείρησης. 11. Σε τι συμβάλλει η άμεση πληροφόρηση που προσφέρεται μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης; 12. Τι αποκαλείται πληροφοριακό σύστημα; 13. Σε τι υποβοηθηθεί η αυτοματοποίηση των διαδικασία μια ς επιχείρησης; 14. Πώς οι νέες τεχνολογίες συνέδραμαν στην ανάπτυξη της ψηφιακής επικοινωνίας και γνώσης; 15. Πώς οι νέες τεχνολογίες συνέβαλαν στην ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου; 127

129 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ Στο τέλος αυτού του κεφαλαίου θα πρέπει να είστε σε θέση: Να αναφέρετε γιατί είναι σημαντική η Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού. Να γνωρίζετε τι είναι η Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού. ΟΡΙΣΜΟΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ Κλάδος της Διοίκησης Επιχειρήσεων που ερευνά και ασχολείται με όλα τα θέματα που αφορούν τη διαχείριση του προσωπικού μιας επιχείρησης ή ενός οργανισμού. Να γνωρίζετε τις διάφορες λειτουργίες της Διεύθυνσης Ανθρώπινου Δυναμικού. Να επισημαίνετε τα διάφορα προβλήματα τα οποία μπορούν να προκύψουν όταν η Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού δεν είναι αποτελεσματική. Να γνωρίζετε την έννοια εταιρική κουλτούρα. ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ Το τμήμα, το οποίο έχει την ευθύνη της διοίκησης του προσωπικού της επιχείρησης, εκτελεί συγκεκριμένες λειτουργίες και σχεδιάζει την πολιτική της επιχείρησης στα θέματα προσωπικού, έτσι ώστε το προσωπικό να ανταποκρίνεται με επιτυχία στα καθήκοντα του. 7.1 Βασικές έννοιες Η Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού ή η Διοίκηση Προσωπικού είναι ένας κλάδος της Διοίκησης των Επιχειρήσεων. Ερευνά και ασχολείται με όλα τα θέματα που αφορούν τη διαχείριση του προσωπικού μιας επιχείρησης ή ενός οργανισμού. Σκοπός της Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού είναι να εξασφαλίσει για την επιχείρηση τα κατάλληλα άτομα από άποψη ποιότητας και ποσότητας και να πετύχει την αποτελεσματική χρήση και αξιοποίηση τους. Γιατί είναι σημαντική η Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού Η αύξηση της ανταγωνιστικότητας στον επιχειρηματικό κόσμο αναγκάζει τις επιχειρήσεις να λάβουν δραστικά μέτρα ώστε να αντιμετωπίσουν αυτές τις απειλές προκειμένου να πετύχουν τους στόχους τους. Μεγαλύτερος ανταγωνισμός σημαίνει περισσότερες πιέσεις για τις επιχειρήσεις να μειώσουν το κόστος, να έχουν πιο παραγωγικούς εργαζόμενους και να βελτιώσουν τα προϊόντα και υπηρεσίες τους. Στη νέα αυτή πραγματικότητα, η Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού είναι ιδιαίτερα σημαντική γιατί το ανθρώπινο δυναμικό είναι το πιο ζωτικό στοιχείο μιας επιχείρησης. Οι άνθρωποι είναι αυτοί που θα κάνουν τη διαφορά και είναι αυτοί που θα δώσουν το πλεονέκτημα στην επιχείρηση έναντι των ανταγωνιστών της. Η προσπάθεια του ανθρώπινου παράγοντα, οι γνώσεις του, το φυσικό του ταλέντο και οι δεξιότητες του είναι αυτά που καταλήγουν στη δημιουργία χρήσιμων προϊόντων και υπηρεσιών, τα οποία θα προσφερθούν στην αγορά για να επιφέρουν κέρδος 128

130 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ στην επιχείρηση. Έτσι οι άνθρωποι είναι ο πιο σημαντικός και κρίσιμος παράγοντας, επιτυχίας της επιχείρησης. Είναι πολύ σημαντικό η επιχείρηση να χρησιμοποιεί αποτελεσματικές πρακτικές διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού, προκειμένου η επιχείρηση να διατηρεί το προβάδισμα έναντι των ανταγωνιστών της. Ένα προσωπικό, το οποίο γνωρίζει άριστα το αντικείμενο του και δίνει τον καλύτερο του εαυτό δεν προκύπτει τυχαία. Είναι το αποτέλεσμα ενός καλοσχεδιασμένου πλάνου ανθρώπινου δυναμικού σχετικά με την προσέλκυση, την επιλογή, την εκπαίδευση και την ανταμοιβή των εργαζόμενων. Η Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού Σχεδόν όλες οι μεγάλες επιχειρήσεις διαθέτουν τμήμα ή Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού το οποίο έχει την ευθύνη της διοίκησης του προσωπικού της επιχείρησης και την εκτέλεση κάποιων συγκεκριμένων λειτουργιών. Ο ρόλος του τμήματος αυτού είναι να σχεδιάζει την πολιτική της επιχείρησης στα θέματα προσωπικού, έτσι ώστε το προσωπικό να ανταποκρίνεται με επιτυχία στα καθήκοντα του. Διευθυντές του τμήματος Ανθρώπινου Δυναμικού είναι οι εξειδικευμένοι μάνατζερ της επιχείρησης που έχουν σχετικές σπουδές και εμπειρίες στον τομέα αυτό καθώς και συνολική εικόνα του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί η επιχείρηση. Ως μάνατζερ προσωπικού υποστηρίζουν και συμβουλεύουν τους μάνατζερ και τα στελέχη των διάφορων άλλων τμημάτων της επιχείρησης σε ζητήματα όπως προσλήψεις, αποζημιώσεις, απολύσεις, εκπαίδευση κ.α. Γενικά η Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού μπορεί να θεωρηθεί ως συμβουλευτικό κέντρο το οποίο παρέχει πολύτιμες πληροφορίες στα διάφορα τμήματα της επιχείρησης. Βοηθάει τους διευθυντές των διάφορων τμημάτων να παίρνουν αποφάσεις αλλά και επιτρέπει στους εργαζόμενους να γνωρίζουν τα δικαιώματα τους και τις υποχρεώσεις τους. Για να υπάρχει αποτελεσματική διεύθυνση του προσωπικού είναι απαραίτητη η αρμονική συνεργασία μεταξύ των ειδικών της Διεύθυνσης Ανθρώπινου Δυναμικού και των ανώτατων διευθυντών, καθώς και η συμμετοχή της Διεύθυνσης Ανθρώπινου Δυναμικού στη λήψη αποφάσεων. Προβλήματα που μπορεί να προκύψουν όταν η Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού δεν είναι αποτελεσματική. Πιθανά λάθη στη διαχείριση προσωπικού μπορούν να επιφέρουν πολλά προβλήματα καθώς και αυξημένο κόστος στην επιχείρηση, με αποτέλεσμα τη μείωση της ανταγωνιστικότητας και τη μη εκπλήρωση των στόχων της. Κάποια από αυτά τα προβλήματα είναι τα ακόλουθα: Πρόσληψη λάθος ανθρώπου σε συγκεκριμένη θέση εργασίας. Οι εργαζόμενοι να μην δουλεύουν με τον πλέον αποδοτικό τρόπο. Συχνή εναλλαγή προσωπικού. Οι εργαζόμενοι δεν κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν. Η επιχείρηση οδηγείται στα δικαστήρια για παράβαση της νομοθεσίας. Η έλλειψη εκπαίδευσης υποσκάπτει την αποτελεσματικότητα. 129

131 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ Βασικοί στόχοι της Διεύθυνσης Ανθρώπινου Δυναμικού Διαρκής ανταγωνιστικότητα της επιχείρησης με τη σωστή επιλογή και την εκπαίδευση των εργαζόμενων. Βελτίωση της ποιότητας και της παραγωγικότητας με την επίλυση των διάφορων προβλημάτων του προσωπικού. Εργασιακή ικανοποίηση και ανάπτυξη του προσωπικού. Επίτευξη των στόχων της επιχείρησης. Τήρηση των νομικών υποχρεώσεων της επιχείρησης όπως συμμόρφωση με τη εργατική νομοθεσία και με τη νομοθεσία και τις πολιτικές της Ευρωπαïκής Ένωσης. Τήρηση των κοινωνικών υποχρεώσεων της επιχείρησης όπως μέριμνα για τα διάφορα κοινωνικά προβλήματα των εργαζόμενων καθώς και κοινωνική προσφορά στην κοινότητα και γενικότερα στην κοινωνία. Για να πετύχει τους πιο πάνω στόχους της, η Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού εκτελεί συγκεκριμένες λειτουργίες. 7.2 Λειτουργίες της Διεύθυνσης Ανθρώπινου Δυναμικού Προγραμματισμός Ανθρώπινου Δυναμικού Πρόκειται για την αρχική και βασική λειτουργία της Διεύθυνσης Ανθρώπινου Δυναμικού, η οποία διαπιστώνει τις μελλοντικές ανάγκες της επιχείρησης σε ανθρώπινο δυναμικό, και προγραμματίζει τον τρόπο με τον οποίο θα τις καλύψει. Στόχος είναι η επιχείρηση να εξασφαλίσει το σωστό αριθμό και το σωστό είδος ανθρώπων, στις σωστές θέσεις και στο σωστό χρόνο με το μικρότερο δυνατό κόστος. Ο αποτελεσματικός προγραμματισμός βοηθά την επιχείρηση να εξασφαλίσει το κατάλληλο προσωπικό που απαιτείται για την επίτευξη των στόχων της. Οι κυριότερες ενέργειες του προγραμματισμού είναι: Έλεγχος των δεξιοτήτων και ικανοτήτων του προσωπικού της εταιρίας. Η ανάλυση της αγοράς εργασίας και της σχέσης προσφοράς και ζήτησης εργατικού δυναμικού. 130

132 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ Οι προβλέψεις σε ανάγκες ανθρώπινου δυναμικού με βάση την παρούσα παραγωγή, την προβλεπόμενη μελλοντική παραγωγή, τις τεχνολογικές αλλαγές και τις αλλαγές στην αγορά και τον ανταγωνισμό. Ο σχεδιασμός προγράμματος κάλυψης των αναγκών και δημιουργία προγραμμάτων για την αντιμετώπιση ελλείψεων στα διάφορα τμήματα της επιχείρησης. Αξιολόγηση και διορθωτικές ενέργειες για βελτίωση του προγράμματος. Επιλογή και πρόσληψη του προσωπικού Η επιλογή και πρόσληψη προσωπικού είναι η διαδικασία με την οποία οι οργανισμοί και οι επιχειρήσεις προσελκύουν άτομα για να καλύψουν κενές θέσεις εργασίας. Στόχος της προσέλκυσης είναι να εξασφαλίσει για κάθε κενή θέση το πιο κατάλληλο άτομο. Η διαδικασία ολοκληρώνετε σε τρία στάδια: 1. Την προσέλκυση του προσωπικού, είτε με διαδικασίες μέσα από την επιχείρηση όπου ενημερώνονται οι εργαζόμενοι για να εκδηλώσουν το ενδιαφέρον τους, είτε με διαδικασίες έξω από την επιχείρηση όπου μπαίνουν αγγελίες στον τύπο, σε επιστημονικά περιοδικά, στο διαδίκτυο κ.α. ή χρησιμοποιούνται οι υπηρεσίες γραφείων εύρεσης εργασίας. 2. Την επιλογή του προσωπικού, όπου χρησιμοποιούνται διάφορες μέθοδοι όπως: βιογραφικά σημειώματα, συνέντευξη, συστάσεις, δοκιμασίες ή τεστ, ιατρική εξέταση, πρόσληψη μετά από δοκιμή κ.α. 3. Την ομαλή εγκατάσταση του προσωπικού μέσα στην επιχείρηση με την εφαρμογή προγραμμάτων προσανατολισμού και εισαγωγικής εκπαίδευσης των νέων υπαλλήλων, έτσι ώστε να προσαρμοστούν πιο εύκολα και πιο γρήγορα στο καινούργιο περιβάλλον. 131

133 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ Διαδικασία Προσέλκυσης Προσωπικού 1. Διαφήμιση/κοινοποίηση κενής θέσης που συμπεριλαμβάνει περιγραφή της θέσης εργασίας. 2. Παραλαβή αιτήσεων. 3. Σύγκριση αιτήσεων υποψήφιων με τη περιγραφή της θέσης εργασίας. 4. Επιλογή των πιο κατάλληλων υποψήφιων οι οποίοι καλούνται για συνέντευξη. 5. Κατά την συνέντευξη η περιγραφή της θέσης εργασίας χρησιμοποιείται ως βάση για τις ερωτήσεις που θα υποβληθούν στον υποψήφιο. 6. Προσφορά της θέσης στον/η υποψήφιο/ια που κρίνεται ως ο/η πιο κατάλληλος/η. Α.Κ. ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ ΕΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΙ ΛΟΓΙΣΤΕΣ Λεωφόρος Λεμεσού 119 ΤΤ 2213 ΛΕΥΚΩΣΙΑ Τηλ office@aktcy.com ΑΓΓΕΛΙΑ ΓΙΑ ΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Θέση Εργασίας Λογιστής Λευκωσία Ζητούμε Λογιστή στη Λευκωσία για την κάλυψη θέσης πλήρους απασχόλησης. Απαραίτητα Προσόντα: Εμπειρία τουλάχιστον τρία χρόνια σε λογιστικό/ελεγκτικό γραφείο ή σε λογιστικό τμήμα εταιρειών. Σχετικό Πτυχίο Λογιστικής και LCCI Higher θα ληφθεί υπόψη. Γνώση Λογισμικού Λογιστικής θα ληφθεί υπόψη. Ευχάριστη προσωπικότητα, υπευθυνότητα, ικανότητα επικοινωνίας και ακεραιότητα χαρακτήρα. Έμπιστο και φιλικό άτομο. Ευχέρια λόγου, ικανότητα στις διαπροσωπικές σχέσεις και καλή γνώση της αγγλικής γλώσσας. Στο άτομο που θα επιλεγεί θα προσφερθούν πολύ ικανοποιητικές απολαβές και άλλα ωφελήματα. Όλες οι αιτήσεις θα τύχουν εμπιστευτικής αξιολόγησης και μεταχείρισης. Οι ενδιαφερόμενοι παρακαλούνται να αποταθούν γραπτώς ή μέσω αποστέλλωντας βιογραφικό σημείωμα (C.V.). A. K. Themistocleous Tel vacancies@aktcy.com 132

134 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ Περιγραφή Θέσης Εργασίας Περιλαμβάνει βασικές πληροφορίες για τη θέση εργασίας όπως: Τον σκοπό της θέσης. Τα κύρια καθήκοντα και δραστηριότητες. Τις ευθύνες του/της εργαζόμενου/ης. Τα αποτελέσματα για τα οποία ο/η εργαζόμενος/η είναι υπεύθυνος/η. Την μόρφωση, προσόντα και εμπειρία που πρέπει να έχει ο/η εργαζόμενος/η. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της θέσης. Η περιγραφή θέσης εργασίας χρησιμοποιείται για τη σύνταξη αγγελίας για προσέλκυση προσωπικού, αλλά ταυτόχρονα διευκολύνει την εκπαίδευση και αξιολόγηση του εργαζόμενου μετά την πρόσληψη. Τι είναι το βιογραφικό σημείωμα Το βιογραφικό σημείωμα είναι ένα στοιχείο που ζητείται πριν την συνέντευξη και συνήθως το περιεχόμενο του συζητείται κατά τη διάρκεια της. Περιέχει χρήσιμες πληροφορίες για τον/την υποψήφιο/α όπως την ηλικία του/της, την οικογενειακή του/της κατάσταση, τη μόρφωση του/της και την προϋπηρεσία του/της σε άλλους οργανισμούς, τα ενδιαφέροντα του κ.α. Από την σύνταξη του βιογραφικού διαφαίνεται η ικανότητα έκφρασης του/της υποψήφιου/ιας στον γραπτό λόγο όπως και η ικανότητα του/της να παρουσιάζει συγκεκριμένα πράγματα με σαφή και ξεκάθαρο τρόπο. 133

135 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΟΝΟΜΑ ΚΑΙ ΕΠΩΝΥΜΟ: Μάριος ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: Βραγαδίνου 20, 3110, ΛΕΜΕΣΟΣ ΤΗΛΕΦΩΝΟ: ΗΜΕΡ. ΓΕΝΝΗΣΗΣ: 1 Αυγούστου 1983 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: Οικονομικό Λύκειο, Λεμεσού Απολυτήριο (Λίαν Καλώς) GCE English Language GCE Mathematics Πανεπιστήμιο Κύπρου Β.Α. Οικονομικές Επιστήμες University of London M.A. Human Resource Management ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΠΕΙΡΑ: Εταιρεία ΑΧ. Trading Ltd Βοηθός Διευθυντής Προσωπικού Λευκωσία 2009 μέχρι σήμερα Ασφάλειες «ΗΡΑ», Βοηθός Διευθυντής Προσωπικού Λευκωσία ΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: Διάφορα Σεμινάρια Επιμόρφωσης. ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ: Μουσική, μαγειρική, ποδηλασία ποδόσφαιρο. ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ: Κύριος Ανδρέας Χρίστου Λυκειάρχης Οικονομικό Λύκειο Λεμεσού (τηλ ) Κύριος Αντώνης Αντωνίου Καθηγητής Πανεπιστήμιο Κύπρου. (τηλ ) 134

136 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ Η συνέντευξη Η συνέντευξη δίνει τη δυνατότητα για προσωπική επαφή, έτσι ώστε το άτομο ή άτομα που είναι υπεύθυνα για τις προσλήψεις να έχουν μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για τον υποψήφιο. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης μπορούν να εκτιμήσουν τις ικανότητες και τις δυνατότητες του υποψήφιου και να σχηματίσουν μια πληρέστερη άποψη για την προσωπικότητα και τη συμπεριφορά του. Τα πέντε βήματα της συνέντευξης 1. Υποδοχή του υποψήφιου. 2. Σύντομή περιγραφή της θέσης εργασίας. 3. Ερωτήσεις. 4. Εντοπισμός των δυνατών και αδύνατων σημείων του υποψήφίου. 5. Επίλογος. Εκπαίδευση και ανάπτυξη του προσωπικού Περιλαμβάνει την εκπαίδευση και την κατάρτιση, ως μέσο για την απόκτηση αυξημένων ικανοτήτων. Η εκπαίδευση του προσωπικού είναι πλέον μια σημαντική και συνεχής διαδικασία που οδηγεί στην αύξηση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας, και συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων της επιχείρησης. Παρέχεται η ευκαιρία στους εργαζόμενους: να αυξήσουν τις γνώσεις και τις ικανότητες τους. να βελτιώσουν τις δεξιότητες τους και να αποκτήσουν καινούργιες. να βελτιώσουν την απόδοση τους. να αποκτήσουν σωστές συνήθειες και στάσεις και να διευρύνουν την προσωπικότητα τους. να εκδηλώσουν τις ηγετικές τους ικανότητες. 135

137 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ Η Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού σε συνεργασία με τους Διευθυντές και τα στελέχη των διαφόρων τμημάτων καταρτίζουν και υλοποιούν το πρόγραμμα εκπαίδευσης με στόχο την ανάπτυξη του προσωπικού, την προετοιμασία του για ανάληψη θέσεων με περισσότερες ευθύνες και την προώθηση τους μέσα στην επιχείρηση για μια επιτυχημένη σταδιοδρομία. Ο Διευθυντής του κάθε τμήματος περιγράφει τι απαιτείται για την εκπαίδευση των νέων ή και υφιστάμενων εργαζόμενων, η Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού σχεδιάζει το πρόγραμμα εκπαίδευσης, και στη συνέχεια ο Διευθυντής του κάθε τμήματος το εφαρμόζει. Πλεονεκτήματα της Εκπαίδευσης Προσωπικού Αύξηση της παραγωγικότητας λόγω μείωσης των λαθών και καθυστερήσεων. Βελτίωση της ποιότητας λόγω της αυξημένης δεξιότητας του προσωπικού. Ανύψωση του ηθικού και αισθήματα ικανοποίησης για το προσωπικό το οποίο μπορεί να ανταποκριθεί καλύτερα στις απαιτήσεις της εργασίας του. Μειωμένη επίβλεψη. Μείωση ατυχημάτων. Αξιολόγηση Η αξιολόγηση των εργαζομένων γίνεται από τη Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού σε συνεργασία με τα στελέχη των αντίστοιχων τμημάτων στα οποία ανήκουν. Σκοπός της αξιολόγησης είναι να εκτιμηθεί πόσο καλά αποδίδουν οι εργαζόμενοι. Περιλαμβάνει την αξιολόγηση της απόδοσης του/της εργαζόμενου/ης, με βάση τους στόχους που του/της έχουν ανατεθεί, καθώς και άλλες δραστηριότητες του/της εργαζόμενου/ης όπως η ανάπτυξη πρωτοβουλιών, συνεργασία με την ομάδα κ.ά. Ο/η ενδιαφερόμενος/η ενημερώνεται για τα αποτελέσματα της αξιολόγησης, έτσι ώστε να γνωρίζει πόσο καλά εργάστηκε κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης χρονικής περιόδου, σε σύγκριση με το τι αναμένει από αυτόν η Διεύθυνση και σε σύγκριση με τις επιδόσεις του στο παρελθόν. 136

138 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ Πλεονεκτήματα της αξιολόγησης Συμβάλλει στην ανάπτυξη των ικανοτήτων των εργαζόμενων και κατά συνέπεια στην βελτίωση της λειτουργίας της επιχείρησης. Εντοπίζονται τυχόν αδυναμίες των εργαζόμενων και έτσι συμβάλει στην εκτίμηση των εκπαιδευτικών αναγκών της επιχείρησης. Διευκολύνει τον προγραμματισμό και την ανάπτυξη του Ανθρώπινου Δυναμικού, δίνοντας στοιχεία για το επίπεδο των ικανοτήτων του κάθε εργαζόμενου/ης Όταν η αξιολόγηση συνδέεται με το σύστημα αμοιβών, δηλαδή ο/η εργαζόμενος/η που αποδίδει περισσότερο αμείβεται περισσότερο, τότε ενισχύεται η αίσθηση της δίκαιης μεταχείρισης και βελτιώνεται η απόδοση και η αφοσίωση στην επιχείρηση. Υποβοηθά στη λήψη αποφάσεων για προαγωγές, μεταθέσεις, απολύσεις κ.ά. Πολιτική αμοιβών Ο όρος αμοιβή περιλαμβάνει τον μισθό του/της εργαζόμενου/ης και όλα τα άλλα στοιχεία που λειτουργούν σαν ανταμοιβή για την καλή του/της επίδοση όπως χρηματικές ενισχύσεις (bonus), προμήθεια, συμμετοχή στα κέρδη της εταιρίας, διάθεση μετοχών, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, επιπλέον άδεια, προαγωγή, άυλες ανταμοιβές όπως έπαινοι, αναγνώριση, προαγωγές κ.ά. Ο τρόπος και το ύψος των αμοιβών καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την απόδοση των εργαζόμενων. Ο στόχος της πολιτικής αμοιβών πρέπει να είναι η απόδοση μιας δίκαιης αμοιβής που βασίζεται στη δίκαιη αξιολόγηση. Έτσι η αμοιβή αποτελεί μέσο παρακίνησης για τον/την εργαζόμενο/η, προκειμένου να εργάζεται αποτελεσματικά για την επίτευξη των στόχων της επιχείρησης. Επιχειρήσεις που προσφέρουν ψηλές αμοιβές μπορούν να επιλέξουν εργαζόμενους με καλύτερα προσόντα και να γίνουν πιο ανταγωνιστικές στην αγορά εργασιας. Μεταθέσεις και προαγωγές Η επιχείρηση χρειάζεται να απασχολεί εκείνα τα άτομα που θα είναι πιο ικανά να συμβάλλουν στην εκπλήρωση των στόχων της και θα τη βοηθήσουν να παραμείνει ανταγωνιστική. Η Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού συντονίζει τις μεταθέσεις και τις προαγωγές σε συνεργασία με τον Διευθυντή του αντίστοιχου τμήματος του/της εργαζόμενου/ης, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες της επιχείρησης και τις επιθυμίες, τα προσόντα και τις ικανότητες του/της εργαζόμενου/ης. 137

139 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ Ωφελήματα εργαζόμενων Η Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού με την έγκριση της ανώτατης διοίκησης φροντίζει για την εξασφάλιση διάφορων ωφελημάτων για τους εργαζομένους. Αυτά συμπεριλαμβάνουν την εξασφάλιση συντάξεων, ασφαλίσεων, αποζημιώσεις ασθένειας, ανεργίας, δάνεια κ.α. Οργανώνει επίσης κοινωνικά και ψυχαγωγικά προγράμματα Υγεία, ασφάλεια και πρόληψη ατυχημάτων Όταν το περιβάλλον της εργασίας δεν είναι ασφαλές τότε μπορεί να επηρεαστεί αρνητικά η απόδοση και η παρακίνηση του προσωπικού. Η προστασία και η ασφάλεια των εργαζομένων, η πρόληψη των ατυχημάτων και η εξάλειψη κινδύνων, καθώς και γενικά η βελτίωση των συνθηκών εργασίας, είναι πολύ σημαντικά θέματα για την Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού. Οι σωστές συνθήκες εργασίας είναι το ύψιστο δικαίωμα των εργαζομένων και απαραίτητο στοιχείο μιας κοινωνικά δίκαιης πολιτείας. Η λειτουργία αυτή ασχολείται με την κατάρτιση προγράμματος υγείας των εργαζομένων και περιλαμβάνει: Ιατρική εξέταση πριν την πρόσληψη. Περιοδική εξέταση σε περιπτώσεις όπου η εργασία είναι ανθυγιεινή. Λειτουργία φαρμακείου. Πρώτες βοήθειες. Μαθήματα υγιεινής. Έλεγχο και προφύλαξη από επικίνδυνες καταστάσεις. Συμμόρφωση με τη σχετική νομοθεσ Εργασιακές σχέσεις Η Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις σχέσεις μεταξύ διοίκησης και εργαζομένων και είναι υπεύθυνη για τη διαχείριση των σχέσεων της επιχείρησης με τους αντιπρόσωπους των εργαζομένων, δηλαδή τις συντεχνίες. Ο Διευθυντής συνήθως λαμβάνει μέρος στις διαπραγματεύσεις ως αντιπρόσωπος της ανώτατης ηγεσίας της επιχείρησης. Οι διαπραγματεύσεις αφορούν συμφωνίες για αμοιβές, παροχές, όρους απασχόλησης, συνθήκες εργασίας, υγιεινή, ασφάλεια κ.ά. 138

140 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ Ασχολείται επίσης με θέματα σχετικά με υπερωρίες και αποζημιώσεις, και βοηθά στην επίλυση διαφορών και στην επικοινωνία μεταξύ των εργαζομένων και μεταξύ των εργαζομένων και της διοίκησης. Στόχος είναι πάντοτε η δημιουργία κλίματος φιλίας, συνεργασίας και εμπιστοσύνης, για να έχουν όλοι την αίσθηση ότι αποτελούν μέρος της επιχείρησης, για τη διατήρηση καλών εργασιακών σχέσεων. Πειθαρχικά μέτρα Απολύσεις Η Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού διατυπώνει κανόνες συμπεριφοράς, και το προσωπικό της εταιρίας εκπαιδεύεται στην απόκτηση συμπεριφοράς σύμφωνης με τους καθορισμένους κανόνες της εταιρίας. Διορθωτικές ποινές επιβάλλονται σε όσους παραβαίνουν τους κανόνες. Εσωτερική επικοινωνία και έρευνα που αφορά στη γνώμη και στην ικανοποίηση των εργαζομένων Η εσωτερική επικοινωνία περιλαμβάνει ενέργειες που αφορούν την επικοινωνία της επιχείρησης με τους εργαζομένους και μεταξύ ομάδων εργαζομένων σε διαφορετικά τμήματα. Στόχοι της επικοινωνίας είναι η καλύτερη ενημέρωση των εργαζομένων και της Διοίκησης, η ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ της διοίκησης και των εργαζομένων καθώς και μεταξύ ομάδων εργαζομένων και η δημιουργία αισθήματος αφοσίωσης προς την επιχείρηση. Μια μέθοδος επικοινωνίας που χρησιμοποιείται συχνά είναι η έρευνα που αφορά στη γνώμη και ικανοποίηση των εργαζομένων. Είναι η έρευνα γύρω από τα προβλήματα του προσωπικού που επηρεάζουν την απόδοση των εργαζομένων και κατ επέκταση την επίτευξη των στόχων της επιχείρησης. Η Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού συνήθως ετοιμάζει ερωτηματολόγιο το οποίο συμπληρώνουν οι εργαζόμενοι. Το ερωτηματολόγιο διερευνά τη διάθεση των εργαζομένων για απόδοση και ανάληψη διοικητικών καθηκόντων, την σωστή επικοινωνία, την ομαδική συμπεριφορά, τις εισηγήσεις τους κ.ά. Η Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού είναι υπεύθυνη για την εφαρμογή των πορισμάτων της έρευνας. 139

141 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ Ανάπτυξη Κουλτούρας Η εταιρική κουλτούρα είναι ο συλλογικός τρόπος με τον οποίο υλοποιούνται κάποιες ενέργειες μέσα σε μία εταιρεία ή έναν οργανισμό. Έχει να κάνει με ομαδικούς κανόνες, τρόπους συμπεριφοράς και επίλυσης προβλημάτων, καθώς και τις κοινά αποδεκτές αξίες σχετικά με το τι είναι καλό, τι είναι σωστό και τι είναι σημαντικό. Η κουλτούρα επηρεάζει τον τρόπο που τα μέλη του οργανισμού ή της επιχείρησης συνδέονται το ένα με το άλλο, καθώς επίσης και τη σχέση τους με τα άτομα που είναι έξω από τον οργανισμό ή την επιχείρηση π.χ. τους πελάτες. Η εταιρική κουλτούρα είναι χαρακτηριστικό των επιτυχημένων επιχειρήσεων. Βοηθά τους εργαζόμενους να εργαστούν και να συνεργαστούν αποτελεσματικά στον εργασιακό χώρο, να αναπτύξουν ομαδικά συναισθήματα ξεκαθαρίζοντας τι πρέπει να κάνουν, πως να ενεργήσουν και να επικοινωνήσουν, καθώς και τις μεθόδους που θα χρησιμοποιηθούν για να επιτευχθούν οι στόχοι. Σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, είναι σημαντικό να δημιουργηθεί μια κουλτούρα που θα διευκολύνει τις αλλαγές έτσι ώστε να βοηθά την επιχείρηση να προσαρμοστεί και να μην την περιορίζει, προκειμένου να παραμένει ανταγωνιστική. Ανακεφαλαίωση Το όλο περιβάλλον, μέσα στο οποίο λειτουργεί η σημερινή επιχείρηση, συνεχώς μεταβάλλεται και ο ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων αυξάνεται. Μπροστά σ αυτές τις εξελίξεις η Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού έχει πλέον τον σημαντικό ρόλο του συμβούλου, που στοχεύει στην σωστή στελέχωση του οργανισμού έτσι ώστε να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα της επιχείρησης. Ο ρόλος της Διεύθυνσης Ανθρώπινου Δυναμικού είναι καθοριστικός, καθώς μέσα από τις διάφορες λειτουργίες της πρέπει να αντιμετωπίζει και να εφαρμόζει τις αλλαγές που μεταξύ άλλων συμπεριλαμβάνουν: α) Την μείωση κόστους. β) Την ευελιξία του ανθρώπινου δυναμικού. γ) Την εισαγωγή και υλοποίηση νέων μεθόδων εργασίας και διοίκησης, με συμμετοχή και υποκίνηση των εργαζομένων. δ) Την εισαγωγή μερικής απασχόλησης κ.ά. Ο ρόλος όσων ασχολούνται με το ανθρώπινο δυναμικό είναι να βοηθήσουν την επιχείρηση να αναγνωρίσει την τεράστια σημασία του ανθρώπινου παράγοντα, να 140

142 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ κατανοήσει τις ανάγκες και τη συμπεριφορά του, να αξιοποιήσει τις δυνατότητες του και να παρέχει ευκαιρίες για ανάπτυξη, συμμετοχή και επικοινωνία στον εργασιακό χώρο, έτσι ώστε η επιχείρηση να πετύχει τους στόχους της. Ερωτήσεις 1. Να εξηγήσετε γιατί είναι σημαντική η Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού σε μία επιχείρηση ή ένα οργανισμό. 2. «Ένας από τους βασικούς στόχους της Διεύθυνσης Ανθρώπινου Δυναμικού είναι η εργασιακή ικανοποίηση και ανάπτυξη του προσωπικού». Σχολιάστε. 3. Να εξηγήσετε πως η Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της επιχείρησης. 4. Ποιες είναι οι κυριότερες ενέργειες της λειτουργίας προγραμματισμού; 5. Τα τρία στάδια της επιλογής και πρόσληψης προσωπικού είναι: α... β... γ Μαζί με τη ομάδα σας να συντάξετε τη περιγραφή θέσης εργασίας για: α. Τον διευθυντή ενός σχολείου μέσης εκπαίδευσης β. Τον διευθυντή πωλήσεων σε μια γαλακτοκομική βιομηχανία. 7. Μαζί με την ομάδα σας να συντάξετε αγγελίες για τις ακόλουθες κενές θέσεις: α. Διευθυντή Ανθρωπίνου Δυναμικού, β. Λογιστή γ. Διευθυντή Μάρκετινγκ 8. Ποιες πληροφορίες πρέπει να περιέχει ένα βιογραφικό; 9. Φανταστείτε τον εαυτό σας σε δέκα χρόνια από τώρα. Που θα είστε; Τι θα έχετε κάνει; Χρησιμοποιήστε το παράδειγμα από το βιβλίο σας ή χρησιμοποιήστε template από το διαδίκτυο (Microsoft word) για να συντάξετε το δικό σας βιογραφικό. 10. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα της χρήσης της συνέντευξης στη διαδικασία πρόσληψης προσωπικού; 11. Μαζί με την ομάδα σας να αποφασίσετε τι ερωτήσεις θα υποβάλετε στους υποψήφιους για τις κενές θέσεις που συντάξατε στη ερώτηση Η φίλη σας σας πληροφορεί ότι την έχουν καλέσει για συνέντευξη για μια σημαντική θέση την οποία επιθυμεί πάρα πολύ να πάρει. Να κάνετε έρευνα στο διαδίκτυο και να τις δώσετε συμβουλές για το πως θα πετύχει τον στόχο της. 141

143 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ 13. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα της εκπαίδευσης και ανάπτυξης: α. για την επιχείρηση β. για εργατικό δυναμικο. 14. Τι περιλαμβάνει ο όρος αμοιβή ; 15. «Οι επιχειρήσεις που προσφέρουν ψηλές αμοιβές είναι πιο ανταγωνιστικές στην αγορά εργασίας». Να εξηγήσετε. 16. Ποια κριτήρια χρησιμοποιούνται για τις μεταθέσεις και προαγωγές; 17. Μαζί με την ομάδα σας επιλέξετε δύο επαγγέλματα που θεωρείτε επικίνδυνα και κάνετε εισηγήσεις προς τη Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού πως μπορεί να μειώσει τους κινδύνους για τους εργαζομένους. 18. Να εξηγήσετε γιατί είναι σημαντικό να υπάρχουν καλές εργασιακές σχέσεις σε μια επιχείρηση ή οργανισμό. 19. Η Ανώτατη διοίκηση έχει αναθέσει στην ομάδα σας ως Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού να διενεργήσετε μια έρευνα γνωμών και ικανοποίησης μεταξύ των εργαζομένων. Να συντάξετε το ερωτηματολόγιο. 20. Περιγράψετε με λίγα λόγια τι είναι η κουλτούρα μιας επιχείρησης και γιατί είναι σημαντική. 21. Αναφέρετε δύο προβλήματα που μπορεί να προκύψουν όταν η Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού δεν είναι αποτελεσματική. Πως θα επηρεάσουν την επιχείρηση; 142

144 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 8.1 Εισαγωγικές Έννοιες στον Οργανωτικό Σχεδιασμό 8.2 Διαίρεση εργασίας εξειδίκευση και συντονισμός 8.3 Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα της εξειδίκευσης 8.4 Εύρος διοίκησης ή ελέγχου 8.5 Υπέρ και κατά των πολλών ιεραρχικών επιπέδων ή μικρού εύρους διοίκησης 8.6 Σχεδιασμός τμημάτων 8.7 Μορφές τμηματοποίησης 8.8 Κριτήρια αποτελεσματικής τμηματοποίησης 8.9 Σχέσεις εξουσίας και βασικές οργανωτικές αρχές. 143

145 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Στο τέλος του κεφαλαίου θα πρέπει να είστε σε θέση: Να διατυπώνετε την έννοια του οργανωτικού σχεδιασμού. Να επισημαίνετε τα στοιχεία της οργάνωσης και του οργανωτικού σχεδιασμού. Να γνωρίζετε τα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματα της εξειδίκευσης. Να γνωρίζετε τους παράγοντες που προσδιορίζουν τον σχεδιασμό των θέσεων της εργασίας. Να ερμηνεύετε το εύρος διοίκησης ή ελέγχου. Να αντιλαμβάνεστε τους λόγους, για τους οποίους ο καθορισμός του εύρους διοίκησης ή ελέγχου είναι πολύ σημαντικό ζήτημα για σωστό οργανωτικό σχεδιασμό. Να γνωρίζετε τους παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για ένα άριστο εύρος διοίκησης. Να εξηγείτε τα υπέρ και κατά των πολλών ιεραρχικών επιπέδων ή μικρού εύρους διοίκησης. Να κατανοείτε την διάκριση μεταξύ τμηματοποίησης και ομαδοποίησης. Να ξεχωρίζετε τις μορφές τμηματοποίησης καθώς τα μειονεκτήματα και πλεονεκτήματα της κάθε μορφής τμηματοποίησης. Να σχεδιάζετε ένα νέο οργανόγραμμα της επιχείρησης χρησιμοποιώντας την κάθε μορφή τμηματοποίησης ή την μικτή τμηματοποίηση. Να αντιλαμβάνεστε τα κριτήρια αποτελεσματικής τμηματοποίησης πρέπει να επιλέγονται με βάσει τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες της επιχείρησης. Να γνωρίζετε τις σχέσεις εξουσίας και βασικές οργανωτικές αρχές. 144

146 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 8.1. Εισαγωγικές Έννοιες στον Οργανωτικό Σχεδιασμό Οι επιχειρήσεις αποτελούνται από διευθύνσεις, τμήματα και θέσεις εργασίας. Τα τρία αυτά στοιχεία αποτελούν τις οργανωτικές μονάδες. Το κυριότερο πρόβλημα των επιχειρήσεων είναι ο τρόπος που θα οργανωθούν ώστε να είναι αποτελεσματικές. Πρωταρχικό ζήτημα του οργανωτικού σχεδιασμού είναι ο καθορισμός των θέσεων εργασίας, που κάθε άτομο ή ομάδα ατόμων θα αναλάβει. Συνεπώς, αν δεν γίνει ο καταμερισμός της βασικής λειτουργίας της επιχείρησης σε επιμέρους εργασίες μεταξύ διευθύνσεων, τμημάτων, ομάδων εργασίας και ατόμων δεν θα υλοποιηθούν οι στόχοι και οι σκοποί της επιχείρησης. Παράδειγμα κατανόησης: Ο κ. Αντωνίου ανοίγει ένα κατάστημα πώλησης επίπλων στην πόλη της Λευκωσίας. Στην αρχή προσλαμβάνει 6 υπαλλήλους για διάφορες εργασίες, όπως για τις πωλήσεις, τα λογιστικά, τις σχέσεις με τις τράπεζες, τις εισπράξεις από τους πελάτες κ.λπ. Με αυτό το μέγεθος της επιχείρησης ο κ. Αντωνίου διοικεί ο ίδιος αποτελεσματικά τους 6 υπαλλήλους του και έχει άμεση και καθημερινή επαφή μαζί τους. Ο κ. Αντωνίου είναι ο Διευθυντής και εποπτεύει άμεσα τους υφισταμένους του. Στη συνέχεια, βλέποντας ότι οι δουλειές του πήγαιναν καλά αποφάσισε να επεκτείνει τις δραστηριότητες του με την κατασκευή επίπλων. Για το λόγο αυτό ενοικίασε ένα μεγάλο χώρο 1000 τ.μ. αγόρασε τα απαιτούμενα μηχανήματα και προσέλαβε επιπλέον προσωπικό. Λόγω της επέκτασης των δραστηριοτήτων, αντιλήφθηκε ότι δεν μπορούσε πλέον να ελέγχει τα πάντα και επειδή δεν μπορούσε ο ίδιος να ελέγχει τους υπαλλήλους του όρισε 4 άτομα ως προϊσταμένους των τεσσάρων βασικών λειτουργιών της επιχείρησής του. Ο ίδιος παρέμεινε Διευθυντής ελέγχοντας τους τέσσερεις προϊσταμένους, οι οποίοι με τη σειρά τους ελέγχουν τους εργάτες και το προσωπικό γραφείου. Πιο συγκεκριμένα, ο Προϊστάμενος παραγωγής εποπτεύει 8 εργάτες, ο Προϊστάμενος πωλήσεων ελέγχει και κατευθύνει 3 πωλητές, ο Προϊστάμενος λογιστηρίου προΐσταται 2 υπαλλήλων γραφείου, ο Προϊστάμενος αποθήκης εποπτεύει 3 εργάτες. 145

147 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Στο σχήμα φαίνεται η μορφή της νέας οργανωτικής δομής, που προέκυψε από την επέκταση των δραστηριοτήτων της ατομικής επιχείρησης του κ. Αντωνίου. ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ/ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Προϊστάμενος παραγωγής Προϊστάμενος πωλήσεων Προϊστάμενος λογιστηρίου Εργαζόμενοι (εργάτες/υπάλληλοι) Προϊστάμενος αποθήκης Σχήμα 8.1 Ανάπτυξη Οργανωτικής Δομής μιας Ατομικής Επιχείρησης. Εκτός από τις απλές οργανωτικές δομές που αναπτύσσονται για μικρές και ατομικές επιχειρήσεις, όπως είναι καταστήματα λιανικής πώλησης ή παραγωγής υπάρχουν και άλλες μεγαλύτερες οργανωτικές δομές, στις οποίες υπάρχουν πολλοί προϊστάμενοι και διοικητικά στελέχη. Έτσι, διαμορφώνεται μια ιεραρχική πυραμίδα που αποτελεί τη βάση για τη σωστή λειτουργία των επιχειρήσεων και των οργανισμών. Σύμφωνα με τα παραπάνω, για να μπορεί μία επιχείρηση να υλοποιήσει τους σκοπούς και τους στόχους της οφείλει να σχεδιάσει την κατάλληλη οργανωτική δομή. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να ορίσει το έργο που θα εκτελεστεί, τις ενέργειες που απαιτούνται, αυτούς που θα τις υλοποιήσουν, το βαθμό εξουσίας που χρειάζεται και αυτούς που θα στελεχώσουν τις θέσεις εξουσίας. Με άλλα λόγια, η δημιουργία της οργανωτικής δομής είναι αποτέλεσμα μιας σειράς διαδικασιών που ονομάζεται οργανωτικός σχεδιασμός. Οργανωτικός σχεδιασμός είναι η σχεδίαση ή η διαμόρφωση της οργάνωσης μιας επιχείρησης. Τα στοιχεία της οργάνωσης και του οργανωτικού σχεδιασμού είναι: 1. Διαίρεση του έργου και δημιουργία θέσεων εργασίας. 2. Καθορισμός του αριθμού των εργαζομένων ή θέσεων εργασίας που μπορεί να διοικεί ένας προϊστάμενος. Ο αριθμός αυτός ονομάζεται εύρος διοίκησης και γίνεται με συγκεκριμένα κριτήρια. (Για το εύρος διοίκησης θα επεκταθούμε πιο κάτω). 3. Το εύρος διοίκησης (αριθμός εργαζομένων ανά προϊστάμενο) καθορίζει και τον αριθμό των ιεραρχικών επιπέδων. 4. Οι θέσεις εργασίας (οι εργαζόμενοι), που τοποθετούνται κάτω από τον ίδιο προϊστάμενο καθορίζονται με συγκεκριμένα κριτήρια. Δηλαδή, ο εργαζόμενος ενός τμήματος (του λογιστηρίου) να διοικείται και να ελέγχεται από τον προϊστάμενο του ιδίου τμήματος (του λογιστηρίου). 146

148 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 5. Οι προϊστάμενοι να μπορούν να διοικούν τους υφισταμένους τους. Να κατέχουν εξουσία και ευθύνη για το έργο τους. 6. Η επιχείρηση, για να λειτουργεί αποτελεσματικά πρέπει να καθορίζονται κάποιοι κανόνες λειτουργίας και σεβασμός των ιεραρχικών επιπέδων. 8.2 Διαίρεση εργασίας εξειδίκευση και συντονισμός Με τη διαίρεση της εργασίας, το συνολικό έργο της επιχείρησης σύμφωνα με τον προγραμματισμό και τους στόχους που έθεσε, διαιρείται σε επιμέρους συγκεκριμένες εργασίες ή καθήκοντα. Η διαίρεση της εργασίας σε επιμέρους καθήκοντα οδηγεί στην εξειδίκευση. Η διαίρεση της εργασίας δημιουργεί αναμφίβολα ανάγκες συντονισμού των θέσεων εργασίας, ώστε να υλοποιείται αποτελεσματικά το συνολικό έργο της επιχείρησης και να επιτυγχάνονται οι στόχοι της. Πρακτικό παράδειγμα εξειδίκευσης της εργασίας Μια χαρακτηριστική ταινία, που περιγράφει παραστατικά την σημασία της εξειδίκευσης είναι η ασπρόμαυρη, βουβή ταινία «Μοντέρνοι Καιροί». Στην ταινία αυτή ο ηθοποιός Charly Chaplin (Τσάρλυ Τσάπλιν) υποδυόμενος έναν εργάτη αμερικάνικης αυτοκινητοβιομηχανίας, δεν κάνει τίποτε άλλο από το να βιδώνει μια συγκεκριμένη βίδα στη δεξιά πόρτα του αυτοκινήτου στην αλυσίδα παραγωγής. Αυτή η υπερβολική εξειδίκευση τον κάνει να αποκτήσει μηχανικά πολύ μεγάλη ταχύτητα, αλλά του μεταμορφώνει και τη ζωή, γιατί δεν παίρνει καμιά ικανοποίηση από τη δουλειά του και ταυτόχρονα ταράζεται στον ύπνο του από εφιάλτες με βίδες και πόρτες αυτοκινήτου. Από το παράδειγμα καταλαβαίνουμε ότι η εξειδίκευση δεν έχει μόνο θετικές συνέπειες (πλεονεκτήματα) για την επιχείρηση και τον εργαζόμενο, αλλά και αρνητικές συνέπειες (μειονεκτήματα). 147

149 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 8.3 Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα της εξειδίκευσης Πλεονεκτήματα της εξειδίκευσης. Η απόκτηση δεξιοτεχνίας από τους εργαζόμενους, λόγω επανάληψης των ίδιων εργασιών. Η ελάττωση των κενών χρόνων για έναν εργαζόμενο, για να περάσει από την εκτέλεση μιας εργασίας στην άλλη επειδή είναι ήδη εξειδικευμένος και δεν θα χαθεί καθόλου χρόνος για να μάθει μια άλλη εργασία. Η ελάχιστα δαπανηρή εκπαίδευση των εργαζομένων επειδή είναι ήδη εξειδικευμένοι. Το χαμηλό κόστος των εργαζομένων λόγω μικρών απαιτήσεων σε γνώσεις εργασίας επειδή έχουν ήδη αποκτήσει πολλές εξειδικευμένες γνώσεις. Η ευκολότερη παραγωγή εργαλείων και μηχανημάτων. Η παραγωγή εκτελείται από εξειδικευμένο προσωπικό και εξειδικευμένα μηχανήματα. Η εφαρμογή επιστημονικών μεθόδων στην εργασία. Η καλύτερη τυποποίηση του προϊόντος, αφού παράγεται από τον ίδιο εργαζόμενο. Ο ευκολότερος έλεγχος της διοίκησης πάνω στους εργαζόμενους. Εύκολη ανεύρεση απασχόλησης σε περίπτωση ανεργίας λόγω ειδικότητας. Μειονεκτήματα της εξειδίκευσης. Μεγαλύτερη εκμετάλλευση του εργαζόμενου. Χαμηλή ποιότητα ζωής των εργαζομένων. Αρνητική διάθεση για απόδοση των εργαζομένων, λόγω της επανάληψης και της ρουτίνας της εργασίας. Δεν επιτρέπει το αίσθημα της δημιουργίας, δηλαδή δε δημιουργεί ένα ολοκληρωμένο έργο και δεν αναπτύσσει τις γνώσεις του στην εργασία. Αυξάνει τις ανάγκες για συντονισμό μεταξύ των τμημάτων, επειδή δημιουργούνται πολλές εξειδικευμένες θέσεις εργασίας και τμήματα. Τα μειονεκτήματα αντιμετωπίζονται με την εναλλαγή των θέσεων εργασίας και τον εμπλουτισμό της εργασίας (ποικιλία εργασιών) ώστε να μειώνεται η μονοτονία και η ρουτίνα στην εργασία. Παράγοντες που προσδιορίζουν τον σχεδιασμό των θέσεων εργασίας. Το μέγεθος της επιχείρησης. Όσο μεγαλώνει η επιχείρηση οι εργασίες της διαιρούνται σε όλο και περισσότερα τμήματα. Η τεχνολογία. Η τεχνολογία αποτελεί σημαντικό παράγοντα διαίρεσης της εργασίας. Για παράδειγμα, η τεχνολογία που απαιτείται για την παραγωγή αεροπλάνων είναι μεγαλύτερη από την τεχνολογία που απαιτείται για την παραγωγή των αυτοκινήτων. Συνεπώς, η διαίρεση του έργουκαι η εξειδίκευση 148

150 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ στην εργασία που απαιτούνται στην παραγωγή αεροπλάνων είναι υποχρεωτικά μεγαλύτερη από ότι στην παραγωγή αυτοκινήτων. 8.4 Εύρος διοίκησης ή ελέγχου: Εύρος διοίκησης ή εύρος ελέγχου ή πεδίο ελέγχου (span of control) είναι ο αριθμός των θέσεων εργασίας για την διοίκηση των οποίων δημιουργείται μια νέα θέση προϊσταμένου ή είναι ο αριθμός των υφισταμένων που θα δίνει αναφορά σε κάθε προϊστάμενο. Η οριζόντια διαίρεση της εργασίας δημιουργεί διαίρεση των θέσεων της εργασίας και συντονισμού των εργασιών σε κάθε τμήμα, ώστε να υλοποιείται αποτελεσματικά το συνολικό έργο και να επιτυγχάνονται οι στόχοι της επιχείρησης. Η κάθετη διαίρεση της εργασίας συνδέεται άμεσα με το εύρος διοίκησης ή ελέγχου και τη δημιουργία διοικητικών θέσεων εργασίας και καθορίζει το ύψος της διοικητικής πυραμίδας. Υπάρχει αντίστροφη σχέση μεταξύ τους. Όσο μικρό είναι το εύρος διοίκησης ή ελέγχου τόσο πιο ψηλή θα είναι η διοικητική πυραμίδα. Ενώ όσο πιο μεγάλο είναι το εύρος ελέγχου τόσο πιο πλατιά και κοντή διαμορφώνεται η διοικητική πυραμίδα. Ο καθορισμός του εύρους διοίκησης είναι πολύ σημαντικό ζήτημα για σωστό οργανωτικό σχεδιασμό για δύο σημαντικούς λόγους: Διότι ο κάθε προϊστάμενος υφισταμένων. μπορεί να διοικεί ένα περιορισμένο αριθμό Διότι το εύρος διοίκησης συνδέεται αντίστροφα με τον αριθμό των ιεραρχικών επιπέδων. Με άλλα λόγια, όσο περισσότερα τμήματα έχει μια επιχείρηση τόσο μεγαλύτερο αριθμό προϊσταμένων δικαιολογεί οι οποίοι ελέγχουν ένα μικρό αριθμό υφισταμένων. Αυτοί με τη σειρά τους ελέγχονται από τους αντίστοιχους διευθυντές και τέλος η γενική διεύθυνση έχει τον πλήρη έλεγχο και την απόλυτη ευθύνη της επιχείρησης (πεπλατυσμένη ιεραρχική δομή). Αν όμως η ευθύνη του κάθε προϊσταμένου αφορά μεγαλύτερο αριθμό προϊσταμένων τότε αντίστοιχος αριθμός των ιεραρχικών επιπέδων αναλογικά μειώνεται (υψηλή ιεραρχική δομή). 149

151 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Παράδειγμα Εύρους Διοίκησης ή Ελέγχου Έστω ότι μια επιχείρηση απασχολεί 1600 άτομα προσωπικό. 1. Όταν το εύρος διοίκησης είναι 4 τότε στα 1600 άτομα αντιστοιχούν 400 επόπτες (1600 : 4 = 400). Στους 400 επόπτες αντιστοιχούν 100 προϊστάμενοι του έργου Στους 100 προϊσταμένους αντιστοιχούν 25 τμηματάρχες Στους 25 τμηματάρχες αντιστοιχούν 7 υποδιευθυντές Στους 7 υποδιευθυντές αντιστοιχούν 2 διευθυντές Στο ανώτερο επίπεδο ιεραρχίας υπάρχει ο Γενικός Διευθυντής Στην περίπτωση αυτή έχουμε μικρό εύρος ελέγχου (4) και υψηλή ιεραρχική δομή (7επίπεδα). 2. Αντίθετα, αν το εύρος διοίκησης ή ελέγχου είναι 8 τότε: Τα 1600 άτομα διοικούνται από 200 επόπτες Οι 200 επόπτες διοικούνται από 25 προϊσταμένους τμημάτων Οι 25 προϊστάμενοι διοικούνται από 4 διευθυντές Οι 4 διευθυντές συντονίζονται από ένα Γενικό Διευθυντή Στην περίπτωση αυτή έχουμε εύρος ελέγχου σχετικά μεγάλο (8) και επίπεδη/χαμηλή ιεραρχική δομή (5) επίπεδα. 150

152 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Σχήμα 8.2 Εύρος ελέγχου (4) Εύρος ελέγχου (8) και διοικητική πυραμίδα (7) και διοικητική πυραμίδα (5) Σύνολο προσωπικού =2135 Σύνολο προσωπικού =1830 Στο παράδειγμα του σχήματος έχουμε μια επιχείρηση της οποίας η εκτέλεση του συνολικού έργου απαιτεί 1600 θέσεις εργασίας. Στην πρώτη περίπτωση, αν το εύρος διοίκησης καθοριστεί σε 4 υφισταμένους ανά προϊστάμενο τότε δημιουργούνται 7 ιεραρχικά επίπεδα που διαμορφώνουν μια υψηλή ιεραρχική πυραμίδα. Ενώ στην δεύτερη περίπτωση αν το εύρος διοίκησης καθοριστεί σε 8 υφισταμένους ανά προϊστάμενο, τότε δημιουργούνται 5 ιεραρχικά επίπεδα και η ιεραρχική πυραμίδα γίνεται πεπλατυσμένη. Το πεδίο ελέγχου, και κατά συνέπεια ο αριθμός των διοικητικών επιπέδων που δημιουργούνται σε μια επιχείρηση, εξαρτάται από διάφορους παράγοντες. Αυτοί οι παράγοντες είναι: Η νοοτροπία του επιχειρηματία. Αν ο επιχειρηματίας θέλει να ελέγχει περισσότερο ο ίδιος την επιχείρηση τότε η διοικητική πυραμίδα είναι χαμηλή (πεπλατυσμένη) και το πεδίο ελέγχου μεγάλο. Η προσωπικότητα και οι ικανότητες των προϊσταμένων. Καλά εκπαιδευμένοι και ικανοί προϊστάμενοι μπορούν να διοικούν μεγάλο αριθμό υφισταμένων δημιουργώντας χαμηλή διοικητική και ευρύ πεδίο ελέγχου. Η εκπαίδευση και οι ικανότητες των υφισταμένων. Όσο πιο συνεπείς είναι στα καθήκοντα τους οι υφιστάμενοι, τόσο λιγότερο χρόνο απασχολούν τον προϊστάμενο τους και λιγότερη καθοδήγηση χρειάζονται και δημιουργούν χαμηλή διοικητική πυραμίδα και ευρύ πεδίο ελέγχου. 151

153 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Η ομοιότητα του περιεχομένου των θέσεων εργασίας των υφισταμένων. Εάν το περιεχόμενο των θέσεων εργασίας είναι όμοιο τότε, οι συμβουλές, τα προβλήματα, ο τρόπος ελέγχου κ.λπ. είναι τα ίδια, πράγμα που απαιτεί λιγότερο χρόνο για τη διοίκηση τους. 8.5 Υπέρ και κατά των πολλών ιεραρχικών επιπέδων ή μικρού εύρους διοίκησης. Πλεονεκτήματα του μικρού εύρους ή των πολλών ιεραρχικών επιπέδων. Ο προϊστάμενος ελέγχει καλύτερα έναν περιορισμένο αριθμό υφισταμένων αφού έχει περισσότερο χρόνο για επικοινωνία, καθοδήγηση, έλεγχο, εκπαίδευση. Μια αποτελεσματική ομάδα απαιτεί μικρό αριθμό μελών, περίπου 5-7 άτομα. Ένας προϊστάμενος μπορεί να διοικεί αποτελεσματικά ένα μικρό αριθμό ατόμων, να τους καθοδηγεί σωστά, να τους ελέγχει συνεχώς, να τους συντονίζει, να τους βοηθά να νιώθουν υπεύθυνοι, και να λειτουργούν αποτελεσματικά ώστε να επιτυγχάνεται ψηλή παραγωγικότητα στις επιχειρήσεις και στους οργανισμούς. Δημιουργούνται περισσότερες ευκαιρίες προαγωγών για την επιχείρηση, πράγμα που επιδρά θετικά στην παρακίνηση πολλών εργαζομένων για καλύτερη απόδοση στην εργασία. Μειονεκτήματα του μικρού εύρους ή των πολλών ιεραρχικών επιπέδων. Όσο περισσότερα είναι τα ιεραρχικά επίπεδα στο χώρο επικοινωνίας τόσο λιγότερο αποτελεσματική είναι η επικοινωνία. Αυτό συμβαίνει γιατί απαιτείται μεγαλύτερος χρόνος για την επικοινωνία μεταξύ των επιπέδων της ιεραρχίας καθώς και λόγω της αλλοίωσης των μηνυμάτων κατά την μεταφορά τους από το ανώτερο στο κατώτερο ιεραρχικό επίπεδο και αντιστρόφως. Δηλαδή, κάποια μηνύματα και εντολές που ξεκινούν από την ανώτατη διοίκηση συχνά παρεξηγούνται και δεν κατανοούνται σωστά απ όλους τους εργαζομένους. Επίσης πληροφορίες από τα κατώτερα επίπεδα «φιλτράρονται» κατά τη μετάδοση τους προς τα υψηλότερα επίπεδα. Είναι πιο δύσκολος ο προγραμματισμός και ο έλεγχος της επιχείρησης, διότι όταν εντοπιστεί κάποιο λάθος, η ευθύνη γι αυτό το λάθος δεν αναλαμβάνεται από κανένα ή εντοπίζεται δύσκολα λόγω των πολλών ιεραρχικών επιπέδων. Τα πολλά ιεραρχικά επίπεδα ευνοούν την παράκαμψή τους τόσο από τους εργαζομένους προς τους προϊσταμένους όσο και από τους προϊσταμένους προς τους εργαζομένους. Αυτό σημαίνει αλλοίωση της οργανωτικής πυραμίδας με αρνητικές συνέπειες στην αποτελεσματικότητα της επιχείρησης. Όταν είναι το εύρος διοίκησης μικρό, παρατηρείται συχνά η τάση των προϊσταμένων να ασκούν πιο στενό έλεγχο στους υφισταμένους τους, μειώνοντας έτσι την αυτονομία τους και κατά συνέπεια την διάθεσή τους για απόδοση. Μικρό εύρος διοίκησης συνεπάγεται σημαντικό διοικητικό κόστος, λόγω των πολλών διοικητικών θέσεων που δημιουργούνται. 152

154 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 8.6 Σχεδιασμός τμημάτων Έννοια τμήματος Για την υλοποίηση του έργου της επιχείρησης απαιτείται τμηματοποίηση των θέσεων εργασίας σε τμήματα. Η Τμηματοποίηση διαχωρίζει το συνολικό έργο της επιχείρησης σε διευθύνσεις, τμήματα, υποτμήματα κ.λπ Για παράδειγμα, σε μια επιχείρηση δημιουργούνται το τμήμα παραγωγής, το τμήμα προσωπικού, το τμήμα μάρκετινγκ και πωλήσεων το τμήμα αποθήκης, το τμήμα του λογιστηρίου, το τμήμα της διευθυντικής ομάδας κ.ά. Η Ομαδοποίηση συγκεντρώνει πολλά άτομα που ασκούν παρόμοια εργασία και τα οργανώνει σε ομάδες. Ένας αριθμός ομάδων μπορεί να αποτελέσει ένα τμήμα. Η μορφή της τμηματοποίησης πρέπει να εξασφαλίζει την αποτελεσματική διοίκηση, συντονισμό, επίτευξη συνέργιας/συνεργασίας και οικονομιών κλίμακας (σταδιακή εξοικονόμηση κόστους), αποτελεσματική αξιοποίηση των πόρων, ικανοποίηση των εργαζομένων. Βασικά κριτήρια που αφορούν την τμηματοποίηση της επιχείρησης ή την ομαδοποίηση των θέσεων εργασίας είναι η αλληλεξάρτηση των θέσεων εργασίας και η εξειδίκευση. Αλληλεξάρτηση των θέσεων εργασίας ή των δραστηριοτήτων Αλληλεξάρτηση μεταξύ των διαφόρων θέσεων εργασίας σημαίνει ότι η εκτέλεση του έργου της μιας εξαρτάται από την υλοποίηση του έργου της άλλης. Όσο ο βαθμός εξάτρτησης αυξάνει τόσο αυξάνονται οι ανάγκες για συντονισμό και συνεργασία. Εξειδίκευση Θέσεις εργασίας που απαιτούν γνώση και τεχνογνωσία του ιδίου αντικειμένου τοποθετούνται στα ίδια τμήματα γιατί διευκολύνεται η διοίκησή τους και γιατί άνθρωποι με την ίδια ή συγγενή εξειδίκευση όταν συνεργάζονται στο ίδιο τμήμα δημιουργούν συνέργειες σε επίπεδο γνώσης, τεχνογνωσίας και ικανοτήτων. 153

155 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 8.7 Μορφές Τμηματοποίησης. Α) Τμηματοποίηση κατά Λειτουργία. Ο επιμερισμός των εργασιών της επιχείρησης γίνεται με βάση τις λειτουργίες της. Έτσι, οι σημαντικότερες λειτουργίες της επιχείρησης, όπως είναι η παραγωγή, το μάρκετινγκ, οι πωλήσεις, η διοίκηση προσωπικού, το λογιστήριο αποτελούν το κριτήριο με βάση το οποίο τμηματοποιείται και δομείται η επιχείρηση. Την εξουσία την έχει ο γενικός διευθυντής, ο οποίος ελέγχει και συντονίζει το έργο των άλλων διευθυντών, αφού οι διευθυντές είναι εξειδικευμένα στελέχη στο πεδίο ευθύνης τους. Πρόκειται, δηλαδή, για μια συγκεντρωτική δομή διοίκησης, στην οποία υπάρχει μεγάλος βαθμός αλληλεξάρτησης στις θέσεις εργασίας του κάθε τμήματος, π.χ οι θέσεις εργασίας που αφορούν την παραγωγή, αποτελούν το τμήμα της παραγωγής, οι θέσεις εργασίας που αφορούν το λογιστήριο αποτελούν το τμήμα του οικονομικού κ.ά.. Πλεονεκτήματα: Οι θέσεις εργασίας που αφορούν την ίδια λειτουργία της επιχείρησης απαιτούν περισσότερο συντονισμό μεταξύ τους, είναι αλληλοεξαρτώμενες και στηρίζονται στις εξειδικευμένες γνώσεις και ικανότητες του προσωπικού, δηλαδή, η εργασία τους ενός εξαρτάται από την εργασία του άλλου στο ίδιο τμήμα (π.χ. παραγωγής) και για τον λόγο αυτό απαιτείται πολύ καλός συντονισμός. Είναι η πιο κατάλληλη μορφή για τις μικρές και μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις που αφορούν συνήθως το ίδιο προϊόν. Μειονεκτήματα: Το τελικό αποτέλεσμα μπορεί να μετρηθεί στο σύνολο της επιχείρησης και συνεπώς το πόσο συμβάλλει το κάθε τμήμα σε αυτό είναι δύσκολο να ελεγχθεί και να μετρηθεί. Δημιουργούνται έτσι, στεγανά και συγκρούσεις, που είναι σε βάρος της συνεργασίας και του συντονισμού μεταξύ των τμημάτων. (στεγανά = διαχωριστικά στοιχεία που εμποδίζουν την επικοινωνία μεταξύ ατόμων ή ομάδων του ιδίου χώρου) 154

156 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΜΗΜΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ & ΠΩΛΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ Σχήμα 8.3 Τμηματοποίηση κατά λειτουργία (Λειτουργική Μορφή Τμηματοποίησης) Β) Τμηματοποίηση κατά Προϊόν ή Υπηρεσία. Κριτήριο σε αυτήν την μορφή τμηματοποίησης είναι το προϊόν ή η ομάδα προϊόντων ή υπηρεσιών που τοποθετούνται στο ίδιο τμήμα. Χρησιμοποιείται από επιχειρήσεις μεγάλου μεγέθους, με δυο τουλάχιστον διαφορετικά προϊόντα ή υπηρεσίες από άποψη τεχνολογίας, παραγωγής και αγοράς, πωλήσεων. Για παράδειγμα, μια επιχείρηση, η οποία παράγει αυτοκίνητα, τρακτέρ και σκάφη, διαθέτει τρία διαφορετικά προϊόντα τα οποία διαφέρουν τόσο από άποψη παραγωγής και τεχνολογίας όσο και από άποψη αγοράς. Όλες οι θέσεις εργασίας ή οι λειτουργίες που αφορούν τα αυτοκίνητα τοποθετούνται στο τμήμα αυτοκινήτων, οι λειτουργίες που αφορούν τα τρακτέρ τοποθετούνται ατο τμήμα τρακτέρ, οι λειτουργίες που αφορούν τα σκάφη τοποθετούνται στο τμήμα σκαφών κ λπ. Πλεονεκτήματα: Αποτελεσματικός συντονισμός των πληροφοριών, ενεργειών που αφορούν το ίδιο προϊόν, μέσα στο ίδιο τμήμα, με τον ίδιο διευθυντή/manager. Ταχύτητα και αποτελεσματικότητα στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Ελαχιστοποίηση των συγκρούσεων μεταξύ των τμημάτων διαφόρων ειδικοτήτων λόγω κοινής επιχειρηματικής δραστηριότητας. Για παράδειγμα, ο εργαζόμενος στο τμήμα παραγωγής των αυτοκινήτων δεν υπάρχει λόγος να ανταγωνιστεί τον εργαζόμενο στο τμήμα παραγωγής των σκαφών. 155

157 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Καλύτερη παρακολούθηση, γνώση και προσαρμογή στις εξελίξεις της αγοράς. Καλύτερη εξυπηρέτηση των πελατών. Μειονεκτήματα: Λιγότερο αποτελεσματική αξιοποίηση των πόρων, λόγω επανάληψης διαφόρων λειτουργιών και μικρότερης συνέργιας των διαφόρων τμημάτων. Για παράδειγμα, επειδή το τμήμα σκαφών είναι ανεξάρτητο και αυτόνομο σε σχέση με το τμήμα αυτοκινήτων ή το τμήμα των τρακτέρ, επαναλαμβάνονται οι διάφορες λειτουργίες και σπαταλούνται πόροι.. Μεγαλύτερο διοικητικό κόστος, διότι κάθε τμήμα απασχολεί τους δικούς του ειδικούς σε τομείς, όπως της παραγωγής, του marketing, των πωλήσεων, των οικονομικών κ.λπ. Εστιασμός των στελεχών/εργαζομένων στη δραστηριότητα του κάθε τμήματος και απώλεια του ενδιαφέροντος για το σύνολο της επιχείρησης. ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΜΗΜΑ ΣΚΑΦΩΝ ΤΜΗΜΑ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ ΤΜΗΜΑ ΤΡΑΚΤΕΡ Παραγωγής Μάρκετινγκ/Πωλήσεων Οικονομικού Προσωπικού Παραγωγής Μάρκετινγκ/Πωλήσεων Οικονομικού Προσωπικού Παραγωγής Μάρκετινγκ/Πωλήσεις Οικονομικού Προσωπικού Σχήμα 8.4 Τμηματοποίηση κατά προϊόν 156

158 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Γ) Γεωγραφική Τμηματοποίηση Αυτή η μορφή τμηματοποίησης εφαρμόζεται σε επιχειρήσεις που έχουν υποκαταστήματα και θυγατρικές εταιρείες σε όλη την επικράτεια μιας χώρας ή σε άλλες χώρες. Βοηθά τις επιχειρήσεις να ανταποκριθούν καλύτερα στις απαιτήσεις της τοπικής αγοράς, και αποσκοπεί στην απόσπαση μεγάλου μεριδίου αγοράς από τις γεωγραφικές περιοχές στις οποίες απευθύνεται. Οι θέσεις εργασίας και οι δραστηριότητες που αφορούν μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή τοποθετούνται στο ίδιο τμήμα. Αυτή η μορφή χρησιμοποιείται από μεγάλου μεγέθους επιχειρήσεις (πολυεθνικές) ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΜΗΜΑ ΑΦΡΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΥΡΩΠΗΣ ΤΜΗΜΑ ΑΣΙΑΣ ΝΙΓΗΡΙΑ ΑΙΓΥΠΤΟΣ ΙΑΠΩΝΙΑ ΙΝΔΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΓΑΛΛΙΑ ΙΣΠΑΝΙΑ Σχήμα 8.5 Τμηματοποίηση κατά Γεωγραφική Περιοχή 157

159 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Πλεονεκτήματα: Συντονισμός των δραστηριοτήτων που αφορούν μια γεωγραφική περιοχή, αποκέντρωση αποφάσεων και αυτονομία μεταξύ των διευθύνσεων των διαφορετικών τμημάτων. Μείωση του κόστους μεταφοράς, γιατί τα προϊόντα παράγονται και πωλούνται άμεσα στην τοπική αγορά και καλύτερη γνώση της περιοχής λόγω τοπικών στελεχών. Μειονεκτήματα: Επανάληψη ενεργειών και απασχόληση περισσότερων ειδικών. Για παράδειγμα, ειδικού στο μάρκετινγκ/marketing για κάθε περιοχή, τεχνικά προβλήματα ελέγχου από τη διοίκηση και δύσκολος ο συντονισμός μεταξύ όλων των μερών της επιχείρησης (εθνικές, πολυεθνικές επιχειρήσεις). Δ) Συνδυασμός Κριτηρίων κατά την Τμηματοποίηση. (Μικτή Τμηματοποίηση) Μια επιχείρηση μπορεί να έχει τμηματοποίηση κατά λειτουργία, τμηματοποίηση κατά προϊόν και τμηματοποίηση κατά γεωγραφική περιοχή. Για παράδειγμα, μία βιομηχανική επιχείρηση μπορεί να διαθέτει τα βασικά τμήματα της παραγωγής, του οικονομικού, του μάρκετινγκ, των πωλήσεων, του προσωπικού, δηλαδή να έχει τμηματοποίηση κατά λειτουργία. Το τμήμα παραγωγής μπορεί να διαιρείται σε δύο υποτμήματα, το υποτμήμα των ποτών και το υποτμήμα των χυμών, δηλαδή να έχει τμηματοποίηση κατά προϊόν. Το τμήμα πωλήσεων μπορεί να διαιρείται σε τέσσερα υποτμήματα, της Λευκωσίας, της Λάρνακας, της Λεμεσού και της Πάφου, δηλαδή να έχει γεωγραφική τμηματοποίηση. ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ MARKETING ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΠΟΤΑ ΧΥΜΟΙ ΛΕΥΚΩΣΙΑ ΛΑΡΝΑΚΑ ΛΕΜΕΣΟΣ ΠΑΦΟΣ Σχήμα: 8.6 Μικτή τμηματοποίηση 158

160 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 8.8. Κριτήρια αποτελεσματικής τμηματοποίησης Το κριτήριο τμηματοποίησης πρέπει να επιλέγεται με βάση τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες της επιχείρησης και όχι αυθαίρετα ή τυχαία. Αυτό συμβαίνει διότι, το κριτήριο τμηματοποίησης που επιλέγει η επιχείρηση τη βοηθά να αναπτυχθεί σύμφωνα με τους στόχους που έθεσε, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η καλύτερη συνεργασία, η πιο αποτελεσματική επικοινωνία και ο συντονισμός μεταξύ των μελών της επιχείρησης και να αξιοποιούνται αποτελεσματικά οι πόροι της. Σε μικρές επιχειρήσεις, όπως οι επιχειρήσεις οικογενειακού χαρακτήρα ή εμπορικά καταστήματα, ο καταμερισμός των εργασιών της επιχείρησης γίνεται με βάση τις λειτουργίες της (τμηματοποίηση κατά λειτουργία). Σε μεγαλύτερες επιχειρήσεις ο καταμερισμός των εργασιών γίνεται με βάση τις κατηγορίες προϊόντων ή τις κατηγορίες υπηρεσιών που παρέχουν. Χρειάζονται πολύ καλό προγραμματισμό και συστηματικό έλεγχο σε όλα τα στάδια παραγωγής των προϊόντων ή της παραγωγής των υπηρεσιών (τμηματοποίηση κατά προϊόν ή κατά υπηρεσία). Σε μεγάλες επιχειρήσεις εθνικές ή πολυεθνικές που έχουν υποκαταστήματα και θυγατρικές εταιρείες σε όλη τη χώρα ή αναπτύσσουν δραστηριότητες σε ξένες χώρες ο καταμερισμός των εργασιών γίνεται κατά γεωγραφικές περιοχές (γεωγραφική τμηματοποίηση ή συνδυασμός κριτηρίων κατά την τμηματοποίηση). 8.9 Σχέσεις εξουσίας και βασικές οργανωτικές αρχές. Ο σχεδιασμός των θέσεων εργασίας, ο καθορισμός του εύρους διοίκησης ή ελέγχου και η τμηματοποίηση καθορίζουν τις σχέσεις εξουσίας, δηλαδή, η εκτέλεση των καθηκόντων που περιέχονται σε κάθε θέση εργασίας, προϋποθέτει ότι ο κάτοχος της διαθέτει την εξουσία, δηλαδή το δικαίωμα να τα εκτελεί. Η οργάνωση της επιχείρησης καθορίζει: α) τον τρόπο μεταβίβασης της εξουσίας από την πηγή (διοικητής, γενική συνέλευση, διοικητικό συμβούλιο) προς διάφορες θέσεις εργασίας. β) το περιεχόμενο της εξουσίας που θα μεταβιβαστεί. Τρεις θεμελιώδεις έννοιες που συνδέονται με τα πιο πάνω είναι δύναμη, η εξουσία. η ευθύνη, η Ευθύνη είναι η υποχρέωση που έχει ο κάτοχος μιας θέσης εργασίας να κάνει κάτι. Δύναμη είναι η δυνατότητα ενός ατόμου να επιβάλλει τις επιθυμίες του στους άλλους επηρεάζοντας την συμπεριφορά τους. Εξουσία είναι το νόμιμο αξίωμα (δικαίωμα) που διαθέτει το άτομο να κάνει κάτι (να εκτελεί τα καθήκοντά του) ή να ασκεί επίδραση σε άλλα άτομα (νόμιμη δύναμη) 159

161 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Βασικές αρχές Λειτουργική εξουσία. Οι κύριες αρχές με βάση τις οποίες θα πρέπει να μεταβιβάζεται η εξουσία και να διαμορφώνονται οι σχέσεις εξουσίας μεταξύ των διαφόρων θέσεων μιας εποιχείρησης ή οργανισμού είναι οι εξής: Κλίμακα εξουσίας: Η μεταβίβαση της εξουσίας από την κορυφή της διοικητικής πυραμίδας προς τη βάση πρέπει να αποτελεί μια συνεχή γραμμή ή κλίμακα. Το άτομο που κατέχει ανώτερη ιεραρχική θέση μεταβιβάζει εξουσία στον κάτοχο της αμέσως χαμηλότερης ιεραρχικής θέσης Με αυτό τον τρόπο το κάθε άτομο γνωρίζει από πού αντλεί την εξουσία του, ποιος μπορεί να ασκήσει πάνω του εξουσία, σε ποιον λογοδοτεί ή αναφέρεται, σε ποιους ο ίδιος μπορεί να ασκήσει εξουσία και να λογοδοτούν σε αυτόν. Αυτή η κλίμακα εξουσίας πρέπει να τηρείται, όταν γίνεται η μεταβίβαση των εντολών, πληροφοριών, ελέγχου κ.λπ. τόσο από πάνω προς τα κάτω όσο και από κάτω προς τα πάνω. Συχνά, προϊστάμενοι αγνοούν τους υφισταμένους τους, και ασκούν διοίκηση στους υφισταμένους αυτών. Έτσι, δημιουργείται σύγχυση και σύγκρουση εντολών καθώς και προβλήματα συμπεριφοράς από τον κάτοχο της θέσης που αγνόησε ο ανώτερός του παρεμβαίνοντας άμεσα στους υφισταμένους αυτού.. Τήρηση των Ιεραρχικών Επιπέδων: Ο κάτοχος μιας θέσης κάθε ιεραρχικού επιπέδου πρέπει να ασκεί την εξουσία που του έχει μεταβιβαστεί από τον ανώτερό του και να μην την επιστρέφει πάλι σε αυτόν, αποφεύγοντας έτσι, να αναλάβει την ευθύνη. Αυτό συμβαίνει συχνά στην πράξη από υφισταμένους που δεν διαθέτουν ικανότητα να λαμβάνουν αποφάσεις, και να αναλαμβάνουν ευθύνες. Αντιστοιχία Ευθύνης Εξουσίας: Ευθύνη είναι η υποχρέωση για κάποιον να κάνει κάτι, ενώ εξουσία είναι το δικαίωμα να κάνει κάποιος κάτι. Είναι λογικό για κάθε ευθύνη να υπάρχει και η ανάλογη εξουσία. 160

162 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Αν αυτό δεν ισχύει, τότε μπορεί να συμβούν τα παρακάτω α) Όταν η ευθύνη είναι μεγαλύτερη από την εξουσία, τότε είναι λογικό ότι ο κάτοχος της θέσης δεν θα μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του και τα καθήκοντά του. Για παράδειγμα ένας διευθυντής/προϊστάμενος ο οποίος έχει ευθύνη για την ποιότητα της παραγωγής αλλά δεν έχει τη συνολική εξουσία πάνω στην παραγωγή, (εξουσία της επιλογής των κατάλληλων πρώτων υλών)., είναι λογικό να μην μπορέσει να πετύχει την ποιότητα της παραγωγής για την οποία έχει την ευθύνη, αφού δεν μπορεί να ορίζει την ποιότητα των πρώτων υλών που μεταποιεί. β) Όταν η εξουσία είναι ευρύτερη από την ευθύνη και ο κάτοχός της θα τη χρησιμοποιεί ανεξέλεγκτα, χωρίς καμιά επίπτωση. Για παράδειγμα αν ο διευθυντής/προϊστάμενος που έχει την εξουσία για την επιλογή των πρώτων υλών δεν έχει την ευθύνη για την ποιότητά τους, τότε μπορεί να προμηθεύεται οποιαδήποτε ποιότητα χωρίς κανένα γι αυτόν πρόβλημα. Η βασική αρχή της μεταβίβασης ευθυνών και εξουσίας είναι ιδιαίτερα σημαντική για την αποτελεσματική λειτουργία της οργάνωσης. Ενότητα Εντολών ή Διοίκησης: Κάθε κάτοχος μιας θέσης πρέπει να διοικείται και να αναφέρεται σε ένα μόνο προϊστάμενο. Σε περιπτώσεις όπου δεν συμβαίνει αυτό και αντιστοιχούν περισσότεροι προϊστάμενοι σε ένα υφιστάμενο, δημιουργούνται συγκρούσεις, υπάρχει σύγχυση εντολών, καθηκόντων και ο υφιστάμενος έχει προβλήματα, δεν μπορεί να αποδώσει εξαιτίας του άγχους από τους συνεχείς ελέγχους των προϊσταμένων και τις πολλές εργασίες που του αναθέτουν. Απόλυτη Ευθύνη: Ενώ η εξουσία μπορεί να μεταβιβαστεί από τον προϊστάμενο στον υφιστάμενο, όμως η ευθύνη για τη μεταβίβαση αυτή παραμένει στον προϊστάμενο, δηλαδή με την μεταβίβαση της εξουσίας ο προϊστάμενος να μην αποφεύγει τις ευθύνες του. Ο σωστός οργανωτικός σχεδιαδμός παίζει σημαντικό ρόλο στη σωστή περιγραφή και εκτέλεση των καθηκόντων μιας θέσης εργασίας. Το παράδειγμα πιο κάτω περιγράφει την εκτελούμενη εργασία, τις ευθύνες, τις συνθήκες κάτω από τις οποίες θα διεξάγεται η εργασία, τις σχέσεις με τις άλλες θέσεις εργασίας και τις ατομικές απαιτήσες της εργασίας. 161

163 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Παράδειγμα περιγραφής θέσης εργασίας μιας επιχείρησης εμπορίας και διακίνησης ποτών Τίτλος θέσης εργασίας: Επιθεωρητής πωλήσεων επαρχίας Λευκωσίας. Τμήμα: Πωλήσεων. Αναφέρεται: Ο επιθεωρητής πωλήσεων δίνει αναφορά στον προϊστάμενο πωλήσεων της Κύπρου. Γενική περιγραφή θέσης: Είναι υπεύθυνος των πωλήσεων της επαρχίας Λευκωσίας. Προσπαθεί να μεγιστοποιήσει τις πωλήσεις με βάση τους προϋπολογισμούς και τους στόχους της επιχείρησης, συμβουλεύοντας και κατευθύνοντας τους πωλητές. Αρμοδιότητες: Διοικεί, κατευθύνει, οργανώνει συντονίζει και υποκινεί τους πωλητές της επαρχίας Λευκωσίας. Μέρες και ώρες απασχόλησης: Όλες τις εργάσιμες μέρες και ώρες που τα καταστήματα λιανικής πώλησης ποτών είναι ανοικτά. Ευθύνες. Πρόβλεψη των πωλήσεων, προγραμματισμός των πωλήσεων, πρόσληψη και εκπαίδευση πωλητών, αξιολόγηση πωλητών, καθοδήγηση και συντονισμός των πωλητών και έλεγχος της αποδοτικότητας των πωλητών, παρακουλούθηση της απόδοσης των πωλητών των ανταγωνιστικών επιχειρήσεων. Έντυπα Επιθεώρησης:: Εβδομαδιαίος προγραμματισμός εργασίας, εβδομαδιαία αναφορά, έντυπο στόχου/αποτελεσμάτων, έντυπο αξιολόγησης του πωλητή, μηνιαία έκθεση επιθεώρησης. 162

164 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Ανακεφαλαίωση: 1. Οργανωτικός σχεδιασμός είναι η σχεδίαση ή η διαμόρφωση της οργάνωσης μιας επιχείρησης. Τα χαρακτηριστικά του οργανωτικού σχεδιασμού είναι η Εξειδίκευση, το Εύρος ελέγχου και η Ενότητα Διοίκησης. 2. Η διαίρεση της εργασίας οδηγεί στην εξειδίκευση. 3. Τα πλεονεκτήματα της εξειδίκευσης είναι η απόκτηση δεξιοτεχνίας, η ελάττωση των κενών χρόνων για έναν εργαζόμενο, η ελάχιστα δαπανηρή εκπαίδευση των εργαζομένων, η εξειδικευμένη παραγωγή εργαλείων και μηχανημάτων, η καλύτερη τυποποίηση του προϊόντος, ο ευκολότερος έλεγχος στη διοίκηση. 4. Τα μειονεκτήματα της εξειδίκευσης είναι η μεγαλύτερη εκμετάλλευση του εργαζομένου, η αρνητική διάθεση των εργαζομένων λόγω επανάληψης και ρουτίνας στην εργασία, οι αυξημένες ανάγκες για συντονισμό μεταξύ των τμημάτων επειδή δημιουργούνται πολλές εξειδικευμένες θέσεις εργασίας και πολλά τμήματα. Τα μειονεκτήματα αντιμετωπίζονται με την εναλλαγή των θέσεων εργασίας και με τον εμπλουτισμό της εργασίας 5. Οι παράγοντες που προσδιορίζουν τον σχεδιασμό των θέσεων εργασίας είναι το μέγεθος της επιχείρησης και η τεχνολογία. 6. Εύρος διοίκησης ή εύρος ελέγχου ή πεδίο ελέγχου (span of control) είναι ο αριθμός των θέσεων εργασίας για την διοίκηση των οποίων δημιουργείται μια νέα θέση προϊσταμένου ή είναι ο αριθμός των υφισταμένων που θα δίνει αναφορά σε κάθε προϊστάμενο. 7. Βασικά κριτήρια τμηματοποίησης της επιχείρησης είναι η αλληλεξάρτηση των θέσεων εργασίας και η εξειδίκευση. 8. Η τμηματοποίηση κατά λειτουργία είναι ο επιμερισμός των εργασιών που γίνεται με βάση τις λειτουργίες της. Οι σημαντικότερες λειτουργίες της επιχείρησης.αποτελούν τα κριτήρια με βάση τις οποίες δομείται η επιχείρηση. 9. Η τμηματοποίηση κατά προϊόν ή υπηρεσία αναπτύσσεται σε επιχειρήσεις που παράγουν και εμπορεύονται μεγάλο αριθμό προϊόντων ή υπηρεσιών. Τα προϊόντα παρουσιάζουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, από άποψης τεχνολογίας, παραγωγής, αγοράς και προώθησης πωλήσεων 10. Σε επιχειρήσεις που έχουν υποκαταστήματα και θυγατρικές εταιρείες σε όλη τη χώρα ή σε άλλες χώρες, γίνεται τμηματοποίηση κατά γεωγραφική περιοχή. Είναι δυνατόν κατά την τμηματοποίηση μιας επιχείρησης να χρησιμοποιηθούν πολλά κριτήρια (μικτή τμηματοποίηση). 11. Η Ενότητα Διοίκησης αποτελεί βασικό στοιχείο του οργανωτικού σχεδιασμού σύμφωνα με το οποίο ο κάθε υφιστάμενος πρέπει να παίρνει εντολές από ένα μόνο προϊστάμενο. 163

165 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Ερωτήσεις 1. Τι περιλαμβάνει η λειτουργία της οργάνωσης ή του οργανωτικού σχεδιασμού; 2. Ποια είναι τα στοιχεία της οργάνωσης ή του οργανωτικού σχεδιασμού; 3. Τι είναι «η θέση εργασίας»; 4. Να αναφέρετε τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της εξειδίκευσης. 5. Να ονομάσετε τις πλέον γνωστές τεχνικές οι οποίες οδήγησαν στην αντιμετώπιση των μειονεκτημάτων της εξειδίκευσης της εργασίας. 6. Να αναπτύξετε τους δύο ιδιαίτερα σημαντικούς παράγοντες που προσδιορίζουν τον σχεδιασμό των θέσεων εργασίας. 7. Ποια είναι η έννοια του εύρους διοίκησης και γιατί θεωρείται το πιο σημαντικό ζήτημα του οργανωτικού σχεδιασμού; 8. Ποιοι είναι οι κυριότεροι παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη σχετικά με το άριστο εύρος ελέγχου ή διοίκησης; 9. Να αναπτύξετε τα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματα των πολλών ιεραρχικών επιπέδων. 10. Να εξηγήσετε τι επιτυγχάνεται με την τμηματοποίηση των θέσεων σε μια επιχείρηση ή οργανισμό. 11. Να εξηγήσετε τις μορφές τμηματοποίησης. 12. Να εξηγήσετε τις 3 τρείς θεμελιώδεις έννοιες της δύναμης, της ευθύνης, της εξουσίας Να εξηγήσετε τις βασικές αρχές με βάση τις οποίες θα μεταβιβάζεται η εξουσία μεταξύ των διαφόρων θέσεων μιας επιχείρησης ή οργανισμού Ασκήσεις 1. Σε μία επιχείρηση απασχολούνται 1800 άτομα. Το εύρος ελέγχου είναι 6. Να υπολογίσετε τη διοικητική πυραμίδα και τον αριθμό των εργαζομένων που αντιστοιχεί σε κάθε διοικητικό επίπεδο. Αν το εύρος ελέγχου γίνει 9, αλλάζει η διοικητική πυραμίδα; Να συγκρίνετε την καινούρια διοικητική πυραμίδα με την προηγούμενη. 2. Έστω ότι έχετε μια επιχείρηση και διαπιστώνετε ότι οι εργαζόμενοι θεωρούν την δουλειά τους ανιαρή. Τι ενέργειες θα κάνατε, για να αντιστρέψετε αυτήν την κατάσταση; 164

166 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Περίπτωση Μελέτης Να δημιουργήσετε το οργανόγραμμα της πιο κάτω επιχείρησης και να το δικαιολογήσετε. Η επιχείρηση Α διαθέτει μια υπεραγορά στη Λευκωσία, μία στην Λάρνακα και μία στην Λεμεσό. Επίσης, διαθέτει ένα εργοστάσιο συσκευασίας τροφίμων στη Λευκωσία και ένα εργοστάσιο παραγωγής χυμών και κονσερβών φρούτων στη Λεμεσό. Τα προϊόντα που παράγουν τα εργοστάσια της Α διατίθενται στην αγορά μέσω των υπεραγορών που διαθέτει, καθώς και μέσω αρκετών άλλων μικρών καταστημάτων τροφίμων άλλων ιδιοκτητών. Συνολικά, στην επιχείρηση απασχολούνται 1190 άτομα από τα οποία τα 300 σε εποχιακή βάση. Ο συνολικός τζίρος της Α, ανέρχεται σε 45 εκατ. Ευρώ, από τα οποία τα 10 εκατ. ευρώ, προέρχονται από εξαγωγές κονσερβών στις χώρες της Ε.Ε. 165

167 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (management) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (management) 9.1 Ορισμοί - Εισαγωγικές έννοιες 9.2 Λειτουργίες της οργάνωσης και διοίκησης 9.3 Η χρησιμότητα και η καθολική εφαρμογή του management (Η χρησιμότητα της εφαρμογής του μάνατζμεντ σε σχολικό χώρο) (Η χρησιμότητα της εφαρμογής του μάνατζμεντ στις επιχειρήσεις) 9.4 Οι συντελεστές του management 9.5 Γνώσεις, ικανότητες και χαρακτηριστικά των διοικητικών στελεχών 9.6 Ορισμός ηγεσίας 166

168 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (management) Οι μαθητές στο τέλος του μαθήματος να είναι σε θέση: Να ορίζουν το όρο Διοίκηση και να γνωρίζει με τι ασχολείται. Να γνωρίζουν τα επιμέρους επιστημονικά πεδία της διοίκησης επιχειρήσεων. Να γνωρίζουν τα φιλοσοφικά στάδια εξέλιξης της διοίκησης. Να γνωρίζουν τις διάφορες θεωρίες ανάπτυξης της διοικητικής επιστήμης. Να εξηγούν το διοικητικό μοντέλο της σύγχρονης προσέγγισης της διοίκησης μέσω του ανθρώπινου δυναμικού. Να αναφέρουν τις 5 λειτουργίες της διοικητικής πρακτικής. Να γνωρίζουν τι περιλαμβάνει η κάθε λειτουργία διοίκησης. Να αντιλαμβάνονται τη σημασία των λειτουργιών διοίκησης. Να κατανοούν την αναγκαιότητα άσκησης διοίκησης σε διάφορες μορφές Οργανώσεων και κοινωνικών συνόλων. Να αντιλαμβάνονται γιατί η κάθε περίπτωση απαιτεί ξεχωριστή εφαρμογή του Management. Να κατανοούν την εφαρμογή της διαδικασίας διοίκησης και την έννοια της σχολικής αποτελεσματικότητας. Να αντιλαμβάνονται γιατί είναι επιβεβλημένη η προσαρμογή των διαδικασιών του Μάνατζμεντ και της ακολουθούμενης στρατηγικής στις επιμέρους ανάγκες των επιχειρήσεων. Να γνωρίζουν τους συντελεστές της διοίκησης και να αντιλαμβάνονται γιατί υπάρχει μεταξύ τους αλληλεπίδραση. Να γνωρίζουν τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και ποιες γνώσεις θα πρέπει να εφαρμόζουν τα διοικητικά στελέχη των επιχειρήσεων. Να κατανοούν τις βασικές ικανότητες και δεξιότητες των αποτελεσματικών στελεχών. Να κατανοούν τόσο την έννοια της Επικοινωνίας όσο και της Αλλαγής ως συνεχείς διαδικασίες. Να κατανοούν τη σπουδαιότητα της επικοινωνίας ως έννοια και ως διαδικασία στην υλοποίηση της αλλαγής. 167

169 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (management) 9.1 Ορισμοί - Εισαγωγικές έννοιες Σύμφωνα με την βιβλιογραφία υπάρχει μεγάλος αριθμός αναφορών γύρω από την έννοια της Οργάνωσης και Διοίκησης ως επίσης και σημαντικές δηλώσεις Διοικητικών στελεχών μεγάλων Οργανισμών. Αξιόλογα στελέχη οργανισμών ανέφεραν: «Ο μόνος τρόπος να προβλέψεις το μέλλον είναι να το εφεύρεις εσύ» (John Scully, τέως πρόεδρος της Apple Computer). «Όλοι μπορούν να δουν τις τακτικές κινήσεις με τις οποίες νικώ αλλά κανένας δεν μπορεί να δει τη στρατηγική που μου χαρίζει τη νίκη» (Sun Tzu). «Μια επιχείρηση που εμμένει σε μια στρατηγική που στο παρελθόν ήταν επιτυχημένη, τελικά, αναπόφευκτα θα πέσει θύμα κάποιου ανταγωνιστή» (William Cohen). Μέσα από τις διάφορες αναφορές στελεχών Οργανισμών και την ουσία της έννοιας του όρου θα μπορούσε να οριστεί ως Διοίκηση ένα σύνολο ενεργειών οι οποίες αποσκοπούν στην επίτευξη των στόχων του Οργανισμού αξιοποιώντας αποδοτικά τους διαθέσιμους πόρους κα μέσα. Είναι ο συντονισμός ατομικών προσπαθειών σε ομάδες για επίτευξη στόχων μέσω άλλων ανθρώπων. Η Διοίκηση των Επιχειρήσεων είναι ευρύς επιστημονικός κλάδος που ασχολείται με τη μελέτη, την περιγραφή και την εξήγηση των φαινομένων που συνδέονται με το σύνολο των επιμέρους λειτουργιών και επιστημονικών πεδίων της επιχείρησης, τα μέρη της, καθώς και με τις σχέσεις της με το περιβάλλον. Επιμέρους επιστημονικά πεδία της Διοίκησης Επιχειρήσεων: Η Οργάνωση και Διοίκηση To Marketing και η Διοίκηση Πωλήσεων Η Διοίκηση Παραγωγής Η Χρηματοοικονομική Διοίκηση και η Λογιστική Η Διοίκηση Ανθρωπίνων Πόρων Η Διαχείριση Πληροφοριών 168

170 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (management) Ιστορική εξέλιξη της Διοικητικής Επιστήμη: Σύμφωνα με την ιστορική εξέλιξη η Διοικητική Επιστήμη πέρασε από διάφορες φάσεις οι σημαντικότερες εκ των οποίων χαρακτηρίστηκαν ως φιλοσοφικά σταδία. Τα ουσιαστικότερα σταδία είναι: Η κλασική προσέγγιση ή διαφορετικά επιστημονική διοίκηση (scientific management), ( ). Είναι γνωστή ως Διεύθυνση προσωπικού με βάση το μηχανιστικό μοντέλο. Η διοίκηση με βάση τα ανθρώπινα κριτήρια, δηλαδή διοίκηση, η οποία αξιοποιεί τις ανθρώπινες σχέσεις (human relation approach) ( ). Τη σύγχρονη διοίκηση που είναι η διοίκηση μέσω ανθρώπινου δυναμικού (human resousrces approach) (1930 μέχρι σήμερα). Η συστηματική οργάνωση του Management ξεκίνησε στις αρχές του αιώνα μας με την ανάπτυξη σχετικών θεωριών γύρω από τα πιο πάνω σταδία. Η θεωρία της επιστημονικής διοίκησης αναπτύχτηκε και προτάθηκε από τον Frederick Taylor ( ) που αναδείχτηκε πατέρας της Επιστήμης της Οργάνωσης και Διοίκησης. Οι θεμελιώδεις αρχές της θεωρίας του Taylor είναι: - Η ανάθεση μεγάλου όγκου εργασίας σε κάθε εργαζόμενο στον Οργανισμό. Η εργασία πρέπει να είναι τέτοιου φόρτου, ώστε ο εργαζόμενος να δουλεύει ασταμάτητα. - Οι εργαζόμενοι να χρησιμοποιούν καθημερινά τις ίδιες συνθήκες εργασίας, επιδιώκοντας την επίτευξη των προκαθορισμένων στόχων. Αντίθετα με τον Taylor, ο Henri Fayol ( ), αν και συνεχιστής της κλασικής επιστημονική διοίκησης, αντιμετώπισε τα δεδομένα πιο σφαιρικά και θεωρείται μετά τον Taylor ο πατέρας της «Θεωρίας της Διοίκησης». Σύμφωνα με τον Fayol η διοικητική πρακτική περιλαμβάνει τις πιο κάτω 5 λειτουργιές: (γίνεται σχετική αναφορά στη συνέχεια). Τον προγραμματισμό (σχέδιο δράσης και εργασιών για το μέλλον). Την οργάνωση (υλικοτεχνική και ανθρώπινη αναβάθμιση του οργανισμού). Την εποπτεία (έλεγχο του προσωπικού σχετική με την αποπεράτωση της εργασίας του. Τον συντονισμός(από κοινού ενέργειες). Τον έλεγχο (για εφαρμογή των κανόνων του οργανισμού). Ο Max Weber ( ), εκπρόσωπος και αυτός της κλασσικής θεωρίας, υποστήριξε ότι η γραφειοκρατία είναι το πιο λογικό μέσο άσκησης ελέγχου πάνω στους ανθρώπους. 169

171 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (management) Ακολούθησε η θεωρία του Mayo, η οποία σχετίστηκε με το 2 ο στάδιο υιοθετώντας τη Διοίκηση μέσω ανθρώπινων σχέσεων. Η θεωρία του επηρεάστηκε από το Συμπεριφορισμό (Μπηχεϋβιορισμό) που υποστήριξε ότι δεν χρειάζεται να δοθεί προσοχή στις θέσεις που κατέχουν οι άνθρωποι σε ένα οργανισμό, αλλά κυρίως στις ανθρώπινες σχέσεις. Στο επόμενο 3 ο στάδιο συναντούμε το διοικητικό μοντέλο της σύγχρονη προσέγγισης ή της διοίκησης μέσω του ανθρώπινου δυναμικού με κυριότερο εκπρόσωπο της θεωρίας αυτής τον Chester Barnard. Υποστήριξε την ανάγκη ανάπτυξης συνεργασίας και κατανόησης μεταξύ της διοίκησης και των εργαζομένων. Η θεωρία, αναγνωρίζοντας τον εργαζόμενο ως άνθρωπο με κοινωνικές ανάγκες, αποβλέπει στην επίτευξη των στόχων του οργανισμού με ταυτόχρονη ικανοποίηση των αναγκών του ανθρώπου. 9.2 Λειτουργίες της Οργάνωσης και Διοίκησης Η έννοια του Management αποτελεί βασική προϋπόθεση για την αποτελεσματική αξιοποίηση των πόρων που διαθέτει μια επιχείρηση και για την επίτευξη των στόχων της. Σύμφωνα με αυτό τον ορισμό, οι κύριες δραστηριότητες επικεντρώνονται στο Διοικητικό Στέλεχος ή το Διευθυντή της επιχείρησης. Στην ουσία ο Διευθυντής είναι το πρόσωπο που προγραμματίζει, οργανώνει, διευθύνει, και ασκεί έλεγχο στους ανθρώπινους και χρηματοοικονομικούς πόρους ως επίσης τους διαθέσιμους συντελεστές παραγωγής. Η πιο πάνω αναφορά καθώς και οι κατά καιρούς ορισμοί που έχουν καταγραφεί αν και οριοθετούν την έννοια της Διοίκησης δεν προσδιόρισαν με λεπτομέρεια το περιεχόμενο του Μάνατζμεντ. Το μάνατζμεντ ορίστηκε επακριβώς από τον R. Griffin ως διαδικασία πέντε βασικών λειτουργιών: 1) Προγραμματισμού ή σχεδιασμού(planning). 2) Οργάνωσης (organizing). 3) Διεύθυνσης (directing). 4) Ελέγχου (controlling). 5) Λήψης αποφάσεων (decision making), που ασκούνται σε μια επιχείρηση (ή σε ένα οργανισμό), προκειμένου να επιτευχθούν αποτελεσματικά οι στόχοι τους. 170

172 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (management) Για ευκολότερη κατανόηση των παραπάνω ορισμών της Διοίκησης απεικονίζεται στη συνέχεια σχετικό διάγραμμα καθώς και επιμέρους ορισμοί των βασικών λειτουργιών του περιεχομένου του Μάνατζμεντ. Η Διοικητική πρακτική ή διαδικασία αποτελεσματικής διοίκησης περιλαμβάνει τις πιο κάτω 5 λειτουργιές όπως απεικονίζονται και στο διάγραμμα πιο κάτω: Ο Προγραμματισμός είναι η διαδικασία που αναφέρεται: Στη σκέψη πριν τη δράση. Στη σχεδίαση για το «τι», «ποιος» και «γιατί» θα πραγματοποιηθεί μια ενέργεια. Ποια μέσα θα χρησιμοποιηθούν. Ποιες θα είναι οι οικονομικές επιπτώσεις στην επιχείρηση (ή σε οποιονδήποτε άλλο οργανισμό από τη λειτουργία του προγραμματισμού). 171