ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. ο ι ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ

Transcript

1 ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ο ι ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ Η ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΤΟΝ EMOPEYMATQN, ΠΡΟΣΩΠΩΝ, ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΝΙΚΟΣ ΚΑΒΑΛΑ 1999

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Γενικά Η κατάργηση των ενδοκοινοτικών δασμών Η δημιουργία και εκτροπή εμπορίου Η κατάργηση των φορολογικών επιβαρύνσεων ισοδυνάμου... αποτελέσματος προς δασμούς Η κατάργηση ποσοτικών περιορισμών και των μέτρων... ισοδυνάμου αποτελέσματος με ποσοτικούς περιορισμούς Εξαιρέσεις στην ελεύθερη κυκλοφορία προϊόντων Η διαρρύθμιση των εμπορικών μονοπωλίων Φορολογία εισαγόμενων - εξαγόμενων προϊόντων Κοινό εξωτερικό δασμολόγιο (ΚΕΔ) και κοινή εμπορική πολιτική ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ Γενικά Η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων Η ελεύθερη εγκατάσταση των ανεξάρτητων επαγγελματιών ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΕΠΙΛΟΓΟΣ... 39

3 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΧΙΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα αποτελεί πραγματικότητα. Στα πλαίσια της ένωσης αυτής περιλαμβάνεται η λειτουργία της ενιαίας αγοράς, μεταξύ των κρατώνμελών που συμμετέχουν στην Κοινότητα, η οποία ρυθμίζεται από τέσσερις βασικές ελευθερίες. Με την παρούσα εργασία επιχειρείται η προσέγγιση και παρουσίαση των τεσσάρων αυτών κοινοτικών ελευθεριών που διέπουν την ενιαία αγορά της ΕΚ δηλαδή της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων, των προσώπων, των υπηρεσιών και των κεφαλαίων. Συγκεκριμένα περιγράφεται και αναλύεται το περιεχόμενο και ο σκοπός που επιδιώκει η κάθε ελευθερία καθώς και ο ρόλος της κάθε μιας μέσα στον μηχανισμό λειτουργίας της κοινής αγοράς και τα θέματα που ρυθμίζουν, οι περιορισμοί, οι δυσκολίες, τα προβλήματα και εμπόδια που παρουσιάζονται κατά την υλοποίησή τους, οι διατάξεις, τα άρθρα, οι Κανονισμοί και Οδηγίες που διέπουν την κάθε ελευθερία καθώς και οι διαδικασίες και ο τρόπος με τον οποίο επιτυγχάνεται η εφαρμογή τους. Τέλος αναφέρονται οι μεταβολές, οι προθήκες και οι βελτιώσεις που επήλθαν σ αυτές διαχρονικά από τη θέσπισή τους μέχρι σήμερα.

4 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Όπως είναι γνωστό η Ευρωπαϊκή Κοινότητα - και συγκεκριμένα όπως το άρθρο 2 της Συνθήκης της ΕΚ ορίζει - έχει ως αποστολή με τη δημιουργία μιας κοινής αγοράς και την προοδευτική προσέγγιση της οικονομικής πολιτικής των κρατώνμελών να προάγει την αρμονική ανάπτυξη των οικονομικών δραστηριοτήτων στο σύνολο της κοινότητας. Από την ίδια λοιπόν τη Συνθήκη γίνεται αντιληπτό ότι η δημιουργία της κοινής αγοράς θα συμβάλλει στην πραγματοποίηση των στόχων της Κοινότητας. Η δημιουργία κοινής αγοράς σημαίνει την κατάργηση των συνόρων και την δημιουργία ενός ενιαίου οικονομικού χώρου όπου κυκλοφορούν ελεύθερα αγαθά και υπηρεσίες στο πλαίσιο ενός κοινού δικαίου του ανταγωνισμού'. Η κατοχύρωση των λεγομένων τεσσάρων ελευθεριών, δηλαδή της ελεύθερης κυκλοφορίας εμπορευμάτων, προσώπων, υπηρεσιών και κεφαλαίων αποτελεί το θεμέλιο για τη δημιουργία της κοινής αγοράς. Για την επίτευξη του στόχου της κοινής αγοράς δημιουργείται μια τελωνιακή ένωση που εκτείνεται στο σύνολο των συναλλαγών και περιλαμβάνει κυρίως την απαγόρευση των εισαγωγικών και εξαγωγικών δασμών και όλων των φορολογικών επιβαρύνσεων ισοδυνάμου αποτελέσματος μεταξύ των κρατών-μελών καθώς και την υιοθέτηση κοινού δασμολογίου στις σχέσεις τους με τις τρίτες χώρες^. Παρατηρούμε λοιπόν ότι η Κοινότητα θέλησε να πετύχει την οικονομική ολοκλήρωση σταδιακά περνώντας βαθμιαία από το ένα στάδιο στο άλλο. Έτσι για να επιτύχει την δημιουργία κοινής αγοράς ξεκίνησε από μια μορφή τελωνιακής ένωσης μια βαθμίδα δηλαδή χαμηλότερη για να προχωρήσει αργότερα, όταν πέτυχε την τελωνιακή ένωση, σε μορφή στενότερης οικονομικής συνεργασίας μέχρι να φτάσει την πλήρη οικονομική ένωση^. ' Βλ. Π.Δαγτόγλου: «Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Δίκαιο, Β Κοινοπκές Ελευθερίε9>, Σάκκουλας, Αθήνα 1983, σελ. 12. ^ Βλ. Αρθρο 9, ποφ. 1 Συνθήκης ΕΚ. Βλ. B.Balassa: «The Theory ofeconomic integration», AUenand Unwin, London 1961, σύμφωνα με τον οποίο: «υπάρχουν πέντε στάδια οικονομικής ολοκλήρωσης: η ζώνη ελευθέρων συναλλαγών, η τελωνειακή ένωση, η κοινή αγορά, η εναρμόνιση των οικονομικών πολιτικών και η πλήρης οικονομική ένωση. Παρουσιάζονται με την μορφή κλίμακας και ο διαχωρισμός τους γίνετε αναφορικά με το βαθμό της προνομιακής μεταχείρισης που έχουν τα κράτη-μέλη της ενότητας σε κάθε στάδιο». Βλ επίσης Ε.Πουρναράκη: «Διεθνή Οικονομικά», Σμπίλιας, Αθήνα 1992, σελ. 348,

5 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Στην Συνθήκη της ΕΚ περιλαμβάνονται δύο βασικές κοινοτικές αρχές που συμβάλουν στην εγκαθίδρυση της Κοινής Αγοράς. Αυτές είναι η αρχή της κοινοτικής πίστης και η αρχή της μη διάκρισης. Σύμφωνα με την πρώτη αρχή τα κράτη-μέλη υποχρεώνονται να λαμβάνουν κάθε μέτρο για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων τους, να διευκολύνουν την Κοινότητα στην εκτέλεση της αποστολής της και να απέχουν από κάθε μέτρο που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τους σκοπούς της Συνθήκης της ΕΚ^, ενώ η αρχή της μη διάκρισης συνίσταται στην απαγόρευση κάθε διάκρισης λόγω ιθαγένειας. Το άρθρο 7 της Συνθήκης ΕΚ προβλέπει την προοδευτική πραγματοποίηση της κοινής αγοράς κατά τη διάρκεια μεταβατικής περιόδου 12 ετών που χωρίζεται σε τρία στάδια, 4 ετών το καθένα. Προβλέπεται ότι σε κάθε στάδιο αντιστοιχεί ένα σύνολο μέτρων που πρέπει να ληφθούν και να εκτελεστούν ταυτόχρονα. Το χρονοδιάγραμμα όμως αυτό δεν τηρήθηκε με αποτέλεσμα να σημειωθούν καθυστερήσεις σε διάφορους τομείς. Έτσι, με την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη δόθηκε μια νέα μεταβατική περίοδος που έληξε στις Αυτό ήταν το περίφημο "1992" μετά το τέλος του οποίου θα μπορούσαμε να μιλάμε για μια μεγάλη εσωτερική αγορά δίχως σύνορα. Τα σύνορα μεταξύ των κρατών-μελών καταργούνται όχι μόνο για τους ασκούντες οικονομική δραστηριότητα αλλά και για κάθε πολίτη, υπήκοο κράτους-μέλους. Από την η εσωτερική αγορά της Ευρωπαϊκής Κοινότητας είναι γεγονός. Η ολοκλήρωσή της όμως δεν έγινε πραγματικότητα καθώς ορισμένα κράτη-μέλη δεν κατάφεραν να ενσωματώσουν στο εθνικό τους δίκαιο όλες τις κοινοτικές οδηγίες που προέβλεπε η Λευκή Βίβλος. Υπενθυμίζουμε ότι η Λευκή Βίβλος περιλάμβανε 270 περίπου μέτρα που έπρεπε να γίνουν νομοθετήματα για την υλοποίηση της εσωτερικής αγοράς. Τα μέτρα αυτά αφορούσαν την κατάργηση των φυσικών, τεχνικών και φορολογικών φραγμών μεταξύ των κρατών-μελών προκειμένου οι τότε "12" να αποτελούν μια κοινή αγορά, στα πλαίσια της οποίας θα κινούνται ελεύθερα πρόσωπα, κεφάλαια και εμπορεύματα. Έτσι τα κράτη-μέλη κλήθηκαν να εναρμονίσουν την εθνική τους νομοθεσία προς το κοινοτικό δίκαιο με το βασικό επιχείρημα ότι η προσαρμογή αυτή θα οδηγούσε στην εξοικονόμηση κόστους στο δημόσιο τομέα, τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, τη βελτίωση ανταγω- * Βλ. Αρθρο 5 Συνθήκης ΕΚ. Βλ. Αρθρο 6 Συνθήκης ΕΚ.

6 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ νισμού κτλ. Θα πρέπει πάντως να επισημάνουμε ότι ορισμένα κράτη-μέλη έχουν πετύχει μεταβατικά στάδια προσαρμογής, καθένα σε διαφορετικά θέματα και για διαφορετικούς λόγους. Εκείνο όμως που πρέπει να επιδιώκεται από τα κράτη-μέλη σύμφωνα με το άρθρο 7Γ Συνθήκης ΕΚ, είναι οι παρεκκλίσεις τους να έχουν προσωρινό χαρακτήρα και να επιφέρουν την ελάχιστη δυνατή διαταραχή στη λειτουργία της κοινής αγοράς.

7 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Η ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΩΝ Η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων στο εσωτερικό των κρατών αποτελεί ίσως την σημαντικότερη κοινοτική ελευθερία και ένα από τα βασικά στοιχεία για τη δημιουργία κοινής αγοράς. Ρυθμίζεται από τα άρθρα 9 έως 37 Συνθήκης ΕΚ, και βασίζεται σε μια τελωνιακή ένωση που είναι η συγχώνευση των τελωνιακών εδαφών των κρατών-μελών σε ένα στα πλαίσια της οποίας απαιτείται: Η κατάργηση των εσωτερικών και εξωτερικών δασμών. Η κατάργηση των φορολογικών επιβαρύνσεων ισοδυνάμου αποτελέσματος με δασμούς. Η κατάργηση των ποσοτικών περιορισμών επί των εισαγωγών και εξαγωγών. Η κατάργηση των μέτρων ισοδυνάμου αποτελέσματος με ποσοτικούς περιορισμούς. Η κατάργηση των φορολογικών διακρίσεων σε βάρος προϊόντων άλλων κρατών-μελών. Η διαρρύθμιση των κρατικών μονοπωλίων. Η θέσπιση Κοινού Εξωτερικού Δασμολογίου (ΚΕΔ) και Κοινής Εμπορικής Πολιτικής στις σχέσεις της Κοινότητας με τρίτες χώρες. Η ειδοποιός διαφορά ανάμεσα σε μια ζώνη ελευθέρων συναλλαγών και μια τελωνιακή ένωση βρίσκεται στο ότι στη δεύτερη θεσπίζεται και Κοινό Εξωτερικό Δασμολόγιο εκτός από τα εσωτερικά μέτρα ρύθμισης των δασμών και των άλλων περιορισμών του εμπορίου, ενώ στη ζώνη ελευθέρων συναλλαγών καταργούνται μεν οι δασμοί μεταξύ των κρατών-μελών αλλά δεν θίγονται τα εθνικά δασμολόγια έναντι τρίτων κρατών. Επίσης στην τελωνειακή ένωση η κατάργηση των δασμών, των ποσοτικών περιορισμών κτλ., αφορά όλα τα εμπορεύματα, ενώ στη ζώνη ελευθέρων Βλ. Αρθρα Συνθήκης ΕΚ.

8 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ συναλλαγών η κατάργηση ισχύει μόνο για τα εμπορεύματα που έχουν επιλεγεί και περιληφθεί στον πίνακα των εμπορευμάτων για τα οποία ισχύει το ειδικό δασμολογικό καθεστώς της ζώνης. Άρα η τελωνειακή ένωση είναι πληρέστερη έννοια και βαθμός οικονομικής ενοποίησης στενότερος από την ζώνη ελευθέρων συναλλαγών. Εμπορεύματα για τα οποία εφαρμόζονται οι διατάξεις "περί ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων" είναι όλα τα εμπορεύσιμα είδη^ καταγωγής των κρατών-μελών, καθώς και προϊόντα προέλευσης τρίτων κρατών, που βρίσκονται σε ελεύθερη κυκλοφορία εντός των κρατών-μελών. Οι ρυθμίσεις της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων δεν εφαρμόζονται κυρίως επί των γεωργικών προϊόντων για τα οποία ισχύουν οι κανόνες της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής. Ακόμη από τις ρυθμίσεις της Συνθήκης ΕΚ εξαιρούνται τα προϊόντα που υπάγονται στην Συνθήκη ΕΚΑΧ και ΕΚΑΕ. Εισαγωγή ή εξαγωγή αποτελούν μόνο η οριστική διάβαση των συνόρων. Η προσωρινή αποστολή ενός εμπορεύματος προς παροχή μιας ορισμένης υπηρεσίας (π.χ. επισκευή) δεν αποτελεί εξαγωγή ενώ η επιστροφή του δεν αποτελεί εισαγωγή. Οι παραπάνω ενέργειες υπάγονται στις διατάξεις περί υπηρεσιών. Τελωνειακό έδαφος είναι το σύνολο των τελωνειακών εδαφών των κρατών- μελών. Το έδαφος αυτό ορίζεται από τον Κανονισμό 1496/68 που τροποποιήθηκε από τις πράξεις προσχώρησης των νέων κρατών-μελών. Σύμφωνα με το άρθρο 227 Συνθήκης ΕΚ και τις πράξεις προσχώρησης από το τελωνειακό έδαφος της Κοινότητας εξαιρούνται ορισμένα εδάφη των κρατών-μελών που διατηρούν μ' αυτά κάποιον ειδικό σύνδεσμο Η ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΩΝ ΕΝΔΟΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΔΑΣΜΩΝ Δασμός είναι η χρηματική επιβάρυνση που επιβάλλεται ποσοστιαία επί της δασμολογητέας αξίας ενός εμπορεύματος κατά την διάβασή του (εισαγωγή ή εξαγωγή) από τα σύνορα. Ο δασμός λοιπόν αποτελεί ένα φόρο πάνω στα εισαγόμενα ή εξαγόμενα προϊόντα. Οι δασμοί επιβαρύνουν προϊόντα που εισάγονται από τρίτες χώρες εκτός ΕΚ. Δασμοί δεν υφίστανται πλέον μεταξύ των κρατών-μελών. Η Βλ. ΔΕΚ υποθ /77, Les Commissionaires reunis, Συλλ. 1978, σελ, 927. * Βλ. Άρθρο 9 παρ. 2 Συνθήκης ΕΚ. Βλ. Άρθρο 59 επ. Συνθήκης ΕΚ.

9 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ κατάργησή τους έγινε με δύο τρόττους: α) Με την ρήτρα Standstill του άρθρου 12 Συνθήκης ΕΚ που απαγορεύει τόσο την εισαγωγή νέων όσο και την αύξηση υφισταμένων δασμών^, β) Με την σταδιακή κατάργηση των υπαρχόντων δασμών^ \ 1.3. Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΕΚΤΡΟΠΗ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Με την κατάργηση των εσωτερικών δασμών δημιουργήθηκε μια περιοχή σχετικά ελεύθερου εμπορίου που αρχικά περιλάμβανε τα έξι κράτη-μέλη. Ενώ απέναντι στις τρίτες χώρες τα δασμολογικά εμπόδια παρέμειναν. Η περιφερειακή αυτή φιλελευθεροποίηση οπωσδήποτε επέφερε επιπτώσεις στο εμπόριο μεταξύ των χωρών που συμμετείχαν και στο εμπόριο αυτών με τρίτες χώρες. Τα κράτη-μέλη της ΕΚ που είχαν σχηματίσει τελωνειακή ένωση, δηλαδή έναν αντιπροσωπευτικό τύπο οικονομικής ενοποίησης, μπορούσαν μέσω της ένωσης αυτής να οδηγήσουν "στη δημιουργία εμπορίου" ή την "εκτροπή εμπορίου". Οι όροι "δημιουργία εμπορίου" (trade creation) και "εκτροπή εμπορίου" (trade diversion) εισήχθηκαν στην επιστήμη από τον οικονομολόγο J.Viner ^, στην προσπάθειά του να διερευνήσει τις επιπτώσεις που θα προέκυπταν από μια οικονομική ένωση στις μεταβολές και στη δομή του εξωτερικού ή διεθνούς εμπορίου των κρατών-μελών της, και αν αυτή η οικονομική ένωση μπορούσε να αυξάνει ή να μειώνει την παγκόσμια ευημερία. "Δημιουργία εμπορίου" προκύπτει σε μια οικονομική ένωση, όταν η κατάργηση των δασμών μέσα στις χώρες-μέλη της ένωσης έχει ως αποτέλεσμα την αλλαγή ή τον αναπροσανατολισμό των πηγών προμήθειας αγαθών μιας χώρας από τη δική της πηγή υψηλού κόστους προς την πηγή χαμηλότερου κόστους ενός από τα κράτη-μέλη που είναι εταίροι στην οικονομική ένωση. Η ουσία της "δημιουργίας εμπορίου" έγκειται στο γεγονός ότι μετά το σχηματισμό της οικονομικής ένωσης, γίνεται ανακατανομή των παραγωγικών δραστηριοτήτων μέσα στο χώρο της και η παραγωγή μεταφέρεται από τη χώρα-πηγή ' Η απαγόρευση του άρθρου 12 είναι γενική και απόλυτη- αφορά δασμούς όλων των ειδών, καθώς και όλα τα προίό-ντα ή εμπορεύματα. Επίσης η ρήτρα Standstill έχει άμεση ισχύ σύμφωνα με απόφαση ΔΕΚ (βλ. υπ. 26/62 Van Gend en Loos Συλλ σελ. 1). Βλ. αναλιτπκά Π.Δαγτόγλου: «Ευρωπαϊκό Κοινοτυιό Δίκαιο, Β Κοινοτικές Ελευθερίερ», ό.π. σελ , ο οποίος περιγράφει τον τρόπο σταδιακής κατάργησης των εσωτερικών, εξωτερικών και ταμειακών δασμών. Βλ. J.Viner: «The Customs Union Issue», C.E.I.P., New York 1950.

10 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ υψηλού κόστους, στη χώρα-ττηγή χαμηλότερου κόστους. Έτσι μετά την ένωση τα ακριβά εγχώρια προϊόντα υποκαθίστανται από φθηνότερα εισαγόμενα, που προέρχονται από κράτος-μέλος με το χαμηλότερο κόστος παραγωγής ^. "Εκτροπή εμπορίου" (και επομένως αρνητική επίδραση στην ευημερία) προκύπτει σε μια οικονομική ένωση, όταν η κατάργηση των δασμών εξαναγκάζει ένα κράτος-μέλος της ένωσης να αλλάξει τις πηγές προμήθειάς του από κράτη μη μέλη της ένωσης που είναι χαμηλού κόστους και να στραφεί αναγκαστικά σε κράτηεταίρους που προμηθεύουν αγαθά υψηλότερου κόστους. Η ουσία στην "εκτροπή εμπορίου" είναι ότι μετά την ένωση, μια χώρα εξαναγκάζεται να αλλάζει τις φθηνές πηγές προμήθειάς της στο εξωτερικό (δηλαδή εκτός ένωσης) και να στραφεί προς την πηγή υψηλότερου κόστους που της επιβάλλει η συμμετοχή της στην ένωση. Θα αναφέρουμε ένα ακόμη παράδειγμα για να κατανοηθεί καλύτερα η δημιουργία και εκτροπή εμπορίου. Ας υποθέσουμε ότι τρεις χώρες Α, Β, Γ παράγουν ένα προϊόν X με κόστος 150, 120, 100 δραχμές αντίστοιχα. Επιπλέον υποθέτουμε ότι το κατά μονάδα κόστος στις τρεις χώρες είναι σταθερό. Ας υποθέσουμε πλέον ότι η χώρα A επιβάλλει δασμό εισαγωγής στο προϊόν με 60 δραχμές. Αυτό σημαίνει ότι η χώρα θα παράγει το αγαθό εγχώρια, αφού η εισαγωγή του από τη χώρα Β (180 δρχ.) ή Γ (160 δρχ.) είναι αντιοικονομική για τους καταναλωτές της χώρας. Κατόπιν, οι χώρες A και Β σχηματίζουν τελωνειακή ένωση και διατηρούν τον κοινό δασμό των 60 δραχμών κατά μονάδα στις εισαγωγές από τη χώρα Γ που είναι εκτός της ένωσης, ενώ οι δασμοί στις μεταξύ τους συναλλαγές καταργούνται. Μετά την εξέλιξη αυτή η χώρα A θα εισάγει το αγαθό X από τη χώρα Β, αφού είναι φθηνότερο από το εγχώριο κόστος παραγωγής, 120 δρχ., αλλά και από την τιμή εισαγωγής από τη χώρα Γ που συμπεριλαμβάνει και τον δασμό (160 δρχ.)'^. Σ αυτή την περίπτωση ο σχηματισμός της τελωνειακής ένωσης οδηγεί σε δημιουργία εμπορίου αφού τη θέση της πηγής υψηλότερου κόστους (εγχώρια παραγωγή) παίρνει η πηγή φτηνότερου κόστους δηλ. η χώρα Β. Αρα έχουμε μείωση της εγχώριας παραγωγής στο συγκεκριμένο είδος και αύξηση της κατανάλωσης λόγω της χαμηλότερης τιμής. Αν πριν τον σχηματισμό της τελωνειακής ένωσης ο εισαγωγικός δασμός της χώρας A ήταν 10 δραχμές, η χώρα A θα προμηθευόταν το αγαθό X από τη χώρα Γ Βλ. Ν.Σαρρής; «Ευρωπαϊκή Ενοποίηση», Έλλην, Αθήνα 1993, σελ Βλ. Ν.Σαρρής: «Ευρωπαϊκή Ενοποίηση», Έλλην, Αθήνα 1993, σελ 101.

11 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (110 δραχμές - έναντι 150 δρχ. της τιμής της εγχώριας παραγωγής). Μετά το σχηματισμό της τελωνειακής ένωσης μεταξύ A και Β και την κατάργηση των δασμών στο εσωτερικό εμπόριο, η A θα επιβαρύνεται με αντιοικονομική χρήση των παραγωγικών της συντελεστών, σαν αποτέλεσμα του γεγονότος ότι η πηγή των εισαγωγών έχει ψηλότερο κόστος. Έχουμε δηλαδή εκτροπή εμπορίου από φθηνότερη πηγή προμήθειας (χώρα Γ δρχ) σε ακριβότερη (χώρα Β δρχ). Χαρακτηριστικό παράδειγμα "εκτροπής εμπορίου" είναι η περίπτωση της Μ. Βρετανίας όταν μπήκε στην ΕΚ, αψού αναγκάστηκε να εισάγει ορισμένα προϊόντα π.χ. τυριά, κρέας από κράτη-μέλη της ΕΚ που παρήγαγαν (Ολλανδία, Δανία) σε ακριβότερες τιμές δηλαδή προμηθευόταν από πηγές υψηλότερου κόστους, αντί των φθηνότερων πηγών προμήθειας των ιδίων προϊόντων πριν την είσοδό της στην ΕΚ από τις κτήσεις της (Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία). Αυτή η μετάθεση του εμπορίου είναι από τη σκοπιά της θεωρίας της παγκόσμιας ευημερίας, μια αρνητική συνέπεια και πρέπει να αψαιρεθεί από τη θετική της δημιουργίας εμπορίου. Η έκταση βέβαια της εκτροπής εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως το ύψος των δασμών πριν από την διαμόρφωση της τελωνειακής ένωσης, το κόστος μεταφοράς κτλ Η ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΩΝ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΕΩΝ ΙΣΟΔΥ ΝΑΜΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ ΠΡΟΣ ΔΑΣΜΟΥΣ Ο όρος "φορολογική επιβάρυνση ισοδύναμου αποτελέσματος" είναι και πολύ ευρύτερος και ελαστικός της σαφούς έννοιας του δασμού. Περιλαμβάνει οποιαδήποτε μονομερώς επιβαλλόμενη επιβάρυνση του εισαγόμενου ή εξαγόμενου εμπορεύματος, η οποία χωρίς να χαρακτηρίζεται δασμός έχει παρόμοια προς το δασμό προστατευτικά ή ταμιευτικά αποτελέσματα εις βάρος των εμπορευμάτων που περνούν τα σύνορα ^. Κατά την πάγια νομολογία του Δικαστηρίου, μια μονομερής λόγω της διαβάσεως των συνόρων επιβαλλόμενη οικονομική επιβάρυνση των εμπορευμάτων, όταν δεν είναι δασμός κατά κυριολεξία, είναι επιβάρυνση ισοδύναμου αποτελέσματος κατά την έννοια των άρθρων 9, 12, 13 και 16 Συνθήκης ΕΚ, ανεξάρτητα από τον Βλ. Ν.Σαρρής; «ΕυροΜίαϊκή Ενοποίηση», Έλλην, Αθήνα 1993, σελ Βλ. Ν.Σαρρής: «Ευρίοπαϊκή Ενοποίηση», ό.π. σελ Βλ. Π.Δαγτόγλου: «Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Δίκαιο, Β Κοινοτικές Ελευθερίεφ», ό.π. σελ. 32.

12 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΖΙΑ χαρακτηρισμό και το είδος της εισπράξεώς της^. Η κατάργηση των παραπάνω μέτρων έγινε με τον ίδιο τρόπο που ακολουθήθηκε και στην περίπτωση των δασμών δηλαδή με τη ρήτρα Standstill και την σταδιακή κατάργηση των υπαρχόντων φορολογικών επιβαρύνσεων ισοδύναμου αποτελέσματος. Ιδιαίτερο ζήτημα παρουσιάζεται με τα ανταποδοτικά τέλη δηλαδή τις επιβαρύνσεις που επιβάλλονται κατά την εισαγωγή ή εξαγωγή προϊόντων για την κάλυψη των δαπανών διοικητικών ενεργειών (π.χ. ελέγχων). Αν το ύψος των τελών αυτών βρίσκεται σε εύλογη αναλογία με την υπηρεσία που παρασχέθηκε ή όταν αποτελούν τμήμα της φορολογίας που επιβάλλεται με τα ίδια κριτήρια και στα ημεδαπά προϊόντα, τότε η επιβολή τους είναι νόμιμη γιατί δεν πρόκειται για επιβάρυνση (δασμό) των άρθρων 9, 12, 13, 16 Συνθήκης ΕΚ, αλλά για φορολογική επιβάρυνση που υπάγεται στο άρθρο 95 Συνθήκης ΕΚ. Το Δικαστήριο δέχεται ότι στις περιπτώσεις που δεν καταστρατηγούν την απαγόρευση των επιβαρύνσεων ισοδύναμου αποτελέσματος, επιτρέπεται στο πλαίσιο της αντιστοιχίας η επιβολή τελών' Η ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΠΟΣΟΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΙΣΟΔΥΝΑΜΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ ΜΕ ΠΟΣΟΤΙΚΟΥΣ ΠΕΡΙΟ ΡΙΣΜΟΥΣ Ποσοτικός περιορισμός ή ποσόστωση είναι "κάθε κρατικό μέτρο που είτε εμποδίζει, κατά ποσότητα ή αξία, είτε εντελώς απαγορεύει (ή ουσιαστικά αποκλείει) την εισαγωγή, εξαγωγή ή διαμετακόμιση ενός εμπορεύματος, του οποίου η πώληση επιτρέπεται στο εξωτερικό". Η έννοια του ποσοτικού περιορισμού δεν παρουσιάζει πρόβλημα οριοθέτησης. Αρκεί να αναφέρουμε ότι παρ όλο που το άρθρο 30 Συνθήκης ΕΚ κάνει λόγο μόνο για ποσοστώσεις, το ΔΕΚ έχει διακηρύξει ότι η διάταξη αυτή αναφέρεται και απαγορεύει επίσης και τις πλήρεις απαγορεύσεις εισαγωγών ή εξαγωγών. Από τον παραπάνω ορισμό φαίνεται καθαρά ότι πρόκειται για το πιο δραστικά αποτελεσματικό μέτρο προστασίας που αν χρησιμοποιηθεί σε μεγάλη έκταση μπορεί να οδηγήσει σε μείωση των εμπορικών συναλλαγών. Τα άρθρα 31 Βλ. ιδιαίτερ. ΔΕΚ 46/76 Bauhuis, Συλλ. 1977, σελ 5. Βλ. ΔΕΚ 39/73 Rewe, Συλλ. 1973, σελ, 1039.

13 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ και 32 της Συνθήκης ΕΚ εισάγουν ρήτρα Standstill και απαγορεύουν την επιβολή νέων ποσοτικών περιορισμών ή την επιβολή υψηλότερων ποσοστώσεων. Επίσης σύμφωνα με το άρθρο 34 τα κράτη-μέλη ανέλαβαν την σταδιακή κατάργηση των ήδη υπαρχόντων. Για τον προσδιορισμό της έννοιας των μέτρων ισοδύναμου αποτελέσματος προς ποσοτικούς περιορισμούς, που είναι ιδιαίτερα δυσχερής, κλασική είναι η αναφορά της θεωρίας στην απόφαση του ΔΕΚ (Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων) στην υπόθεση Dassonville. Το Δικαστήριο διακήρυξε ότι "οποιαδήποτε εμπορική ρύθμιση των κρατών-μελών που είναι ικανή να παρεμποδίσει άμεσα ή έμμεσα, πραγματικά ή δυνάμει το ενδοκοινοτικό εμπόριο πρέπει να θεωρηθεί ως μέτρο ισοδύναμου αποτελέσματος προς ποσοτικό περιορισμό"^. Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε επίσης η απόφαση του ΔΕΚ στην υπόθεση Cassis de Dijon που αποφάνθηκε ότι εθνικά νομοθετικά μέτρα που έθεταν προδιαγραφές (ελάχιστης επιτρεπτής περιεκτικότητας σε οινόττνευμα) για οινοττνευματώδη ποτά ορισμένου τύπου που προορίζονταν για ανθρώπινη κατανάλωση υπάγονται στην απαγόρευση του άρθρου 30 της Συνθήκης, στο μέτρο που εμπόδιζαν την εισαγωγή ποτών που νόμιμα παράγονται και διακινούνται σ ένα άλλο κράτος-μέλος^\ Με την θεμελιώδη αυτή απόφαση το ΔΕΚ συνέβαλε στο να υπερπηδούνται διάφορα "τεχνικά εμπόδια" που μερικά κράτη-μέλη εφευρίσκουν για να δυσχεραίνουν την εισαγωγή στο έδαφός τους προϊόντων των άλλων κρατών-μελών. Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και η οδηγία της Επιτροπής 70/50/ΕΚ της όπου το άρθρο 3 ορίζει ότι εκτός από τα μέτρα που εισάγουν διακριτική μεταχείριση των εισαγομένων προϊόντων σε σχέση με τα εγχωρίως παραγόμενα, υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας και τα μέτρα εκείνα που διέπουν την εμπορία των προϊόντων και αναφέρονται ιδίως στη μορφή, τις διαστάσεις, το βάρος, τη σύνθεση, την παρουσίαση, την ταυτότητα, τη συσκευασία και εφαρμόζονται αδιάκριτα στα εθνικά προϊόντα και στα εισαγόμενα προϊόντα, των οποίων τα περιοριστικά αποτελέσματα στην ελεύθερη κυκλοφορία των προϊόντων υπερβαίνουν το πλαίσιο των αποτελεσμάτων που συνεπάγεται η ρύθμιση του εμπορίου. Τέτοιες περιπτώσεις υπάρχουν ιδίως όταν τα περιοριστικά αποτελέσματα επί της ελεύθερης κυκλοφορίας των προϊόντων είναι δυσανάλογα σε σχέση με το επιδιωκόμενο Βλ. ΔΕΚ 8/74, DassonvUle, Συλλ. 1974, σελ Βλ. ΔΕΚ 120/78, Cassis de Dijon, Συλλ 1979, σελ. 649.

14 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ -12- αττοτέλεσμα καθώς και όταν ο ίδιος σκοπός μπορεί να επιτευχθεί με άλλο μέσο που εμποδίζει λιγότερο τις συναλλαγές^^. Η παραπάνω οδηγία δεν δεσμεύει το ΔΕΚ, που μπορεί να διευρύνει τον κατάλογο των μέτρων, έχει όμως χρησιμοποιηθεί πολλές φορές σαν χρήσιμο βοήθημα από αυτό^^ ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Το άρθρο 36 Συνθήκης ΕΚ περιέχει επιφυλάξεις υπέρ της εθνικής εξουσίας, επιτρέποντας παρεκκλίσεις από τον κανόνα της απαγόρευσης ποσοτικών περιορισμών και μέτρων με ισοδύναμο με αυτούς αποτέλεσμα. Συγκεκριμένα το παραπάνω άρθρο ορίζει ότι "οι διατάξεις των άρθρων 30 έως και 34 δεν αντιτίθενται στις απαγορεύσεις ή στους περιορισμούς των εισαγωγών, εξαγωγών ή διαμετακομίσεων που δικαιολογούνται από λόγους δημοσίας ηθικής, δημοσίας τάξεως, δημοσίας ασφαλείας, προστασίας της υγείας και της ζωής των ανθρώπων και των ζώων ή προφυλάξεως των φυτών, προστασίας των εθνικών θησαυρών που έχουν καλλιτεχνική, ιστορική ή αρχαιολογική αξία, ή προστασίας της βιομηχανικής και εμπορικής ιδιοκτησίας. Οι απαγορεύσεις ή οι περιορισμοί αυτοί δεν δύνανται πάντως να αποτελούν ούτε μέσον αυθαιρέτων διακρίσεων, ούτε συγκεκαλυμμένο περιορισμό στο εμπόριο μεταξύ των κρατών-μελών". Σύμφωνα με την πάγια νομολογία του ΔΕΚ οι εξαιρέσεις που εισάγονται με το άρθρο 36 πρέπει να ερμηνεύονται στενά και να μην επεκτείνονται και σε άλλους λόγους όπως π.χ. στην προστασία του θεμιτού ανταγωνισμού ή των καταναλωτών ή σε άλλα μέτρα εκτός από τα αναφερόμενα στο συγκεκριμένο άρθρο (π.χ. είσπραξη υγειονομικού τέλους). Κάθε φορά που οι εθνικές αρχές επικαλούνται το άρθρο 36 για να λαμβάνουν περιοριστικά μέτρα στο ενδοκοινοτικό εμπόριο, οφείλουν να δικαιολογούν με σαφήνεια την ανάγκη λήψης τέτοιων μέτρων. επίκληση του άρθρου 36 πρέπει^^: Για να είναι νόμιμο ένα μέτρο κατ' Βλ. Ν.Σαρρής: «ΕυροΜίαϊκή Ενοποίηση», Έλλην, Αθήνα 1993, σελ Βλ. Π.Δαγτόγλου: «Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Δίκαιο, Β Κοινοτικές Ελευθερίερ», ό.π. σελ. 59. Βλ. επίσης ΔΕΚ 155/73, Sacchi, Χυλλ. 1974, σελ Βλ. Π.Δαγτόγλου: «Ευραιπαϊκό Κοινοτικό Δίκαιο, Β Κοινοτικές Ελευθερίερ», ό.π. σελ

15 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ α)τ ο μέτρο να στρέφεται κατά πραγματικού κινδύνου ήδη υπαρκτού ή επικείμενου, β) Το μέτρο να είναι κατάλληλο (πρόσφορο) για την αντιμετώπιση του κινδύνου. γ) Το μέτρο να είναι αναγκαίο, να μην υπερβαίνει δηλαδή σε ένταση, έκταση και διάρκεια τον απαιτούμενο βαθμό για την αντιμετώπιση του κινδύνου. Αν ο κίνδυνος μπορεί να αντιμετωπισθεί με άλλο μέτρο που επιφέρει μικρότερο περιορισμό στο ενδοκοινοτικό εμπόριο, δεν είναι νόμιμη η λήψη του επαχθέστερου μέτρου. δ) Το μέτρο να είναι εύλογο, δηλαδή ο περιορισμός του εμπορίου δεν πρέπει να είναι δυσανάλογος σε σχέση με το αποτέλεσμα που επιτυγχάνεται. Σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 36 "οι απαγορεύσεις ή οι περιορισμοί αυτοί δεν δύνανται πάντως να αποτελέσουν ούτε μέσον αυθαίρετων διακρίσεων ούτε συγκεκαλυμμένο περιορισμό στο εμπόριο μεταξύ των κρατών-μελών". Παρατηρούμε λοιπόν ότι η δεύτερη παράγραφος του άρθρου προσπαθεί να αποτρέψει την καταχρηστική άσκηση των μέτρων που λαμβάνονται κατ εξαίρεση. Αν συντρέχει ή όχι κατάχρηση αυτό τελικά κρίνεται από το Δικαστήριο Η ΔΙΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΜΟΝΟΠΩΛΙΩΝ Η Συνθήκη της ΕΚ περιέχει στο άρθρο 37 ειδικές διατάξεις για τα κρατικά μονοπώλια με εμπορικό χαρακτήρα. Συγκεκριμένα το παραπάνω άρθρο ορίζει, ότι τα κράτη-μέλη διαρρυθμίζουν προοδευτικά τα κρατικά μονοπώλια εμπορικού χαρακτήρα κατά τρόπο, ώστε με τη λήξη της μεταβατικής περιόδου να αποκλείεται ως προς τους όρους εφοδιασμού και διαθέσεως οποιαδήποτε διάκριση μεταξύ των υπηκόων των κρατών-μελών. Εξάλλου τα κράτη-μέλη δεν πρέπει να λαμβάνουν νέα μέτρα που είναι αντίθετα με τη διάταξη της κατάργησης ή να εισάγουν νέα εμπορικά μονοπώλια. Όπως γίνεται φανερό το άρθρο 37 δεν επιβάλλει την κατάργηση των μονοπωλίων αλλά απλά την διαρρύθμισή τους, έτσι ώστε αποτέλεσμα να είναι ο αποκλεισμός οποιοσδήποτε διάκρισης μεταξύ των υπηκόων των κρατών-μελών ως προς τους όρους εφοδιασμού και διάθεσης των προϊόντων που αποτελούν το αντικείμενο του μονοπωλίου.

16 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΕΙΣΑΓΟΜΕΝΩΝ - ΕΞΑΓΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Οι διατάξεις κυρίως των άρθρων 95 και 96 της Συνθήκης της ΕΚ αλλά και αυτές των άρθρων 97 και 98 έστω και σε μικρότερο βαθμό, αποσκοττούν στην άρση διακριτικής φορολογικής μεταχείρισης των εισαγομένων και εξαγομένων προϊόντων λόγω της οποίας είναι δυνατόν να παρεμποδιστεί η ελεύθερη κυκλοφορία των προϊόντων. Το άρθρο 95 Συνθήκης ΕΚ που είναι και το σημαντικότερο από τα παραπάνω άρθρα θεσπίζει την αρχή της φορολογικής ισότητας εγχωρίων και εισαγομένων από την Κοινότητα προϊόντων. Συγκεκριμένα το άρθρο 95 ορίζει ότι κανένα κράτοςμέλος δεν επιβάλλει άμεσα ή έμμεσα στα προϊόντα άλλων κρατών-μελών εσωτερικούς φόρους οποιοσδήποτε φύσεως, ανώτερους από εκείνους που επιβαρύνουν άμεσα ή έμμεσα τα ομοειδή εθνικά προϊόντα. Επίσης κανένα κράτοςμέλος δεν επιβάλλει στα προϊόντα άλλων κρατών εσωτερικούς φόρους η φύση των οποίων οδηγεί έμμεσα στην προστασία άλλων προϊόντων. Το άρθρο 96 ορίζει ότι για τα προϊόντα που εξάγονται προς την επικράτεια ενός των κρατών-μελών η επιστροφή εσωτερικών φόρων δεν δύναται να είναι ανώτερη των εσωτερικών φόρων που τους έχουν επιβληθεί άμεσα ή έμμεσα. Η Συνθήκη πάντως δεν απαγορεύει φορολογικές διακρίσεις εις βάρος τρίτων χωρών ΚΟΙΝΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΔΑΣΜΟΛΟΓΙΟ (ΚΕΔ) ΚΑΙ ΚΟΙΝΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Για την ίδρυση μιας τελωνειακής ένωσης, δεν αρκεί η κατάργηση των ενδοκοινοτικών δασμών αλλά απαιτείται και η θέσπιση κοινού εξωτερικού δασμολογίου που θα αποσκοπεί στην ενοποίηση των εθνικών δασμολογίων που εφαρμόζονταν στις εμπορικές συναλλαγές με τρίτες χώρες. Το ΚΕΔ είναι ένα νομοθέτημα που αναφέρει σε μορφή καταλόγου όλα τα είδη των εμπορευμάτων, καταταγμένα σε δασμολογικές κλάσεις σύμφωνα με μια επίσημη ονοματολογία, και καθορίζει με ποσοστό επί τοις εκατό της αξίας του εμπορεύματος

17 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ τον δασμολογικό συντελεστή, βάσει του οττοίου υπολογίζεται ο δασμός που οφείλεται σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση^. Δύο λοιπόν είναι τα κύρια στοιχεία του ΚΕΑ: α) ότι είναι κοινοτικό νομοθέτημα, που καταργεί τα εθνικά δασμολόγια και β) ότι εφαρμόζεται σε προϊόντα καταγωγής τρίτων κρατών. Κάθε χρόνο αναδημοσιεύεται το Κοινό Δασμολόγιο με τους εκάστοτε ισχύοντες δασμολογικούς συντελεστές. Οι τροποποιήσεις του γίνονται κυρίως με πράξεις του Συμβουλίου (άρθρο 28 Συνθήκης ΕΚ). Αντίθετα τα κράτη-μέλη δεν μπορούν να μεταβάλλουν μονομερώς το Κοινό Εξωτερικό Δασμολόγιο αφού η σχετική αρμοδιότητα έχει εκχωρηθεί στις Κοινότητες. Οι τροποποιήσεις του αυτές δημοσιεύονται στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και δεν έχουν αναδρομικό χαρακτήρα. Σε περιπτώσεις που η εφαρμογή του Κοινού Εξωτερικού Δασμολογίου έχει ή θα μπορούσε να έχει δυσμενείς οικονομικές συνέπειες στην αγορά ή τις μεταποιητικές βιομηχανίες ενός κράτους-μέλους ή γενικά στην περίπτωση που ένα κράτος-μέλος αντιμετωπίζει ιδιαίτερες δυσχέρειες μπορεί να επιτραπεί, με απόφαση του Συμβουλίου ή της Επιτροπής, στο κράτος αυτό να παρεκκλίνει από το ΚΕΔ. Οι παρεκκλίσεις όμως αυτές πρέπει να είναι προσωρινές^. Το Κοινό Εξωτερικό Δασμολόγιο δεν είναι το μόνο μέσο δασμολογικής πολιτικής της Κοινότητας έναντι τρίτων κρατών. Αυτό συμπληρώνεται με μια Κοινή Εμπορική και Δασμολογική Πολιτική (άρθρο 110 Συνθήκης ΕΚ) στα πλαίσια της οποίας η Κοινότητα συνάπτει διεθνείς συμφωνίες με τρίτες χώρες, με ομάδες τρίτων χωρών ή με διεθνείς οργανισμούς για μείωση δασμών ή χορήγηση δασμολογικών απαλλαγών και παρεκκλίσεων. Η σύναψη των συμφωνιών αυτών γίνεται βάση του άρθρου 113 Συνθήκης ΕΚ. Τόσο ως προς την "ενδοκοινοτική" όσο και ως προς την εξωτερική της διάσταση, η Κοινή Εμπορική Πολιτική ανήκει στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Κοινότητας. Το 1971 η Κοινότητα εισήγαγε ένα σύστημα γενικευ- μένων προτιμήσεων επί ορισμένων προϊόντων αναπτυσσόμενων χωρών, που διαρκώς βελτιώνεται και διευρύνεται. Αυτό κυρίως συμβαίνει με διεθνής συμφωνίες όπως π.χ. οι συμβάσεις ίοπίθ. Βλ. Π.Δαγτόγλου: «Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Δίκαιο, Β Κοινοτικές Ελευθερίερ), ό.π. σελ. 40. Βλ. Αρθρα 25 και 26 Συνθήκης ΕΚ.

18 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Η ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ 2.1. ΓΕΝΙΚΑ Η δεύτερη αυτή θεμελιώδης κοινοτική ελευθερία έχει σκοπό να διευκολύνει την δυνατότητα άσκησης μιας οικονομικής δραστηριότητας^ στους πολίτες των κρατών-μελών της Κοινότητας σ οποιοδήποτε μέρος του κοινοτικού χώρου. Σύμφωνα με το Κοινοτικό Δίκαιο γίνεται διάκριση μεταξύ της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων μισθωτών των οποίων τα δικαιώματα ρυθμίζονται στα άρθρα της Συνθήκης ΕΚ και του δικαιώματος εγκαταστάσεως των ελευθέρων επαγγελματιών και εταιριών που διέπονται από τα άρθρα της Συνθήκης ΕΚ. Το δικαίωμα της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων αναφέρεται στη δυνατότητα των μισθωτών ή των προσώπων που τελούν σε σχέση εξαρτημένης εργασίας (εργάτης, υπάλληλος) να διακινηθούν ελεύθερα σε οποιοδήποτε άλλο κράτος-μέλος της ΕΚ, να απασχοληθούν εκεί με σχέση εξαρτημένης εργασίας διασφαλίζοντας συγχρόνως τα ασφαλιστικά τους δικαιώματα. Το δικαίωμα ελεύθερης εγκατάστασης αφορά την δυνατότητα των ελεύθερων επαγγελματιών (γιατρός, δικηγόρος), να ασκήσουν μη μισθωτή δραστηριότητα σε άλλο κράτος-μέλος της ΕΚ, ενώ το δικαίωμα εγκατάστασης των εταιριών περιλαμβάνει τη δυνατότητα σύστασης και διαχείρισης εταιριών ή άλλων νομικών προσώπων που επιδιώκουν κερδοσκοπικό σκοπό εκ μέρους υπηκόων των κρατώνμελών ή εταιριών των κρατών-μελών καθώς και το δικαίωμα ίδρυσης υποκαταστημάτων σε άλλο κράτος-μέλος^. Βλ. Ν.Σαρρής: «Ευρωπαϊκή Ενοποίηση», Έλλην, Αθήνα 1993, σελ Βλ. Ν.Σαρρής: «Ευρωπαϊκή Ενοποίηση», ό.π. σελ. 108.

19 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΤΙΑ 2.2. Η ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ Το άρθρο 48 της Συνθήκης ΕΚ καθορίζει και το περιεχόμενο και τους περιορισμούς του δικαιώματος. Συγκεκριμένα η παράγραφος 2 του παραπάνω άρθρου ορίζει ότι "η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων συνεπάγεται την κατάργηση κάθε διακρίσεως λόγω ιθαγένειας μεταξύ των εργαζομένων των κρατώνμελών όσον αφορά την απασχόληση, την αμοιβή και τους άλλους όρους εργασίας". Επίσης κατά την παράγραφο 3 η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων περιλαμβάνει το δικαίωμά τους: α) Να αποδέχονται κάθε πραγματική προσφορά εργασίας. Αυτό σημαίνει ότι η υπαγωγή στις διατάξεις της Συνθήκης επιτρέπεται μόνο όταν υπάρχει και προσφέρεται εργασία που μπορεί να αποδεχθεί ο εργαζόμενος. Αντίθετα αυτός δεν μπορεί να απαιτήσει την ελεύθερη διακίνησή του για να αναζητήσει γενικά εργασία. β) Να διακινούνται ελεύθερα για το σκοπό αυτό εντός της επικράτειας των κρατών-μελών. Στη περίπτωση που ένας αλλοδαπός βρει εργασία θα πρέπει να του επιτραπεί η ελεύθερη διακίνηση σ όλη την επικράτεια του κράτους του οποίου θα εργαστεί. γ) Να διαμένουν σ ένα από τα κράτη-μέλη με τον σκοπό να ασκούν εκεί ορισμένη εργασία σύμφωνα με τις νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις που διέπουν την απασχόληση των εργαζομένων υπηκόων αυτού του κράτους-μέλους. Το δικαίωμα της παραμονής επεκτείνεται και στην οικογένεια του διακινούμενου εργαζόμενου, ο οποίος επίσης δικαιούται όπως ο ημεδαπός να αποκτήσει στέγη ή να λάβει κάποια στεγαστική παροχή. δ) Να παραμένουν στην επικράτεια ενός κράτους-μέλους και μετά την άσκηση σ αυτό ορισμένης εργασίας, κατά τους όρους που θα αποτελέσουν αντικείμενο εφαρμογής οδηγίας που θα εκδόσει η Επιτροπή. Οι περιορισμοί που τίθενται στην ελεύθερη άσκηση του παραπάνω δικαιώματος ορίζονται στο άρθρο 48 παράγραφος 4 που αναφέρει ότι οι διατάξεις για την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων δεν εφαρμόζονται προκειμένου περί απασχολήσεως στη δημόσια διοίκηση. Αυτό σημαίνει ότι τα κράτη-μέλη μπορούν να αποκλείσουν αλλοδαπούς που προέρχονται από άλλες κοινοτικές χώρες από την δημόσια διοίκηση, δηλαδή από θέσεις που συνδέονται με την άσκηση δημόσιας

20 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ εξουσίας^. Έτσι π.χ. είναι νόμιμη η προκήρυξη πρόσληψης αστυνομικών από την Ελληνική Αστυνομία, όπου γίνονται δεκτοί μόνο Έλληνες πολίτες. Επίσης σύμφωνα με την παράγραφο 3 τα κράτη-μέλη μπορούν να θέτουν περιορισμούς στην ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων όταν αυτοί δικαιολογούνται για λόγους δημόσιας τάξης, δημόσιας ασφάλειας, δημόσιας υγείας. Οι περιορισμοί όμως αυτοί πρέπει να ερμηνεύονται στενά και να δικαιολογούνται από την ατομική συμπεριφορά των εργαζομένων (υπόθεση Van Duyn, υπόθεση Boucherau). Η ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων ενεργοποιήθηκε την (νωρίτερα απ ότι όριζε η Συνθήκη) με τη θέσπιση του Κανονισμού 1612/68 και της Οδηγίας 68/360. Για την υλοποίηση αλλά και την εξειδίκευση των διατάξεων του άρθρου 48 Συνθήκης ΕΚ εκδόθηκαν πράξεις του παραγώγου δικαίου που αφορούσαν μεταξύ άλλων τα εξής: 1) Την στενή συνεργασία μεταξύ των εθνικών υπηρεσιών απασχολήσεως. 2) Την βάση σχεδίου προοδευτική κατάργηση των διοικητικών διαδικασιών και μεθόδων η διατήρηση των οποίων θα αποτελούσε εμπόδιο στην ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων. 3) Την βάση σχεδίου προοδευτική κατάργηση όλων των προθεσμιών και άλλων περιορισμών οι οποίες επιβάλλουν στους εργαζόμενους άλλων κρατών-μελών όρους διαφορετικούς από εκείνους που ισχύουν για τους ημεδαπούς εργαζόμενους, όσον αφορά την ελεύθερη επιλογή εργασίας. 4) Την δημιουργία μηχανισμών καταλλήλων να φέρουν σ επαφή την προσφορά και την ζήτηση εργασίας και να διευκολύνουν την εξισορρόπησή τους με όρους που να αποτρέπουν σοβαρούς κινδύνους για το βιοτικό επίπεδο και το επίπεδο απασχολήσεως στις διάφορες περιφέρειες και βιομηχανίες. Ιδιαίτερα σημαντικός για την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων στο εσωτερικό της Κοινότητας υπήρξε ο Κανονισμός 1612/68 του Συμβουλίου που καθορίζει το δικαίωμα των υπηκόων των κρατών-μελών για πρόσβαση σε μισθωτή δραστηριότητα σε άλλα κράτη-μέλη και απόλαυση στην επικράτεια των τελευταίων του ίδιου δικαιώματος προτίμησης και προτεραιότητας που έχουν οι υπήκοοι του κράτους αυτού στις διαθέσιμες θέσεις εργασίας. Ο ίδιος Κανονισμός επίσης ορίζει ότι οι αλλοδαποί των άλλων κρατών-μελών δεν μπορούν να υποβληθούν σε ^ Βλ. ΔΕΚ, 149/79, Επιτροπή / Β^γιο, Συλλ. 1980, σελ 3881.

21 ΠΤΥΧΙΑΚΗ EPFAXU διαφορετική μεταχείριση από τους ημεδαπούς όσον αφορά την αμοιβή, την απόλυση, την επαγγελματική επανένταξη ή επαναπασχόληση, τα κοινωνικά και φορολογικά πλεονεκτήματα, την φοίτηση σε επαγγελματικές σχολές, την συμμετοχή στις συνδικαλιστικές οργανώσεις και το δικαίωμα απόκτησης κατοικίας^. Ο παραπάνω Κανονισμός επίσης καθορίζει τα δικαιώματα που έχουν τα μέλη της οικογένειας του εργαζομένου που μεταναστεύει, ενώ θεσπίζει και ένα μηχανισμό συνεννόησης (SEDOC) μεταξύ των κρατών-μελών ώστε να πληροφορούνται μεταξύ τους τις κενές θέσεις εργασίας που υπάρχουν και δεν μπορούν να καλυφθούν από το εγχώριο εργατικό δυναμικό, Ο Κανονισμός αυτός συμπληρώθηκε από την Οδηγία 68/360 που αφορά την κατάργηση των περιορισμών στη διακίνηση και τη διαμονή των εργαζομένων και των οικογενειών τους. Επίσης, ο Κανονισμός 1251/70 που έχει ως αντικείμενο το δικαίωμα των εργαζομένων να παραμένουν στο κράτος που εργάστηκαν και μετά τη λύση της σχέσης εργασίας, ολοκληρώνει το πλέγμα προστασίας της ελεύθερης διακίνησης των εργαζομένων. Στα ίδια πλαίσια κινείται και η νομολογία του ΔΕΚ όπου με αρκετές αποφάσεις κατοχύρωσε και διεύρυνε το παραπάνω δικαίωμα των εργαζομένων. Εκτός από τις διατάξεις που αφορούν την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων η νομοθεσία της Κοινότητας περιέχει διατάξεις για την κατοχύρωση των δικαιωμάτων κοινωνικής ασφάλισης των εργαζομένων που διακινούνται στην Κοινότητα. Συγκεκριμένα το άρθρο 51 Συνθήκης ΕΚ προβλέπει ότι το Συμβούλιο παίρνει τα αναγκαία μέτρα για την εγκαθίδρυση της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων ιδίως με τη θέσπιση ενός συστήματος που να εξασφαλίζει τον συνυπολογισμό όλων των περιόδων που λαμβάνονται υπόψη από τις διάφορες εθνικές νομοθεσίες για την κτήση και διατήρηση του δικαιώματος προς λήψη παροχών όπως και για τον υπολογισμό του ύψους αυτών και την καταβολή των παροχών στα πρόσωπα που κατοικούν στις επικράτειες των κρατών-μελών. Βασικός Κανονισμός με τον οποίο υλοποιήθηκε η διάταξη του άρθρου 51 είναι ο 1408/71 περί εφαρμογής των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης στους μισθωτούς και τις οικογένειές τους που διακινούνται εντός της Κοινότητας^. Βλ. Άρθρα 7-9 Κανονισμού 1612/68 του Συμβουλίου της 15.10,1968. Σημαντική επίσης υπήρξε και η απόφαση του ΔΕΚ 75/63 Unger Συλλ για τα ασφαλιστικό δικαιώματα

22 ΠΤΥΧΙΑΚΗ EPFAXU Σύμφωνα πάντως με την αρχή της επικουρικότητας, τα κράτη-μέλη διατηρούν το δικαίωμα θέσπισης και εφαρμογής εθνικών συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης για την κάλυψη των εγχωρίων αναγκών τους. Από την στιγμή όμως που οι εργαζόμενοι με βάση την αρχή της ελεύθερης διακίνησης και εγκατάστασης μετακινούνται μέσα στον ευρωπαϊκό χώρο, κρίθηκε σκόπιμο να θεσπισθούν κοινοτικές διατάξεις για το συντονισμό των διαφόρων αυτών εθνικών συστημάτων. Οι κοινοτικές διατάξεις λοιπόν θεσπίζουν κοινούς κανόνες και αρχές που πρέπει να τηρούνται από όλες τις εθνικές αρχές, τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης και τα δικαστήρια, κατά την εφαρμογή της εθνικής νομοθεσίας. Οι διατάξεις αυτές υπάρχουν εδώ και πάνω από 30 χρόνια. Έχουν προσαρμοσθεί, βελτιωθεί και επεκταθεί πολλές φορές. Σήμερα, περιλαμβάνονται στους Κανονισμούς 1408/71 του Συμβουλίου της 14/6/71 και 574/ 72 για την εφαρμογή του Κανονισμού 1408/71, όπως αυτοί τροποποιήθηκαν από τους Κανονισμούς 2001/1983, 1660/1985, 1247/1992 και 1945/1993. Οι κοινοτικές διατάξεις δεν ε<ραρμόζονται σε όλα τα άτομα που κυκλοφορούν ή παραμένουν προσωρινά στην Ε.Ε. ή στον ευρωπαϊκό οικονομικό χώρο. Έτσι, το κοινοτικό νομικό πλαίσιο προστατεύει: 1. Τους μισθωτούς και τους αυτοαπασχολούμενους, που είναι υπήκοοι κράτουςμέλους της Ε.Ε. ή του ευρωπαϊκού οικονομικού χώρου και είναι ή ήταν ασφαλισμένοι δυνάμει της νομοθεσίας ενός από αυτά τα κράτη. 2. Τους συνταξιούχους που είναι υπήκοοι των κρατών αυτών, ακόμη και εάν συνταξιοδοτήθηκαν προτού η χώρα τους προσχωρήσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή στον ευρωπαϊκό οικονομικό χώρο. 3. Τα μέλη της οικογενείας και τους επιζώντες των παραπάνω ατόμων, ανεξαρτήτως υπηκοότητας. Ωστόσο, η προστασία τους περιορίζεται στα δικαιώματα που έλκουν από τον εργαζόμενο ή τον συνταξιούχο, ενώ η θεώρηση ενός ατόμου ως μέλους οικογενείας καθορίζεται από τη νομοθεσία του κράτους-μέλους διαμονής. 4. Τους δημοσίους υπαλλήλους και τα μέλη της οικογένειάς τους, μόνον εφ' όσον δεν υπάγονται σε ειδικό σύστημα ασφάλισης των δημοσίων υπαλλήλων και υπάγονται σε ένα γενικό σύστημα, που καλύπτει όλον τον ενεργό πληθυσμό. του ερτοζόμενου σ άλλο κράτος-μέλος της Κοινότητας, όπου υποστήριξε την εφαρμστή του κοινοτιχού δικαίου αφού τα άρθρα Συν^κης ΕΚ προσέδωσαν στην έννοια του εργαζόμενου ευρύτερη ερμηνεία από αυτή που ενδεχόμενα θα έδιναν κατά βούληση οι εθνικές νομοθεσίες.

23 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΗ Αντιθέτως, το κοινοτικό νομικό ττλαίσιο δεν προστατεύει; 1. Τους σπουδαστές, τα άτομα με ειδικές ανάγκες και τα μη ενεργά άτομα, τα οποία δεν είναι ή δεν θεωρούνται πλέον μέλη της οικογένειας ενός μισθωτού ή αυτοαπασχολούμενου ή συνταξιούχου. 2. Τους δημοσίους υπαλλήλους που υπάγονται σε ειδικό καθεστώς δημοσίων υπαλλήλων, 3. Τους υπηκόους των τρίτων χωρών, δηλαδή των κρατών εκείνων που δεν ανήκουν στην Ε.Ε., ούτε στον ευρωπαϊκό οικονομικό χώρο. Οι κοινοτικές διατάξεις για την κοινωνική ασφάλιση, που εφαρμόζονται στα 15 κράτη-μέλη της Ε.Ε. αλλά και σε τρεις άλλες χώρες, την Ισλανδία, τη Νορβηγία και το Λιχτενστάιν, καλύτττουν τα εξής ζητήματα: ασθένεια και μητρότητα, εργατικά ατυχήματα, επαγγελματικές ασθένειες, παροχές αναπηρίας, συντάξεις γήρατος, παροχές επιζώντων, επιδόματα θανάτου, παροχές ανεργίας και οικογενειακές παροχές. Αντιθέτως, δεν εφαρμόζονται στις παροχές κοινωνικής πρόνοιας και ιατρικής περίθαλψης, στις παροχές που βασίζονται σε συλλογικές συμβάσεις μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων όπως συμβαίνει σε πολλά ισχύοντα επικουρικά συστήματα σύνταξης και συστήματα πρόωρης συνταξιοδότησης, στις παροχές δυνάμει ειδικών συστημάτων για δημοσίους υπαλλήλους και, ακόμη, στις παροχές θυμάτων πολέμου ή των συνεπειών του. Ακόμη ο Κανονισμός 1408/71 στην παράγραφο 2 του άρθρου 13, ορίζει ότι κάθε εργαζόμενος που απασχολείται στο έδαφος κράτους-μέλους υπόκειται στη νομοθεσία του κράτους αυτού, ακόμη και αν κατοικεί στο έδαφος άλλου κράτουςμέλους, ή αν η επιχείρηση ή ο εργοδότης που τον απασχολεί έχει την έδρα της ή την κατοικία του στο έδαφος άλλου κράτους-μέλους. Ωστόσο, κατά τις διατάξεις του άρθρου 17 του ιδίου ως άνω Κανονισμού, δύο ή περισσότερα κράτη-μέλη ή οι αρμόδιες αρχές των κρατών αυτών δύνανται να θεσπίσουν με κοινή συμφωνία, προς το συμφέρον ορισμένων εργαζομένων ή ορισμένων κατηγοριών εργαζομένων, εξαιρέσεις από τις διατάξεις του άρθρου 13. Μία χαρακτηριστική υπόθεση που έφθασε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αφορούσε την καταβολή επιδόματος ανεργίας κατ' άρθρον 71 παράγραφος 1 στοιχείο β περίπτωση II του Κανονισμού 1408/71, στον Βέλγο πολίτη Joob Van Gestel, ο οποίος ενώ κατοικούσε και εργαζόταν σε ολλανδική επιχείρηση στην Ολλανδία, μετατέθηκε στη θυγατρική της εταιρεία στο Βέλγιο. Έτσι, ο εργαζόμενος

24 ΠΤΥΧΙΑΚΗ EPFALU αναγκάσθηκε να εγκατασταθεί στο Βέλγιο για να συνεχίσει εκεί την εργασία του, αλλά κατόπιν συμφωνίας των δύο κρατών, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 17 του Κανονισμού 1408/71, πέτυχε να εξακολουθήσει να υπάγεται στο ολλανδικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Όταν στις απολύθηκε στο Βέλγιο από την ολλανδική θυγατρική εταιρεία και έλαβε αποζημίωση λόγω καταγγελίας της σχέσεως εργασίας από την ολλανδική μητρική εταιρεία, ζήτησε παρά τούτα από το βελγικό οργανισμό κοινωνικής ασφάλισης να λαμβάνει κάθε μήνα επίδομα ανεργίας, αρχής γενομένης από , διευκρινίζοντας ότι είχε επιτύχει την αδρανοποίηση καταβολής παρόμοιου επιδόματος από τον αντίστοιχο ολλανδικό οργανισμό. Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 71 παράγραφος 1 στοιχείο β' περίπτωση II, ο εργαζόμενος, ο οποίος ευρίσκεται σε πλήρη ανεργία και ο οποίος τίθεται στη διάθεση των υπηρεσιών απασχόλησης στο έδαφος του κράτους-μέλους όπου κατοικεί ή επιστρέφει στο έδαφος αυτό, λαμβάνει παροχές σύμφωνα με τη νομοθεσία του κράτους αυτού, σαν να είχε ασκήσει εκεί την τελευταία του απασχόληση. Κρίσιμο και αποφασιστικό στοιχείο του άρθρου 71 του Κανονισμού 1408/71 είναι η κατοικία του ενδιαφερομένου εντός κράτους-μέλους διαφορετικού από εκείνο στη νομοθεσία του οποίου είχε υπαχθεί κατά τη διάρκεια της τελευταίας απασχόλησής του (βλ. απόφαση της , στην υπόθεση C-287/92, Mailand Toosey, Συλλογή 1994, σελ , σκέψη 15). Στην περίτπωσή μας ο Joob Van Gestel, ενώ κατά το χρόνο της απόλυσής του εργαζόταν και διέμενε στο Βέλγιο, είχε επιτύχει κατά το χρόνο που ήδη εργαζόταν στο Βέλγιο και σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 17 του Κανονισμού 1408/71 να υπάγεται στην ολλανδική νομοθεσία. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δικαίωσε τον Joob Van Gestel και έκρινε ότι δικαιούται να λαμβάνει επίδομα ανεργίας από το Βέλγιο αν και υπαγόταν στο ολλανδικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης μέχρι την ημέρα απολύσεώς του και δεν είχε καταβάλει κοινωνικές εισφορές στο Βέλγιο. Το ΔΕΚ ερμήνευσε ότι το άρθρο 71 παράγραφος 1 έχει εφαρμογή, όταν το αρμόδιο κράτος (Ολλανδία), δεν είναι το κράτος της τελευταίας απασχόλησης και κατοικίας του εργαζόμενου, που στην περίτπωσή μας αυτή είναι το Βέλγιο. Οι διατάξεις του άρθρου 71 παράγραφος 1 αποβλέπουν στην εξασφάλιση στον διακινούμενο εργαζόμενο του ευεργετήματος των παροχών ανεργίας υπό τις ευνοϊκότερες συνθήκες για την αναζήτηση νέας θέσεως εργασίας (βλ. απόφαση της στην υπόθεση 236/87, Bergemann, Συλλογή 1988, σελ. 5125, σκέψη 18),

25 ΠΤΥΧΙΑΚΗ EPFAZU. 23. ενώ του δίνουν το δικαίωμα να υπαχθεί στο σύστημα παροχών ανεργίας του κράτους της τελευταίας απασχόλησής του ή να ζητήσει τις παροχές του κράτους κατοικίας του. Ο εργαζόμενος μπορεί να επιλέξει και δεν μπορεί ούτε να σωρεύει τα ποσά των επιδομάτων ανεργίας των δύο κρατών ούτε να ζητεί κάθε φορά (απλώς μόνο τίθεται στη διάθεση των υπηρεσιών απασχόλησης στο έδαφος του κράτουςμέλους όπου κατοικεί") τις παροχές ανεργίας του κράτους της τελευταίας απασχόλησής του (βλ. απόφαση της στην υπόθεση Aubin, Συλλογή 1982, σελ σκέψη 19). Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι η κοινωνική ασφάλιση είναι ένα τεράστιο κε(ράλαιο προβληματισμού στην Ε.Ε. και αφορά εκατομμύρια Ευρωπαίων πολιτών. Στα πλαίσια του κοινωνικού διαλόγου έχουν τεθεί πολλές προτάσεις για τον εκσυγχρονισμό του ευρωπαϊκού νομικού πλαισίου και τη μείωση του κόστους ώστε να μπορεί η Ε.Ε. να ανταγωνιστεί τις άλλες οικονομικές δυνάμεις. Στις αρχές του 1998 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε ένα νέο πρόγραμμα δράσης για την ενίσχυση της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων στο χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην προοπτική της εγκαθίδρυσης της νομισματικής ένωσης (ΟΝΕ) και εφαρμογής της Συνθήκης του Άμστερνταμ. Το πρόγραμμα αυτό ενσωματώνει προτάσεις που έχει επεξεργασθεί "ομάδα υψηλού επιπέδου", η οποία διαπίστωσε ότι υπάρχουν σημαντικές δυσκολίες και προβλήματα στην υλοποίηση της αρχής της ελεύθερης διακίνησης των εργαζομένων. Όπως επισήμανε η "ομάδα υψηλού επιπέδου", η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων προσκρούει ακόμη σε πλήθος πρακτικών προβλημάτων και εμποδίων. Ο τρόπος με τον οποίο εφαρμόζονται οι κανόνες και οι κανονισμοί δημιουργεί ορισμένα προβλήματα. Επιπλέον οι διοικητικές αρχές δεν δείχνουν ευελιξία απέναντι στην ειδική κατάσταση των διακινούμενων εργαζόμενων, ο δε βαθμός συνεργασίας των κρατών-μελών είναι, ορισμένες φορές, ανεπαρκής. Τέλος, οι εργαζόμενοι που μετακινούνται από ένα κράτος-μέλος σε ένα άλλο δεν γνωρίζουν σε βάθος ούτε είναι ττλήρως ενημερωμένοι σχετικά με τα δικαιώματα και τις ευκαιρίες που διαθέτουν. Η ανακοίνωση που εξέδωσε η Επιτροπή σχετικά με το νέο αυτό πρόγραμμα δράσης για την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων βασίζεται στη συμφωνία του Άμστερνταμ και περιγράφει τη στρατηγική που χάραξε η Επιτροπή για να ξεπερασθούν τα πρακτικά προβλήματα που εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν οι

26 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ εργαζόμενο, όταν μετακινούνται στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ανακοίνωση βασίζεται επίσης στην πρόταση της Επιτροπής γ,α τις κατευθυντήριες γραμμές για τις πολιτικές των κρατών-μελών στον τομέα της απασχόλησης το Η Επιτροπή επέλεξε μια σφαιρική πενταπλή προσέγγιση η οποία εντάσσει την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζόμενων στο ευρύτερο πλαίσιο της διαδικασίας οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής ολοκλήρωσης της Ευρώπης. Τα κύρια στοιχεία του προγράμματος είναι: - Το βασικό νομικό πλαίσιο της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων, το οποίο έχει καταρτισθεί από το 1968, πρέπει να βελτιωθεί και να προσαρμοστεί. Η Επιτροπή υπέβαλε σχετικές προτάσεις το 1989 και 1990, οι οποίες όμως μέχρι στιγμής δεν έχουν εγκριθεί από το Συμβούλιο. Η τελική έκθεση της "ομάδας υψηλού επιπέδου" για την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα, επιβεβαίωσε την ύπαρξη ορισμένων ελλείψεων και κενών στους νομικούς μηχανισμούς που υπάρχουν για την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζόμενων και ζήτησε την ενίσχυση αυτών των κανόνων. Ακόμη διαπιστώθηκε ότι οι κανόνες αυτοί πρέπει να προσαρμοστούν, ώστε να ληφθεί υπόψη η εκτενής νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Κοινότητας σ' αυτό τον τομέα. Η Επιτροπή, με βάση τα πορίσματα της "ομάδας υψηλού επιπέδου" και τις προηγούμενες προτάσεις της, θα υποβάλει νεότερες προτάσεις για την τροποποίηση των κυριότερων νομικών κειμένων σχετικά με την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων. - Οι πολίτες της Ε.Ε. πρέπει να είναι καλά ενημερωμένοι σχετικά με το δυναμικό της ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας όσον αφορά τις δυνατότητες απασχόλησης, βελτίωσης των προσόντων και τις προοπτικές ευρωπαϊκής σταδιοδρομίας. Οι εργοδότες χρειάζονται πληροφορίες σχετικά με την ύπαρξη πολυπολιτισμικού και πολύγλωσσου εργατικού δυναμικού, που μπορεί να συνιστά σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε ευρωπαϊκό, αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Ιδιαίτερη προσοχή θα δοθεί στην πληροφόρηση και στη διαφάνεια στις μεθοριακές περιοχές, ώστε να καλυφθούν τα ειδικά θέματα που ενδιαφέρουν τους διασυνοριακούς εργαζομένους, όπως η νομοθεσία περί κοινωνικής ασφάλισης και φορολογίας. Οι δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης πρέπει να ενισχυθούν, ενώ όλα τα άτομα, οπουδήποτε και αν ζουν, πρέπει να

27 nt Y X U K H ΕΡΓΑΣΙΑ αποκτήσουν πρόσβαση στα εθνικά συστήματα. Η Επιτροπή θα υποστηρίξει τις πρωτοβουλίες που θα αναληφθούν προς αυτή την κατεύθυνση. ^ Επιτροπή θα ενθαρρύνει τα κράτη-μέλη να δημιουργήσουν διοικητικές δομές που θα παρέχουν βοήθεια στους διακινού μένους εργαζόμενους και θα συμβάλουν στην επίλυση των προβλημάτων και των διαφορών. Επιπλέον, θα διερευνηθούν συγκεκριμένοι τομείς συνεργασίας, όπως η συνεργασία για τη διευκόλυνση της πρόσβασης στην απασχόληση στο δημόσιο τομέα ή η συνεργασία των υπηρεσιών απασχόλησης. Η Επιτροπή θα αναπτύξει επίσης τη συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους και θα βελτιώσει το θεσμικό πλαίσιο, συγχωνεύοντας τις δύο υπάρχουσες συμβουλευτικές επιτροπές στον τομέα αυτό (μια σχετικά με την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων και μια σχετικά με την κοινωνική ασφάλιση των διακινουμένων εργαζομένων). - Η Επιτροπή θα δώσει μεγαλύτερη έμφαση στην κινητικότητα του εργατικού δυναμικού, στο πλαίσιο των πραγματοποιούμενων δραστηριοτήτων ενημέρωσης, και θα προγραμματίσει ενέργειες, όπως π.χ. διοργάνωση σεμιναρίων και δημοσίευση ενημερωτικού δελτίου, για την ενημέρωση των πολιτών και των εθνικών αρχών σχετικά με την εμβέλεια του δικαιώματος ελεύθερης κυκλοφορίας, καθώς και σχετικά με τα οφέλη και πλεονεκτήματα της δημιουργίας μιας ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας. - Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) θα χρηματοδοτήσει σχέδια που υποστηρίζουν την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων. Τέλος, το νέο πρόγραμμα δράσης της Επιτροπής επιδιώκει να εξασφαλίσει τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων μερών - των πολιτών, των εθνικών, των περιφερειακών και των τοπικών αρχών, καθώς και των κοινωνικών εταίρων - στην ενίσχυση των μηχανισμών της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι θα αναληφθούν ειδικές πρωτοβουλίες όσον αφορά άλλες άμεσα ενδιαφερόμενες ομάδες, όπως οι φοιτητές, οι ασκούμενοι, οι εθελοντές