Τ.Ε.Ι. ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΩΝ ΓΕΩΠΟΝΩΝ ΓΕΩΡΓΙΚΑ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ

Transcript

1 Τ.Ε.Ι. ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΩΝ ΓΕΩΠΟΝΩΝ ΓΕΩΡΓΙΚΑ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ (Σημειώσεις Εργαστηρίου) Β Μέρος Άρτα,

2 2

3 Εργαστήριο 9 ο ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ Με την κατεργασία του εδάφους κατά κύριο λόγο επιδιώκουμε: - τη δημιουργία κατάλληλης σποροκλίνης - τον έλεγχο των ζιζανίων - την κάλυψη των φυτικών υπολειμμάτων της προηγούμενης καλλιέργειας - την ενσωμάτωση της χλωρής λίπανσης, των λιπασμάτων ή της κοπριάς - την κατάλληλη διαμόρφωση του εδάφους προκειμένου να διευκολυνθούν οι επόμενες καλλιεργητικές εργασίες - τον περιορισμό της διάβρωσης του εδάφους με την εφαρμογή ειδικών τεχνικών κατεργασίας όπως π.χ. όργωμα κατά ισοϋψείς καμπύλες. Τα μηχανήματα κατεργασίας του εδάφους μπορούν να ισοπεδώνουν, να σχίζουν, να ανασηκώνουν, να αναστρέφουν και να θρυμματίζουν το έδαφος ή να το αναμοχλεύουν, είτε ακόμη να το συμπιέζουν επιφανειακά. Διακρίνονται στις εξής κατηγορίες: 1. στα άροτρα 2. στους καλλιεργητές 3. στις σβάρνες 4. στους κυλίνδρους 5. στους ισοπεδωτές Τα άροτρα Τα άροτρα χρησιμοποιούνται για την κύρια κατεργασία του εδάφους και διακρίνονται: - Ανάλογα με το μηχανισμό οργώματος, σε υνάροτρα και δισκάροτρα - Ανάλογα με τον τρόπο σύνδεσης με τον ελκυστήρα, σε φερόμενα, ημιφερόμενα και ελκόμενα - Ανάλογα με την εργασία που κάνουν, σε φθινοπωρινά και ανοιξιάτικα -Ανάλογα με τον αριθμό των υνιών, σε μονόυνα, δίυνα, τρίυνα κ.α. Μια ξεχωριστή κατηγορία είναι τα ευρέως διαδεδομένα σήμερα περιστροφικά άροτρα ή φρέζες Υπάρχουν επίσης ειδικά άροτρα για εξειδικευμένες εργασίες όπως οι αυλακωτήρες, τα υπεδάφεια άροτρα ή τα αναστρεφόμενα άροτρα. 3

4 Υνάροτρα Το υνάροτρο στην τυπική του μορφή αποτελείται από: Το υνί Τον αναστρεπτήρα Την ευθυντηρία ή στρώση Την τριγωνική βάση Το σταβάρι Σχήμα 9.1. Tα κύρια εξαρτήματα του υναρότρου. Α πρόσθια όψη, Β οπίσθια όψη 1. υνί, 2. αναστρεπτήρας, 3. σταβάρι, 4. βάση, 5. στρώση. Στο σταβάρι στερεώνεται η τριγωνική βάση και πάνω σ αυτή τα άλλα εξαρτήματα. Σε ένα δίυνο ή γενικότερα πολύυνο άροτρο το σταβάρι του κάθε επιμέρους σώματος, συνδέεται σ ένα στιβαρό μεταλλικό πλαίσιο. Το πλαίσιο έχει στο μπροστινό τμήμα του τα (ή το) σημεία πρόσδεσης με τον ελκυστήρα Το υνί έχει σχήμα συνήθως τραπεζίου, κόβει το έδαφος σε λωρίδες και το ανασηκώνει μερικώς. Ο αναστρεπτήρας με καμπύλη μορφή το ανασηκώνει περισσότερο, το θρυμματίζει και το αναστρέφει. Πολλές φορές προστίθεται στο πίσω μέρος του αναστρεπτήρα μια μεταλλική λάμα, η προέκταση του αναστρεπτήρα, η οποία βοηθά στην καλύτερη αναστροφή του εδάφους. Σχήμα 9.2. Αναστροφή και θρυμματισμός του εδάφους από τον αναστρεπτήρα. 4

5 Η στρώση είναι μια ισχυρή λάμα στερεωμένη στην βάση έτσι ώστε να εφάπτεται, κατά την εργασία, με το έδαφος που δεν έχει οργωθεί. Σκοπός της είναι η διατήρηση της ευστάθειας του αρότρου, αντισταθμίζοντας τις πλευρικές και κατακόρυφες δυνάμεις που δέχεται το άροτρο από το έδαφος που κόβεται και αναστρέφεται. Ως βοηθητικά εξαρτήματα του αρότρου μπορεί να τοποθετούνται α) ο δίσκος ή μαχαίρι, β) το προυνί, γ) ο βοηθητικός τροχός. Ο δίσκος κόβει το φυτικά υπολείμματα, χαράζει το έδαφος και τοποθετείται μπροστά από το υνί, όπως και το προυνί που κόβει και αναστρέφει μια μικρή ζώνη εδάφους μπροστά από κάθε υνί. Ο βοηθητικός τροχός χρησιμεύει είτε στην εξουδετέρωση των πλάγιων δυνάμεων που αναπτύσσονται κατά το όργωμα, είτε στον έλεγχο του βάθους οργώματος. Το πλάτος κοπής του κάθε υνιού υπολογίζεται αν από το πίσω άκρο του υνιού φέρουμε παράλληλο προς τη στρώση και από τη μύτη του υνιού κάθετη στην παράλληλο. Το μήκος της καθέτου δίνει το πλάτος κοπής του κάθε υνιού. Για να υπολογίσουμε το πλάτος εργασίας όλου του αρότρου, αντίστοιχα, φέρνουμε παράλληλο από το τελευταίο υνί προς τη στρώση. Από το άκρο του πρώτου υνιού φέρνουμε κάθετο προς την παράλληλο. Ομοίως το μήκος της καθέτου αυτής δίνει το ολικό πλάτος εργασίας του αρότρου. Το βάθος του οργώματος ελέγχεται είτε - όπως αναφέρθηκε- από βοηθητικό τροχό (αν υπάρχει) που βρίσκεται στο πλευρό του αρότρου και πατά στο χέρσο, είτε από την υδραυλική ανάρτηση του ελκυστήρα. Σχήμα 9.3. Φερόμενο δίυνο άροτρο με τροχό και δίσκους. 5

6 Κατά την εργασία το άροτρο θα πρέπει να κινείται οριζοντιωμένο. Σε ένα φερόμενο άροτρο, η μπρος - πίσω οριζοντίωση επιτυγχάνεται με αυξομείωση του μήκους του άνω δεσμού και η δεξιά - αριστερά με αυξομείωση του μήκους των ράβδων ανύψωσης. Ένας χειρομοχλός στο μπροστινό και πάνω μέρος του αρότρου μπορεί να μεταβάλλει τη θέση του αρότρου σε σχέση με τον ελκυστήρα στο οριζόντιο επίπεδο (δεξιά αριστερά). Σκοπός της ρύθμισης αυτής, η εξουδετέρωση των (διαφορετικών) πλευρικών δυνάμεων που ασκούνται στις (ποικίλες) εδαφικές συνθήκες και εκδηλώνονται ως τάση στρέψεως του ελκυστήρα κατά το όργωμα. Ειδικά άροτρα Αναστρεφόμενα (ή περιστρεφόμενα) άροτρα Το πλαίσιο του αναστρεφόμενου αρότρου φέρει εκτός της σειράς των υνιών του κοινού αρότρου, άλλη μια σειρά υνιών τοποθετημένων συμμετρικά, με επίπεδο συμμετρίας το επίπεδο που ορίζει το πλαίσιο. Δηλαδή όλα τα υνιά «βλέπουν» στην ίδια κατεύθυνση και η μία σειρά βρίσκεται πάνω στην άλλη. Με το άροτρο αυτό, διευκολύνεται η εργασία και εξοικονομείται ο χρόνος που απαιτείται με το κοινό άροτρο για τις νεκρές διαδρομές που χρειάζονται έτσι ώστε να μην δημιουργούνται αναχώματα ή αυλακιές. Όταν ο ελκυστήρας φτάσει στην άκρη του χωραφιού μπορεί να συνεχίσει το όργωμα με αντίθετη κατεύθυνση περιστρέφοντας το άροτρο (υδραυλικά) κατά 180, έτσι ώστε το έδαφος αναστρέφεται πάντα προς την ίδια κατεύθυνση. Σχήμα 9.4. Φερόμενο, αναστρεφόμενο, τετράυνο άροτρο. 6

7 Αυλακωτήρες Πρόκειται για ένα διπλό άροτρο. Έχει δηλαδή δύο υνιά και δύο αναστρεπτήρες ενωμένους στη στρώση. Με τη χρήση του σχηματίζεται αυλάκι σχήματος V. Χρησιμοποιείται κυρίως σε ανοιξιάτικες καλλιέργειες όταν επικρατούν ξηρότερες συνθήκες, έτσι ώστε με σπορά στο βάθος της αυλακιάς ο σπόρος να έχει στη διάθεσή του περισσότερη υγρασία. Σχήμα 9.5. Αυλακωτήρας Υπεδάφεια άροτρα Πρόκειται για άροτρα χωρίς αναστρεπτήρα. Τα ελαφρού τύπου αποτελούνται από ισχυρά ελάσματα με δόντια στην άκρη που σχίζουν το έδαφος. Τα στιβαρότερης κατασκευής αποτελούνται από ένα ή περισσότερα άκαμπτα σώματα με ισχυρό νύχι στην άκρη. Μπορούν να εργάζονται σε βάθος μεγαλύτερο των 40 cm και χρησιμοποιούνται περιοδικά, συνήθως για να σπάζουν το αδιαπέραστο στρώμα του εδάφους που δημιουργείται κάτω από το σύνηθες βάθος κατεργασίας, με σκοπό τη βελτίωση της στράγγισης και της ανάπτυξης του ριζικού συστήματος των φυτών Δισκάροτρα Τα δισκάροτρα χρησιμοποιούνται όπως και τα υνάροτρα ως κύρια μηχανήματα κατεργασίας του εδάφους. Ένας κυλιόμενος κοίλος δίσκος αντικαθιστά το υνί και τον αναστρεπτήρα. Ο δίσκος τοποθετείται υπό γωνία ως προς την κατακόρυφο και σε γωνία 42 ως 45 ως προς τη διεύθυνση κίνησης. Ο αριθμός των δίσκων κυμαίνεται από 1 ως 7. Το δισκάροτρο έχει αντίστοιχους του υναρότρου μηχανισμούς ρύθμισης του βάθους 7

8 κατεργασίας, εξουδετέρωσης της πλάγιας δύναμης, οριζοντίωσης μπρος - πίσω και δεξιά - αριστερά. Τα δισκάροτρα πλεονεκτούν των υναρότρων: - σε εδάφη με πολλά φυτικά υπολείμματα γιατί οι δίσκοι τα τεμαχίζουν - σε εδάφη με χονδρές ρίζες και πέτρες γιατί οι δίσκοι δεν σκαλώνουν όπως τα υνιά - σε εδάφη βαριά υγρά αργιλώδη γιατί οι δίσκοι δεν κολλούν και καθαρίζονται από τις ξύστρες - σε εδάφη χαλικώδη όπου τα υνιά φθείρονται γρηγορότερα. Τα δισκάροτρα δεν αναστρέφουν το έδαφος όπως τα υνάροτρα, ενώ αφήνουν πιο τραχιά την επιφάνεια του εδάφους Σχήμα 9.7. Φερόμενο δισκάροτρο με δύο δίσκους Πολύδισκα Τα πολύδισκα μοιάζουν αρκετά με τα δισκάροτρα διαφέρουν όμως στο ότι οι δίσκοι είναι τοποθετημένοι σε κοινό άξονα, χωρίς κλίση ως προς την κατακόρυφο και περιστρέφονται ταυτόχρονα όλοι μαζί. Εργάζονται σε μικρότερο βάθος από τα δισκάροτρα και χρησιμοποιούνται με επιτυχία στην καλλιέργεια των χειμερινών σιτηρών. 8

9 Περιστροφικά άροτρα (φρέζες) Οι φρέζες χρησιμοποιούνται για την προετοιμασία του εδάφους για σπορά, για την καταστροφή των ζιζανίων, για ενσωμάτωση της λίπανσης κ.α. Οι φρέζες διαφέρουν σημαντικά στην κατασκευή και λειτουργία τους από τα άλλα άροτρα. Μια σειρά από λεπίδες, τοποθετημένες ελικοειδώς σε έναν περιστρεφόμενο άξονα, το στροφείο, κόβουν και χαλαρώνουν το έδαφος, τεμαχίζουν και αναμιγνύουν τα φυτικά υπολείμματα με το έδαφος, ή ενσωματώνουν τα λιπάσματα, με ένα μόνο πέρασμα πάνω από το χωράφι. Σχήμα 9.8. Φρέζα Το στροφείο περιστρέφεται παίρνοντας κίνηση από το Ρ.Τ.Ο. του ελκυστήρα. Η κίνηση μεταδίδεται στο στροφείο από τη μια ή και τις δύο πλευρές ή στο κέντρο του στροφείου, ανάλογα με την κατασκευή της φρέζας. Από το Ρ.Τ.Ο. η κίνηση μεταδίδεται είτε αρχικά σε ένα κιβώτιο γραναζιών και στη συνέχεια στο στροφείο είτε κατ' ευθείαν στο στροφείο. Το πλάτος κατεργασίας εξαρτάται από το μήκος του στροφείου και κυμαίνεται από μερικές δεκάδες εκατοστά για τις μικρές κηπευτικές φρέζες, έως μερικά μέτρα για καλλιέργειες μεγάλων εκτάσεων. Το σύνηθες πλάτος εργασίας για τις φερόμενες φρέζες κυμαίνεται μεταξύ 90 και 120cm. Το βάθος κατεργασίας μπορεί να ρυθμίζεται από πέδιλα που βρίσκονται εκατέρωθεν της φρέζας. Ο ψιλοτεμαχισμός του εδάφους εξαρτάται, εκτός από τη φυσική του κατάσταση, από την 9

10 ταχύτητα κίνησης του ελκυστήρα, από την ταχύτητα περιστροφής του στροφείου και από τη θέση του προφυλακτήρα (πόρτα) στο πίσω μέρος της φρέζας. Τα ξερά αμμώδη εδάφη, η μικρή ταχύτητα κίνησης του ελκυστήρα, με υψηλή ταχύτητα περιστροφής του στροφείου και την πόρτα κατεβασμένη οδηγούν στον υπερβολικό θρυμματισμό του εδάφους καταστρέφοντας τη δομή του. 10

11 Εργαστήριο 10 ο ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΕΣ ΣΒΑΡΝΕΣ ΔΙΣΚΟΣΒΑΡΝΕΣ ΚΥΛΙΝΔΡΟΙ Καλλιεργητές Οι καλλιεργητές χρησιμοποιούνται για την αναμόχλευση και το θρυμματισμό του εδάφους με μερική ή καθόλου αναστροφή του. Στην τυπική τους μορφή αποτελούνται από ένα πλαίσιο πάνω στο οποίο είναι τοποθετημένα σε σειρές, μεταλλικά καμπυλωτά ελάσματα που στο άκρο τους έχουν υνιά σε σχήμα σκαλιστηριού. Το πλάτος εργασίας εξαρτάται από το πλάτος του πλαισίου και το βάθος δεν ξεπερνά τα 40cm. Σχήμα Καλλιεργητής Σβάρνες Οι σβάρνες χρησιμοποιούνται γενικά για επιφανειακή κατεργασία του εδάφους πριν ή κατά τη σπορά. Θρυμματίζουν το έδαφος, για να έλθει σε άμεση επαφή με το σπόρο, το ισοπεδώνουν και καθώς κλείνουν οι μεγάλοι πόροι του, εξοικονομείται υγρασία απαραίτητη για το φύτρωμα του σπόρου.. Επίσης καταστρέφονται τα ζιζάνια που έχουν φυτρώσει μετά το όργωμα. Διακρίνονται, ανάλογα με το είδος των σκαπτικών εξαρτημάτων, σε δισκοσβάρνες και σε οδοντωτές σβάρνες. 11

12 Δισκοσβάρνες Οι ελαφρύτερες δισκοσβάρνες χρησιμοποιούνται για να προετοιμάζουν το οργωμένο χωράφι που θα σπαρεί, ενώ η βαρύτερες χρησιμοποιούνται και ως άροτρα για να οργώσουν το ακαλλιέργητο έδαφος, να κόβουν χονδρά υπολείμματα των προηγούμενων καλλιεργειών (π.χ. του καλαμποκιού). Έτσι αυτά θα ενσωματωθούν ευκολότερα με το όργωμα και δεν θα εμποδίζουν τη σπορά και τις άλλες καλλιεργητικές εργασίες που θα ακολουθήσουν. Οι δισκοσβάρνες μπορούν να χρησιμοποιηθούν σχεδόν για όλα τα είδη των εδαφών ακόμη και σε βαριά υγρά εδάφη ή σε εδάφη με πέτρες, όπου άλλα εργαλεία είναι αδύνατο να εργασθούν. Η δισκοσβάρνα αποτελείται από ένα πλαίσιο στο οποίο στηρίζονται άξονες που φέρουν τους δίσκους. Οι δίσκοι ενός άξονα είναι κατακόρυφα τοποθετημένοι και έτσι ώστε να περιστρέφονται ταυτόχρονα και όχι ξεχωριστά όπως συμβαίνει στα δισκάροτρα Ανάλογα με την τοποθέτηση των αξόνων και των δίσκων, διακρίνονται σε: - δισκοσβάρνες απλής ενέργειας, με δύο άξονες σε ορισμένη γωνία μεταξύ τους, και δίσκους αντίθετα τοποθετημένους. - διπλής ενέργειας με δύο ζεύγη αξόνων και δίσκους αντίθετα τοποθετημένους σε κάθε άξονα - πλάγιας έλξης με δύο άξονες τοποθετημένους ο ένας πίσω από τον άλλο και δίσκους του ενός άξονα τοποθετημένους αντίθετα του άλλου. Σχήμα Δισκοσβάρνα: α) απλής ενέργειας, β) διπλής ενέργειας, γ) πλάγιας έλξης 12

13 Σχήμα Δισκοσβάρνα Οδοντωτές σβάρνες Οι οδοντωτές σβάρνες αποτελούνται από ένα πλαίσιο πάνω στο οποίο στερεώνονται σειρές από μεταλλικά δόντια με σκοπό την επιφανειακή αναμόχλευση του εδάφους. Παραλλαγή της οδοντωτής σβάρνας είναι η αλυσωτή και η ελατηριωτή σβάρνα όπου το πλαίσιο στην πρώτη αποτελείται από πολλούς κρίκους ενώ στη δεύτερη τα δόντια είναι καμπυλωτά και εύκαμπτα. Σχήμα Οδοντωτή σβάρνα με σταθερά δόντια Κύλινδροι Οι κύλινδροι είναι εργαλεία που συμπιέζουν και θρυμματίζουν το έδαφος επιφανειακά. Χρησιμοποιούνται για τη σπορά τριφυλλιών, μηδικής ή άλλων λειμώνιων φυτών και χλοοτάπητων. Επίσης χρησιμοποιούνται νωρίς την άνοιξη, σε εγκαταστημένες καλλιέργειες χειμερινών σιτηρών, λειμώνων ή χλοοτάπητων όπου ο παγετός ανασηκώνει την επιφάνεια του 13

14 εδάφους, έτσι ώστε να φέρουμε σε επαφή τις ρίζες με το έδαφος. Αποτελούνται από ένα πλαίσιο πάνω στο οποίο είναι στερεωμένοι ένας ή περισσότεροι άξονες που φέρουν κυλινδρικά σώματα με βάρος ανάλογο της χρήσης που προορίζονται Ανάλογα με τη μορφή της επιφάνειας των κυλίνδρων διακρίνονται σε λείους αυλακωτούς και οδοντωτούς. Σχήμα Αυλακωτοί κύλινδροι που χρησιμοποιούνται για τη συμπίεση της επιφάνειας του εδάφους. Ισοπεδωτές Η εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων καλλιέργειας απαιτεί έδαφος επίπεδο. Η οριζοντίωση του εδάφους επιτυγχάνεται είτε με επιφανειακό ξύσιμο των υψηλότερων σημείων και μεταφορά του χώματος στα χαμηλότερα σημεία, είτε με εκσκαφή και μεταφορά χώματος σε μικρότερη ή μεγαλύτερη απόσταση. Σχήμα Φερόμενος ισοπεδωτής. Στην πρώτη περίπτωση μπορεί να χρησιμοποιηθούν ελαφρά εργαλεία που ονομάζονται ισοπεδωτές, ενώ στη δεύτερη απαιτούνται βαρύτερα χωματουργικά μηχανήματα. 14

15 Εργαστήριο 11ο ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ ΣΠΟΡΑΣ ΚΑΙ ΦΥΤΕΥΣΗΣ Οι σπαρτικές μηχανές τοποθετούν τους σπόρους εντός του εδάφους (ή στην επιφάνεια του) σε ποσότητες και αποστάσεις που μπορούν να ρυθμίζονται. Μπορούν επίσης ταυτόχρονα με τη σπορά, να διανέμουν λιπάσματα και φυτοφάρμακα σε επιθυμητές ποσότητες και συγκεκριμένες θέσεις. Οι σπαρτικές μπορούν να σπέρνουν στα πεταχτά, κατά όρχους, είτε γραμμικά όπου οι σπόροι τοποθετούνται σε τυχαίες ή συγκεκριμένες αποστάσεις επί της γραμμής. Ανάλογα με το είδος των φυτών ή την εργασία που εκτελούν τα μηχανήματα που σπέρνουν ή μεταφυτεύουν φυτάρια διακρίνονται σε: 1. Σπαρτικές χειμωνιάτικων σιτηρών 2. Σπαρτικές ανοιξιάτικων καλλιεργειών. 3. Σπαρτικές μηχανές πατάτας 4. Φυτευτικές μηχανές 5. Λιπασματοδιανομείς Οι σπαρτικές είναι φερόμενα (αναρτώμενα) ή ελκόμενα μηχανήματα και στην γενική τους μορφή αποτελούνται από ένα πλαίσιο πάνω στο οποίο στηρίζεται: - το δοχείο του σπόρου - το δοχείο του λιπάσματος - το δοχείο των φυτοφαρμάκων - οι δοσομετρικοί μηχανισμοί σπόρου, λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων - το σύστημα μετάδοσης της κίνησης στους δοσομετρικούς μηχανισμούς - οι αγωγοί μεταφοράς των σπόρων, λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων στο έδαφος - το σύστημα διάνοιξης αυλακιών - ο μηχανισμός κάλυψης του σπόρου και συμπίεσης του εδάφους γύρω από αυτόν Τα δοχεία του σπόρου, του λιπάσματος και των φυτοφαρμάκων είναι μεταλλικά ή πλαστικά. Στον πυθμένα τους είναι προσαρμοσμένος ο δοσομετρικός μηχανισμός. Σε ορισμένες μηχανές (κυρίως σε παλαιότερους τύπους) απουσιάζει το δοχείο του σπόρου και 15

16 του λιπάσματος με τους αντίστοιχους μηχανισμούς. Ο δοσομετρικός μηχανισμός του σπόρου ή διασπαρτικό σύστημα ελέγχει την ποσότητα του σπόρου που θα πέσει στο έδαφος με περισσότερη ή λιγότερη ακρίβεια. Ο μηχανισμός αυτός μπορεί να αποτελείται από αυλακωτούς κυλίνδρους, ρυθμιζόμενες οπές στον πυθμένα του κιβωτίου, δίσκους με οπές ή εγκοπές, ταινίες με οπές κ.α. που καθώς περιστρέφονται παραλαμβάνουν και μεταφέρουν τους σπόρους έξω από το δοχείο. Τα δοχεία του λιπάσματος και των φυτοφαρμάκων φέρουν δοσιμετρικό μηχανισμό απλούστερης κατασκευής (συνήθως τύπου κοχλία). Το διασπαρτικό και οι δοσομετρικοί μηχανισμοί των φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων παίρνουν κίνηση από τους τροχούς στήριξης του μηχανήματος. Κατά την εργασία του στο χωράφι, οι τροχοί εφάπτονται στο έδαφος και καθώς σύρονται από τον ελκυστήρα, αναγκάζονται σε περιστροφή, δίνοντας έτσι κίνηση και στους δοσομετρικούς μηχανισμούς. Η κίνηση μεταδίδεται με καδένες, άξονες και αρθρωτούς συνδέσμους. Ένας συνδυασμός γραναζιών (συνήθως σε κιβώτιο) παρεμβάλλεται για την τελική ρύθμιση της ταχύτητας περιστροφής του διασπαρτικού μηχανισμού. Η λειτουργία του μηχανήματος διακόπτεται στην άκρη του χωραφιού ή κατά τη μεταφορά του από ένα τόπο σε άλλο, καθώς αυτό ανυψώνεται και οι τροχοί χάνουν την πρόσφυσή τους με το έδαφος. Σε ειδικές περιπτώσεις, όπως λόγου χάρη στους λιπασματοδιανομείς, για την κίνηση των δοσιμετρικών μηχανισμών χρησιμοποιείται ο δυναμοδότης του ελκυστήρα. Οι αγωγοί μεταφοράς των σπόρων, των λιπασμάτων και των φυτοφαρμάκων στο έδαφος είναι συνήθως ελαστικοί σωλήνες που ξεκινάνε από τον πυθμένα των δοχείων και καταλήγουν στο σύστημα διάνοιξης των αυλακιών Το σύστημα διάνοιξης των αυλακιών αποτελείται από δίσκους, υνιά ή αυλακωτήρες διαφόρων σχημάτων που ανοίγουν αυλάκια σε ρυθμιζόμενο βάθος. Η κάλυψη του σπόρου γίνεται με απλό τρόπο. Συνήθως τοποθετούνται ελάσματα, κρίκοι ή αλυσίδες που σύρονται πίσω από τα ανοιγμένα αυλάκια ώστε να εξασφαλίζεται η επαρκή κάλυψη του σπόρου. Η συμπίεση του εδάφους γύρω από το σπόρο, απαραίτητη για καλύτερο φύτρωμα, επιτυγχάνεται με τροχούς ή κατάλληλα διαμορφωμένους δίσκους που σύρονται και αυτοί στο πίσω μέρος του μηχανήματος. Σε πολλές μηχανές το δοχείο του σπόρου με το αντίστοιχο διασπαρτικό, το μηχανισμό διάνοιξης του αυλακιού και κάλυψης του σπόρου αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο που ονομάζεται σπαρτικό στοιχείο. Αυτό μπορεί να μετατοπίζεται πάνω στο πλαίσιο, δίνοντας έτσι 16

17 τη δυνατότητα για σπορά σε διαφορετικές αποστάσεις μεταξύ των γραμμών. Οι περισσότερες σπαρτικέ είναι επίσης εφοδιασμένες με γραμμοχαράκτη είτε χειροκίνητο, είτε υδραυλικά χειριζόμενο είτε αυτόματο, ώστε ο χειριστής της μηχανής να διατηρεί πάντα σταθερή την απόσταση μεταξύ των γραμμών (μεταξύ των διαδοχικών περασμάτων της μηχανής). Σπαρτικές χειμωνιάτικων σιτηρών Τα χειμερινά σιτηρά σπέρνονται είτε στα πεταχτά με τη χρήση π.χ. του λιπασματοδιανομέα, είτε γραμμικά χρησιμοποιώντας τις ονομαζόμενες σπαρτικές χειμερινών σιτηρών. Σχήμα Σπαρτική χειμερινών σιτηρών. Οι σπαρτικές αυτές σπέρνουν σε γραμμές με σταθερή απόσταση μεταξύ τους αλλά σε τυχαία απόσταση πάνω στη γραμμή. Οι σπόροι ενσωματώνονται στο έδαφος σε ορισμένο βάθος. Τα χειμερινά σιτηρά αδελφώνουν αντίστροφα ανάλογα με την πυκνότητα σποράς ώστε τελικά να επιτυγχάνεται η επιθυμητή πυκνότητα φυτών χωρίς μεγάλη ακρίβεια σποράς επί της γραμμής. Για το λόγο αυτό οι μηχανές αυτές αν και σχεδιασμένες πριν δεκαετίες, χρησιμοποιούνται με επιτυχία και σήμερα. Μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν, με κατάλληλη ρύθμιση, για τη σπορά λειμώνων ή άλλων φυτών που η καλλιέργεια τους δεν απαιτεί μεγάλη ακρίβεια στην πυκνότητα των φυτών. Ο αριθμός των σειρών στις σπαρτικές αυτές είναι και η απόσταση μεταξύ των γραμμών περίπου στα 20cm Η μηχανή έχει ένα δοχείο σπόρου και ένα λιπάσματος με κοινό ή ξεχωριστό κάλυμμα. Στο 17

18 κάτω μέρος του δοχείου του σπόρου βρίσκεται το διασπαρτικό σύστημα. Το διασπαρτικό διακρίνεται σε δύο τύπους: α. Με αυλακωτό τροχό. β. Με τροχούς διπλής ενέργειας. α. Στον πρώτο τύπο ένας αυλακωτός τροχός περιστρέφεται (συνδεόμενος με τους τροχούς) μέσα σε χοάνη που προσαρμόζεται στον πυθμένα του δοχείου του σπόρου. Τα αυλάκια του τροχού παραλαμβάνουν ποσότητα σπόρου και την οδηγούν στην έξοδο προς το έδαφος. Σχήμα Διασπαρτικό σύστημα με αυλακωτό τροχό. Ο τροχός αυτός έχει τη δυνατότητα εκτός της περιστροφής, να μετατοπίζεται δεξιά - αριστερά. Καθώς αυξάνει το τμήμα του τροχού που βρίσκεται εντός της χοάνης αυξάνει αντίστοιχα και η ποσότητα του σπόρου που σπέρνεται. Αντίθετα μειώνεται όταν ο τροχός μετατοπίζεται εκτός της χοάνης. Το κενό που δημιουργείται καλύπτεται από ένα άλλο άξονα που δεν περιστρέφεται παρά μόνο μετατοπίζεται δεξιά αριστερά, ακολουθώντας τον αυλακωτό τροχό. Στην έξοδο τοποθετείται μια θυρίδα που το άνοιγμά της ρυθμίζεται ανάλογα με το είδος σπόρου που σπέρνεται. β. Στον τύπο με τροχό διπλής ενέργειας, ένας τροχός περιστρέφεται εντός της χοάνης. Ο τροχός φέρει προεξοχές, διαφορετικού μεγέθους στην κάθε πλευρά. Στην κορυφή του τροχού υπάρχει ένα μετατοπιζόμενο κάλυμμα ώστε κάθε φορά, η μία μόνο πλευρά του τροχού να 18

19 έρχεται σε επαφή με το σπόρο. Αν π.χ. σπέρνεται σιτάρι το κάλυμμα κλείνει την πλευρά του τροχού με τις μικρές προεξοχές, επιτρέποντας στην άλλη πλευρά να παρασύρει το σπόρο εκτός της χοάνης. Αντίθετα για τη σπορά ειδών με μικρούς σπόρους π.χ. μηδική χρησιμοποιείται η πλευρά του δίσκου με τις μικρές προεξοχές. Για το λόγο αυτό οι μηχανές με αυτόν τον τύπο διασπαρτικού, είναι πιο αποτελεσματικές στη σπορά μικρών σπόρων. Από το διασπαρτικό σύστημα ο σπόρος οδηγείται στο έδαφος μέσω εύκαμπτων μεταλλικών ή ελαστικών σωλήνων. Η διάνοιξη των αυλακιών γίνεται με δίσκους ή υνιά και η κάλυψη του σπόρου συνήθως με συρόμενες αλυσίδες. Το μηχάνημα στηρίζεται συνήθως σε δυο ελαστικούς τροχούς, οι οποίοι παράλληλα δίνουν κίνηση στο διασπαρτικό. Σχήμα Διασπατικό σύστημα με τροχούς διπλής ενέργειας. Σπαρτικές ανοιξιάτικων καλλιεργειών ή «σπαρτικές ακρίβειας» Οι ανοιξιάτικες καλλιέργειες, όπως το καλαμπόκι και το βαμβάκι, για να είναι παραγωγικές, απαιτούν πιο συγκεκριμένες πυκνότητες φυτών (συγκριτικά με τα χειμερινά σιτηρά) και κατά συνέπεια μεγαλύτερη ακρίβεια στη σπορά. Για το λόγο αυτό κατασκευάστηκαν σπαρτικά μηχανήματα που τοποθετούν το σπόρο σε συγκεκριμένες θέσεις στο έδαφος. Οι σπαρτικές αυτές απαρτίζονται από ένα μεταβλητό αριθμό σπαρτικών στοιχείων τα οποία στηρίζονται πάνω στο πλαίσιο. Φέρουν επίσης δοχείο λιπάσματος και δοχείο φυτοφαρμάκων με τους αντίστοιχους μηχανισμούς λειτουργίας τους. Η σημαντικότερη διαφορά των μηχανών αυτών βρίσκεται στο σύστημα διανομής των σπόρων. Υπάρχει πάντα ένα περιστρεφόμενο στοιχείο που παίρνει κίνηση από τους τροχούς της σπαρτικής, το οποίο μεταφέρει το σπόρο από τη χοάνη στο αυλάκι - σε συγκεκριμένη θέση - που δημιουργεί στο έδαφος ένας αυλακωτής (καρίνα). 19

20 Σχήμα Σπαρτική ανοιξιάτικων καλλιεργειών 6 γραμμών καθώς σπέρνει καλαμπόκι. Οι σπαρτικές ακρίβειας μπορούν να διακριθούν ανάλογα με το σύστημα διανομής του σπόρου σε δύο βασικές κατηγορίες: 2.α. Στις μηχανές με μηχανικό σύστημα διανομής, όπου ο σπόρος περνά από τη χοάνη στο αυλάκι με τη δύναμη μόνο της βαρύτητας και 2.β. Στις μηχανές με πνευματικό σύστημα διανομής (πνευματικές μηχανές), όπου ο σπόρος κατά τη φάση της τροφοδοσίας και διανομής του μετακινείται από ένα ρεύμα αέρα (με υποπίεση, με υπερπίεση ή με συνδυασμό υποπίεσης και υπερπίεσης). Στις σπαρτικές μηχανές με μηχανικό σύστημα διανομής του σπόρου, ο σπόρος μεταφέρεται με τη βοήθεια είτε ενός δίσκου με τρύπες στην περιφέρειά του, είτε ενός τυμπάνου με εσοχές, είτε ενός διανομέα με κυπελάκια, είτε ενός ιμάντα. Οι τρύπες στο δίσκο, οι εσοχές ή τα κυπελάκια έχουν σχήμα και διαστάσεις ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του σπόρου. Διακρίνουμε τους παρακάτω τύπους: 2.α.1. Οι δίσκοι με τις τρύπες περιστρέφονται οριζόντια στη βάση της χοάνης. Οι σπόροι περνούν από το δοχείο στις τρύπες του δίσκου και μεταφέρονται μέχρι ένα μηχανισμό επιλογής -εξώθησης, που αποκλείει το ταυτόχρονο πέσιμο περισσότερων σπόρων και διευκολύνει την κάθοδό τους κατά μήκος του σωλήνα απόθεσής τους. 2.α.2. Ο διανομέας περιστρέφεται σε κατακόρυφο επίπεδο, (ο πιο διαδομένος τύπος). Στο τελευταίο σημείο περιστροφής ο σπόρος περνά μέσω του μηχανισμού επιλογής εξώθησης και οδηγείται στο αυλάκι. 2.α.3. Το σύστημα διανομής του σπόρου με ιμάντες (που εφαρμόζεται ειδικότερα σε μικρές σπαρτικές με φρεζοκαλλιεργητές για σπορά φασολιών κουκιών, μπιζελιών κ.λ.π.) αποτελείται 20

21 από ένα ιμάντα δικτυωτό ή με τρύπες για τους πιο λεπτούς σπόρους που παίρνει κίνηση από τους τροχούς της μηχανής. Η επιλογή των σπόρων γίνεται με ένα κύλινδρο με περιστροφική κίνηση αντίθετη από εκείνη του ιμάντα ή με μια βούρτσα τοποθετημένη κοντά στο σημείο εξώθησης του σπόρου. α.4. Οι σπαρτικές με σύστημα διανομής με κυπελάκια είναι κατάλληλο για μικρούς, λεπτούς και ευαίσθητους σπόρους, όπως μερικών κηπευτικών μιας και περιορίζουν την κακομεταχείριση του σπόρου κατά τις κινήσεις του στο εσωτερικό της μηχανής. Το στοιχείο διανομής στην προκειμένη περίπτωση είναι ένας δίσκος που έχει στην περιφέρειά του αρθρωτούς βραχίονες, οι οποίοι φέρουν στο άκρο τους κυπελάκια που περιστρέφονται σε αυλακωτούς οδηγούς. Οι βραχίονες κινούνται έτσι ώστε να επιτρέπεται στο κυπελάκι να παίρνει το σπόρο από τη χοάνη. Καθώς το κυπελάκι με το σπόρο φτάνει κοντά στο μηχανισμό επιλογής-εξώθησης ανατρέπεται με τη βοήθεια των κυματοειδών γλυφών του οδηγού και ο σπόρος πέφτει. Με το μηχανισμό αυτό διανομής δε χρειάζεται κάποια διάταξη για απομάκρυνση υπεράριθμων σπόρων, γιατί αρκεί και η ελάχιστη ταλάντωση της μηχανής για να πέσουν από τα κυπελάκια οι τυχόν υπεράριθμοι σπόροι. β. Στις πνευματικές σπαρτικές μηχανές το διασπαρτικό αποτελείται από δίσκο με τρύπες ή κύλινδρο με εσοχές που περιστρέφονται στο κατακόρυφο επίπεδο. Πάνω στο δίσκο ή στον κύλινδρο επενεργεί ρεύμα αέρα, το οποίο παράγεται από μια τουρμπίνα που παίρνει κίνηση από το P.T.O. του ελκυστήρα. Ο αέρας μεταφέρεται στο διασπαρτικό μέσω ελαστικών σωλήνων. Το ρεύμα αέρα συγκρατεί τους σπόρους πάνω στις τρύπες του δίσκου. β.1. Στις μηχανές με υποπίεση, το ρεύμα αέρα οδηγείται στο επίπεδο που υπάρχουν οι τρύπες του δίσκου. Η αναρρόφηση συγκεντρωμένη σε μια επιφάνεια πάρα πολύ μικρή - οι τρύπες έχουν διάμετρο μικρότερη των σπόρων - παίρνει τους σπόρους από τη χοάνη και τους συγκρατεί στις τρύπες για μεγάλο τμήμα της περιστροφής. Μια βούρτσα ή μία ξύστρα απομακρύνει τους επιπλέον σπόρους. Η υποπίεση διακόπτεται πλησιάζοντας στο μηχανισμό επιλογής-εξώθησης, όπου ο σπόρος, με τη βαρύτητα πέφτει στο αυλάκι. β.2. Στις μηχανές με υπερπίεση το διασπαρτικό φέρει ένα μεταλλικό κύλινδρο, στην εξωτερική επιφάνεια του οποίου υπάρχουν εσοχές με μορφή χοάνης. Στις εσοχές αυτές πέφτουν αρκετοί σπόροι. Οι πλεονάζοντες σπόροι απομακρύνονται με το ρεύμα αέρα που εφαρμόζεται. Ο σπόρος στο τέλος της περιστροφής του κυλίνδρου πέφτει με τη βαρύτητα στο έδαφος. 21

22 Σχήμα Διασπαρτικό υποπίεσης. α) αναρρόφηση αέρα, β) βούρτσα, γ) δίσκος, δ) κατεύθυνση κίνησης β.3. Τα συστήματα διανομής του σπόρου με διπλό ρεύμα αέρα χρησιμοποιούνται σε σπαρτικές κηπευτικών και ανθοκομικών ειδών δηλαδή σε περιπτώσεις σπόρων μικρών διαστάσεων. Οι σπόροι συγκροτούνται πάνω στο δίσκο με υποπίεση. Στο σημείο εξώθησης, εφαρμόζεται ρεύμα αέρα που διευκολύνει το πέρασμα του σπόρου στο σωλήνα που καταλήγει στο αυλάκι που δημιουργείται στο έδαφος. Οι σπαρτικές ακρίβειας έχουν επίσης βελτιωμένα συστήματα διάνοιξης - κάλυψης του αυλακιού και συμπίεσης του σπόρου. Το έδαφος πρέπει να προσκολλάται πολύ καλά στο σπόρο, διευκολύνοντας έτσι τη διαβροχή του με νερό και να έχει μια δομή που να διευκολύνει την τριχοειδή ανύψωση του νερού. Επίσης θα πρέπει να μην παρεμβάλλει κανένα μηχανικό εμπόδιο στην έκφυση του ριζίδίου και του φύτρου. Για το σκοπό αυτό, οι μηχανές μπορούν να εφοδιάζονται με διάφορα εξαρτήματα που τοποθετούνται μπροστά από τον αυλακωτήρα ώστε να απομακρύνουν πέτρες ή χοντρούς βόλους, αλλά και να ισοπεδώνουν το έδαφος (ισοπεδωτικοί τροχοί). Το σχήμα των αυλακωτήρων βοηθά στη διατήρηση της άριστης δομής του εδάφους και ευνοεί το ξαναπέσιμο λεπτού στρώματος εδάφους πάνω στο σπόρο που σπάρθηκε. Τους αυλακωτήρες ακολουθούν οι τροχοί συμπίεσης, που διευκολύνουν την προσκόλληση του περιβάλλοντος χώματος στο σπόρο και ταυτόχρονα, εξασκώντας μια μέτρια πίεση στο έδαφος, ευνοούν την τριχοειδή ανύψωση του εδαφικού νερού. Τέλος, τα εξαρτήματα επικάλυψης (συνήθως μια λάμα) γεμίζουν το αυλάκι με το χώμα που 22

23 απομακρύνθηκε προηγουμένως. Η απόσταση μεταξύ των γραμμών μπορεί να μεταβάλλεται μετατοπίζοντας τα σπαρτικά στοιχεία δεξιά αριστερά. Η απόσταση των σπόρων επί της γραμμής ρυθμίζεται από το κιβώτιο γραναζιών με κατάλληλη επιλογή στη σχέση εμπλοκής τους. Οι κατασκευαστές τοποθετούν στις μηχανές σχετικά διαγράμματα που υποδεικνύουν ποια γρανάζια πρέπει να εμπλακούν, ανάλογα με το είδος του σπόρου και την επιθυμητή απόσταση φυτών. Στις πνευματικές μηχανές μπορεί να ρυθμίζεται και η πίεση του αέρα λαμβάνοντας υπ' όψιν τις τρύπες του δίσκου και το μέγεθος του σπόρου. Τα ελαστικά των κινητήριων τροχών θα πρέπει να έχουν την πίεση που ορίζει ο κατασκευαστής (1-1.5atm), σε διαφορετική περίπτωση, επηρεάζεται άμεσα η απόσταση των σπόρων επί της γραμμής. Η ταχύτητα κίνησης του ελκυστήρα δεν πρέπει επίσης να ξεπερνά τα συνιστώμενα όρια. Στις πιο σύγχρονες μηχανές οι κατασκευαστές έχουν τοποθετήσει ηλεκτρονικά όργανα ελέγχου της εργασίας. Έτσι για παράδειγμα, στο σημείο πτώσης του σπόρου τοποθετείται αισθητήρας (με φωτοκύτταρο) που ανιχνεύει τη διακοπή της σποράς και στέλνει κατάλληλο μήνυμα σε μικροϋπολογιστή ώστε ο χειριστής να προβεί στους σχετικούς ελέγχους και να διορθώσει τη βλάβη. Σπαρτικές μηχανές πατάτας Η σπαρτική της πατάτας έχει τις ίδιες αρχές λειτουργίας με τις παραπάνω μηχανές. Διαφέρει όμως κατασκευαστικά εξαιτίας της ιδιομορφίας του σπόρου και της εφαρμοζόμενης καλλιεργητικής τεχνικής. Όπως είναι γνωστό για την καλλιέργεια του φυτού της πατάτας χρησιμοποιείται ως πολλαπλασιαστικό υλικό ο κόνδυλος και όχι ο βοτανικός σπόρος. Οι κόνδυλοι όμως έχουν -συγκριτικά με τους συνήθεις σπόρους - πολύ μεγάλο μέγεθος και επιπλέον είναι προϊόν με αρκετή υγρασία και όχι ανθεκτικό φλοιό. Έτσι οι κατασκευαστές έχουν τοποθετήσει ένα αρκετά μεγάλο δοχείο σπόρου (μερικών εκατοντάδων κιλών) και ένα διασπαρτικό μηχανισμό εξειδικευμένο στο να μην τραυματίζει τους κονδύλους. Στους νεότερους τύπους διασπαρτικών, ένας κινούμενος ελαστικός ιμάντας που φέρει μικρά κυάθια (κουτάλες) σε μονή ή διπλή σειρά, παραλαμβάνει από τον πυθμένα του σποροδοχείου τους κονδύλους, τους ανεβάζει σε ένα ύφος (εντός ιδιαίτερου χώρου) από όπου με τη βαρύτητα πέφτουν στο αυλάκι που έχει ανοίξει ο αυλακωτήρας. Αν κάποιος δίσκος συγκροτήσει αρχικά περισσότερους του ενός κονδύλους, τότε κατά την ανοδική πορεία τους, με τις δονήσεις της μηχανής οι πλεονάζοντες πέφτουν, ώστε τελικά να συγκρατηθεί μόνο ένας 23

24 κόνδυλος. Το διασπαρτικό παίρνει κίνηση και σε αυτή τη μηχανή από τους τροχούς στήριξης μέσω καδένας και αξόνων. Ένας συνδυασμός γραναζιών τροποποιεί την ταχύτητα κίνησης του διασπαρτικού ώστε τελικά να επιτυγχάνεται η επιθυμητή πυκνότητα σποράς. Σχήμα Μηχανισμός διασπαρτικού της φυτευτικής της πατάτας. Στην εικόνα διακρίνεται ο ιμάντας με τα καλαθάκια. Σημαντική διαφορά υπάρχει επίσης στο σύστημα κάλυψης του σπόρου. Επειδή η νεότερη τεχνική καλλιέργειας απαιτεί ρηχή σπορά σε σαμάρια, μια σύγχρονη σπαρτική θα πρέπει να διαμορφώνει τις γραμμές σποράς ανάλογα. Έτσι για την κάλυψη του σπόρου χρησιμοποιούνται δύο δίσκοι ή, στις νεότερες μηχανές, μια πλατιά λάμα διαμορφωμένη σε σχήμα τραπεζίου. Στην τελευταία περίπτωση μπορεί να συνδυάζεται με ενδογραμμική φρέζα που παίρνει κίνηση από το P.T.O. του ελκυστήρα, με σκοπό τη δημιουργία ενός καλοσχηματισμένου σαμαριού. Για να μειώσουν τα προβλήματα στον κανονικό εφοδιασμό του διασπαρτικού (οι σπόροι δεν ρέουν ομαλά προς το διασπαρτικό εξαιτίας του σχήματός τους), οι κατασκευαστές τροποποίησαν το σποροδοχείο. Έτσι η πίσω πλευρά του δοχείου δεν είναι σταθερή αλλά αναταράσσεται - με τα υδραυλικά - όταν ο χειριστής παρατηρήσει διακοπή της ροής του σπόρου. Φυτευτικές μηχανές Σε μερικές καλλιέργειες όπως του καπνού, της τομάτας ή του λάχανου οι σπόροι τοποθετούνται σε σπορεία και σε κάποιο στάδιο μετά το φύτρωμά τους μεταφυτεύονται στην οριστική τους θέση στο χωράφι. Για την εργασία της μεταφύτευσης έχουν κατασκευασθεί 24

25 εξειδικευμένες μηχανές οι οποίες δεν σπέρνουν πλέον αλλά φυτεύουν φυτάρια. Κατασκευαστικά μοιάζουν με τις σπαρτικές. Ένα πλαίσιο φέρει το μηχανισμό διάνοιξης του αυλακιού, το μηχανισμό μεταφοράς των φυταρίων στο έδαφος και το μηχανισμό της κάλυψης της ρίζας των φυταρίων. Φέρει ακόμη δοχεία όπου τοποθετούνται τα φυτάρια, καθώς επίσης και καθίσματα για τους εργάτες. Οι εργάτες τοποθετούν τα φυτάρια στο μηχανισμό μεταφοράς τους στο έδαφος (οι μηχανές είναι ημιαυτόματες). Ο μηχανισμός που μεταφέρει τα φυτάρια στο έδαφος αποτελείται (στον κοινότερο τύπο) από μια μεταφορική αλυσίδα που φέρει λαβίδες επενδυμένες με κατάλληλο υλικό. Ο μηχανισμός κινείται σε κατακόρυφο επίπεδο και παίρνει κίνηση από τους στηρικτικούς τροχούς. Όταν μια λαβίδα βρίσκεται στα ανώτερα σημείο της διαδρομής της είναι ανοικτή και σε οριζόντια θέση. Ένας εργάτης τοποθετεί το φυτάριο που συγκροτείται ακίνητο καθώς η λαβίδα κλείνει κατεβαίνοντας. Όταν φθάσει στο κατώτερο σημείο, παίρνει κατακόρυφη θέση και ανοίγει ελευθερώνοντας το φυτάριο στο αυλάκι. Ο μηχανισμός κάλυψης του ριζικού συστήματος του φυταρίου αποτελείται συνήθως από δύο δίσκους κατάλληλα διαμορφωμένους. Επικουρικά οι μηχανές είναι εφοδιασμένες με σύστημα σωλήνων νερού για το πότισμα των ευαίσθητων φυταρίων. Σε κάθε γραμμή καταλήγει ένας σωλήνας που συνδέεται με ένα δοχείο νερού τοποθετημένο στον ελκυστήρα. Λιπασματοδιανομείς Οι λιπασματοδιανομείς είναι μηχανήματα που χρησιμοποιούνται για τη διασκόρπιση των λιπασμάτων στο χωράφι. Ανάλογα με τη φάση (στερεά - υγρή - αέρια) που βρίσκεται το λίπασμα, έχουν κατασκευαστεί αντίστοιχοι τύποι λιπασματοδιανομέων. Οι λιπασματοδιανομείς στερεών (κοκκωδών) λιπασμάτων χρησιμοποιούνται σε ορισμένες περιπτώσεις με επιτυχία και ως σπαρτικά μηχανήματα. Από τους διάφορους τύπους λιπασματοδιανομέων, οι φυγοκεντρικού τύπου χρησιμοποιούνται περισσότερο για τη σπορά στα πεταχτά. Πλεονεκτούν στην ταχύτητα και το μικρό κόστος εργασίας. 25

26 Σχήμα Λιπασματοδιανομέας Είναι φερόμενα μηχανήματα, αποτελούμενα από ένα κωνικό δοχείο χωρητικότητας μερικών δεκάδων ή εκατοντάδων κιλών όπου τοποθετείται το λίπασμα ή ο σπόρος και το μηχανισμό διασποράς τους. Στον πυθμένα του δοχείου υπάρχει αναδευτήρας και ρυθμιζόμενες θυρίδες. Κάτω από το δοχείο τοποθετείται οριζόντια ένας δίσκος με δύο η περισσότερα πτερύγια. Ο δίσκος περιστρέφεται παίρνοντας κίνηση από το P.T.O. του ελκυστήρα. Η ακτίνα διασποράς εξαρτάται από την ταχύτητα περιστροφής του δίσκου και από την κατασκευαστική ιδιομορφία. Ο κάθε κατασκευαστής για ορισμένες στροφές του κινητήρα της μηχανής δίνει συγκεκριμένη τιμή ακτίνας. Η ποσότητα του σπόρου που πέφτει είναι ανάλογη του ανοίγματος της θυρίδας του δοχείου. Με τις μηχανές αυτές δεν μπορούμε να σπείρουμε σε συγκεκριμένες αποστάσεις, μπορούμε όμως με ικανοποιητική προσέγγιση να ρίξουμε την επιθυμητή ποσότητα σπόρου ανά στρέμμα. 26

27 Εργαστήριο 12 ο ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ ΧΕΙΡΙΣΜΟΥ ΧΟΡΤΟΥ ΧΟΡΤΟΚΟΠΤΙΚΑ Οι χορτοκοπτικές μηχανές χρησιμοποιούνται κυρίως για την κοπή του χόρτου με σκοπό την παραγωγή σανού. Χρησιμοποιούνται επίσης για το κόψιμο των ζιζανίων σε καλλιεργήσιμες ή μη εκτάσεις, ή ακόμη για την κοπή υπολειμμάτων των καλλιεργειών. Είναι γενικά, μηχανήματα φερόμενα σε ελκυστήρες ενώ υπάρχουν και αυτοκινούμενοι τύποι. Ο μηχανισμός κοπής στην πρώτη περίπτωση παίρνει κίνηση από το P.T.O. του ελκυστήρα, ενώ στα αυτοκινούμενα από τον κινητήρα του μηχανήματος. Ανάλογα με το μηχανισμό κοπής διακρίνονται σε: 1. Χορτοκοπτικά με παλινδρομικό μαχαίρι 2. Χορτοκοπτικά με περιστρεφόμενους δίσκους 3. Χορτοκοπτικά με περιστρεφόμενα μαχαίρια Χορτοκοπτικά με παλινδρομικό μαχαίρι Η μηχανή αποτελείται από ένα πλαίσιο πάνω στο οποίο στηρίζεται ο κοπτικός μηχανισμός και ο μηχανισμός μετάδοσης της κίνησης. Ο κοπτικός μηχανισμός αποτελείται από δύο βασικά εξαρτήματα: την τράπεζα και το μαχαίρι. Η τράπεζα είναι μια ισχυρή δοκός που υποστηρίζει τα άλλα εξαρτήματα. Στα πλευρά φέρει τα πέδιλα που εφάπτονται στο έδαφος και ρυθμίζουν το ύψος κοπής. Φέρει τις λόγχες που διαχωρίζουν το προς κοπή χόρτο και προστατεύουν το μαχαίρι από τυχόν αντικείμενα που υπάρχουν στον αγρό και μπορούν να προκαλέσουν ζημιές στο μαχαίρι. Φέρει επίσης τις πιάστρες και τα πλακίδια τριβής. Οι πιάστρες εμποδίζουν την προς τα άνω κίνηση του μαχαιριού και τα πλακίδια τριβής βοηθούν στην ομαλή του παλινδρόμηση. Το μαχαίρι αποτελείται από μια επιμήκη λάμα πάνω στην οποία στερεώνονται οι λεπίδες κοπής. Στο ένα άκρο του υπάρχει η κεφαλή που συνδέεται με το μηχανισμό μετάδοσης της κίνησης. Η μετάδοσης της κίνησης περιλαμβάνει ένα μηχανισμό μετατροπής της περιστροφικής κίνησης (του κινητήρα στα αυτοκινούμενα ή του P.T.O. στα φερόμενα) σε παλινδρομική. Ο μηχανισμός αυτός είναι ζυγοσταθμισμένος έτσι ώστε το μαχαίρι να παλινδρομεί ομαλά μεταδίδοντας το δυνατό λιγότερους κραδασμούς στα υπόλοιπα μέρη του μηχανήματος. 27

28 Σχήμα Κοπτικός μηχανισμός. 1 μαχαίρι κοπής, 2 κεφαλή του μαχαιριού, 3 λόγχη, 4 πλακάκι τριβής, 5 πάστρα, 6εσωτερικό πέδιλο, 7εξωτερικό πέδιλο, 8-9 διαχωριστής και ράβδος εκτροπής του κομμένου χόρτου 10 τράπεζα. Τα μηχανήματα αυτού του τύπου είναι τα καταλληλότερα για νεοεγκατεστημένες καλλιέργειες επειδή δεν ξεριζώνουν τα νεαρά φυτά που δεν έχουν ισχυροποιήσουν το ριζικό τους σύστημα. Μειονεκτούν εκεί όπου υπάρχει πολύ πλούσια φυτική μάζα επειδή μπουκώνουν. Χορτοκοπτικά με περιστρεφόμενους δίσκους Οι μηχανές αυτού του τύπου είναι φερόμενες και η κίνησης μεταφέρεται από το P.T.O. με ιμάντες ή με συνδυασμό αξόνων, γραναζιών και ιμάντα. Η κοπή του χόρτου στις μηχανές αυτού του τύπου γίνεται με λεπίδες που δεν παλινδρομούν αλλά περιστρέφονται ως προς το οριζόντιο επίπεδο με μεγάλη ταχύτητα. Οι λεπίδες είναι στερεωμένες είτε πάνω σε ελλειψοειδείς δίσκους (δισκάκια), είτε σε δίσκους τοποθετημένους στη βάση κυλίνδρων (σβούρα). Η ταχύτητα περιστροφής είναι πολύ μεγάλη. Η φορά περιστροφής μεταξύ δύο διαδοχικών δίσκων ή κυλίνδρων είναι αντίθετη, έτσι ώστε να σχηματίζεται μια σειρά κομμένου χόρτου μεταξύ κάθε ζεύγους δίσκων ή κυλίνδρων. Τα μηχανήματα αυτού του τύπου κινούνται με μεγαλύτερη ταχύτητα συγκριτικά με αυτά με παλινδρομικό μαχαίρι και εργάζονται ικανοποιητικά χωρίς να μπουκώνουν. 28

29 Σχήμα Χορτοκοπτική με δίσκους Μειονεκτούν στο ότι τεμαχίζουν περισσότερο τη φυτική μάζα (υποβαθμίζεται ποιοτικά) και καταστρέφουν σε μεγαλύτερη συχνότητα τα νεαρά φυτά. Χορτοκοπτικά με περιστρεφόμενα μαχαίρια Τα μηχανήματα αυτού του τύπου χρησιμοποιούνται κυρίως για την κοπή φυτικής μάζας που δεν θα συγκομισθεί ως σανός. Χρησιμοποιούνται για την κοπή είτε των ζιζανίων σε καλλιεργήσιμες ή μη εκτάσεις, είτε του χόρτου των χλοοταπήτων, καθώς επίσης για το θρυμματισμό των υπολειμμάτων σε καλλιέργειες όπως το βαμβάκι και το καλαμπόκι. Είναι μηχανήματα είτε αυτοκινούμενα είτε φερόμενα σε ελκυστήρες είτε (τα μικρότερα) χειροδηγούμενα. Το κοπτικό μαχαίρι φέρεται είτε σε κατακόρυφο άξονα και περιστρέφεται σε οριζόντιο επίπεδο (όπως στα χλοοκοπτικά), είτε σε οριζόντιο άξονα τοποθετημένο κάθετα στη διεύθυνση της κίνησης (όπως στους καταστροφείς). Η ταχύτητα περιστροφής του μαχαιριού είναι υψηλή. Ανάλογα με τη δυναμικότητα και τη χρήση του μηχανήματος, τοποθετούνται περισσότερα του ενός μαχαίρια. Στα μηχανήματα με οριζόντιο άξονα περιστροφής τοποθετούνται σειρές λεπίδων σε ελικοειδή και αντίθετη διάταξη (όπως στις φρέζες). ΑΝΑΔΕΥΤΗΡΕΣ ΧΟΡΤΟΥ Το κομμένο χόρτο έχει μέρος της φιλικής μάζας του στην επιφάνεια εκτεθειμένο στις καιρικές συνθήκες, ενώ τα στελέχη των φυτών που στεγνώνουν δυσκολότερα καλύπτονται από το φύλλωμα. Αν παραμείνει το χόρτο σε αυτή την κατάσταση θα χάσει γρήγορα το φύλλωμα, την θρεπτική του αξία, το χρώμα και την ελκυστικότητα του. Για να ξηραθεί το χόρτο ομοιόμορφα και γρήγορα, έτσι ώστε να διατηρήσει το φύλλωμα, και τα 29

30 οργανοληπτικά χαρακτηριστικά, χρειάζεται να αναστραφεί και να αναδευτεί. Την εργασία αυτή μπορούν να κάνουν οι ειδικοί αναδευτήρες του χόρτου γνωστοί και ως χορτοσυλλεκτικές. Η ανάδευση θα πρέπει να γίνει όταν το χόρτο βρίσκεται ακόμη στο στάδιο της μαράνσεως. Το χόρτο αναστρέφεται ενώ ταυτόχρονα μπορούν να συμπτυχθούν δύο ή περισσότερες γραμμές σε μία, ώστε να διευκολυνθεί το επόμενο στάδιο χειρισμού, αυτό της δεματοποίησης. Η ανάδευση του χόρτου στο χωράφι, είναι επίσης απαραίτητη, μετά τη βροχή ώστε να στεγνώσει το ταχύτερο δυνατό. Εκτός από το κομμένο χόρτο, οι μηχανές χρησιμοποιούνται για τη συλλογή του αχύρου των χειμερινών σιτηρών, καθώς επίσης και των υπολειμμάτων άλλων καλλιεργειών (όπως λ.χ. το φύλλωμα των τεύτλων) Από τους διάφορους τύπους που έχουν κατασκευασθεί διακρίνονται οι τύπου αστεροειδών δίσκων (μαργαρίτα) τύπου περιστρεφόμενης ανέμης τύπου με διχαλοφόρους άξονες σε κυκλική διάταξη α) β) Σχήμα α) τύπου αστεροειδών δίσκων (μαργαρίτα), β) τύπου περιστρεφόμενης ανέμης 30

31 Το κομμένο χόρτο μετά τη ξήρανσή του, θα οδηγηθεί από το χωράφι στην αποθήκη, όπου θα παραμείνει για μικρό ή μακρύ χρονικό διάστημα και στη συνέχεια θα δοθεί στα ζώα στον κατάλληλο χρόνο. Η συμπίεση και δεματοποίηση του χόρτου διευκολύνει σημαντικά τους χειρισμούς ώσπου να φτάσει στο χώρο τροφοδοσίας των ζώων. Οι σύγχρονες δετικές μηχανές παράγουν ορθογώνια ή κυλινδρικά δέματα. Χρησιμοποιούνται για την δεματοποίηση του χόρτου μηδικής, τριφυλλιών, λειμώνιων φυτών ή του αχύρου των χειμερινών σιτηρών ή υπολειμμάτων άλλων καλλιεργειών. Στη χώρα μας ευρύτερη διάδοση έχουν οι μηχανές που παράγουν ορθογώνια παραλληλεπίπεδα δέματα. Το δέμα αυτό έχει όγκο και βάρος (20-40 κιλά) που μπορεί να χειρισθεί από ένα εργάτη, ενώ τα κυλινδρικού σχήματος έχουν μεγαλύτερο βάρος (εκατοντάδων κιλών)και απαιτούν μηχανικούς χειρισμούς. Χορτοδετική παραλληλεπιπέδων δεμάτων Η μηχανές αυτού του τύπου είναι συρόμενες. Από το P.T.O. του ελκυστήρα η κίνηση μεταφέρεται αρχικά σε ένα σφόνδυλο και στη συνέχεια στους επιμέρους μηχανισμούς, με σημαντικότερους: - ο μηχανισμός παραλαβής του χόρτου - ο μηχανισμός μεταφοράς στο θάλαμο συμπίεσης - ο μηχανισμός διαμόρφωσης και συμπίεσης του δέματος - ο μηχανισμός διαχωρισμού και δεσίματος των δεμάτων Σχήμα Τα σημαντικότερα τμήματα της χορτοδετικής ορθογώνιων δεμάτων. Ο μηχανισμός παραλαβής του χόρτου (τράπεζα) περιλαμβάνει ένα περιστρεφόμενο κύλινδρο που σχηματίζεται από μερικές ράβδους. Οι ράβδοι φέρουν κατά μήκος ελατηριωτά 31

32 δάκτυλα. Οι ράβδοι περιστρέφονται ως σύνολο και ταυτόχρονα στρέφονται μερικώς γύρω από τον άξονά τους, ώστε τα δάκτυλα να παραλαμβάνουν το χόρτο από το έδαφος και να το αποθέτουν στο μηχανισμό μεταφοράς. Μεταξύ των σειρών των δακτύλων τοποθετούνται ελάσματα για να διευκολύνεται η απαλλαγή των δακτύλων από το χόρτο. Στο πάνω μέρος της τράπεζας τοποθετείται μια σχάρα έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η ομαλή ροή του χόρτου στο μηχανισμό συμπίεσης, χωρίς να μπουκώνει. Για την επιλογή της κατάλληλης απόστασης των δακτύλων από το έδαφος, τοποθετείται στην εξωτερική πλευρά ένα ρυθμιζόμενο πέδιλο ή ένας μικρός τροχός. Η τράπεζα μπορεί να ανυψώνεται και να κατεβαίνει ανάλογα με το αν είναι σε θέση εργασίας ή πορείας, με ειδικό μηχανισμό. Ο μηχανισμός μεταφοράς από την τράπεζα στο θάλαμο συμπίεσης αποτελείται είτε από ένα συνδυασμό κοχλιομεταφορέα και ένα πιρούνι με δύο ή τρία μακριά δόντια, είτε από συστοιχία πιρουνιών. Το πιρούνι μπαίνει μέσα στο θάλαμο πίεσης τη χρονική στιγμή που το έμβολο έχει οπισθοχωρήσει. Τα δύο εξαρτήματα είναι δηλαδή συγχρονισμένα. Σχήμα Η πορεία του χόρτου στη δετική μηχανή. 1 τράπεζα, 2 κοχλίας, 3 έμβολο, 4 δετικός μηχανισμός, 5 θάλαμος διαμόρφωσης και συμπίεσης του δέματος, 6 προέκταμα θαλάμου. Ο μηχανισμός διαμόρφωσης και συμπίεσης του δέματος περιλαμβάνει ένα παραλληλεπίπεδο θάλαμο σε ένα μέρος του οποίου παλινδρομεί το έμβολο (ορθογώνιου σχήματος). Το έμβολο παίρνει κίνηση από ένα στροφαλοφόρο άξονα μέσω ενός διωστήρα. Στην πλευρά του εμβόλου που βρίσκεται στην είσοδο του θαλάμου, τοποθετείται ένα μαχαίρι που κόβει το χόρτο που προεξέχει του θαλάμου. Ο θάλαμος 32

33 φέρει σε διάφορα σημεία προεξοχές (σφήνες, δόντια,..) που εμποδίζουν την επιστροφή του χόρτου καθώς το έμβολο οπισθοχωρεί. Στη μετωπική επιφάνεια του εμβόλου υπάρχουν αυλακώσεις που επιτρέπουν την κίνηση των βελονών για το δέσιμο του χόρτου. Η πυκνότητα του δέματος ρυθμίζεται με αυξομείωση της αντίστασης εξόδου του δέματος από τη μηχανή. Στο πίσω μέρος του θαλάμου υπάρχουν δύο μπάρες - στην πάνω και κάτω επιφάνεια - που μεταβάλλουν τις διαστάσεις του ανοίγματος. Η ρύθμιση αυτή γίνεται με δύο χειρομοχλούς (ή υδραυλικά) δεξιά και αριστερά του θαλάμου συμπίεσης. Καθώς φέρονται πιο κοντά η μια μπάρα στην άλλη, μικραίνει η έξοδος και αυξάνει η αντίσταση στην έξοδο των δεμάτων. Το έμβολο πιέζει περισσότερο και τελικά αυξάνει η πυκνότητα και κατά συνέπεια το βάρος των δεμάτων. Αντίθετα όταν απομακρύνονται οι μπάρες τα δέματα γίνονται χαλαρά και ελαφρά. Ο μηχανισμός διαχωρισμού και δεσίματος των δεμάτων Ο μηχανισμός διαχωρισμού καθορίζει το μήκος των δεμάτων ενεργοποιώντας την κατάλληλη χρονική στιγμή το δετικό μηχανισμό. Για το δέσιμο χρησιμοποιείται σύρμα ή σπάγκος. Καθώς το δέμα οδηγείται στην έξοδο περιστρέφει ένα αστεροειδή τροχό. Ο τροχός αυτός περιστρέφει ένα καρούλι. Στο καρούλι εφάπτεται ένας βραχίονας υπό την πίεση ελατηρίου. Στο κάτω άκρο του βραχίονα υπάρχει μια υποδοχή. Καθώς ο βραχίονας μετατοπίζεται προς τα πάνω, το καρούλι φθάνει στην υποδοχή και ο βραχίονας μετατοπίζεται εμπρός. Η μετακίνηση αυτή ενεργοποιεί το δετικό μηχανισμό. Με την ολοκλήρωση του δεσίματος ο βραχίονας επανέρχεται στην αρχική του θέση. Η θέση αυτή προσδιορίζεται από ένα κολάρο που τοποθετείται σε κάποιο σημείο του βραχίονα. Μετατοπίζοντας το κολάρο προς την άκρη του βραχίονα, αυξάνει το μήκος της ενεργού διαδρομής και κατ'επέκταση το μήκος του δέματος. Αντίθετα όσο πιο κοντά στην υποδοχή τοποθετείται το κολάρο τόσο πιο μικρό γίνεται το δέμα. Σχήμα Μηχανισμός διαχωρισμού των δεμάτων 33

34 Οι δύο βελόνες και ο συρματοστρίφτης (ή ο κομβοδέτης) αποτελούν τα σημαντικότερα εξαρτήματα του μηχανισμού δέσεως. Όταν ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός αυτός οι βελόνες εισχωρούν στο θάλαμο και φέρουν το σύρμα (ή το σπάγκο) στο συρματοστρίφτη (ή τον κομβοδέτη). Καθώς το σύρμα συστρέφεται (ή ο σπάγκος δημιουργεί κόμβο), κλείνουν οι βρόγχοι που σχηματίστηκαν κατά μήκος του δέματος. Σχήμα Διαδοχικό στάδιαδεσίματος με σύρμα.1 βελόνα, 2 γρανάζι, συστροφής του σύρματος 3 άξονας κυμάτωσης του κόμπου, 4 άξονας κυμάτωσης και κοπής του σύρματος. i) η βελόνα ανεβάζει το σύρμα στο συρματοστρίφτη, ii) εισαγωγή του σύρματος στο γρανάζι και τους άξονες κυμάτωσης, iii) περιστροφή του γραναζιού, iv) περιστροφή των αξόνων, κυμάτωση και κοπή του κόμβου, v) η βελόνα υποχωρεί, vi) ο κόμπος μετά την κοπή. 34

35 Εργαστήριο 13 ο ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Για την αντιμετώπιση ων ζιζανίων, εντόμων και ασθενειών, όπως επίσης και για την εφαρμογή διαφυλλικών λιπασμάτων, χημικών ουσιών καρπόδεσης, αποφυλλωτικών, αραίωσης ανθέων ή καρπών κ.α. χρησιμοποιείται πλήθος φυτοπροστατευτικών ουσιών, που εφαρμόζονται με ψεκασμό ή με επίπαση στο ύπαιθρο ή σε ελεγχόμενους χώρους όπως το θερμοκήπιο. Α. ΨΕΚΑΣΤΗΡΕΣ Με τους ψεκαστήρες το διάλυμα εφαρμόζεται με τη μορφή μικρών σταγονιδίων. Το μέγεθος των σταγονιδίων επηρεάζει άμεσα το ποσοστό κάλυψης της ψεκαζόμενης επιφάνειας. Για παράδειγμα για την κάλυψη 1000 τετραγωνικών μέτρων επιφάνειας, απαιτούνται 520 λίτρα διαλύματος αν οι σταγόνες έχουν διάμετρο 1mm, ή 65 λίτρα αν η διάμετρος είναι 0,5 mm, ή 0,5 λίτρα αν η διάμετρος είναι 0,1mm. Η διάσπαση του ψεκαστικού υγρού σε λεπτά σταγονίδια επιτυγχάνεται είτε αναγκάζοντας το ψεκαστικό υγρό να περάσει από μια μικρή οπή, με μεγάλη πίεση που ασκείται από μια αντλία, είτε διαβιβάζοντας το ψεκαστικό υγρό σε ισχυρό (ψυχρό ή θερμό) ρεύμα αέρα Διακρίνονται έτσι σε 1. υδραυλικούς ψεκαστήρες και 2. ψεκαστήρες με ρεύμα αέρα Α1. Οι υδραυλικοί ψεκαστήρες χρησιμοποιούνται ευρύτατα είτε ως μικροί χειροκίνητοι είτε μεγαλύτεροι μηχανοκίνητοι. Ανάλογα με την εφαρμοζόμενη πίεση κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες χαμηλής πίεσης ως 6 atm μέσης πίεσης 6 ως 27 atm υψηλής πίεσης άνω των 27 atm Στη γενική τους μορφή αποτελούνται από 35

36 - το δοχείο του ψεκαστικού διαλύματος - την αντλία που δημιουργεί την υδραυλική πίεση - τον αεροθάλαμο - τα φίλτρα - το ρυθμιστή πίεσης - το πιεσόμετρο - τον αναδευτήρα - το σύστημα διανομής - ακροφύσια χ Σχήμα Διάγραμμα: Ψεκαστήρας υδραυλικής πίεσης. 1. Δοχείο ψεκαστικού υγρού. 2. Στόμιο γεμίσματος. 3 Σήτα. 4-Αναδευτήρας. 5. Κρουνός εκκένωσης. 6. Διακόπτες γεμίσματος του δοχείου με νερό. 7. Αγωγός γεμίσματος. 8. Πηγή λήψης νερού 9. Φίλτρο. 10. Αντλία. 11. Αεροθάλαμος. 12. Ρυθμιστής πίεσης. 13. Μανόμετρο. 14. Διακόπτες παροχής διαλύματος στον ιστό ψεκασμού. 15. Ακροφύσια. 16. Ιστός ψεκασμού. 17. Αγωγός επιστρεφόμενου υγρού. Το δοχείο του διαλύματος Το δοχείο που χρησιμοποιείται στους ψεκαστήρες είναι μεταλλικό η συνηθέστερα πλαστικό και έχει χωρητικότητα δεκαπλάσια ως εικοσαπλάσια της παροχής της αντλίας. Θα 36

37 πρέπει να αντέχει στη διάβρωση των χημικών και να καθαρίζεται εύκολα. Η αντλία Η αντλία είναι εξάρτημα που χαρακτηρίζει το ψεκαστικό μηχάνημα. Παραλαμβάνει το ψεκαστικό υγρό από το δοχείο και το οδηγεί με πίεση στο σύστημα διανομής. Η αντλία παίρνει κίνηση είτε από το P.T.O. του ελκυστήρα, είτε από ξεχωριστό κινητήρα, είτε είναι χειροκίνητη στις πιο μικρές μονάδες. Στα ψεκαστικό συγκροτήματα χρησιμοποιούνται διάφοροι τύποι αντλιών, όπως εμβολοφόρος, μεμβρανοφόρος, κυλιστροφόρος, πτερυγιοφόρος, ή φυγόκεντρος. Υψηλές πιέσεις δίνουν οι εμβολοφόρες, υψηλές παροχές οι φυγόκεντρες, ενώ οι φυγόκεντρες, οι κυλιστροφόρες και πτερυγιοφόρες μπορούν να εργάζονται με μεγαλύτερες ταχύτητες περιστροφής. Ο αεροθάλαμος Όταν χρησιμοποιείται εμβολοφόρος ή μεμβρανοφόρος αντλία, η παροχή δεν είναι σταθερή με αποτέλεσμα να δημιουργούνται κραδασμοί στο σύστημα και ασταθής ψεκασμός. Για να εξομαλυνθεί η διακύμανση της πίεσης, τοποθετείται στην έξοδο της αντλίας ένας στεγανός θάλαμος. Κατά τη φάση που το έμβολο πιέζει το διάλυμα, ο αέρας του θαλάμου συμπιέζεται, λόγω εισροής διαλύματος στο θάλαμο. Με την οπισθοχώρηση του εμβόλου, το διάλυμα εξέρχεται από το θάλαμο μειώνοντας έτσι την πίεση του. Ρυθμιστής πίεσης Στο δίκτυο κυκλοφορίας του ψεκαστικού υγρού παρεμβάλλεται ένας μηχανισμός που ονομάζεται ρυθμιστής πίεσης ή βαλβίδα αντεπιστροφής Ο ρυθμιστής χρησιμοποιείται για τη ρύθμιση της πίεσης λειτουργίας του ψεκαστικού, διατηρεί την πίεση κατά το δυνατό σταθερή και προστατεύει το όλο σύστημα από υπερβολική ανύψωση της πίεσης. 37

38 Σχήμα Ρυθμιστής πίεσης 1 ροή διαλύματος προς τα μπέκ, 2 επιστροφή διαλύματος στο δοχείο, 3 βαλβίδα 4 ελατήριο ρύθμισης της πίεσης, 5 ρυθμιστικός κοχλίας Τα φίλτρα Ο αριθμός των φίλτρων στους διάφορους τύπους ψεκαστικών ποικίλει. Συνήθως τοποθετείται ένα μεταξύ του δοχείου και αντλίας και μια σήτα στο στόμιο του δοχείου για την κατακράτηση των σκουπιδιών που μπορεί να περιέχει το νερό. Μια λεπτή σήτα τοποθετείται επίσης σε πολλά ακροφύσια. Ο αναδευτήρας Πολλά από τα χρησιμοποιούμενα χημικά έχουν τάση να καθιζάνουν στον πυθμένα του δοχείου. Για να αποφευχθεί η καθίζηση απαιτείται τακτική ανάδευση του διαλύματος. Η ανάδευση επιτυγχάνεται είτε με μηχανικό τρόπο, με τοποθέτηση αναδευτήρα στον πυθμένα του δοχείου, είτε υδραυλικά με την τοποθέτηση ενός ή περισσοτέρων ακροφυσίων κοντά στον πυθμένα του δοχείου, που επιστρέφουν με πίεση μέρος του διαλύματος. Το πιεσόμετρο Μετά το ρυθμιστή πίεσης στα περισσότερα ψεκαστικά τοποθετείται ένα πιεσόμετρο για να ελέγχεται η πίεση λειτουργίας των ακροφυσίων. Το σύστημα διανομής Το σύστημα διανομής ποικίλει ανάλογα με τη μέγεθος και τη χρήση του ψεκαστικού. Περιλαμβάνει ένα ή περισσότερους αγωγούς μεταφοράς και αντίστοιχους διακόπτες. Ο αγωγός καταλήγει σε ένα ακροφύσιο (ή περισσότερα με ποικιλία διατάξεων) 38