Π Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης

Transcript

1 Π Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης Νεοελληνική Γλώσσα B Δημοτικού Τίτλος: «Με ένα δελτίο καιρού» Συγγραφή: ΤΟΚΜΑΚΙΔΟΥ ΕΛΠΙΔΑ Εφαρμογή: ΤΟΚΜΑΚΙΔΟΥ ΕΛΠΙΔΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2014

2 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS (κωδ ), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι. Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ Υπεύθυνοι υπο-ομάδας εργασίας γλώσσας πρωτοβάθμιας: Κώστας Ντίνας & Σωφρόνης Χατζησαββίδης ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: , Φαξ: , centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 44

3 Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τίτλος Με ένα δελτίο καιρού Εφαρμογή σεναρίου Ελπίδα Τοκμακίδου Δημιουργία σεναρίου Ελπίδα Τοκμακίδου Διδακτικό αντικείμενο Νεοελληνική Γλώσσα Τάξη Β Δημοτικού Σχολική μονάδα 1ο Δημοτικό Σχολείο Μενεμένης Χρονολογία Από έως Διδακτική/θεματική ενότητα «Γλώσσα Β Δημοτικού», τεύχος β, ενότητα 17: Εφημερίδες! Εφημερίδες! Διαθεματικό Όχι Χρονική διάρκεια Για την εφαρμογή του σεναρίου απαιτήθηκαν 8 διδακτικές ώρες. Χώρος Ι. Φυσικός χώρος Σελίδα 3 από 44

4 Εντός σχολείου: στην αίθουσα διδασκαλίας και στο εργαστήριο πληροφορικής. 1 ΙΙ. Εικονικός χώρος Χρήση του διαδικτύου και διαφόρων ιστοσελίδων ως πηγές πληροφοριών, εικόνων και κειμένων. Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και μαθητή Οι μαθητές θα πρέπει να έχουν βασική εξοικείωση με τη χρήση του πληκτρολογίου και του ποντικιού, βασική εμπειρία χρήσης του Η/Υ (άνοιγμα φακέλου και αρχείου, αποθήκευση) αλλά και βασική εμπειρία από την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία. Προβλέπεται η ύπαρξη φορητών Η/Υ ένας για κάθε μια ομάδα αλλά και η ύπαρξη ενός βιντεοπροβολέα (ή διαδραστικού πίνακα) για τη συζήτηση στην ολομέλεια της τάξης. Απαραίτητη είναι επίσης η σύνδεση στο διαδίκτυο, η αποθήκευση των Φύλλων Εργασίας στους Η/Υ των ομάδων και ο έλεγχος από τον/την εκπαιδευτικό της τάξης εφαρμογής των συνδέσεων που προτείνονται προς αξιοποίηση. Ο/Η εκπαιδευτικός θα πρέπει να αποφασίσει αν θα χρησιμοποιήσει αυτούσια τα Φύλλα Εργασίας που προτείνονται στο σενάριο ή αν θα επιλέξει να επικαιροποιήσει το περιεχόμενό τους κάνοντας όσες αλλαγές θεωρούνται αναγκαίες, για να ανταποκρίνονται στα ενδιαφέροντα των μαθητών/τριών της τάξης και στη χρονική στιγμή της εφαρμογής. Εφαρμογή στην τάξη Το συγκεκριμένο σενάριο εφαρμόστηκε στην τάξη. Το σενάριο στηρίζεται Ελπίδα Τοκμακίδου, Με ένα δελτίο καιρού, Νεοελληνική Γλώσσα, Β Τάξη, Κατά την εφαρμογή του σεναρίου επιλέχθηκε η χρήση των φορητών Η/Υ στη σχολική αίθουσα (με την αξιοποίηση του τροχήλατου ερμαρίου για τη μεταφορά τους), ενώ σε ελάχιστες περιπτώσεις η δράση των ομάδων μεταφέρεται στην αίθουσα της Πληροφορικής. Σελίδα 4 από 44

5 Το σενάριο αντλεί --- Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ/ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το σενάριο με τίτλο «Με ένα δελτίο καιρού», έχει ως αρχική επιδίωξη τη διεύρυνση της γνώσης των μαθητών/-τριών της Β Τάξης του Δημοτικού Σχολείου σχετικά με το περιεχόμενο μιας εφημερίδας και τη γνωριμία τους με ένα ακόμη είδος κειμένου που συναντάται σε αυτήν. Καθώς όμως το περιεχόμενο του συγκεκριμένου κειμένου παρουσιάζει ορισμένες δυσκολίες, κυρίως λεξιλογικές/νοηματικές, η προσέγγισή του επιχειρείται να γίνει μέσα από τη σταδιακή δόμηση εναλλακτικών στρατηγικών κατανόησης και τη μύηση των μαθητών/-τριών με την καινούρια μορφή που αποκτά κυρίως στα ηλεκτρονικά μέσα πληροφορίας και ενημέρωσης το δελτίο καιρού, η οποία βασίζεται κυρίως στην κωδικοποίηση των σχετικών πληροφοριών μέσω εικόνων και συμβόλων. Αφορμή αποτελεί η παρακίνηση εμπλοκής τους σε μια παιγνιώδη δραστηριότητα αναζήτησης και αντιστοίχισης του κειμένου ενός δελτίου καιρού από μια εφημερίδα με διαφορετικές εκδοχές ενός πολυτροπικού κειμένου. Σε αυτό οι «δύσκολες» λέξεις αντικαθίστανται από λέξεις που έχουν παραπλήσια σημασία ή από εικόνες/σύμβολα, για τα οποία παρέχεται σχετικό επεξηγηματικό υπόμνημα όπως αυτό διατίθεται σε ιστοσελίδα προβλέψεων καιρού. Η ενασχόληση των μαθητών/-τριών με την αποκωδικοποίηση των εικόνων και την αντιστοίχιση των λέξεων που αυτές αντικαθιστούν προβλέπεται πως θα συμβάλει στη νοηματική προσπέλαση του κειμένου, αλλά και στη σταδιακή γνωριμία των μαθητών/-τριών με τα δομικά χαρακτηριστικά ενός δελτίου καιρού. Η εξοικείωση με τα στοιχεία αυτά προχωρά σε ένα επόμενο επίπεδο με την ταξινόμησή τους σε κατηγορίες (δείχνουν τόπο, χρόνο, μέτρηση ), η οποία συνδυάζει την εξάσκηση των μαθητών/-τριών σε βασικές εντολές απλών λογισμικών Σελίδα 5 από 44

6 και εφαρμογών. Η σχετική εξοικείωση των μαθητών/-τριών αξιοποιείται στην τελευταία φάση του σεναρίου, η οποία περιλαμβάνει τη δημιουργία ενός δελτίου καιρού με συγκεκριμένα επικοινωνιακά κριτήρια που τίθενται από τους/τις ίδιους/-ιες και την αναζήτηση των σχετικών πληροφοριών σε μια ιστοσελίδα προγνώσεων. Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο Στα σύγχρονα κείμενα αναφοράς για τη διδακτική προσέγγιση της Γλώσσας στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση προτείνεται η ενασχόληση των μαθητών/-τριών με διάφορα είδη λόγου, είτε ως κείμενα προς επεξεργασία είτε ως κείμενα που καλούνται ή επιθυμούν να συνθέσουν οι ίδιοι (ΥΠΕΠΘ Π.Ι 2003, 42), γι αυτό και το εύρος του προτεινόμενου διδακτικού υλικού, το οποίο μπορεί να αφορά ποικίλα κειμενικά είδη και να περιλαμβάνει ποικίλους κειμενικούς τύπους και γλωσσικές λειτουργίες (Ι.Ε.Π. 2011, 16) είναι πολύ μεγάλο. Μέσα από τις δραστηριότητες του σεναρίου με τίτλο «Με ένα δελτίο καιρού», επιδιώκεται η γνωριμία των μικρών μαθητών/-τριών της Β Τάξης με το συγκεκριμένο κειμενικό είδος, με σεβασμό βέβαια στις προσλαμβάνουσές τους. Το δελτίο καιρού αποτελεί ένα πληροφοριακό κείμενο το οποίο συμβάλλει στην αναπαράσταση της πραγματικότητας και ως τέτοιο εντάσσεται στην κατηγορία της «αντικειμενικής περιγραφής». Κύρια γνωρίσματά του είναι η ανάδειξη του αντικειμένου της περιγραφής χωρίς την παρουσίαση προσωπικών θέσεων και απόψεων (Μητσικοπούλου 2006, 1), καθώς και η χρήση ευδιάκριτων «σημάτων» αναπαραστατικότητας (χρήση τρίτου προσώπου, παθητική σύνταξη, δείξη του χώρου και του χρόνου, χρήση επιστημονικών όρων, απουσία μεταφορικής γλώσσας). Τα παραπάνω παρουσιάζουν υψηλό βαθμό δυσκολίας για τους/τις μικρούς/-ές μαθητές/-τριες, γι αυτό και η πραγμάτευσή τους επιδιώκεται να προσαρμοστεί στο αντιληπτικό επίπεδο των παιδιών της συγκεκριμένης τάξης. Ο εντοπισμός των Σελίδα 6 από 44

7 χαρακτηριστικών του συγκεκριμένου κειμενικού είδους επιδιώκεται να γίνει με τρόπο διαισθητικό και μέσα από χρήση απλής μεταγλώσσας. Η ίδια λογική ακολουθείται και κατά την ανάδειξη των περιστάσεων χρήσης τους, αλλά και κατά την παραγωγή αντίστοιχου γραπτού λόγου από τα παιδιά. Η ενεργητική συμμετοχή των μαθητών/- τριών στις δραστηριότητες του σεναρίου επιδιώκεται μέσα από την παρακίνηση εμπλοκής τους σε δράσεις με παιγνιώδη χαρακτηριστικά παράλληλα με την αξιοποίηση υλικού από ένα σημειωτικό σύστημα, αυτό της εικόνας, που είναι ιδιαίτερα οικείο και προσφιλές στα μικρά παιδιά. Οι εικόνες στο συγκεκριμένο σενάριο χρησιμοποιούνται ως βοηθητικό εργαλείο για τη δόμηση της σχετικής γνώσης. Παράλληλα, ωστόσο, η αξιοποίησή τους επιδιώκεται να μην περιοριστεί στο πεδίο άντλησης πληροφοριών, αλλά να επεκταθεί και σε αυτό της ανάλυσης και κατανόησής τους (Σφυρόερα 1993, 29). Η μετακίνηση της αντιμετώπισης της εικόνας από μέσο μετάδοσης μιας πληροφορίας στον χώρο παραγωγής νοημάτων και αντιμετώπισης του δέκτη ως ενεργητικού αναγνώστη των νοημάτων αυτών (Σέμογλου 2001, 270) επιδιώκεται να γίνει με την αξιοποίηση των δελτίων καιρού έτσι όπως αυτά προσφέρονται στο διαδίκτυο. Η ύπαρξή τους μπορεί να ενταχθεί στις περιπτώσεις εκείνες κατά τις οποίες οι «τρόποι» της εικόνας αντικατέστησαν ένα μέρος του γραπτού και προφορικού δημόσιου λόγου, δίνοντας τη δυνατότητα μετάδοσης και πρόσληψης μηνυμάτων χαμηλού πληροφοριακού φορτίου αλλά υψηλής επικοινωνιακής συχνότητας και εμβέλειας (Χατζησαββίδης & Φίλιου 2012, 1208). Έχει ήδη επισημανθεί ότι δεν είναι μόνο ο γραπτός λόγος φορέας νοημάτων (Kalantzis & Cope 2001, 215) αλλά υπάρχουν και άλλες μορφές που δίνουν νοήματα, όπως είναι οι εικονιστικές παραστάσεις. Πρόκειται για τη δημιουργία σημειωτικών προϊόντων, τα οποία βασίζονται στη συλλειτουργία διαφόρων σημειωτικών πόρων και οδηγούν στη διαμόρφωση μιας νέας μορφής λόγου, του «πολυτροπικού» (Χατζησαββίδης 2011, 111). Όπως υποστηρίζουν οι εισηγητές του όρου, Kress & van Leeuwen, η πολυτροπικότητα αποτελεί ουσιαστική και θεμελιώδη παράμετρο κάθε κειμένου και γι αυτό ακριβώς η εξοικείωση με τα Σελίδα 7 από 44

8 πολυτροπικά κείμενα θεωρείται ότι μπορεί να συμβάλει στην κατεύθυνση μιας ουσιαστικής εκπαίδευσης (Χοντολίδου 1999, ). Η ιδιαίτερη φύση των πολυτροπικών κειμένων και το γεγονός ότι για τη δημιουργία τους σημαντική είναι η συμβολή των ΤΠΕ και του διαδικτύου, μπορεί παράλληλα να οδηγήσει τη γλωσσική διδασκαλία και σε άλλες δημιουργικές παραμέτρους. Στο πλαίσιο αυτό, οι ΤΠΕ και το διαδίκτυο δεν αποτελούν απλώς ένα περιβάλλον εξάσκησης, αλλά αντιμετωπίζονται ως μέσο πρακτικής γραμματισμού. Στις προτάσεις του σεναρίου συμπεριλαμβάνεται η αξιοποίηση λογισμικών επεξεργασίας κειμένου και παρουσίασης, τα οποία αντιμετωπίζονται ως μέρος της εκδοχής του νέου γραμματισμού και ως κατεξοχήν περιβάλλοντα παραγωγής γραπτού λόγου (Κουτσογιάννης 2011, 256). Δ. ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΟΥΣ Γνώσεις για τον κόσμο, αξίες, πεποιθήσεις, πρότυπα, στάσεις ζωής Οι μαθητές/-τριες επιχειρείται: να γνωρίσουν τη σημασία της πρόγνωσης του καιρού στην καθημερινότητα των ανθρώπων να γνωρίσουν τις διαφορετικές εκδοχές με τις οποίες μπορεί να παρουσιαστεί ένα δελτίο καιρού να αντιληφθούν ότι οι ίδιες πληροφορίες ενός δελτίου καιρού μπορούν να παρουσιαστούν με διαφορετικές μορφές (κείμενο/σύμβολα). Γνώσεις για τη γλώσσα Οι μαθητές/-τριες επιχειρείται: να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους σχετικά με έννοιες, λέξεις και σύμβολα που αφορούν τον καιρό Σελίδα 8 από 44

9 να εξοικειωθούν με τα δομικά στοιχεία ενός δελτίου καιρού (αναφορά στον τόπο και τον χρόνο, σε μετρήσεις έντασης των ανέμων και της θερμοκρασίας, ύπαρξη επιθέτων) να εξασκηθούν στην αποκωδικοποίηση των συμβόλων που συνοδεύουν μια πρόγνωση και με βάση αυτή να είναι σε θέση να συντάξουν ένα αντίστοιχο δελτίο καιρού. Γραμματισμοί Οι μαθητές/-τριες επιχειρείται: να γνωρίσουν τον Η/Υ και το διαδίκτυο μέσα από τις βιωματικές τους εμπειρίες και να εξοικειωθούν με τις ποικίλες δυνατότητες που τους παρέχονται με την αξιοποίησή τους να εξοικειωθούν με την αναζήτηση στο διαδίκτυο (ηλεκτρονική μορφή μιας εφημερίδας, ηλεκτρονικό λεξικό, ιστοσελίδα καιρικών προγνώσεων) ως μια ακόμη πηγή πληροφοριών, κειμένων και εικόνων/συμβόλων και να εξασκηθούν στην κατανόηση και διαχείριση των σχετικών πληροφοριών να αποκτήσουν δεξιότητες αντιστοίχισης ανάμεσα στα σύμβολα και τις έννοιές τους, αφού πρώτα συνειδητοποιήσουν τη μεταξύ τους σύζευξη να εξοικειωθούν με βασικές λειτουργίες σε αρχεία κειμενογράφου και λογισμικού παρουσίασης (αντιγραφή/επικόλληση εικόνας, αποκοπή/επικόλληση λέξεων σε πίνακα, συγχώνευση στηλών) αλλά και διαδικτυακών εφαρμογών (tagxedo). Διδακτικές πρακτικές Όσον αφορά στην οργάνωση της τάξης, προτείνεται η εργασία σε ομάδες. Στην τάξη εφαρμογής οι 20 μαθητές/-τριες χωρίζονται σε 5 ομάδες των 4 μελών η καθεμιά, ενώ σε τακτά χρονικά διαστήματα προβλέπεται η εργασία και σε επίπεδο ολομέλειας. Στα πλαίσια αυτά, ο/η εκπαιδευτικός παράλληλα με την ανάπτυξη του συνεργατικού κλίματος μεταξύ των ομάδων επιχειρεί να μυήσει τους/τις μαθητές/-τριες της τάξης σε μια διαδικασία «μαθητείας» όσον αφορά τις αποτελεσματικές στρατηγικές Σελίδα 9 από 44

10 νοηματικής προσέγγισης ενός κειμένου με την παραπομπή σε κείμενα αναφοράς, όπως είναι ένα λεξικό ή σώματα κειμένων, ή και την αξιοποίηση στοιχείων που προέρχονται από άλλα σημειωτικά συστήματα (εικονικά-συμβολικά). Με τις διδακτικές επιλογές του το σενάριο προσανατολίζεται στην ενεργητική δράση των μαθητών/-τριών του για τη διερεύνηση και την ανακάλυψη της γνώσης παράλληλα με την υιοθέτηση του μοντέλου της φθίνουσας καθοδήγησης. Η αξιοποίηση των προηγούμενων γνώσεων, εμπειριών και βιωμάτων των παιδιών αποτελεί μια από τις βασικές προτεραιότητές του/της. Η δημιουργία των συνθηκών ενεργοποίησης των παιδιών περιλαμβάνει δράσεις που έχουν νόημα για τα ίδια αλλά και ενέργειες μέσα από τις οποίες κατασκευάζουν τα δικά τους νοήματα όσον αφορά στις σχέσεις εικόνων/λέξεων και εννοιών. Με την προοπτική αυτή, προτείνεται επίσης η συνδιαλλαγή μεταξύ των ομάδων και ο καθορισμός των κριτηρίων (ορισμός του τόπου και του χρόνου που θα αφορά αλλά και ορισμός των λόγων χρήσης) για τη σύνταξη ενός δελτίου καιρού από τους/τις ίδιους/-ες τους/τις μαθητές/-τριες. Γι αυτό και υπάρχει πρόνοια ώστε το προϊόν της εργασίας μιας ομάδας να αποτελεί υλικό για επόμενη εργασία της άλλης ομάδας ή και της ολομέλειας. Από την άλλη πλευρά, η σταδιακή επαφή των παιδιών με τα δομικά στοιχεία της γλώσσας γίνεται παράλληλα με τη «βήμα προς βήμα» εξοικείωσή τους με πρακτικές που αφορούν τον κόσμο αλλά και τους νέους γραμματισμούς. Μέσα από τα προσωπικά τους βιώματα γνωρίζουν τη χρησιμότητα και τη λειτουργικότητα του Η/Υ και των ΤΠΕ, ενώ ταυτόχρονα εξασκούνται στη χρήση βασικών εντολών επεξεργασίας απλών λογισμικών και διαδικτυακών εφαρμογών. Κατά την εφαρμογή του σεναρίου, η εμπλοκή των μικρών μαθητών/-τριών με τις δραστηριότητές του αφορούσε ώρες της Φιλαναγνωσίας και της Ευέλικτης Ζώνης. Ευτυχής συγκυρία αποτέλεσε η δυνατότητα συγχρονισμού και χρονικής σύμπτωσης της εφαρμογής με τη διδασκαλία συγκεκριμένης διδακτικής ενότητας του σχολικού εγχειριδίου, στην οποία αναφέρεται το σενάριο, αλλά και η γνωριμία των μικρών Σελίδα 10 από 44

11 μαθητών/-τριών της τάξης με τα περιεχόμενα αντίστοιχης ενότητας στο βιβλίο της Μελέτης Περιβάλλοντος (ενότητα 10:«Ο καιρός»), η επεξεργασία των οποίων έγινε από την υπεύθυνη εκπαιδευτικό της τάξης. Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Αφετηρία Αφορμή για την έναρξη του σεναρίου αποτέλεσε ένα παιχνίδι εντοπισμού και καταγραφής συγκεκριμένων περιοχών στο χάρτη της Ελλάδας αλλά και η συζήτηση για την αξιοποίησή του στην παρουσίαση ενός δελτίου καιρού. Στο πλαίσιο αυτό συμφωνήθηκε με τους/τις μαθητές/-τριες της τάξης να ασχοληθούμε διεξοδικότερα με «το δελτίο καιρού», το οποίο αποτέλεσε αφορμή για την ανίχνευση των διαστάσεων που αυτό μπορεί να προσδώσει στη συγκεκριμένη ενότητα του γλωσσικού μαθήματος με τίτλο «Εφημερίδες! Εφημερίδες», στις γνώσεις Σελίδα 11 από 44

12 των παιδιών για τον κόσμο όπως και στην μύησή τους στις νέες προοπτικές αναζήτησης των πληροφοριών μέσα από την αξιοποίηση του Η/Υ και του διαδικτύου. Στη φάση αυτή προβλήθηκαν ενδεικτικά κάποια βίντεο με δελτία καιρού και έγιναν κάποιες παρατηρήσεις σχετικά με το λεξιλόγιο και τον τρόπο παρουσίασης του δελτίου από συγκεκριμένους παρουσιαστές, ενώ οι μαθητές/-τριες της τάξης αναφέρθηκαν στην υπηρεσία (ΕΜΥ) που προσφέρει τις σχετικές πληροφορίες. Σύνδεση με τα ισχύοντα στο σχολείο Η αναζήτηση, κατανόηση και αξιοποίηση πληροφοριών σε διάφορα κείμενα αναφοράς αποτελεί επιδίωξη που συναντάται συχνά ως οριζόντιος στόχος των νέων γλωσσικών προγραμμάτων σπουδών. Στην ενότητα «Εφημερίδες! Εφημερίδες» του σχολικού βιβλίου Γλώσσα Β Δημοτικού, η σχετική αναζήτηση αφορά κάποιες από τις πληροφορίες που μπορεί να βρει κανείς σε μια εφημερίδα. Η αναζήτηση αυτή αλλά και η εξοικείωση με διαφορετικά κειμενικά είδη μπορεί να επεκταθεί και πέρα από την έντυπη μορφή μιας εφημερίδας, αξιοποιώντας πληροφορίες που συναντώνται σε ψηφιακά/ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης ή πληροφορίας, όπως είναι το διαδίκτυο. Άλλωστε, η ενασχόληση των μαθητών/-τριών με το θέμα του καιρού είναι μια πρακτική που υιοθετείται ήδη από το Νηπιαγωγείο (ΥΠΕΠΘ/Π.Ι. 2003β, 22) και η γνώση γύρω από αυτό μπορεί να διευρυνθεί με την πιο συστηματική εξέτασή του και στο Δημοτικό Σχολείο. Αξιοποίηση των ΤΠΕ Η ενεργητική συμμετοχή των μαθητών/τριών στις δραστηριότητες του σεναρίου μπορεί να συμβάλει στην οικοδόμηση γνώσεων που αφορούν τη χρήση του Η/Υ και την εξοικείωση τους με τις νέες τεχνολογίες και τις δυνατότητες που αυτές προσφέρουν. Παράλληλα, οι μαθητές/-τριες της τάξης έχουν την ευκαιρία να εξασκηθούν στην αναζήτηση συγκεκριμένων πληροφοριών σε μια ιστοσελίδα και να εμπλακούν σε δράσεις κατασκευής νοήματος αποδίδοντας συγκεκριμένο περιεχόμενο σε σύμβολα/εικόνες. Με τον τρόπο αυτό εμπλουτίζουν το λεξιλόγιο και τις γνώσεις Σελίδα 12 από 44

13 τους και αποκτούν δεξιότητες οπτικού γραμματισμού παράλληλα με την εξάσκησή τους σε νέα ψηφιακά περιβάλλοντα μάθησης (εξοικείωση με βασικές εντολές επεξεργασίας απλών λογισμικών, όπως είναι ο κειμενογράφος, γνωριμία με τις δυνατότητες ενός προγράμματος παρουσίασης ή εννοιολογικής χαρτογράφησης). Κείμενα Ιστοσελίδες Ιστοσελίδα με Πρωτοσέλιδα και Οπισθόφυλλα εφημερίδων Δελτίο καιρού από την εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» για το Σάββατο 20 Ιουλίου 2013 Ιστοσελίδα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών για την πρόβλεψη του καιρού: Υπόμνημα με την επεξήγηση των συμβόλων του δελτίου καιρού από το Ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας: Κείμενα οδηγιών: για επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα, χιονόπτωση και καύσωνα Λήμμα «μποφόρ» στην ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια Wikipedia Λήμμα «αίθριος» στο ηλεκτρονικό λεξικό Λεξικό της κοινής νεοελληνικής (Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα) Εικόνες: Χάρτης Ελλάδας ή Χάρτης Ελλάδας2 Διδακτική πορεία/στάδια/φάσεις 1η & 2η διδακτική ώρα Αφορμή για την έναρξη του σεναρίου δόθηκε με την ολοκλήρωση της ενότητας του σχολικού εγχειριδίου Γλώσσα Β Δημοτικού που αφορά στο περιεχόμενο των εφημερίδων. Στην ολομέλεια της τάξης προκλήθηκε συζήτηση με στόχο την αξιοποίηση σχετικών εμπειριών των μαθητών/-τριών. Συγκεκριμένα, αξιοποιήθηκε ένα αρχείο παρουσίασης (στον συνοδευτικό φάκελο: TEKMHRIA, Σελίδα 13 από 44

14 O_kairos_1o_dioro) στην 1η διαφάνεια του οποίου παρουσιάζονταν (με χρονισμό κίνησης) διάφορες εικόνες από αποκόμματα εφημερίδων (με αγγελίες, κάποια είδηση, διαφήμιση αλλά και ένα δελτίο καιρού) και οι μαθητές/-τριες της τάξης κλήθηκαν να τις σχολιάσουν, εστιάζοντας στο περιεχόμενο μιας εφημερίδας και στο γεγονός ότι υπάρχουν και άλλα είδη κειμένων που μπορεί κανείς να συναντήσει στις σελίδες της. Στη συνέχεια η επόμενη διαφάνεια του ίδιου αρχείου παρουσίασης παρακίνησε τους μαθητές/τριες της τάξης να καταθέσουν τις γνώσεις τους αναφορικά με το «τι γνωρίζουν» για το δελτίο καιρού και τις προσδοκίες τους σχετικά με το «τι θέλουν να μάθουν» για αυτό. Οι σχετικές καταγραφές γίνονταν από την εκπαιδευτικό ύστερα από την υπαγόρευση των μαθητών/-τριών και από αυτές ξεχωρίζει η επιθυμία τους να αντιγράψουν «τη δουλειά των επαγγελματιών» και «να κάνουν ένα δελτίο καιρού». Πριν γίνει όμως αυτό συμφωνήθηκε να ασχοληθούμε πιο συστηματικά με το περιεχόμενο ενός δελτίου καιρού, γι αυτό και στην επόμενη διαφάνεια παρουσιάστηκε το σχετικό κείμενο από το δελτίο καιρού που βρέθηκε στο οπισθόφυλλο της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία» (Δευτέρα 12 Μαΐου 2014), από το οποίο και ανακοινώθηκε στην τάξη η πρόβλεψη για τον καιρό της Θεσσαλονίκης. Σελίδα 14 από 44

15 Από τους/τις μαθητές/-τριες της τάξης σχολιάστηκε ότι παρόλο που υπάρχουν κάποιες λέξεις που δυσκολεύουν την κατανόηση του κειμένου, καταλαβαίνουν ότι ο καιρός «θα είναι καλός». Στη φάση αυτή χρειάστηκε να υπογραμμιστεί από την εκπαιδευτικό της τάξης ότι η πρόβλεψη ανέφερε ότι το πρωί θα έβρεχε και γι αυτό η ίδια παραπλανήθηκε αφού τελικά οι πραγματικές καιρικές συνθήκες δε δικαιολογούσαν την επιλογή της ζακέτας και της ομπρέλας. Τότε δόθηκε η αφορμή σε μαθητές/-τριες της τάξης να αναφερθούν σε παρόμοιες καταστάσεις και σε πρόσφατες εμπειρίες τους από απότομες αλλαγές του καιρού που δικαιολογούν παρόμοιες αστοχίες της πρόβλεψης, εξαιτίας της εποχής και του «ανοιξιάτικου καιρού» που είναι «διαφορετικός αλλά καλύτερος, από το χειμωνιάτικο που μας φέρνει πολύ κρύο». Επίσης αναφέρθηκαν σε περιπτώσεις που οι ίδιοι/ιες ή και οικείοι τους χρειάστηκε να συμβουλευτούν την πρόβλεψη του καιρού και αυτή είχε επαληθευτεί (ταξίδι με αεροπλάνο, με πλοίο, ο παππούς που ήθελε να σπείρει στον κήπο του...). Η συνέχεια του αρχείου παρουσίασης προσανατόλιζε τους/τις μαθητές/-τριες της τάξης στο περιεχόμενο του Φύλλου Εργασίας (από τον αρχικό σχεδιασμό του σεναρίου) γι αυτό και παρουσιάστηκε το ενδεικτικό κείμενο της πρόβλεψης που προτείνεται εκεί. Σελίδα 15 από 44

16 Με τη βοήθεια του ανακλαστικού προβολέα και του Η/Υ της τάξης προβλήθηκε η εικόνα από το σχετικό οπισθόφυλλο της εφημερίδας 2 και οι μαθητές/-τριες της τάξης παρακινήθηκαν να «ερμηνεύσουν» κάποια από τα απλά σύμβολα (,, ) που παρουσιάζονται στον χάρτη της πρόγνωσης, να σχολιάσουν τη σκοπιμότητα της διάκρισης της χώρας σε γεωγραφικές ζώνες (Βόρεια Ελλάδα, ηπειρωτική, νησιωτική) και να εντοπίσουν ανακαλώντας προηγούμενες γνώσεις τους σχετικά με τα σημεία του ορίζοντα στον χάρτη της Ελλάδας το βόρειο, νότιο, κεντρικό, δυτικό και ανατολικό τμήμα της χώρας. Από την εκπαιδευτικό της τάξης έγινε αναφορά στα σύμβολα, που χρησιμοποιούνται για τον ορισμό της έντασης των ανέμων και στη σχετική μονάδα μέτρησης. Για την ερμηνεία της λέξης «μποφόρ» χρειάστηκε να ανατρέξουμε στις εικόνες (που τραβήχτηκαν από τη γέφυρα ενός καραβιού), οι οποίες προσφέρονταν στην ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια Wikipedia 3 όπου παρουσιάζονταν η διαφορά στην ένταση του ανέμου. Καθώς αναφέρθηκε ότι ο δυνατός άνεμος μπορεί να παρουσιαστεί και στην ξηρά, στοιχείο που αποτέλεσε την αφορμή για μια άσκηση δραματοποίησης. Κατά τη διεξαγωγή της οι μαθητές/-τριες της τάξης, παριστάνοντας 2 Για τις ανάγκες παρουσίασης του σεναρίου προτείνεται συγκεκριμένη έκδοση της εφημερίδας, που αφορά την πρόγνωση του καιρού για το Σάββατο 20 Ιουλίου 2013 (βλ. και αρχείο «Endeiktiko_deltio_kairou_Eleutherotypia» στον φάκελο συνοδευτικού υλικού). 3 Χωρίς να επιχειρηθεί κάποια επέκταση στις προτάσεις του αρχικού σεναρίου σχετικά με το ενδεχόμενο αξιοποίησης των επιπλέον πληροφοριών που δίνονταν στο σχετικό λήμμα, εξαιτίας του περιορισμένου διαθέσιμου χρόνου. Σελίδα 16 από 44

17 ένα δέντρο κινήθηκαν με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με τη δύναμη του ανέμου και την αντίστοιχη αναφορά σε μποφόρ. Στη συνέχεια, επιχειρήθηκε η ανάγνωση και ερμηνεία του κειμένου της πρόγνωσης, το οποίο αναμένονταν ότι θα δημιουργούσε κάποιες δυσκολίες κυρίως νοηματικές στους/στις μικρούς/-ές μαθητές/-τριες. Ο καιρός θα είναι γενικά αίθριος. Τις μεσημβρινές και απογευματινές ώρες θα αναπτυχθούν τοπικές νεφώσεις στα ηπειρωτικά και θα εκδηλωθούν καταιγίδες κυρίως στα κεντρικά και βόρεια. Οι άνεμοι θα πνέουν βορειοδυτικοί 3 με 4 και στο Αιγαίο τοπικά 6 Μποφόρ (Πηγή: Εφημερίδα Ελευθεροτυπία, ). Στη φάση αυτή τα παιδιά προκλήθηκαν να αναφερθούν σε στρατηγικές που έχουν ήδη χρησιμοποιήσει για την αντιμετώπιση παρόμοιων εμποδίων. Μια από αυτές ήταν η αναζήτηση της ερμηνείας των λέξεων στο Εικονογραφημένο Λεξικό ή σε κάποιο ηλεκτρονικό λεξικό, όπως το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής Τριανταφυλλίδη (της «Πύλης για την ελληνική γλώσσα»). Η αναζήτηση της ερμηνείας της λέξης αίθριος επιχειρήθηκε με τη χρήση της υπερσύνδεσης που παρέχονταν στη διαφάνεια της πρόβλεψης, η οποία έδινε τη δυνατότητα της πρόσβασης στο Ηλεκτρονικό Λεξικό, αφού για τη συγκεκριμένη λέξη δεν υπάρχει καταχώρηση στο Εικονογραφημένο Λεξικό. Στην ίδια διαφάνεια υπήρχαν υπερσυνδέσεις και για άλλες λέξεις, οι οποίες όμως τελικά δεν αξιοποιήθηκαν καθώς οι μαθητές/-τριες της τάξης απέδειξαν ότι μπορούσαν να τις ερμηνεύσουν. Στη συνέχεια κλήθηκαν να «ερμηνεύσουν» τις υπόλοιπες λέξεις, που ενδεχομένως δημιουργούν δυσκολίες κατανόησης, μέσα από τη Σελίδα 17 από 44

18 χρήση ενός Φύλλου Εργασίας (βλ. και φάκελο συνοδευτικού υλικού, αρχείο «Φύλλο Εργασίας 1») και την παράλληλη αξιοποίηση ενός υπομνήματος (που προέρχεται από συγκεκριμένη ιστοσελίδα προγνώσεων καιρού: 5. Σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό του σεναρίου, η αναζήτηση της ερμηνείας των λέξεων με το συγκεκριμένο φύλλο εργασίας δεν αποτελούσε αυτοσκοπό. Γι αυτό και εντάχθηκε στο πλαίσιο μιας παιγνιώδους δραστηριότητας, όπου οι μαθητές/-τριες της τάξης κλήθηκαν να εντοπίσουν ανάμεσα σε τέσσερα δελτία καιρού που είχαν 4 Στο υπόμνημα παρέχεται η ερμηνεία όλων των συμβόλων που χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία των πολυτροπικών δελτίων καιρού. Μόνο δύο εικόνες/σύμβολα προέρχονται από τις έτοιμες εικόνες του Office.com και επειδή δεν περιλαμβάνονται στο σχετικό υπόμνημα δίνονται με την επεξήγηση τους σε παρένθεση στο υπό εξέταση κείμενο: Η εικόνα επιλέχθηκε για να συμβολίσει τη θάλασσα του Αιγαίου πελάγους και η εικόνα Ελλάδας. επιλέχθηκε να συμβολίσει τα βουνά της ηπειρωτικής 5 Στο υπόμνημα παρέχεται η ερμηνεία όλων των συμβόλων που χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία των πολυτροπικών δελτίων καιρού. Μόνο δύο εικόνες/σύμβολα προέρχονται από τις έτοιμες εικόνες του Office.com και επειδή δεν περιλαμβάνονται στο σχετικό υπόμνημα δίνονται με την επεξήγηση τους σε παρένθεση στο υπό εξέταση κείμενο: Η εικόνα επιλέχθηκε για να συμβολίσει τη θάλασσα του Αιγαίου πελάγους και η εικόνα Ελλάδας. επιλέχθηκε να συμβολίσει τα βουνά της ηπειρωτικής Σελίδα 18 από 44

19 δημιουργηθεί με την ίδια τεχνική (αντικατάσταση λέξεων με εικόνες) αλλά διαφοροποιούνταν σε κάποια σημεία το δελτίο που αντιστοιχούσε στο κείμενο της εφημερίδας. Για τον εντοπισμό του τα μέλη των ομάδων παρακινήθηκαν να ανατρέξουν στην ερμηνεία των συμβόλων αλλά και στην εξήγηση της λέξης αίθριος, όπως αυτή δίνεται στο αντίστοιχο λήμμα του Ηλεκτρονικού Λεξικού (αίθριος: «χωρίς σύννεφα»). επίσης, σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό του σεναρίου προβλέπονταν ότι μέσα από τη σχετική αναζήτηση και αντιστοίχιση εικόνων/λέξεων, οι μαθητές/- τριες θα είχαν την ευκαιρία να κατανοήσουν ορισμένες δύσκολες για αυτούς/-ές λέξεις (τοπικές νεφώσεις:, μεσημβρινές απογευματινές ώρες, βόρειος άνεμος: «που έρχεται από τον βορρά», ηπειρωτικός:«έχει σχέση με τη στεριά και τα βουνά» ενώ το Αιγαίο πέλαγος μπορεί να αναπαρασταθεί με την εικόνα μιας θάλασσας ). Κατά την εφαρμογή διαπιστώθηκε ίσως και εξαιτίας του περιορισμένου χρόνου που είχαν στη διάθεσή τους οι ομάδες της τάξης ότι το ενδιαφέρον των μαθητών/- τριών περιορίστηκε στον εντοπισμό των εικονιδίων/συμβόλων του υπομνήματος που χρησιμοποιήθηκαν στη σύνταξη ενός συγκεκριμένου δελτίου, το οποίο και επέλεξαν από το Φύλλο Εργασίας. Από τη σύντομη συζήτηση που ακολούθησε διαπιστώθηκε Σελίδα 19 από 44

20 ότι οι μικροί μαθητές/τριες ήταν σε θέση να «ερμηνεύσουν» αρκετά από τα σύμβολα που χρησιμοποιήθηκαν, δεν αξιοποίησαν όμως αυτή τη γνώση τους για να συγκρίνουν τα αρχικό κείμενο της πρόβλεψης με τα τέσσερα διαθέσιμα κείμενα του Φύλλου Εργασίας. Η περιορισμένη προσοχή που έδωσαν στις λεπτομέρειες που διαφοροποιούσαν το ένα από το άλλο δελτίο οδήγησε τις περισσότερες ομάδες εκτός μιας σε λανθασμένες επιλογές. Το γεγονός αυτό συνέβαλε στο να αποφασιστεί κάποια διαφοροποίηση στη συνέχεια της εφαρμογής, δίνοντας μια ακόμη ευκαιρία στα μέλη των ομάδων να ασχοληθούν με το περιεχόμενο των διαφορετικών δελτίων καιρού που συναντώνται στο 1 ο Φύλλο Εργασίας. 3η & 4η διδακτική ώρα Στην αρχή της συνάντησής μας επανήλθαμε σε όσα διαδραματίστηκαν στο τέλος του προηγούμενου διδακτικού δίωρου και συγκεκριμένα στην εργασία εντοπισμού του δελτίου καιρού από το κείμενο της εφημερίδας στο Φύλλο Εργασίας 1. Έγινε ανάγνωσή του στην ολομέλεια της τάξης και οι μαθητές/-τριες της τάξης παρακινήθηκαν να επιχειρηματολογήσουν για την ορθότητα της μιας επιλογής (αναφερόμενοι/-ες στα στοιχεία εκείνα που διαφοροποιούσαν τα δελτία καιρού μεταξύ τους). Κατά τον αρχικό σχεδιασμό του σεναρίου προβλέπονταν ότι η αναζήτηση του δελτίου καιρού θα έδινε επιπλέον την ευκαιρία στους μικρούς μαθητές/-τριες να γνωρίσουν και άλλες λέξεις ονοματικά σύνολα που ενδεχομένως μπορεί να εντοπιστούν σε ένα δελτίο καιρού: καθαρός ουρανός, πιθανή βροχή, Σελίδα 20 από 44

21 περιορισμένη ορατότητα, ασθενής χιονόπτωση ). Δεν έγινε κάποια ιδιαίτερη μνεία στην ύπαρξη αυτών των στοιχείων, γιατί διαπιστώθηκε ότι για τη συγκεκριμένη τάξη αποτελούσαν έναν εξαιρετικά μεγάλο όγκο πληροφοριών που απλώς θα αποπροσανατόλιζαν το ενδιαφέρον των μαθητών/-τριών στην πρώτη γνωριμία τους με το συγκεκριμένο κειμενικό είδος. Για αυτό και η αρχική αυτή προσέγγιση περιορίστηκε στην κατανόηση των σχετικών φράσεων και στην παρακίνηση των μικρών μαθητών/-τριών να αποδώσουν νόημα σε αυτές και να τις ερμηνεύσουν. Για τη συνέχεια της διδασκαλίας προετοιμάστηκαν τέσσερα διαφορετικά Φύλλα Εργασίας (με τίτλο Deltio_kairou1, Deltio_kairou2, Deltio_kairou3, Deltio_kairou4, διατίθενται στο Φάκελο των Τεκμηρίων, στο Yliko_didaskalias), τα οποία ανατέθηκαν στις πέντε ομάδες της τάξης (σε δύο από αυτές δόθηκε το ίδιο αρχείο). Σε κάθε ένα από τα αυτά παρουσιάζονταν κάποιο από τα τέσσερα διαφοροποιημένα δελτία καιρού, τα οποία οι ομάδες της τάξης ανέλαβαν να μεταγράψουν αντικαθιστώντας τα εικονίδια/σύμβολα με λέξεις. Η εξοικονόμηση χρόνου κατά τη μεταγραφή εξασφαλίστηκε με την επίδειξη στην ολομέλεια της τάξης της δυνατότητας αντιγραφής του αρχικού περιεχομένου, της διαγραφής των εικόνων και αντικατάστασής τους με λέξεις, την καταλληλότητα των οποίων τα μέλη των ομάδων είχαν τη δυνατότητα να επιβεβαιώσουν με την αξιοποίηση του υπομνήματος (που γνώρισαν ήδη από το προηγούμενο διδακτικό δίωρο). Σελίδα 21 από 44

22 Με τον τρόπο αυτό, τα μέλη των ομάδων εξασκήθηκαν σε βασικές εντολές χρήσης ενός κειμενογράφου (αντιγραφή κειμένου / ορθογραφικός έλεγχος / αναίρεση / αποθήκευση, πλήρης στοίχιση), αλλά και στην αντιστοίχιση συμβόλου με κάποιο κείμενο ή λέξη. Στη συνέχεια εκπρόσωποι των ομάδων κλήθηκαν να παρουσιάσουν το δελτίο καιρού που είχαν αναλάβει να μεταγράψουν, επιδεικνύοντας τα αντίστοιχα σύμβολα τη στιγμή που γινόταν η ανάγνωση του σχετικού κειμένου. Έτσι, μέσα την παρουσίαση αυτή δόθηκε η ευκαιρία στα παιδιά να έρθουν σε επαφή με ένα μεγάλο εύρος λεξιλογίου, εμπλουτίζοντας το λεξιλογικό/σημασιολογικό ρεπερτόριο τους όσον αφορά στο θέμα του καιρού. Σελίδα 22 από 44

23 Ακολούθησε πραγμάτευση του δεύτερου Φύλλου Εργασίας (βλ. και σχετικό αρχείο στον φάκελο συνοδευτικού υλικού) στην ολομέλεια της τάξης. Σε αυτό παρουσιάζονταν τα κείμενα των δελτίων που πραγματεύτηκαν οι ομάδες, προκειμένου να γίνει μια κατηγοριοποίηση των λέξεων που συναντώνται σε εκεί. Παρουσιάστηκε με τη βοήθεια του ανακλαστικού προβολέα το αρχείο κειμενογράφου στο οποίο, εκτός των συγκεκριμένων κειμένων, δίνονταν και ένας πίνακας. Η συμπλήρωσή του έδωσε την ευκαιρία να ταξινομηθούν οι πληροφορίες που συναντώνται σε ένα δελτίο καιρού σε κατηγορίες (αναφορά στη θερμοκρασία, την ένταση των ανέμων και τη μέτρησή τους, διαφορετικά καιρικά φαινόμενα ανάλογα με την περιοχή, ποικιλία ονομασιών για τους ανέμους και επιθέτων για τον καιρό, διαφορετικές λέξεις που αφορούν τον τόπο και τον χρόνο). Η συγκεκριμένη ταξινόμηση έγινε με συμμετοχή των μαθητών/-τριών της τάξης, καθώς εκπρόσωποι των ομάδων ανέλαβαν να κατατάξουν σε κατηγορίες το περιεχόμενο του δελτίου καιρού που είχαν πραγματευτεί στην προηγούμενη δραστηριότητα. Στον αρχικό σχεδιασμό του σεναρίου προβλεπόταν η συζήτηση για τη χρήση μελλοντικού χρόνου και του γ ενικού προσώπου (χωρίς απαραίτητα τη χρήση της αντίστοιχης μεταγλώσσας), ωστόσο κατά την εφαρμογή, για άλλη μια φορά ο χρόνος ήταν ένας ανασταλτικός παράγοντας για την επέκτασή της. Έτσι, η όλη προσπάθεια περιορίστηκε στη διαισθητική κατανόηση της δομής ενός δελτίου καιρού εκ μέρους των μικρών μαθητών/-τριών, με σχόλια για την παρουσία αναφοράς στο Αιγαίο Σελίδα 23 από 44

24 Πέλαγος σε όλα τα κείμενα αλλά και της φράσεων, ενδεικτικών της (ανέμου, θερμοκρασίας). μέτρησης 5η διδακτική ώρα Η επόμενη πρόταση του αρχικού σεναρίου, για τη δημιουργία συννεφόλεξου, υλοποιήθηκε με τη χρήση της διαδικτυακής εφαρμογής wordle αντί της προτεινόμενης (tagxedo). Η συγκεκριμένη αντικατάσταση έγινε ύστερα από την ενημέρωση ότι οι μαθητές/-τριες της τάξης είχαν την ευκαιρία να πειραματιστούν με την εφαρμογή wordle, στο πλαίσιο του μαθήματος της Πληροφορικής. Έτσι η αξιοποίησή της και στα πλαίσια εφαρμογής του σεναρίου έδωσε ένα λόγο και μια αφορμή για να επανέλθουν οι μικροί μαθητές/-τριες της τάξης σε μια δράση στην οποία είχαν ήδη εμπλακεί και φάνηκε ότι τους διασκέδαζε αρκετά. Στην ολομέλεια της τάξης έγινε επίδειξη της δυνατότητας συγχώνευσης των κελιών στον πίνακα του Φύλλου Εργασίας 2 και αντιγραφής όλων των καταγεγραμμένων λέξεων (εργασία που είχε αποθηκευτεί στο τέλος του προηγούμενου διδακτικού δίωρου στους φορητούς Η/Υ). Στη συνέχεια οι ομάδες μεταφέρθηκαν στην αίθουσα των Η/Υ, όπου δόθηκε χρόνος σε κάθε μέλος της να εργαστεί για τη δημιουργία ενός συννεφόλεξου ακολουθώντας τις οδηγίες που παρουσιάστηκαν στην τάξη. Επιπλέον, σε επίπεδο ομάδας έγινε επίδειξη από την εκπαιδευτικό της δυνατότητας χρήσης του εργαλείου αποκομμάτων, πληροφορία που αξιοποιήθηκε για Σελίδα 24 από 44

25 αντιγραφή και μεταφορά της τελευταίας δημιουργίας κάθε ομάδας σε ένα αρχείο κειμενογράφου. Επιστρέφοντας στην τάξη έγινε επίδειξη των δυνατοτήτων που προσφέρει η διαδικτυακή εφαρμογή tagxedo, για την οποία συμφωνήθηκε να εργαστούν σε επόμενη ώρα διδασκαλίας με την αρωγή της εκπαιδευτικού των ΤΠΕ. 6η & 7η διδακτική ώρα Η διαπίστωση του βαθμού εξοικείωσης των μαθητών/-τριών της τάξης με την έννοια, το περιεχόμενο αλλά κυρίως με τις περιστάσεις χρήσης ενός δελτίου καιρού επιχειρήθηκε στην ολομέλεια της τάξης, μέσα από τη συζήτηση γύρω από τις περιστάσεις κατά τις οποίες κρίνεται αναγκαία η πληροφόρηση που παρέχει ένα δελτίο καιρού. 6 6 Στον αρχικό σχεδιασμό του σεναρίου αναφέρονταν ότι θα μπορούσε να υπάρξει επέκταση της δραστηριότητας γύρω από το θέμα της άμεσης εξάρτησης κάποιων ανθρώπινων δραστηριοτήτων από τις καιρικές συνθήκες, με την παρουσίαση κειμένων που αφορούν στην προετοιμασία των ανθρώπων για την αντιμετώπιση πιθανών δυσκολιών εξαιτίας των καιρικών συνθηκών, όπως είναι τα κείμενα Σελίδα 25 από 44

26 Η συγκεκριμένη πραγμάτευση επιχειρήθηκε με την παρουσίαση ενός εννοιολογικού πίνακα (αρχείο παρουσίασης με τίτλο Xrisi_deltiou_kairou στο φάκελο των τεκμηρίων) και την παρακίνηση των μικρών μαθητών/-τριών για την προσφορά ιδεών στη συμπλήρωση των κενών πλαισίων. Οι σχετικές καταγραφές (που υπαγορεύτηκαν από τους/τις μαθητές/-τριες και καταγράφηκαν στον πίνακα από την εκπαιδευτικό: «πριν ξεκινήσουμε ένα ταξίδι, σε μια εκδρομή για να ξέρουμε τι ρούχα να βάλουμε, αν μπορούμε να παίξουμε έξω, αν μπορούμε να πάμε στη θάλασσα, αν ο ψαράς θα πιάσει ψάρια, όταν γίνεται μια εκδήλωση, όπως μια βάπτιση, σε εξωτερικό χώρο, αν ταξιδεύουμε με αεροπλάνο, να μη βρέχει και να μην πέφτουν κεραυνοί, πόσα μποφόρ θα έχει στη θάλασσα, για τον ναυτικό, για να ξέρει ο γεωργός αν θα μπορεί να σπείρει το χωράφι του ή αν πέσει χαλάζι») αξιοποιήθηκαν και για την εισαγωγή στην επόμενη δραστηριότητα, στην οποία οι μαθητές/-τριες της τάξης κλήθηκαν να θέσουν τα κριτήρια για την αναζήτηση ενός δελτίου καιρού σε μια συγκεκριμένη περιοχή της Ελλάδας, εργασία την οποία τα μέλη των ομάδων ανέλαβαν να αναθέσουν σε κάποια άλλη ομάδα. Για την ενεργοποίηση της φαντασίας των παιδιών παρουσιάστηκαν στην ολομέλεια της τάξης έξι εικόνες που παρέπεμπαν οδηγιών της Γενικής Γραμματείας Προστασίας του Πολίτη για την περίπτωση ύπαρξης επικίνδυνων καιρικών φαινομένων, χιονόπτωσης ή και καύσωνα. Όμως ούτε η χρονική διάρκεια της εφαρμογής ούτε το γενικότερο επίπεδο της τάξης επέτρεψε την οποιαδήποτε σκέψη για την αξιοποίηση αντίστοιχων κειμένων και την πρόκληση συζήτησης για τους λόγους που οδήγησαν στη σύνταξη τους. Σελίδα 26 από 44

27 σε διαφορετικά επαγγέλματα/ασχολίες (φορτηγατζή, ψαρά, ναυτικού, γεωργού, οδηγού σχολικού λεωφορείου και ιστιοπλόου). Επίσης οι μαθητές/-τριες κλήθηκαν να συνδυάσουν τις εικόνες αυτές με ποικίλες περιοχές της Ελλάδας, καταλήγοντας στη διατύπωση προτάσεων/σεναρίων για περιπτώσεις αξιοποίησης ενός δελτίου καιρού («τα παιδιά θα πάνε εκδρομή στη Θεσσαλονίκη, ο ψαράς στη Ρόδο θέλει να πάει για ψάρεμα, ο καπετάνιος θέλει να μάθει τι καιρό θα κάνει όταν το πλοίο του θα φτάσει στην Κέρκυρα, οι γεωργοί στη Μυτιλήνη θέλουν να οργώσουν τα χωράφια τους»). 7 Η επιλογή των περιοχών αυτών υπαγορεύτηκε από τη διαπίστωση ότι οι μαθητές/-τριες της τάξης, έχοντας μικρή εμπειρία χρήσης των Η/Υ και της περιήγησης στο διαδίκτυο, θα δυσκολεύονταν στον εντοπισμό συγκεκριμένων προβλέψεων στην προτεινόμενη ιστοσελίδα. Για αυτό και προτιμήθηκε η δημιουργία 6 Φύλλων Εργασίας (στο φάκελο των τεκμηρίων, Yliko_didaskalias, τα αντίστοιχα αρχεία κειμενογράφου O_kairos_kata_topous στο Φάκελο 3o_dioro), στα οποία δίνονταν τα δελτία καιρού σε αντίστοιχα έξι περιοχές της Ελλάδας (οι οποίες επιλέχθηκαν με γνώμονα τη διασπορά τους στο χάρτη της Ελλάδας) και την πρόβλεψη των καιρικών συνθηκών σε αυτές κατά την ημέρα της εφαρμογής. Από τις περιοχές αυτές επιλέχθηκαν τέσσερις (όσες και οι ομάδες της τάξης στο δίωρο της εφαρμογής), οι οποίες και εντοπίστηκαν στην ολομέλεια της τάξης με τη χρήση ενός αρχείου παρουσίασης. Στη συνέχεια δόθηκαν οδηγίες για την εργασία των ομάδων με τη χρήση των φορητών Η/Υ σε καθεμία από αυτές. Συγκεκριμένα, παρουσιάστηκε ένα αρχείο κειμενογράφου (ξεχωριστό για κάθε μια ομάδα ανάλογα με την περιοχή που της είχε ανατεθεί), στο οποίο παρέχονταν η πρόβλεψη του καιρού στη διάρκεια μιας συγκεκριμένης μέρας. Αυτές προέρχονταν από την ιστοσελίδα που προτείνεται στο αρχικό σενάριο και έτσι οι μαθητές/-τριες είχαν τη δυνατότητα αξιοποίησης των ίδιων πληροφοριών που εντοπίζονταν σε αυτή. Η διαφορά από τον αρχικό σχεδιασμό του σεναρίου ήταν ότι η χρήση του συγκεκριμένου αρχείου 7 Προτάθηκαν δύο ακόμη περιοχές, οι οποίοι όμως δεν αξιοποιήθηκαν (Καλαμάτα και Χανιά) Σελίδα 27 από 44

28 εξασφάλιζε την εξοικονόμηση χρόνου και την αποφυγή άσκοπων μετακινήσεων κατά την περιήγηση στην προτεινόμενη ιστοσελίδα. Βέβαια η αδυναμία σύνδεσης στο διαδίκτυο την ημέρα της εφαρμογής έδωσε ένα ακόμη πλεονέκτημα στη συγκεκριμένη επιλογή. Στη συνέχεια η προσοχή των μελών κάθε ομάδας επικεντρώθηκε στην αποκωδικοποίηση των συμβόλων που εντοπίζονταν σε κάθε πρόβλεψη και στη μεταφορά τους (αντιγραφή/επικόλληση) σε ένα αρχείο παρουσίασης κοντά στη γεωγραφική περιοχή για την οποία ανέλαβαν να δημιουργήσουν ένα δελτίο καιρού. Αρχικά τα μέλη των ομάδων κλήθηκαν να μεταγράψουν τις πληροφορίες που είχαν στη διάθεσή τους σε ένα σημειωματάριο και στη συνέχεια να ασχοληθούν με τη συμπλήρωση των εικονιδίων στο αρχείο παρουσίασης. Σελίδα 28 από 44

29 Κατά την καταγραφή τα μέλη των ομάδων παρακινήθηκαν να αναφερθούν σε στοιχεία που συνάντησαν στα δελτία καιρού προηγούμενων δραστηριοτήτων (αναφορά σε συγκεκριμένο χρόνο και τόπο, αναφορά μονάδων μέτρησης για την ένταση των ανέμων και τη θερμοκρασία καθώς και χαρακτηρισμού για τον καιρό). 8 Από την παρατήρηση της συνεργασίας των μαθητών/-τριών, αλλά και από τα κείμενα που δημιουργήθηκαν, διαπιστώνεται ότι υπήρξε ένας ικανοποιητικός βαθμός εξοικείωσης με τη σχετική ορολογία. Γεια σας κιριες και κυριοι Ο καιρός στη Μυτιλήνη στης 9.00 θα έχει ήλιο και 1 με 3 μποφόρ και 21 ο C, οι ανεμοι θα είναι βοριοι, οπότε όσοι είναι γιοργοι μπορουνε να σπίρουν να έχετε ένα όμορφο βράδυ 8 Πληροφορίες που εντόπισαν στη σχετική πρόβλεψη με τη μορφή συμβόλων, για την αποκωδικοποίηση των οποίων χρειάστηκε σε ελάχιστες περιπτώσεις να συμβουλευτούν το υπόμνημα ερμηνείας των συμβόλων που ήταν διαθέσιμο σε κάθε μια ομάδα. Επιπλέον υπήρξε πρόβλεψη παροχής στις ομάδες του 1ου Φύλλου Εργασίας με τα κείμενα του δελτίου καιρού, το οποίο όμως δεν αξιοποιήθηκε ιδιαίτερα. Σελίδα 29 από 44

30 Επέλεξαν τις αναγκαίες πληροφορίες (με τη μορφή εικονικών συμβόλων) που τους ήταν χρήσιμες για το δελτίο καιρού που ετοίμασαν και τις τοποθέτησαν -χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες- πάνω στον χάρτη της Ελλάδας. 9 Ο κερός στην Κέρκυρα στις 9.00 το βράδυ θα είναι αίθριος. Ο ουρανός θα είναι καθαρός. βορειοδυτικός άνεμος. 3 μποφορ και η θερμοκρασία θα φτάσει 22 βαθμούς C. Με τον τρόπο αυτό είχαν μια ακόμη ευκαιρία χρήσης βασικών εντολών σε ένα αρχείο παρουσίασης και μια αφορμή για εξάσκηση των δεξιοτήτων τους όσον αφορά στην αντιστοίχιση ανάμεσα στα σύμβολα και τις έννοιές τους, συνειδητοποιώντας ταυτόχρονα τη μεταξύ τους σύζευξη αλλά και το λειτουργικό ρόλο του Η/Υ σε αυτή. Ο καιρός στην Θεσσαλονίκη το μεσημέρι 3.00 η ώρα θα έχει ήλιο. Η άνεμη νότια δυτική 30 C 3 μποφόρ 9 Εικόνες του χάρτη μπορούν να βρεθούν στο διαδίκτυο με μια απλή αναζήτηση και την επιλογή «εικόνες», ενδεικτικά χρησιμοποιήθηκε ο: Χάρτης Ελλάδας Σελίδα 30 από 44

31 Ο καιρός στη Ρόδο το πρωί 9.00 η ώρα θα είναι καλός και ο ουρανός θα είναι καθαρός. Οι άνεμοι είναι ανατολική 2 μποφόρ. Μπορείς να δουλέψεις τώρα. Ο χρόνος που έμεινε αφιερώθηκε στην παρουσίαση των δελτίων καιρού στην ολομέλεια της τάξης και στις προτάσεις για πραγματοποίηση των δραστηριοτήτων που προγραμματίζονται στις συγκεκριμένες περιοχές, γεγονός που ενθουσίασε ιδιαίτερα τους/τις συμμετέχοντες/-ουσες, αφού ανέλαβαν τελικά τον ρόλο των επαγγελματιών που συναντούν καθημερινά στην τηλεόραση. 8η διδακτική ώρα Τα κείμενα των δελτίων καιρού που δημιουργήθηκαν από τις ομάδες παρουσιάστηκαν στην ολομέλεια της τάξης με τη βοήθεια του πίνακα και του ανακλαστικού προβολέα (έτσι όπως αυτά μεταγράφηκαν για τις ανάγκες περιγραφής της εφαρμογής) και τα μέλη των ομάδων κλήθηκαν να αξιοποιήσουν τη δυνατότητα του ορθογραφικού ελέγχου σε ένα αρχείο κειμενογράφου. Σελίδα 31 από 44

32 Στον αρχικό σχεδιασμό του σεναρίου προτείνονταν ότι το κείμενο του δελτίου καιρού για κάθε περιοχή θα μπορούσε να τοποθετηθεί ως σχόλιο στη διαφάνεια της κάθε ομάδας, κρίθηκε όμως ότι η συγκεκριμένη επιλογή δε θα διευκόλυνε την ανάγνωση του κειμένου (καθώς έχει διαπιστωθεί ότι οι συγκεκριμένοι μαθητές/τριες χρειάζονται εξάσκηση στην ανάγνωση κειμένων ενώ το γεγονός της ύπαρξης μικρής γραμματοσειράς θα δημιουργούσε επιπλέον δυσκολίες) και αντί για αυτήν επιλέχθηκε η ανάγνωση των κειμένων να γίνει μέσα από την ενασχόλησή τους με τον ορθογραφικό έλεγχο των όσων έχουν γράψει. Ακολούθησε η παρουσίαση των οδηγιών για την αντιγραφή/ επικόλληση των εικονιδίων (που ενέταξε κάθε ομάδα στην εργασία του προηγούμενου δίωρου) και η εφαρμογή τους για τη δημιουργία ενός αρχείου παρουσίασης κοινού για όλες τις ομάδες, στο οποίο θα περιέχονταν ως εικόνες όλες οι πληροφορίες που συνέλεξαν για τον καιρό τεσσάρων περιοχών της Ελλάδας. Η μέχρι τώρα εξοικείωσή τους με αντίστοιχες δραστηριότητες χρήσης και αξιοποίησης των συγκεκριμένων εντολών/ εργαλείων σε αρχεία κειμενογράφου και λογισμικού παρουσίασης έδωσε τη δυνατότητα σε όλες τις ομάδες να εργαστούν αποτελεσματικά και συντονισμένα μέσα σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα. Σελίδα 32 από 44

33 Στη συνέχεια διανεμήθηκαν στους/στις μαθητές/-τριες της τάξης τα ίδια κείμενα που δημιούργησαν στο πλαίσιο των ομάδων τους κατά την προηγούμενη δραστηριότητα και τους δόθηκε λίγος χρόνος να εξασκηθούν στην ανάγνωσή τους. Η προηγούμενη εμπειρία παρουσίασης του δελτίου καιρού τους είχε ήδη ενθουσιάσει, οπότε η προετοιμασία τους θεωρήθηκε αυτονόητη για τη συμμετοχή σε μια ακόμη παρόμοια εμπειρία. Αυτή τη φορά τα μέλη των ομάδων όρισαν τους ρόλους τους και τον τρόπο εργασίας τους χωρίς ιδιαίτερη καθοδήγηση, ενώ η ανταπόκριση τους στα παραπάνω ήταν ιδιαίτερα ικανοποιητική. Με αφορμή τη συγκεκριμένη παρουσίαση εξασκήθηκαν επίσης στον προσανατολισμό τους στον χάρτη της Ελλάδας, αλλά και στον εντοπισμό συγκεκριμένων περιοχών σε αυτόν. Η διάθεση για συμμετοχή όλων Σελίδα 33 από 44

34 στη διαδικασία ήταν ένα στοιχείο που επισημάνθηκε με έμφαση αφού ζήτησαν από την εκπαιδευτικό της επόμενης διδακτικής ώρας να τους δώσει λίγο από το χρόνο της για να ολοκληρώσουν όλες οι ομάδες την παρουσίασή τους ενώ έγινε αναφορά στο γεγονός ότι στην αρχή της εφαρμογής κάποιοι/-ες μαθητές/-τριες διατηρούσαν κάποιες επιφυλάξεις για το αν θα τα καταφέρουν και στη φάση αυτή όλοι και όλες ήταν υπερήφανοι/-ες που ανταποκρίθηκαν στις προκλήσεις του σεναρίου. Σελίδα 34 από 44

35 ΣΤ. ΦΥΛΛΟ/-Α ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΦΥΛΛΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Α Διαβάζουμε τα παρακάτω δελτία καιρού και εντοπίζουμε αυτό που μοιάζει με το κείμενο της εφημερίδας: ΦΥΛΛΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Β Ξεχωρίζουμε τις λέξεις στα παρακάτω δελτία καιρού και με επικόλληση τις τοποθετούμε στη στήλη που ταιριάζουν: Σελίδα 35 από 44

36 Σελίδα 36 από 44

37 Ζ. ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ Μια εναλλακτική εκδοχή του σεναρίου θα μπορούσε να συμπεριλάβει τη δυνατότητα αξιοποίησης των διαφορετικών τρόπων παρουσίασης του καιρού και την εξάσκηση των μαθητών/-τριών στην κατανόηση και την παραγωγή δελτίων καιρού που προσφέρονται μέσω της ακρόασης ή παρακολούθησης ενός σχετικού ένθετου μιας ειδησεογραφικής εκπομπής. Έτσι, θα μπορούσε η τελευταία δραστηριότητα του σεναρίου να επεκταθεί με τη συγκέντρωση όλων των καταγραφών για τον καιρό διαφόρων περιοχών της χώρας σε ένα αρχείο παρουσίασης, έτσι ώστε αυτό να αξιοποιηθεί για την παρουσίαση ενός «δελτίου καιρού στην τηλεόραση της τάξης». Η αναφορά στις διαφορετικές πληροφορίες του δελτίου καιρού θα μπορούσε να συνδυαστεί με την επιλογή του χρονισμού παρουσίασης, στοιχείο που θα προσομοιώσει τη συγκεκριμένη διαδικασία με την παρουσίαση ενός «πραγματικού» δελτίου καιρού από έναν τηλεοπτικό σταθμό. Στη φάση αυτή οι μαθητές/-τριες της τάξης θα μπορούσαν να εξασκήσουν την προφορική τους έκφραση, συνειδητοποιώντας ταυτόχρονα ότι σε μια παρουσίαση τέτοιου είδους, εκτός από τον προφορικό και γραπτό λόγο έχουν ιδιαίτερη αξία τα σύμβολα, η χρήση του χώρου, ακόμη και οι κινήσεις και χειρονομίες του παρουσιαστή. Ταυτόχρονα, θα μπορούσε να συζητηθεί η διαφοροποίηση ενός δελτίου καιρού, υπολογίζοντας ως μεταβλητές τη φυσική ή όχι παρουσία ενός παρουσιαστή, το φύλο του και τον τρόπο με τον οποίο αυτός/η απευθύνεται στο κοινό του κ.ά.. Η συγκεκριμένη οπτική μπορεί να προσφέρει ευκαιρίες με σεβασμό πάντα στις προσλαμβάνουσες των μικρών μαθητών/-τριών για εξάσκηση δεξιοτήτων κριτικού γραμματισμού παράλληλα με τη διεύρυνση των δεξιοτήτων τους όσον αφορά τον ψηφιακό γραμματισμό και τη γνωριμία τους με απλά λογισμικά. Παράλληλα, μια δυνητική επέκταση του σεναρίου θα μπορούσε να αφορά την παρουσίαση ενός δελτίου καιρού από τους/τις μαθητές/-τριες της τάξης με τη δημιουργία των δικών τους συμβόλων για την κωδικοποίηση των φυσικών Σελίδα 37 από 44

38 φαινομένων, μέσα από την αξιοποίηση των δυνατοτήτων ενός λογισμικού ζωγραφικής ή την αναζήτησή τους από μια βάση έτοιμων εικόνων (όπως είναι το Office.com) μαζί με την αντίστοιχη δημιουργία υπομνήματος για την εξήγησή τους. Εναλλακτικά, το σενάριο θα μπορούσε να επεκταθεί με στόχο τη διαθεματική προσέγγιση του θέματος του καιρού και την εξέτασή του από την πλευρά της Μελέτης Περιβάλλοντος (συσχέτιση των φυσικών φαινομένων με συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές της χώρας), των Εικαστικών (δημιουργία κολάζ με καιρικά φαινόμενα), τη Δραματική Τέχνη (παρουσίαση με παντομίμα διαφόρων καταστάσεων που έχουν σχέση με τον καιρό), ακόμη και με τις φυσικές επιστήμες και τα Μαθηματικά (καταγραφές και ταξινομήσεις των θερμοκρασιών διαφορετικών περιοχών). Η. ΚΡΙΤΙΚΗ Όπως έχει ήδη αναφερθεί στο κείμενο του αρχικού σεναρίου, τόσο οι προτάσεις του όσο και το συνοδευτικό υλικό του, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν ως παραδείγματα των ποικίλων προοπτικών που μπορεί να προσφέρει το συγκεκριμένο θέμα για την προαγωγή γνώσεων που αφορούν τον κόσμο, τη γλώσσα αλλά και τους νέους γραμματισμούς. Στο αρχικό κείμενο του σεναρίου έχει επίσης καταγραφεί ότι από τον/την εκπαιδευτικό της τάξης εφαρμογής θα εξαρτηθεί ο βαθμός διαφοροποίησης των διδακτικών του/της επιλογών από τις προτάσεις και το υλικό του σεναρίου ακόμη και από τις πηγές άντλησης των σχετικών πληροφοριών. Επίσης, στη διακριτική ευχέρεια του/της εκπαιδευτικού της τάξης εφαρμογής εναπόκειται και ο διαφορετικός βαθμός εμβάθυνσης των δραστηριοτήτων του σεναρίου, ακόμη και ο περιορισμός των απαιτήσεών του, σε περίπτωση που κρίνει, για παράδειγμα, ότι η ενασχόληση με έναν μεγάλο αριθμό συμβόλων μπορεί να δημιουργήσει επιπλέον δυσκολίες στους/στις μαθητές/-τριές του. Η χρήση απλών λογισμικών καθιστά δυνατή την όποια διαφοροποίηση από μέρους του/της Σελίδα 38 από 44

39 εκπαιδευτικού που θα επιλέξει την προσαρμογή του σεναρίου στις δικές του/της γνώσεις και δεξιότητες αλλά και στα ενδιαφέροντα, το δυναμικό και τις ανάγκες της δικής του/της τάξης. Κατά την εφαρμογή του σεναρίου, επιλέχθηκε να ακολουθηθεί ο αρχικός σχεδιασμός του, με σκοπό τη διερεύνηση του βαθμού της αποτελεσματικότητας και λειτουργικότητάς των προτάσεών του. Παρόλα αυτά, χρειάστηκε να γίνουν κάποιες προσαρμογές τόσο στις προτάσεις του σεναρίου όσο και στο διαθέσιμο υλικό για την εναρμόνισή τους στο δυναμικό της τάξης εφαρμογής. Η γενικότερη αποτίμηση της εφαρμογής συνηγορεί στη διαπίστωση της υλοποίησης των στόχων που τέθηκαν σε ικανοποιητικό βαθμό ενώ το ενδιαφέρον των μαθητών/-τριών διατηρήθηκε αμείωτο και μάλιστα καθώς προχωρούσε η εναλλαγή των δραστηριοτήτων η εμπλοκή τους γίνονταν περισσότερο ενεργή αποκτώντας μεγαλύτερη διάθεση για συμμετοχή. Ένα ακόμη θέμα που θα πρέπει να σχολιαστεί, αφορά τον διαθέσιμο χρόνο που έχει υπολογιστεί κατά τον αρχικό σχεδιασμό του σεναρίου. Όπως φάνηκε, ο ορισμός του χρόνου εφαρμογής μόνο ως ενδεικτικός μπορεί να χαρακτηριστεί για την υλοποίηση όλων όσων προτείνονται στο σενάριο, αφού ο αρχικός υπολογισμός (4-6 διδακτικές ώρες) ξεπεράστηκε στις συνθήκες της συγκεκριμένης σχολικής τάξης και μάλιστα χωρίς να αξιοποιηθούν προτάσεις επέκτασης του σεναρίου. Θ. BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Γαβριηλίδου, Ζ., Μ. Σφυρόερα & Λ. Μπεζέ Γλώσσα Β Δημοτικού: Ταξίδι στον κόσμο της Γλώσσας (βιβλίο μαθητή, τεύχος γ και τετράδιο εργασιών, τεύχος β ). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Μητσικοπούλου, Β Λόγος-Κείμενο, Γένη και Είδη Λόγου (Περιγραφή). Διατίθεται στον διαδικτυακό τόπο: Σελίδα 39 από 44

40 Ι.Ε.Π Πρόγραμμα σπουδών για τη διδασκαλία της νεοελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας στο δημοτικό σχολείο. Διατίθεται στον διαδικτυακό τόπο: Kalantzis, Β. & Μ. Cope Πολυγραμματισμοί. Στο Εγκυκλοπαιδικός οδηγός για τη γλώσσα, επιμ. Α.-Φ.Χριστίδης & Μ. Θεοδωροπούλου, Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Κουτσογιάννης, Δ Εφηβικές πρακτικές ψηφιακού γραμματισμού και ταυτότητες. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Σέμογλου, Ο Γλώσσα της εικόνας και Εκπαίδευση. Στο Εγκυκλοπαιδικός οδηγός για τη γλώσσα, επιμ. Α.-Φ. Χριστίδης & Μ. Θεοδωροπούλου, Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Σφυρόερα, Μ Η επεξεργασία της εικόνας στη σχολική τάξη. Στο Διδακτική μεθοδολογία, Κλειδιά και αντικλείδια, Εκπαίδευση μουσουλμανοπαίδων, ΥΠΕΠΘ. Αθήνα. Διαθέσιμο: [ ]. ΥΠΕΠΘ/Π.Ι Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών και Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών Δημοτικού-Γυμνασίου. ΔΕΠΠΣ της Ελληνικής Γλώσσας για το Δημοτικό Σχολείο. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: (13/04/2013). ΥΠΕΠΘ/Π.Ι. 2003β. Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών και Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών Νηπιαγωγείου. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: (13/07/2013). Χατζησαββίδης, Σ. & Α. Φίλιου Η πολυτροπικότητα στον ημερήσιο ελληνικό τύπο: Συγκριτική διερεύνηση του βαθμού και των χαρακτηριστικών της. Σελίδα 40 από 44

41 Στο Selected papers of the 10th ICG, (Komotini/Greece: Democritus University of Thrace), επιμ. Z. Gavriilidou, A. Efthymiou, E. Thomadaki & P. Kambakis-Vougiouklis, Διαθέσιμο στο διαδίκτυο: (17/07/2013). Χατζησαββίδης, Σ Η πολυτροπικότητα στη σύγχρονη εγγράμματη κοινωνία ως προϊόν μεταφοράς του βιώματος: προς μια νέα μορφή λόγου. Στο Βίωμα, μεταφορά και πολυτροπικότητα: εφαρμογές στην κοινωνία, την εκπαίδευση, τη μάθηση και τη γνώση, επιμ. Μ. Πουρκός & Ε. Κατσαρού, Θεσσαλονίκη: Νησίδες. Διαθέσιμο στο διαδίκτυο: (17/07/2013). Χοντολίδου, Ε Εισαγωγή στην έννοια της πολυτροπικότητας. Στο Γλωσσικός Υπολογιστής, Περιοδική Έκδοση του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας για τη Γλώσσας και τη Γλωσσική Αγωγή, τόμος 1, τεύχος 1, Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Σελίδα 41 από 44

42 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΕΙΜΕΝΟ ΔΕΛΤΙΟΥ ΚΑΙΡΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ» Ο καιρός θα είναι γενικά αίθριος. Τις μεσημβρινές και απογευματινές ώρες θα αναπτυχθούν τοπικές νεφώσεις στα ηπειρωτικά και θα εκδηλωθούν καταιγίδες κυρίως στα κεντρικά και βόρεια. Οι άνεμοι θα πνέουν βορειοδυτικοί 3 με 4 και στο Αιγαίο τοπικά 6 Μποφόρ. ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΕΠΕΞΗΓΗΣΗΣ ΣΥΜΒΟΛΩΝ Το υπόμνημα υπάρχει στο συνοδευτικό υλικό ως αρχείο κειμενογράφου Σελίδα 42 από 44

43 (Πηγή: Άνεμος - Διεύθυνση Άνεμος Ένταση Ουρανός και καιρικά φαινόμενα Σελίδα 43 από 44

44 Άνεμος - Ένταση σε θαλάσσιες περιοχές Σελίδα 44 από 44