Ευρωπαϊκή Επιτροπή. ΕΠΙΛΟΓΗ βέλτιστών πρακτικων Leader / 2 EL

Transcript

1 Ευρωπαϊκή Επιτροπή ΕΠΙΛΟΓΗ βέλτιστών πρακτικων Leader / 2 EL

2 00_2006_3887_cover_GR.indd 1 00_2006_4563_cover_GR.indd 1 Η παρούσα επιλογή βέλτιστων πρακτικών Leader+ εκδίδεται από το Παρατηρητήριο Αγροτικών Περιοχών. Το Leader (Δεσμοί μεταξύ των δράσεων για την ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας) αποτελεί κοινοτική πρωτοβουλία η οποία έχει αναληφθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και συντονίζεται από τη Γενική Διεύθυνση Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης (Μονάδα F3). Τα περιεχόμενα του παρόντος δημοσιεύματος δεν απηχούν κατ ανάγκη τις απόψεις των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συντακτική επιτροπή: Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Αγροτικών Περιοχών Υπεύθυνος κατά το νόμο: Josefine Loriz-Hoffmann, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΓΔ Γεωργία και αγροτική ανάπτυξη, Μονάδα F.3, 130 rue de la Loi, B-1040 Brussels Οι φωτογραφίες διατέθηκαν από τις ομάδες τοπικής δράσης (ΟΤΔ). Η φωτογραφία του εξωφύλλου διατέθηκε από την ΟΤΔ Alto Casertano. Η παρούσα επιλογή βέλτιστων πρακτικών Leader+ δημοσιεύεται σε 22 επίσημες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τυπώνεται σε αντίτυπα. Για περισσότερες πληροφορίες: Leader+ Contact Point, Rue du Marteau 81, B-1000 Brussels Tηλ. (32-2) , Φαξ (32-2) , contact.point@leaderplus.org Internet: Ευρωπαϊκές Κοινότητες, 2008 Επιτρέπεται η αναπαραγωγή με αναφορά της πηγής. Το κείμενο οριστικοποιήθηκε τον Ιούνιο Printed in Italy Χαρακτηριστικά του Leader+ Ονομασία: Leader (Δεσμοί μεταξύ δράσεων Τύπος προγράμμα Κοινοτική πρωτοβουλία Τομείς στόχου: Το Leader+ διαρθρώνεται με βάσ Σκέλος 1 Στήριξη των ολοκ περιοχών, βάσει μιας προσέγγ Σκέλος 2 Στήριξη της συνε Σκέλος 3 Δικτύωση. Στρατηγικά θέματα Τα θέματα προτεραιότητας του L αξιοποίηση των φυσικών και ποθεσιών βελτίωση της ποιότητας ζωής αξιοποίηση των τοπικών προ της πρόσβασης των μικρών μ χρησιμοποίηση νέας τεχνογνω γωνιστικά τα προϊόντα και οι υ Δικαιούχοι και επι Η χρηματοδοτική συνδρομή του (ΟΤΔ), που προέρχονται από τον την υλοποίηση τοπικών αναπτυξι στεί κατά τέτοιο τρόπο ώστε να β κροπρόθεσμο δυναμικό της περι ποιότητας και πρωτότυπων στρα συνεργασίας. Προκειμένου να επ κές στρατηγικές και για να λειτου μοχλοί, η χρηματοδότηση χορηγε νο αριθμό αγροτικών περιοχών. Η Στο πλαίσιο κάθε τοπικού αναπτυ μένα έργα που συνάδουν με την τοδότηση από το Ευρωπαϊκό Γεω Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξη επιλέξιμα βάσει του Leader+. Σε επίπεδο λήψης αποφάσεων τω να εκπροσωπούν τουλάχιστον το Διάρκεια της περιό Κοινοτική επιχορή Ο συνολικός προϋπολογισμός τω εκατ. EUR (2 143,5 εκατ. μετά την τέθηκαν από το ΕΓΤΠΕ Τμήμα συνεισφορές. Τυπωθηκε σε χαρτι λευκασμενο χωρις χλωριο Για πρόσθετες παραγγελίες της παρούσας έκδοσης, παρακαλείσθε να αποστείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στη διεύθυνση: AGRI-LEADERPLUS-PUBLICATIONS@ec.europa.eu. Χαρακτηριστικά του Leader+ Ονομασία: Leader («Δεσμοί μεταξύ δράσεω Τύπος προγράμμα Κοινοτική πρωτοβουλία Τομείς στόχοι: Το Leader+ αρθρώνεται γύρω α Σκέλος 1 Στήριξη των ολ κών περιοχών, βάσει μιας πρ Σκέλος 2 Στήριξη της συν Σκέλος 3 Δικτύωση. Στρατηγικά θέματ Τα θέματα προτεραιότητας του αξιοποίηση των φυσικών κα ποθεσιών βελτίωση της ποιότητας ζωή αξιοποίηση των τοπικών πρ της πρόσβασης των μικρών χρησιμοποίηση νέας τεχνογ γωνιστικά τα προϊόντα και ο Δικαιούχοι και επ Η χρηματοδοτική συνδρομή το (ΟΤΔ), που προέρχονται από το την υλοποίηση τοπικών αναπτ διαστεί κατά τρόπον ώστε να β κροπρόθεσμο δυναμικό της πε ποιότητας και πρωτότυπων στρ συνεργασίας. Προκειμένου να ε κές στρατηγικές και για να λειτ μοχλοί, η χρηματοδότηση χορη νο αριθμό αγροτικών περιοχών Στο πλαίσιο κάθε τοπικού αναπ μένα έργα που συνάδουν με τη τοδότηση από το Ευρωπαϊκό Γ ρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής επίσης επιλέξιμα βάσει του Lea Στο επίπεδο λήψης αποφάσεων πει να εκπροσωπούν τουλάχιστ Διάρκεια της περ Κοινοτική επιχορ Ο συνολικός προϋπολογισμός τ (2 143,5 εκατ. μετά την εφαρμο το ΕΓΤΠΕ-Τμήμα Προσανατολισ

3 ??? Επιλογή βέλτιστων πρακτικών Leader+ Εισαγωγή... 2 Αυστρία... 5 Θεατρικό έργο: Hunt oder Der totale Februar Δίκτυο επιχειρήσεων χειροτεχνίας Meisterstrasse Salzkammergut Βέλγιο Επανένταξη της γεωργίας στην κοινωνική ζωή Η εκπαιδευτική γαλακτοκομική εκμετάλλευση Saint Joseph Δανία Το Bornholm χτίζει φάρους Φινλανδία NopolaNews Η παραγωγή πληροφοριών στο Διαδίκτυο και η οργάνωση των αλυσίδων παραγωγής Γαλλία Αρχαιολογικός χώρος Nasium Δημιουργία συστήματος θέρμανσης που τροφοδοτείται με ξυλεία από τα τοπικά δάση Γερμανία Κέντρο πληροφόρησης και μάρκετινγκ του πλινθοποιείου Hundisburg και παραγωγή σκληρού γύψου Δίκτυο Open Channel: Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης στο χωριό Ελλάδα Ολοκληρωμένη παρέμβαση στην περιοχή Φρίξας της Πελοποννήσου Δίκτυο ομοειδών ή συμπληρωματικών επιχειρήσεων (ομαδοποίηση) Ιρλανδία Ανάπτυξη των δεξιοτήτων των νέων με τη δημιουργική χρησιμοποίηση των μέσων ενημέρωσης Το «Χρυσό μίλι» του Tipperary Ιταλία Περιβαλλοντική διαχείριση σε επίπεδο περιοχής Σήμα περιοχής (Marchio d Area Alto Casertano) Λουξεμβούργο Άνθρωπος και πέτρα Κάτω Χώρες Το κέντρο αθλημάτων και επιχειρήσεων De Punt Πορτογαλία Εγκατάσταση τεσσάρων αυτόματων μετεωρολογικών σταθμών Από το όνειρο στην πραγματικότητα Ισπανία Εισαγωγή νέων τεχνολογιών πληροφόρησης και επικοινωνίας (ΝΤΠΕ) στον τομέα του πρόβειου γάλακτος Συνεταιριστικές υπηρεσίες κατάρτισης και χειροτεχνίας Σουηδία Η ανάπτυξη του Östervåla Κύριο έργο Ηνωμένο Βασίλειο An Dealbh Mòr Η μεγάλη ζωγραφιά Κέντρο αειφόρου παραγωγής τροφίμων και κτηνοτροφίας Το παρόν δημοσίευμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποβλέπει στην προαγωγή της πρόσβασης του κοινού στις πληροφορίες που αφορούν την κοινοτική πρωτοβουλία Leader+. Στόχος μας είναι η διάθεση επακριβών και επικαιροποιημένων πληροφοριών. Σε περίπτωση που μας επισημανθούν σφάλματα, θα προσπαθήσουμε να τα διορθώσουμε. Ωστόσο, η Επιτροπή δεν φέρει καμία ευθύνη για τις πληροφορίες που περιέχει το παρόν περιοδικό, ιδίως σε επίπεδο χρηματοοικονομικών δεδομένων που συνδέονται με τα περιγραφόμενα έργα και ειδικότερα με την επιλεξιμότητα των δαπανών. Κατά συνέπεια, οι αναγνώστες καλούνται να λαμβάνουν όλες τις αναγκαίες προφυλάξεις πριν χρησιμοποιήσουν υπ ευθύνη τους τις εν λόγω πληροφορίες. 1

4 ??? Εισαγωγή Τι είναι το Leader+; Το Leader+ είναι μια πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας η οποία υποβοηθά τις αγροτικές κοινότητες για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και της οικονομικής ευημερίας της περιοχής τους και συγχρηματοδοτείται από το Τμήμα Προσανατολισμού του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΕΓΤΠΕ). Προπομποί του Leader+ ήταν οι πρωτοβουλίες Leader I και II. Το πρόγραμμα Leader+ συμπίπτει με την περίοδο των διαρθρωτικών ταμείων (αλλά επιτρέπει την υλοποίηση έργων ώς το τέλος του 2008), και στόχος του είναι να ενθαρρύνει και να στηρίξει τους φορείς των αγροτικών περιοχών να εξετάσουν το μακροπρόθεσμο δυναμικό της περιοχής τους. Προσπαθεί να ενθαρρύνει την υλοποίηση ολοκληρωμένων, ποιοτικών, πρωτότυπων στρατηγικών αειφόρου ανάπτυξης σχεδιασμένων έτσι ώστε να ενθαρρύνουν τον πειραματισμό με την εφαρμογή νέων μορφών: αξιοποίησης της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς ενίσχυσης και διαφοροποίησης του οικονομικού περιβάλλοντος προκειμένου να συμβάλει στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης βελτίωσης της οργανωτικής ικανότητας της κοινότητας. Πριν από τη διεύρυνση του 2004 υπήρχαν στην Ευρώπη 893 ομάδες τοπικής δράσης (ΟΤΔ) Leader+. Σε ορισμένα από τα κράτη μέλη που προσχώρησαν στην ΕΕ το 2004, λειτουργούσαν ήδη ΟΤΔ στο πλαίσιο ενός μέτρου τύπου Leader. Το Leader+ σχεδιάστηκε με βάση τέσσερα θέματα προτεραιότητας: 1. αξιοποίηση των φυσικών και πολιτιστικών πόρων, συμπεριλαμβανομένης της αξιοποίησης τοποθεσιών Natura βελτίωση της ποιότητας ζωής σε αγροτικές περιοχές 3. αξιοποίηση των τοπικών προϊόντων, ιδίως μέσω της διευκόλυνσης με συλλογικές ενέργειες της πρόσβασης των μικρών μονάδων παραγωγής στις αγορές 4. χρησιμοποίηση νέας τεχνογνωσίας και νέων τεχνολογιών προκειμένου να καταστούν πιο ανταγωνιστικά τα προϊόντα και οι υπηρεσίες των αγροτικών περιοχών. Περισσότερες πληροφορίες όσον αφορά τη νομική βάση και τον προϋπολογισμό του Leader+ δημοσιεύονται στη διεύθυνση: Γιατί βέλτιστες πρακτικές; Η παρούσα έκδοση συμπληρώνει το περιοδικό Leader+ Magazine ως μέσο προβολής των περισσότερο επιτυχημένων στρατηγικών τοπικής ανάπτυξης που χρηματοδοτούνται από το Leader+. Μια βέλτιστη πρακτική Leader+ πρέπει λογικά να αξιολογείται με βάση την επιτυχή υλοποίηση της «προσέγγισης Leader». Η προσέγγιση Leader αποτελείται από επτά κριτήρια 1. Προσέγγιση βάσει της περιοχής Προϋποθέτει τη χάραξη μιας αναπτυξιακής στρατηγικής που να βασίζεται στην ιδιαίτερη κατάσταση της περιοχής, στα πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες της. Στο Leader, η περιοχή αυτή είναι μια μάλλον ομοιογενής τοπική αγροτική μονάδα που χαρακτηρίζεται από εσωτερική κοινωνική συνοχή, κοινή ιστορία και παραδόσεις, αίσθημα κοινής ταυτότητας κ.λπ. Η ευαισθητοποίηση όσον αφορά την προσέγγιση βάσει της περιοχής αυξάνεται, οι δε παράγοντες που ασκούν επιρροή σε κάθε περιοχή έχουν αρχίσει να αναγνωρίζουν τον σημαντικό ρόλο των ενδογενών πόρων στην επίτευξη αειφόρου ανάπτυξης. Σε επίπεδο ΟΤΔ, η προσέγγιση βάσει της περιοχής συμβάλλει στην ευχερέστερη επισήμανση τοπικών φορέων στο εσωτερικό της περιοχής. 2. Προσέγγιση από κάτω προς τα πάνω Στόχος της είναι η ενθάρρυνση της συμμετοχικής λήψης αποφάσεων σε όλα τα επίπεδα για όλες τις πτυχές της αναπτυξιακής πολιτικής. Αποβλέπει άμεσα στη συμμετοχή τοπικών παραγόντων (και της ίδιας της κοινότητας συνολικά), ομάδων οικονομικών και κοινωνικών συμφερόντων και εκπροσώπων 2

5 δημόσιων και ιδιωτικών φορέων. Η προσέγγιση από κάτω προς τα πάνω βασίζεται σε δύο κυρίως δραστηριότητες: «εμψύχωση» (διευκόλυνση των δραστηριοτήτων) και κατάρτιση των τοπικών κοινοτήτων ασκεί δε επιρροή σε διάφορα στάδια του προγράμματος. Σε επίπεδο έργου, είναι σημαντικό το έργο να εγκαινιάζεται από τοπικούς φορείς και να διεξάγονται διαβουλεύσεις με τους πολίτες τους οποίους αφορά η δράση. 3. Προσέγγιση εταιρικής σχέσης και ομάδα τοπικής δράσης (ΟΤΔ) Η ΟΤΔ είναι ένας οργανισμός στον οποίο συμμετέχουν δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς στο πλαίσιο εταιρικής σχέσης, η οποία καθορίζει μια κοινή στρατηγική και ένα σχέδιο τοπικής δράσης για την ανάπτυξη μιας περιοχής Leader+. Η ΟΤΔ αποτελεί ένα από τα πλέον πρωτότυπα και στρατηγικής σημασίας χαρακτηριστικά της προσέγγισης Leader. Με μια ομάδα στελεχών, με αρμοδιότητες λήψης αποφάσεων και έναν σχετικά μεγάλο προϋπολογισμό, η ΟΤΔ αντιπροσωπεύει ένα νέο μοντέλο οργάνωσης που μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη θεσμική και την πολιτική ισορροπία κάθε περιοχής. Οι ΟΤΔ προσφέρουν κατάλληλους μηχανισμούς για συμμετοχή, ευαισθητοποίηση και οργάνωση των τοπικών φορέων προς όφελος της αγροτικής ανάπτυξης. Η κατανομή καθηκόντων και ευθυνών μεταξύ των εταίρων (αρχές του προγράμματος, ΟΤΔ, μέλη των ΟΤΔ) πρέπει να είναι σαφής και διαφανής. 4. Καινοτομία Εκτός από την ιδέα Leader και της επιτόπου υλοποίησή της, η οποία είναι από μόνη της καινοτόμος, η πρωτοβουλία απαιτεί επίσης καινοτόμες δράσεις. Αυτές μπορεί να είναι: δράσεις για την προώθηση των τοπικών πόρων με νέους τρόπους δράσεις που ενδιαφέρουν την τοπική ανάπτυξη, αλλά δεν καλύπτονται από άλλες αναπτυξιακές πολιτικές δράσεις που προσφέρουν νέες απαντήσεις στις αδυναμίες και τα προβλήματα των αγροτικών περιοχών ή που δημιουργούν ένα νέο προϊόν, νέες διαδικασίες, νέες μορφές οργάνωσης ή μια νέα αγορά. Οι δράσεις και τα έργα που περιλαμβάνονται στο σχέδιο τοπικής δράσης αλληλοσυνδέονται και συντονίζονται ως συγκροτημένο σύνολο. Η ολοκληρωμένη προσέγγιση μπορεί να αφορά δράσεις που υλοποιούνται στο εσωτερικό ενός μόνο κλάδου, όλες τις δράσεις του προγράμματος ή συγκεκριμένες ομάδες δράσεων, ή ακόμα και, το σημαντικότερο, τη δημιουργία δεσμών μεταξύ των διαφόρων οικονομικών, κοινωνικών, πολιτιστικών, περιβαλλοντικών παραγόντων και κλάδων της περιοχής. 6. Δικτύωση και συνεργασία μεταξύ των περιοχών Διευκολύνοντας την ανταλλαγή και την κοινοποίηση πληροφοριών για τις πολιτικές αγροτικής ανάπτυξης και τη διάδοση και μεταφορά ορθών πρακτικών και καινοτόμων στρατηγικών και δράσεων, το δίκτυο Leader προσπαθεί να περιορίσει την απομόνωση των ΟΤΔ και να δημιουργήσει μια πηγή πληροφοριών και ανάλυσης των δράσεων. Συμπληρώνοντας την υπάρχουσα ευρωπαϊκή και εθνική δικτύωση, ορισμένες ΟΤΔ οργανώθηκαν αυθόρμητα σε άτυπα δίκτυα. Ένα άλλο βασικό τμήμα του Leader είναι η συνεργασία μεταξύ αγροτικών περιοχών. Η συνεργασία μεταξύ περιοχών μπορεί να είναι διακρατική, αλλά μπορεί να αφορά και περιοχές του ίδιου κράτους μέλους (διαπεριφερειακή). Στο πλαίσιο του Leader+ προβλέπεται ειδικός προϋπολογισμός για έργα συνεργασίας (σκέλος 2). 7. Τοπική χρηματοδότηση και διαχείριση Η ανάθεση μεγάλου μέρους των αρμοδιοτήτων λήψης αποφάσεων για θέματα χρηματοδότησης και διαχείρισης στις ΟΤΔ είναι άλλο ένα βασικό στοιχείο της προσέγγισης Leader. Εντούτοις, ο βαθμός αυτονομίας των ΟΤΔ ποικίλλει σημαντικά ανάλογα με τον συγκεκριμένο τρόπο οργάνωσης και το θεσμικό πλαίσιο κάθε κράτους μέλους. Συνεπώς, το κριτήριο αυτό πρέπει να εκτιμάται κατά περίπτωση, λαμβανομένου υπόψη του εκάστοτε διοικητικού πλαισίου. Η καινοτομία είναι επίσης ενσωματωμένη στις συνιστώσες του προγράμματος που αφορούν την εκπαίδευση και τη δικτύωση: διάδοση πληροφοριών σε άλλες ομάδες παραγόντων που επιθυμούν να εμπνευστούν από επιτεύγματα άλλων ή να υλοποιήσουν κοινά έργα. 5. Ολοκληρωμένη προσέγγιση 3

6 Μεθοδολογία συλλογής και επιλογής ορθών και βέλτιστων πρακτικών Κάθε χρόνο, με τη βοήθεια των εθνικών μονάδων εμψύχωσης δικτύου, το Leader+ Contact Point συγκεντρώνει με τη συνδρομή εμπειρογνωμόνων ορθές πρακτικές μεταξύ των έργων Leader που υλοποιούνται στην ΕΕ, επιλέγει ορισμένα από αυτά και τα δημοσιεύει στη βάση δεδομένων ορθών πρακτικών του δικτυακού τόπου Leader+: Προκειμένου να ενισχυθεί η προβολή του έργου που επιτελεί το Leader+, το Παρατηρητήριο Leader+ αποφάσισε να συμπληρώσει τις πληροφορίες που περιέχει η βάση δεδομένων με την έκδοση ενός ειδικού δημοσιεύματος με τίτλο «Επιλογή βέλτιστων πρακτικών Leader+». Η μέθοδος που ακολουθήθηκε ήταν η εξής: πρώτον, το Contact Point πραγματοποίησε ανάλυση SWOT (πλεονεκτήματα/αδυναμίες/ευκαιρίες/απειλές) στα κράτη μέλη όσον αφορά την κατάσταση από την άποψη των ορθών πρακτικών. Οι κυριότεροι εταίροι στα κράτη μέλη για την εργασία αυτή ήταν οι εθνικές μονάδες εμψύχωσης δικτύου. Το αποτέλεσμα της ανάλυσης ήταν ότι τα κριτήρια για τον εντοπισμό ορθών πρακτικών συνδέονταν στενά σε όλες τις περιπτώσεις με τα επτά στοιχεία του Leader+. Το Παρατηρητήριο Leader+ πρόσθεσε δύο νέα ευρωπαϊκά κριτήρια τα οποία υπογραμμίζουν την ευρωπαϊκή πτυχή του Leader+: τη δυνατότητα μεταφοράς και την αειφορία. Στη συνέχεια, το Leader+ Contact Point άρχισε να συλλέγει παραδείγματα από τα κράτη μέλη. Προκειμένου να επιτευχθεί «δίκαιο αποτέλεσμα», ακολουθήθηκε μια προσέγγιση που σέβεται, εκτός από τα κριτήρια περιεχομένου που συνδέονται με την προσέγγιση Leader, και τη θεματική ποικιλομορφία, το είδος του έργου και τη γεωγραφική ισορροπία. Για την επιλογή των 25 βέλτιστων πρακτικών που δημοσιεύονται εδώ ανάμεσα στις 98 ορθές πρακτικές που επελέγησαν το 2006/2007, καταβλήθηκε επίσης προσπάθεια να επιτευχθεί εννοιολογική, θεματική και γεωγραφική ισορροπία. Ασφαλώς η επιλογή αυτή δεν εξαντλεί όλα τα παραδείγματα, αφού πρόκειται για ετήσιο δημοσίευμα και, συνεπώς, στο μέλλον θα δημοσιευθούν νέα παραδείγματα. 4

7 ??? ΑΥΣΤΡΙΑ Θεατρικό έργο: Hunt oder Der totale Februar Βασικές πληροφορίες Στοιχεία για την περιοχή Η περιοχή Leader+ Hausruck βρίσκεται στην Άνω Αυστρία ανάμεσα στις περιοχές Innviertel και Salzkammergut. Βασικό χαρακτηριστικό της περιοχής είναι το δάσος Hausruck, μία από τις μεγαλύτερες δασικές περιοχές της Κεντρικής Ευρώπης. Για περισσότερους από δύο αιώνες, χαρακτηριστικό στοιχείο της περιοχής ήταν η εξόρυξη άνθρακα και κατά τα προηγούμενα έτη κυρίαρχη θέση κατείχε μια εταιρεία. Μετά τη διακοπή της εξορυκτικής δραστηριότητας το 1995, η περιοχή προσπάθησε να δημιουργήσει δυναμικούς οικονομικούς φορείς που θα συνέβαλαν στην ανάπτυξη ΜΜΕ. Έδωσε επίσης προτεραιότητα στην ανάπτυξη του τουριστικού τομέα, ιδίως σε σχέση με την ιππασία και τις δραστηριότητες αναψυχής. Η εξορυκτική δραστηριότητα αποτελούσε ανέκαθεν σημαντικό πολιτιστικό και ιστορικό στοιχείο της περιοχής και ένα φάσμα τουριστικών δραστηριοτήτων προβάλλεται με το σήμα «Ανθρακωρυχεία της Άνω Αυστρίας». Πληθυσμός: κάτοικοι 2 Έκταση: 417 km 2 Πυκνότητα πληθυσμού: 98 κάτοικοι/km Αριθμός δήμων: 22 5

8 Θεατρικό έργο: Hunt oder Der totale Februar Γιατί αποτελεί αυτό το έργο ορθή πρακτική; Το έργο υιοθετεί την προσέγγιση από κάτω προς τα πάνω, αφού την αρχική ιδέα για τη θεατρική παραγωγή την είχε ο τοπικός πολιτιστικός όμιλος Leader+. Μια ομάδα επτά ατόμων από την τοπική κοινότητα συντόνισε και υλοποίησε το έργο. Το έργο ακολούθησε την προσέγγιση βάσει της περιοχής, διότι εστιάστηκε ειδικά σε ένα ιστορικό γεγονός που συνέβη στην περιοχή και εξέτασε πώς τα γεγονότα του παρελθόντος επηρέασαν τον τρόπο ζωής κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Το θεατρικό έργο πραγματεύεται στοιχεία που εστιάζονται στην οικονομία, στο τοπίο, στη στέγαση και την ανάπτυξη. Την ιδέα για την υλοποίηση αυτού του θεατρικού έργου τη συνέλαβε το 2002 η πολιτιστική ομάδα εργασίας των ΟΤΔ της περιοχής Hausruck. Θέλησαν να παρουσιάσουν ένα θεατρικό έργο σε μια περίοδο που δεν θα υπήρχαν παραστάσεις του έργου «Το παιχνίδι ζαριών του Frankenburg». «Το παιχνίδι ζαριών του Frankenburg» είναι ένα πολύ γνωστό γεγονός που αναπαριστάται κάθε δύο χρόνια και συμμετέχουν σε αυτό περίπου 400 ερασιτέχνες ηθοποιοί. Οι παραστάσεις έχουν ως θέμα την εξέγερση των κατοίκων που ζούσαν στην περιοχή του Hausruck τον 17ο αιώνα. Το έργο Hunt oder Der totale Februar έχει ως υπόβαθρο τις συγκρούσεις ανάμεσα σε παραστρατιωτικές οργανώσεις του συντηρητικού κόμματος (Heimwehr) και τους σοσιαλδημοκράτες (Schutzbund). Οι συγκρούσεις αυτές σημειώθηκαν τον Φεβρουάριο του 1934 και ήταν ένα ιστορικό γεγονός για την Αυστρία διότι υπήρξε εμφύλιος πόλεμος που οδήγησε στην εξέγερση των εργατών. Στις 12 και 13 Φεβρουαρίου 1934, η ένοπλη σύγκρουση εξαπλώθηκε στην περιοχή των ανθρακωρυχείων του Hausruck, όπου υπήρξαν πολλά θύματα. Διάφορα στοιχεία του έργου δείχνουν τον καινοτόμο χαρακτήρα του. Ήταν ένα τολμηρό και νεωτεριστικό εγχείρημα για την ΟΤΔ το να επιλέξει ένα αμφιλεγόμενο πολιτικό θέμα για μια θεατρική παραγωγή. Ήταν επίσης πρωτοποριακό να στηθούν οι παραστάσεις στους εξωτερικούς χώρους ενός ανθρακωρυχείου με τον τρόπο αυτό, η παράσταση βοήθησε στην καλύτερη κατανόηση της ιστορίας της περιοχής και συνέβαλε στη διάδοση της πολιτιστικής κληρονομιάς της. Αλλά και η συνεργασία ανάμεσα σε επαγγελματίες και ερασιτέχνες ηθοποιούς με θεατρικές ομάδες από διαφορετικές περιοχές ήταν ένα στοιχείο καινοτομίας. Αυτή η θεατρική παραγωγή παρουσιάζει το πλεονέκτημα ότι μπορεί να μεταφερθεί και σε άλλες περιοχές με πλούσια οικονομική και κοινωνική ιστορία. Πρέπει να ληφθεί υπόψη το κόστος μιας θεατρικής παραγωγής, και η σωστή οικονομική διαχείριση έχει καθοριστική σημασία για την υλοποίηση ενός έργου αυτής της κλίμακας. Το έργο έχει επιτύχει να είναι σχεδόν αυτοτροφοδοτούμενο αφού χρειάζεται δημόσια χρηματοδότηση μόνο κατά το 10 %. Προγραμματίζονται και νέες θεατρικές παραγωγές με νέα θεματολογία και το όνειρο του πολιτιστικού ομίλου είναι να δημιουργήσει ένα βιώσιμο κέντρο σύγχρονου θεάτρου. 6

9 Θεατρικό έργο: Hunt oder Der totale Februar Περιγραφή του έργου 1. Συνοπτικό ιστορικό του έργου Στόχος του έργου ήταν να αναβιώσει ένα κομμάτι της ιστορίας της περιοχής, ιδίως αυτό που συνδέεται με τα γεγονότα του Hausruck του 1934, διότι οι εντάσεις και οι ρήξεις εκείνης της περιόδου εξακολουθούν να είναι αισθητές στους κατοίκους της περιοχής σήμερα. Το έργο είχε επίσης στόχο να αναδείξει την οικονομική σημασία της εξόρυξης άνθρακα για την περιοχή. Η πολιτιστική ομάδα εργασίας είχε επίγνωση ότι το θέμα αυτό θα ήταν δύσκολο και θα απαιτούσε λεπτό χειρισμό. Μέσα από την προετοιμασία αυτής της παραγωγής, η ομάδα είχε μεγάλες προσδοκίες να δημιουργήσει δίκτυο με άλλους τοπικούς θεατρικούς θιάσους, γεγονός που θα βοηθούσε μελλοντικά την υλοποίηση περιφερειακών θεατρικών παραγωγών. 2. Κυριότερες δραστηριότητες Το έργο Hunt σχεδιάστηκε με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι ένα κράμα ιστορίας, παρωδίας, μοντέρνου και κριτικού θεάτρου. Το σκηνικό του έργου ήταν η πρώτη εγκατάσταση θραύσης άνθρακα στην περιοχή του Hausruck στο Wolfsegg. Είναι ένα από τα πιο μνημειώδη και συναρπαστικά βιομηχανικά μνημεία της περιοχής. Συγγραφέας του έργου είναι ο Franzobel, διάσημος αυστριακός συγγραφέας από την περιοχή του Hausruck. Έγραψε για το τραγικό ιστορικό γεγονός και επικεντρώθηκε στην ατομική πορεία του ηγέτη της περιοχής του Schutzbund, Fageth, και του συνεργάτη του. Η διανομή περιλαμβάνει 40 ρόλους και συμμετέχουν και ερασιτέχνες ηθοποιοί που κατάγονται από την περιοχή. Στις παραστάσεις συμμετείχαν συνολικά 150 άτομα στα οποία περιλαμβάνονται οι ηθοποιοί, τα μέλη του χορού και οι μουσικοί. Στην παραγωγή έλαβαν μέρος και πολλές ερασιτεχνικές θεατρικές ομάδες και ενώσεις και με τη βοήθεια και χρηματοδότηση από το Leader+ εξασφαλίστηκαν: η διεύθυνση και στήριξη από επαγγελματίες αναγνωρισμένους ηθοποιούς οπτικοακουστικά μέσα διαφήμιση και δημόσιες σχέσεις σκηνικά κοστούμια, μακιγιάζ και συνεντεύξεις με κατοίκους της περιοχής που έζησαν τα γεγονότα. 3. Συγκεκριμένη έκβαση και αποτελέσματα Αρχικά σχεδιάστηκαν επτά παραστάσεις για θεατές, αλλά λόγω της μαζικής συμμετοχής του κοινού, δόθηκαν εννέα παραστάσεις στις οποίες συμμετείχαν 150 ερασιτέχνες ηθοποιοί και τραγουδιστές. Πουλήθηκαν εισιτήρια! Αν και αρχικά υπήρχαν ανησυχίες για την παραγωγή (όσον αφορά τον τρόπο προσέγγισης ενός ευαίσθητου θέματος), εξαντλήθηκαν όλα τα εισιτήρια των παραστάσεων και αυτό ήταν σημαντική επιτυχία. Ο συγγραφέας Franzobel, ένας σύγχρονος κριτικός και διεθνούς φήμης συγγραφέας από την περιοχή του Hausruck, έγραψε το έργο Hunt με επιδεξιότητα με τη βοήθεια της ομάδας Leader+. Η αντιμετώπιση από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ήταν επίσης πολύ θετική, με ενθουσιώδη σχόλια και στην πρεμιέρα παραβρέθηκαν περισσότεροι από 50 εκπρόσωποι μέσων μαζικής ενημέρωσης. Όλα τα μέσα ενημέρωσης της Αυστρίας κάλυψαν εκτενώς το θεατρικό έργο το οποίο παραγγέλθηκε και χρηματοδοτήθηκε από το Leader+. 4. Προβλήματα που ανέκυψαν/ηθικά διδάγματα Επειδή οι παραστάσεις πραγματοποιήθηκαν υπαιθρίως, στο χώρο του ανθρακωρυχείου, οι αρχές της Άνω Αυστρίας ζήτησαν την κατασκευή στεγάστρου, διαφορετικά θα ακύρωναν τις παραστάσεις για λόγους ασφαλείας και για τον κίνδυνο κακοκαιρίας. Έτσι, έπρεπε να υποβληθεί και δεύτερη αίτηση για τη χορήγηση EUR για την κατασκευή στεγάστρου. Όμως, ο σκηνοθέτης της παράστασης ήταν αντίθετος με την τοποθέτηση στεγάστρου διότι ισχυριζόταν ότι αυτό θα αλλοίωνε την ακουστική της παράστασης και απείλησε να εγκαταλείψει το έργο. Έτσι, αποφασίστηκε να διανεμηθούν αδιάβροχα στους θεατές, και δικαίως αφού έβρεχε στις πέντε από τις εννέα παραστάσεις! Όμως, αυτό δεν απέτρεψε τους θεατές από το να 7

10 Θεατρικό έργο: Hunt oder Der totale Februar παρακολουθήσουν την παράσταση και πολλοί από αυτούς παρατήρησαν ότι η βροχή προσέδωσε περισσότερο δραματική διάσταση στην παράσταση. Η παραγωγή κόστισε περισσότερο απ ό,τι είχε αρχικά προβλεφθεί, με αποτέλεσμα να αυξηθούν οι τιμές των εισιτηρίων για να καλυφθούν τα έξοδα. Την πρώτη χρονιά, ελάχιστοι ήταν οι θεατές της παράστασης από άλλες περιοχές. Αυτό αποδόθηκε στο ότι το θέμα ήταν από πολιτική άποψη αμφιλεγόμενο και το τοπικό κοινοβούλιο ήταν αντίθετο με την υλοποίηση του έργου με το επιχείρημα ότι δεν έπρεπε να ανοίξουν παλιές πληγές, ιδίως αφού ορισμένοι μάρτυρες των γεγονότων ήταν ακόμη στη ζωή. Όμως, η παράσταση γινόταν όλο και περισσότερο δημοφιλής και αποδείχθηκε ότι οι κρατικοί φορείς δεν είχαν δίκιο, αφού το έργο σημείωσε τόσο μεγάλη επιτυχία. 5. Η προστιθέμενη αξία Leader+ του έργου Η συνεισφορά του Leader+ ήταν καθοριστική, διότι η χρηματοδότηση της παραγωγής του θεατρικού έργου με ιδιωτικά κεφάλαια θα ήταν αδύνατη. Η εμπειρία της ενασχόλησης με πολιτιστικά και ιστορικά γεγονότα του παρελθόντος της ανθρακοφόρας περιοχής του Hausruck υπήρξε ιδιαίτερα πολύτιμη. 6. Διάρκεια Η υλοποίηση του έργου άρχισε τον Φεβρουάριο του 2004 και ολοκληρώθηκε στο τέλος Δεκεμβρίου του Προϋπολογισμός Το συνολικό κόστος του έργου ανήλθε στα EUR, εκ των οποίων EUR προήλθαν από το ΕΓΤΠΕ, EUR από εθνική δημόσια χρηματοδότηση και EUR από ιδιωτική χρηματοδότηση. Τρόπος επικοινωνίας με την ΟΤΔ Ονομασία της ΟΤΔ: Regionalverband Hausruck Υπεύθυνος επικοινωνίας: Thomas Kibler Διεύθυνση: Hauptplatz 8, Α-4843 Ampflwang/Hausruckwald Τηλ. ( ) Φαξ ( ) Internet: Οι φωτογραφίες διατέθηκαν από τον κ. Wolfgang Pichler (copyright: 8

11 ??? ΑΥΣΤΡΙΑ Δίκτυο επιχειρήσεων χειροτεχνίας Meisterstrasse Salzkammergut Βασικές πληροφορίες Στοιχεία για την περιοχή Η περιοχή της ΟΤΔ Kulturerbe Salzkammergut καλύπτει επτά κοινότητες της περιφέρειας Oberösterreich της Αυστρίας και δύο κοινότητες της περιφέρειας Σάλτσμπουργκ στη λίμνη Wolfgangsee. Η εσωτερική περιοχή Salzkammergut συνδέεται με τη μεγαλύτερη περιοχή λιμνών των βορείων ασβεστολιθικών Άλπεων. Ένα άλλο χαρακτηριστικό στοιχείο της περιοχής είναι η οροσειρά Dachstein που είναι η υψηλότερη οροσειρά της Άνω Αυστρίας, ο παγετώνας της οποίας έχει χαρακτηρισθεί περιοχή του δικτύου Natura Το 1997, το πολιτιστικό τοπίο Hallstatt-Dachstein/Salzkammergut ανακηρύχθηκε τοποθεσία παγκόσμιας κληρονομιάς της Unesco. Πληθυσμός: κάτοικοι 2 Έκταση: 980 km 2 Πυκνότητα πληθυσμού: 45 κάτοικοι/km Αριθμός δήμων: 9 Η περιοχή ήταν για αιώνες δημοφιλές θέρετρο και η βασική οικονομική δραστηριότητα είναι ο τουρισμός. Έχει αρχίσει να προωθεί νέα αθλήματα περιπέτειας, όπως η πτήση με αετό, το σκι εκτός πίστας, η πεζοπορία με χιονοπέδιλα, το ράφτινγκ, η διάσχιση φαραγγιού κ.λπ., για να προσελκύσουν νέους επισκέπτες στην περιοχή. Η αναπτυξιακή στρατηγική των ΟΤΔ της περιοχής Salzkammergut εστιάζεται στη «διατήρηση και αναβάθμιση της περιοχής με το μοναδικό φυσικό, πολιτιστικό και οικονομικό περιβάλλον ως πολιτιστικής κληρονομιάς». 9

12 Δίκτυο επιχειρήσεων χειροτεχνίας Meisterstrasse Salzkammergut Γιατί αποτελεί αυτό το έργο ορθή πρακτική; Το έργο έχει ακολουθήσει σαφώς μια προσέγγιση βάσει της περιοχής, αφού η ταυτότητα και ο χαρακτήρας των περιοχών αντανακλώνται στα προϊόντα χειροτεχνίας. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι κάθε παραδοσιακός τεχνίτης που είναι μέλος του Meisterstrasse πρέπει να πληροί τα αυστηρά κριτήρια επιλογής του. Αυτό διασφαλίζει την τήρηση υψηλών προδιαγραφών για όλα τα προϊόντα αυτού του εμπορικού σήματος. Οι παραδοσιακοί τεχνίτες είναι επηρεασμένοι από τα τοπικά και περιφερειακά χαρακτηριστικά και δημιουργούν τα προϊόντα τους με παραδοσιακό και καινοτόμο τρόπο, γεγονός που τα καθιστά μοναδικά για την περιοχή. Είναι υποχρεωμένοι να κατασκευάζουν τοπικά ή περιφερειακά προϊόντα που βασίζονται στην ιστορία της περιοχής και την προέλευσή της. Έτσι, το Meisterstrasse έχει αναπτύξει τα προϊόντα του λαμβάνοντας υπόψη την αντίστοιχη πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής. Το έργο έχει έντονα καινοτόμο χαρακτήρα, αφού έχει προβάλει την εικόνα των παραδοσιακών τεχνιτών με έναν νέο τρόπο, έτσι ώστε να αναγνωριστούν και πάλι ως σημαντικός κλάδος δραστηριότητας στην περιοχή. Η δικτύωση και συνεργασία ανάμεσα στους τεχνίτες είναι μια νέα έννοια που συνέβαλε στην ανάπτυξη ενός νέου πνεύματος ανάμεσα σε όσους συμμετέχουν στην υλοποίηση του έργου. Οι τεχνίτες έχουν την αίσθηση ότι ανήκουν σε έναν όμιλο και συνεργάζονται για να διατηρήσουν το κύρος και την ποιότητα των παραδοσιακών τεχνών της περιοχής. Η υλοποίηση της έννοιας Meisterstrasse εφαρμόστηκε με επιτυχία και σε άλλες περιοχές Leader+ (π.χ. έχουν ενταχθεί στον όμιλο 47 βιοτεχνικές επιχειρήσεις στη Στυρία και 14 επιχειρήσεις στην Κάτω Αυστρία. Ο στόχος για τα επόμενα έτη είναι η επέκταση του δικτύου και σε άλλες περιοχές για να αναπτυχθεί ένα συνεταιριστικό πνεύμα σε όσο το δυνατόν περισσότερους τεχνίτες στην Αυστρία και ευρύτερα. Με την επέκταση και σε άλλες περιοχές, δημιουργούνται δυνατότητες βιωσιμότητας του Meisterstrasse και εξασφαλίζεται η συνέχιση της χρηματοδότησης. Το Leader+ έχει συμβάλει σημαντικά στη βιωσιμότητα και επέκταση του έργου, ιδίως σε σχέση με το αρχικό στάδιο της δαπανηρής εξαγοράς επιχειρήσεων, στήριξης και καθιέρωσης του εμπορικού σήματος. Το Meisterstrasse δημιουργήθηκε με τέτοιο τρόπο ώστε να εγγυάται μακροπρόθεσμα την αυτοχρηματοδότησή του. Περιγραφή του έργου 1. Συνοπτικό ιστορικό του έργου Σε όλες σχεδόν τις περιοχές της Αυστρίας υπάρχουν μοναδικές επιχειρήσεις που παράγουν παραδοσιακά προϊόντα χειροτεχνίας υψηλής ποιότητας, τα οποία αποτελούν σημαντικό στοιχείο της περιφερειακής πολιτιστικής κληρονομιάς. Στόχος του εξεταζόμενου έργου ήταν να εντοπιστούν πολλοί άξιοι τεχνίτες της Αυστρίας, ιδίως στις αγροτικές περιοχές, για να αναζωογονηθεί το αυστριακό εμπόριο προϊόντων χειροτεχνίας. Το 2002, προβλήθηκε η ιδέα να δημιουργηθεί ένα δίκτυο επιχειρήσεων χειροτεχνίας υψηλής ποιότητας, με την ονομασία Meisterstrasse, στην περιοχή Inneres Salzkammergut η οποία διαθέτει πλούσια πολιτιστική κληρονομιά. Η ιδέα αυτή έγινε πραγματικότητα με τη βοήθεια του Leader+ και έτσι δημιουργήθηκε το έργο Meisterstrasse Salzkammergut. Σήμερα υπάρχουν περισσότεροι από 40 κορυφαίοι παραδοσιακοί τεχνίτες στην περιοχή της ΟΤΔ οι οποίοι αποτελούν το Meisterstrasse Salzkammergut. Οι Nicola και Christoph Rath ήταν οι πρωτεργάτες του έργου και συνεργάστηκαν μαζί με καινοτόμες επιχειρήσεις χειροτεχνίας της Αυστρίας για πολλά χρόνια. Το Meisterstrasse Salzkammergut ήταν το πρώτο τους έργο Leader+ και αποτέλεσε το πρώτο βήμα για την υλοποίηση της ιδέας του Meisterstrasse Austria (δημιουργία του δικτύου παραδοσιακών επιχειρήσεων χειροτεχνίας σε ολόκληρη την Αυστρία). Ορισμένες από τις προτεραιότητες του έργου είναι να συμβάλει στην αναβάθμιση των παραδοσιακών τεχνών, στην αναχαίτιση της μετανάστευσης και του μαρασμού των επιχειρήσεων χειροτεχνίας και την εξεύρεση διαδόχων που θα αναλάβουν τις επιχειρήσεις. Ο κύριος και η κυρία Rath έχουν στόχο να δημιουργήσουν έναν μηχανισμό μέσω του δικτύου Meisterstrasse για να βοηθήσουν τους ενδιαφερόμενους να ανταλλάξουν εμπειρίες με επιχειρήσεις χειροτεχνίας άλλων περιοχών και όλοι μαζί να απευθυνθούν από κοινού σε μια ομάδα-στόχο νέων πελατών που θα τους εξασφαλίσουν επαρκή χρηματοδότηση. Ο γενικός στόχος του έργου ήταν να προβάλει τη μοναδική παραδοσιακή πολιτιστική κληρονομιά της Αυστρίας. 2. Κυριότερες δραστηριότητες Η πρωτοβουλία Meisterstrasse εστιάζει στην αναβάθμιση της περιφερειακής αξίας και την προβολή των παραδοσιακών τεχνών μέσα από τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού περιφε- 10