ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

Transcript

1 ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Μάθημα: Ιστορία Κατεύθυνσης Τάξη: Β Διάρκεια εξέτασης: Δύο (2) ώρες και τριάντα (30) λεπτά Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από ΤΡΙΑ (3) μέρη. ΜΕΡΟΣ Α (Μονάδες 20) Να απαντήσετε ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΑ και στις δύο (2) ερωτήσεις. Α1. Να συμπληρώσετε την καθεμιά από τις πέντε φράσεις (1 έως 5) με μια από τις τρεις επιλογές (α, β, γ) που ακολουθούν, ώστε να σχηματιστεί μια ορθή ιστορικά πρόταση. Να γράψετε στο τετράδιο της εξέτασής σας τους αριθμούς των φράσεων και δίπλα από τον καθένα το γράμμα της φράσης που απαιτείται για τη συμπλήρωση: 1. Στην αξίωση του Πατριαρχείου Αντιόχειας να χειροτονεί τους Κύπριους επισκόπους, οι Κύπριοι αρχιερείς: α. δέχτηκαν τις υποδείξεις του Πατριαρχείου. β. αρνήθηκαν να υπακούσουν. γ. αποφάσισαν να υπαχθούν στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. 2. Ο βασικότερος λόγος για την εκδήλωση της Εικονομαχίας ήταν: α. η σωτηρία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η οποία εξαρτιόταν ολοκληρωτικά από τους αγροτικούς πληθυσμούς της Μ. Ασίας - φορείς ανεικονικών αντιλήψεων. β. η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας. γ. η βούληση αυτοκρατόρων με ιδιότυπες θρησκευτικές ιδέες. 3. Ένας από τους λόγους της ήττας των Βυζαντινών στο Ματζικέρτ (1071) ήταν: α. η έλλειψη στρατιωτικών ικανοτήτων του αυτοκράτορα Ρωμανού Δ Διογένη. β. η εξόντωση του Ρωμανού Δ Διογένη από τους πολιτικούς του αντιπάλους. γ. το γεγονός ότι ο στρατός των Σελτζούκων, σε αντίθεση με το βυζαντινό στρατό, ήταν εμπειροπόλεμος και γενναίος. 4. Μια από τις συνέπειες των αραβικών επιδρομών στην Κύπρο ήταν: α. η μετακίνηση προς το εσωτερικό της Κύπρου των κατοίκων πολλών παραλιακών πόλεων. β. η αλλοίωση της θρησκευτικής και εθνικής φυσιογνωμίας της Κύπρου. γ. η μείωση του αριθμού των μοναχών και των ασκητών εξαιτίας της ανασφάλειας που προκαλούσαν οι επιδρομές. 1

2 5. Ο Φερδινάνδος Μαγγελάνος ( ): α. ανακάλυψε μια νέα ήπειρο, την Αμερική. β. προσπάθησε να χαρτογραφήσει την Αμερική. γ. έκανε τον πρώτο περίπλου της γης. (5 χ 2 μον. = 10 μονάδες) Α2. Κάθε προσωπικότητα της στήλης Α αντιστοιχεί με μια ιδιότητα της στήλης Β. Να γράψετε στο τετράδιο εξέτασής σας τα γράμματα της στήλης Α και δίπλα από το καθένα τον αριθμό της στήλης Β, που αντιστοιχεί με τη σωστή απάντηση. Προσοχή: περισσεύουν δύο στοιχεία της στήλης Β. ΣΤΗΛΗ Α ΣΤΗΛΗ Β α. Ρενάλδος ντε Σιαντιγιόν β. Δάντης γ. Βατ δ. Μαρκαντώνιος Βραγαδίνος ε. Μοντεσκιέ 1. Γερμανός θεολόγος και θρησκευτικός μεταρρυθμιστής 2. Υπερασπιστής της Αμμοχώστου 3. Γάλλος διαφωτιστής 4. Γάλλος τυχοδιώκτης 5. Άγγλος εφευρέτης, ο οποίος τελειοποίησε την ατμομηχανή. 6. Ηγέτης της Γαλλικής επανάσταστης 7. Ιταλός ποιητής (5 χ 2 μον. = 10 μονάδες) ΜΕΡΟΣ Β (Μονάδες 45) Να απαντήσετε σε ΤΡΕΙΣ (3) από τις τέσσερις ερωτήσεις. Β1. Να γράψετε σύντομα κατατοπιστικά σημειώματα για τα πιο κάτω, με βάση τα ζητούμενα των παρενθέσεων: α. «Χρονογραφία» (περιεχόμενο, αντικειμενικότητα και εγκυρότητα πληροφοριών, συμβολή στην ιστορική επιστήμη) β. «Φεουδαρχία» (περιεχόμενο όρου, χρονικό πλαίσιο, λειτουργίες θεσμού) 2

3 γ. «Καθεστώς συγκυριαρχίας στην Κύπρο» (χρονικό πλαίσιο, εμπλεκόμενες δυνάμεις και πρόσωπα, όροι συνθήκης) (3 χ 5 μον. = 15 μονάδες) Β2. Να γράψετε ένα κείμενο έκτασης λέξεων, στο οποίο να αναλύετε τους λόγους αναζήτησης νέων εμπορικών δρόμων προς τις χώρες της Ανατολής από τους Ευρωπαίους. Στο κείμενό σας να εντάσσονται λειτουργικά και οι παρακάτω όροι/έννοιες: Οθωμανοί Τούρκοι μπαχαρικά (15 μονάδες) Β3. Να γράψετε ένα κείμενο έκτασης λέξεων, στο οποίο να παρουσιάζετε τρία (3) από τα μέτρα που έλαβαν οι Λουζινιανοί και η Λατινική Εκκλησία κατά της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Κύπρου στην προσπάθειά τους για εκλατινισμό του ελληνικού πληθυσμού της Κύπρου. Να εξετάσετε κατά πόσο τα μέτρα που έλαβαν οι Λουζινιανοί και η Λατινική Εκκλησία πέτυχαν το στόχο τους, αιτιολογώντας με τεκμήρια την απάντησή σας. (15 μονάδες) Β4. Να γράψετε ένα κείμενο έκτασης λέξεων, στο οποίο να παρουσιάζετε τις συνέπειες της Γ Σταυροφορίας για την Κύπρο και της Δ Σταυροφορίας για την Κωνσταντινούπολη. Να κρίνετε τη συμπεριφορά των Σταυροφόρων απέναντι στους πληθυσμούς της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (15 μονάδες) ΜΕΡΟΣ Γ (Μονάδες 35) Να απαντήσετε σε ΕΝΑ (1) ΜΟΝΟ από τα πιο κάτω Ζητήματα. ΠΡΟΣΟΧΗ: 1. Ορθή είναι κάθε απάντηση που τεκμηριώνεται επαρκώς με βάση στοιχεία από τις πηγές που παρατίθενται, καθώς και με άλλα ιστορικά γεγονότα / στοιχεία. Ζήτημα Πρώτο 2. Η αντιγραφή αυτούσιων χωρίων από τις πηγές, χωρίς περαιτέρω επεξεργασία τους, αξιολογείται με μηδέν μονάδες. Γ1. [...] το Ρωμαϊκό κράτος άρχισε λίγο λίγο να κολοβώνεται* και ν ακρωτηριάζεται από τους άθεους Αγαρηνούς** και να περιορίζεται και ως τον Ιουστινιανό το βασιλέα και τη βασιλεία του Μαυρικίου βρίσκονταν όλοι κάτω από ενιαία διοίκηση παράδειγμα ο ίδιος ο Βελισάριος, που ήταν μονοστράτηγος όλης της Ανατολής. Από τότε όμως που άρχισαν οι 3

4 Αγαρηνοί να εκστρατεύουν εναντίον των Ρωμαίων και να καταστρέφουν τις χώρες και τις πόλεις τους, αναγκάστηκαν οι κατά καιρούς βασιλιάδες να κόβουν σε μικρά τμήματα την ενιαία διοικητική εξουσία [...] *κολοβώνεται: ακρωτηριάζεται **Αγαρηνοί: Άραβες Πορφυρογέννητος Κ., Περί θεμάτων, Ι , Καραγιαννόπουλος, Η Βυζαντινή Ιστορία από τις πηγές, Θεσσαλονίκη 1987, Αξιοποιώντας στοιχεία του παραπάνω παραθέματος και τις ευρύτερες ιστορικές σας γνώσεις: α. Να ονομάσετε το θεσμό που υπονοείται στο πιο πάνω παράθεμα. (2 μονάδες) β. Να αξιολογήσετε τη συμβολή του πιο πάνω θεσμού στην άμυνα και την αναδιάρθρωση της μεσοβυζαντινής κοινωνίας. (8 μονάδες) Γ2. Α Β Γ Αφού παρατηρήσετε προσεκτικά την πιο πάνω κάτοψη και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις: α. Να προσδιορίσετε τον τύπο στον οποίο ανήκει ο πιο πάνω ναός και να αναφέρετε το αρχιτεκτονικό πρότυπο από το οποίο προήλθε. (4 μονάδες) β. Να γράψετε σε ποιο τμήμα του ναού αντιστοιχεί το καθένα από τα γράμματα (Α,Β,Γ), δίνοντας παράλληλα σύντομη πληροφόρηση για το καθένα. (6 μονάδες) 4

5 Γ3. [...] Είναι δύσκολο να περιγράψω τους καταλόγους των στρατευμάτων και των στόλων που έστελλαν οι Τούρκοι [...] Έπειτα γνωρίζετε βέβαια ότι όλα εκείνα τα στερηθήκαμε από αυτούς με τη βία. Και δεν μας έχει απομείνει τίποτα εξαιτίας της πλεονεξίας τους. Γιατί αφού μας πήραν όλη τη γη που μας ανήκε από τον Ελλήσποντο προς τα ανατολικά ως τα βουνά της Αρμενίας, κατέσκαψαν τις πόλεις, σύλησαν τις εκκλησίες, κατασπάραξαν τους τάφους, γέμισαν τα πάντα με αίματα και νεκρούς. Λυμαίνονταν* τις ψυχές των κατοίκων, αναγκάζοντάς τους να αγνοήσουν τον αληθινό Θεό και μεταδίδοντάς τους τα δικά τους μολυσμένα (θρησκευτικά) μυστήρια. Χρησιμοποίησαν δε τα σώματά τους κατά τρόπο εξευτελιστικό. Αφού τους απογύμνωσαν από τις περιουσίες τους, και στερώντας την ελευθερία τους τούς έκαναν δούλους χρησιμοποιώντας και τη δύναμη που είχε απομείνει στους δυστυχισμένους για τη δική τους ευημερία. *λυμαίνομαι: καταστρέφω, ρημάζω, εκμεταλλεύομαι **Δημήτριος Κυδώνης: Βυζαντινός λόγιος, θεολόγος και πολιτικός του 14ου αι. Δημητρίου του Κυδώνου** Ρωμαίοις συμβουλευτικός, στ , Βακαλόπουλου Α., Πηγές της Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού, τ. Α, θεσσαλονίκη 1965, 92 (απόδοση στη νέα ελληνική) «Η σχετική θρησκευτική ανεκτικότητα που επέδειξαν οι Τούρκοι έναντι των αγροτικών χριστιανικών πληθυσμών περιόρισε τις αντιδράσεις των τελευταίων και διευκόλυνε την ενσωμάτωσή τους στην οθωμανική κοινωνία». Αφού συγκρίνετε τη θέση του σχολικού σας εγχειριδίου με την περιγραφή του Δημητρίου Κυδώνη ως προς την αντιμετώπιση του βυζαντινού πληθυσμού της Μικράς Ασίας από τους Οθωμανούς Τούρκους: α. Να διερευνήσετε σε ποιο βαθμό συμφωνούν οι απόψεις που εκφράζονται, παραθέτοντας σχετική τεκμηρίωση. (10 μονάδες) β. Να εξετάσετε κατά πόσον η άποψη του Δημητρίου Κυδώνη μπορεί να θεωρηθεί ιστορικά έγκυρη και αξιόπιστη. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Ζήτημα Δεύτερο Γ1. [ ] Βυζαντινοί και Πέρσες είχαν βγει εξαντλημένοι από το μακροχρόνιο αγώνα. Και αυτοί και εκείνοι υποτίμησαν τη σημασία των γεγονότων που διαδραματίζονταν στην Αραβική Χερσόνησο. Πέρα από αυτό παρατηρήθηκε ότι ο στρατός της Αιγύπτου ήταν πολύ πενιχρά προετοιμασμένος [ ] ότι η κακή διοίκηση διευκόλυνε την υποταγή [ ] οι μακροχρόνιοι εξωτερικοί και εμφύλιοι πόλεμοι, τα μειονεκτήματα της πολιτικής, της στρατιωτικής, της οικονομικής και της κοινωνικής οργάνωσης των περιοχών που κατακτήθηκαν υπήρξαν παράγοντες που συνέβαλαν σημαντικά στη ραγδαία προέλαση των Αράβων. Πρώτιστη όμως αιτία της κατάρρευσης της 5

6 Ελληνιστικής Ανατολής απέβη το ψυχικό σχίσμα, το οποίο είχε εκδηλωθεί στους κόλπους του Ελληνορωμαϊκού Κόσμου (μεταξύ ανατολικών επαρχιών και κέντρου) [ ] Ζακυθηνός. Δ. Α., Βυζαντινή Ιστορία ( ), Αθήνα 1977, , Δημητρούκας Ι. Ιωάννου Θ. Μπαρούτας Κ., Ιστορία του Μεσαιωνικού και του Νεότερου Κόσμου , ΟΕΔΒ, Αθήνα 2001 (α έκδοση), σελ. 23. Αξιοποιώντας στοιχεία του παραπάνω παραθέματος και τις ευρύτερες ιστορικές σας γνώσεις: α. Να παρουσιάσετε δύο (2) από τις αιτίες που οδήγησαν στην αραβική εξάπλωση και να αναφέρετε μια αντίστοιχη περίπτωση από τη βυζαντινή ή τη γενικότερη ιστορία, όπου παρόμοιοι παράγοντες συνέβαλαν στην ανάδειξη μιας νέας δύναμης στο ιστορικό προσκήνιο. β. Να αξιολογήσετε, χρησιμοποιώντας επιχειρήματα, τις συνέπειες που είχαν οι αραβικές κατακτήσεις για τη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Γ2. Ι. Ζούσε στη χώρα των Παφλαγόνων ένας άνθρωπος με το όνομα Φιλάρετος [...] Αυτός ο άνθρωπος συγκαταλεγόταν στους ευγενείς του Πόντου και της Γαλατίας. Και ήταν πολύ πλούσιος και κατείχε πολλά κοπάδια: εξακόσια βόδια, εκατό ζευγάρια βοδιών για όργωμα, οχτακόσια άλογα που έβοσκαν στα λιβάδια του, ογδόντα άλογα και μουλάρια που χρησίμευαν για μεταφορές, δώδεκα χιλιάδες πρόβατα. Ήταν επίσης ιδιοκτήτης σαράντα οκτώ εκτεταμένων αγροκτημάτων [...] διέθετε, επίσης, πολλούς υπηρέτες και πάρα πολλά πλούτη. Βίος αγίου Φιλαρέτου του Ελεήμονος, εκδ. Μ.Η. Fourmy M. Leroy, Byzantion 9 (1934), Δημητρούκας Ι., Ιωάννου Θ., Μπαρούτας Κ., Ιστορία του Μεσαιωνικού και του Νεότερου Κόσμου , Βιβλίο του Καθηγητή, ΟΕΔΒ, Αθήνα, σελ. 36. ΙΙ. [ ] έβγαλε διαταγή (ο Βασίλειος Β ) οι εισφορές των φτωχών (μικροκαλλιεργητών) που είχαν καταστραφεί να πληρώνονται από τους δυνατούς. Ονομάστηκε δε η τέτοιου είδους είσπραξη «αλληλέγγυον». Όταν δε ο πατριάρχης Σέργιος και πολλοί από τους αρχιερείς και από τους ασκητές όχι λίγοι τον παρακάλεσαν να σταματήσει αυτό το παράλογο (!) βάρος, ο βασιλιάς δεν υπάκουσε [ ] Ιωάννης Σκυλίτζης, Σύνοψις ιστοριών, Bas2+Const8.32 Εκδόσεις Μίλητος, Αθήνα 2000 Αξιοποιώντας στοιχεία των παραπάνω παραθεμάτων και τις ευρύτερες ιστορικές σας γνώσεις: α. Να παρουσιάσετε την κοινωνική διαστρωμάτωση του Βυζαντινού κράτους κατά την εποχή της ακμής του ( ). (10 μονάδες) 6

7 β. Να αναφέρετε τι όριζε το «αλληλέγγυον» και να ερμηνεύσετε την αντίδραση της Εκκλησίας όπως αυτή καταγράφεται στο δεύτερο παράθεμα. Γ3. Καθολικό Μονής Σινά, Αίγυπτος, ψηφιδωτό σε τοίχο, 6ος αιώνας μ.χ. Αφού παρατηρήσετε προσεκτικά το πιο πάνω ψηφιδωτό και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις: α. Να εντοπίσετε δύο (2) εικονογραφικές ομοιότητες με τα κυπριακά ψηφιδωτά σε τοίχους της αντίστοιχης περιόδου. (4 μονάδες) β. Να εξηγήσετε με επιχειρήματα γιατί, κατά τη γνώμη σας, ψηφιδωτά, όπως αυτά της Κύπρου και του Σινά χαρακτηρίζονται ως μοναδικά. (6 μονάδες) Τ Ε Λ Ο Σ 7