Σωτήρης Μιχ. Τσιλίκας Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής Msc Κοινωνικής Ψυχιατρικής Διευθυντής του Ψυχιατρικού Τμήματος και του Τομέα

Transcript

1 Ιπποκράτειο Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης Β Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ Μετεκπαιδευτικά μαθήματα Η Κατάθλιψη 19 Μαρτίου 2014 Σωτήρης Μιχ. Τσιλίκας Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής Msc Κοινωνικής Ψυχιατρικής Διευθυντής του Ψυχιατρικού Τμήματος και του Τομέα Η Κατάθλιψη στον άνθρωπο και στην Κοινωνία Ο Άνθρωπος πέραν από την ζωή του, τι σημαντικό έχει που μπορεί να κινδυνεύει με Απώλεια; Την Υγεία του, Αγαπημένους (συγγενείς και φίλους), Αξιοπρέπεια, Περιουσία, Προσδοκίες, Όνειρα, Ελπίδα (που πεθαίνει τελευταία). Απώλεια μπορεί να είναι ο θάνατος οικείου προσώπου (πένθος), ένας χωρισμός, ένας αποχωρισμός, υποβάθμιση εργασιακή, οικονομική, κοινωνική, διάψευση προσδοκίας ή οράματος, ακύρωση της εικόνας του εαυτού, το χάσιμο της ελπίδας. Αν χαθεί ένα ή περισσότερα από αυτά, έχουμε την ΑΠΩΛΕΙΑ. Τότε επιστρατεύονται οι ψυχολογικές άμυνες (Αμυντικοί Μηχανισμοί του ΕΓΩ). Αν αποδώσουν, έχει καλώς. Αν όχι, έχουμε προβλήματα. Πχ Ένα απλό και συνηθισμένο παράδειγμα: Μια κοπέλα έχει έναν ερωτικό χωρισμό. Αν μετά το πρώτο σοκ, αρχίσει και σκέφτεται τα κουσούρια του πρώην συντρόφου και βλέπει ότι τόσο καιρό την θέλει ένας άλλος άνδρας που τον συμπαθεί, τότε δυνατόν να υποκαστήσει, να αντικαταστήσει μέσα της τον έναν άνδρα με τον άλλο και τελικά ο χωρισμός μπορεί να της βγεί και σε καλό. Αν όμως με την απώλεια του συντρόφου χαθεί ο ήλιος και το έδαφος κάτω από τα πόδια της και πέσει στην ΜΑΥΡΗ ΑΠΕΛΠΙΣΙΑ, τότε πιθανόν να οδηγούμαστε στην ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ, την 2 και σε λίγο την 1 η σε συχνότητα νόσο Παγκοσμίως. Τότε κάνει την εμφάνισή της η αυτοεπιθετικότητα. Η επιθετικότητα υπό την μορφή του θυμού, είναι μια αντανακλαστική (αυθόρμητη) αμυντική διεργασία, που στοχεύει στην προστασία του οργανισμού, που νοιώθει ότι βρίσκεται σε κίνδυνο. Άλλοτε με διάφορες διεργασίες επιτυγχάνει πράγματι να προστατεύσει τον οργανισμό και άλλοτε αποτελεί ουσιαστικά αυτο και ετερο-καταστροφική δύναμη, με αποτέλεσμα την κατάθλιψη, την αυτοκτονία και την ανθρωποκτονία. Στην απώλεια, ως αιτιολογία της Κατάθλιψης, ο άνθρωπος νοιώθει ότι δεν τα κατάφερε να την αποτρέψει, μπορεί να νοιώθει ενοχές και πονάει ψυχικά και για την απώλεια αλλά και για την αναξιότητά του. Είναι σκυθρωπός, με μια αλγεινή έκφραση καθηλωμένη στο πρόσωπό του ή

2 φαίνεται απαθής και ανέκφραστος. Δεν έχει όρεξη για τίποτα, ούτε και για φαγητό. Το σεξ αποτελεί παρελθόν. Δεν έχει ενδιαφέροντα ούτε και για τα χόμπι του. Στραγγίζεται ενεργειακά. Αποσύρεται ψυχοκοινωνικά, αποκόπτεται από το περιβάλλον και κλείνεται τελικά στον εαυτό του. Δεν θέλει φως, συσκοτίζει τον χώρο του, σκεπάζεται να μην βλέπει τίποτα, σε βαριές περιπτώσεις είναι ξαπλωμένος σαν έμβρυο και δεν αντέχει τους θορύβους. Κοιμάται πολλές ώρες για να μην πονάει. Τις περισσότερες φορές έχει αϋπνία και ανακυκλώνει το πρόσφατο αλλά και παλαιό ομοειδές αρνητικό σκεπτικό υλικό (με κατάληξη στον μονοιδεασμό), με αποτέλεσμα να επιτείνεται ο ψυχικός πόνος. Σε αυτά τα πλαίσια που δεν αντέχονται, προβάλλει ως διέξοδος, η φυγή και η λύτρωση μέσω της αυτοκτονίας. Ας δούμε συνθετικά μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία από διάφορες έρευνες και το ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΙΝΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ % , , , ,5 ΔΕΙΚΤΗΣ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΚΟΤΗΤΑΣ (ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΩΝ) , , ΕΙΣΟΔΗΜΑ ΚΑΙ ΠΟΣΟΣΤΟ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΕΙΣΟΔΗΜΑ < 400 Ε ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ 50 % ΑΥΞΗΣΗ ΑΝΕΡΓΙΑΣ ΑΥΞΗΣΗ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΚΟΤΗΤΑΣ Η ΜΟΡΦΗ ΜΕΙΖΩΝ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΕΙΝΑΙ ΥΠΟΤΡΟΠΙΑΖΟΥΣΑ ΝΟΣΟΣ ΕΠΑΝΕΛΕΓΧΟΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΥΠΟΤΡΟΠΗΣ 1 έτος 30% 2 έτη 18% 5 έτη 12%

3 Τι είναι όμως η Κατάθλιψη; Κατάθλιψη είναι ένα ψυχιατρικό σύνδρομο, που χαρακτηρίζεται -μεταξύ άλλων - από την υπερβολική θλίψη και σε ποσότητα και σε διάρκεια. Μία παρατεινόμενη θλίψη με έλλειψη ελπίδας, ουσιαστικά είναι κατάθλιψη. ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΚΑΤΑ : (ICD-10, DSM-IV) Μονοπολική Διπολική Ήπια Σοβαρή Άλλες διακρίσεις Μονοπολικές Διπολικές Πρωτοπαθείς Δευτεροπαθείς Σαφώς οικογενείς, με οικογενειακή επιβάρυνση Χωρίς οικογενή επιβάρυνση Επιβαρυντικοί παράγοντες για εμφάνιση Κατάθλιψης 1. Οικογενειακό ή ατομικό ιστορικό Κατάθλιψης 2. Ιστορικό αυτοκτονιακού ιδεασμού 3. Προεμμηνορυσιακή περίοδος, λοχεία 4. Φύλο: Γυναίκα 5. Σοβαρή άλλη νόσος 6. Έλλειψη στηρικτικού περιβάλλοντος 7. Αυξημένο στρες, προβλήματα σε: εργασία, σχέση, φιλίες, οικογένεια 8. Οικονομικά, απόλυση

4 9. Εξαρτήσεις από αλκοόλ και άλλες ουσίες Αιτιολογία της Κατάθλιψης Η κατάθλιψη όπως είπαμε είναι σύνδρομο. Οφείλεται στη διαπλοκή διαφόρων παραγόντων. Βιολογικών, ψυχολογικών, κοινωνικών. Ερωτηματικά. -Είναι θέμα νευρωνικών οδών και νευροδιαβιβαστών (σεροτονίνη, νοραδρεναλίνη γκάμπα και άλλων); -Είναι θέμα συρρίκνωσης (μακροσκοπικά) νευρωνικών σχηματισμών (λχ ιππόκαμπος); -Τα ανωτέρω είναι όχι αιτίες, αλλά αποτελέσματα άλλων παραγόντων; -Στο στρές, η αιτία είναι η έκκριση κατεχολαμινών ή η θέα μιας αγέλης λύκων ή ενός καρχαρία; Ή το δεύτερο φέρνει το πρώτο; -Ποιος είναι ο αρχικός παράγοντας, που είναι η αιτία για την κατάρρευση των ψυχολογικών αμυνών και ποια η σύνδεση από αυτόν μέχρι τις τελικές ψυχοβιολογικές εκδηλώσεις στην κατάθλιψη; Με σιγουριά γενικά δεν μπορούμε να μιλάμε για αιτιολογικούς, αλλά μάλλον για προδιαθεσικούς και εκλυτικούς Βιολογικούς, Ψυχολογικούς και Κοινωνικούς παράγοντες. ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ: ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΙΚΟΙ ΚΑΙ ΕΚΛΥΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ α. ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ β. ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ (Απώλεια αρνητική εικόνα εαυτού) γ. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ α. Βιολογικοί παράγοντες: 1. Κληρονομικότητα. Σε επιβαρυνμένο οικογενειακό ιστορικό με ορισμένες καταθλίψεις (μονοπολικές, διπολικές), η πιθανότητα εμφάνισης της νόσου φαίνεται στατιστικά αυξημένη. 2. Ανεπάρκεια Νευροδιαβιβαστών λ.χ. Νοραδρεναλίνη, Σεροτονίνη κλπ (μεταβιβάζουν τη νευρική διέγερση από τον ένα νευρώνα στον άλλο στον εγκέφαλο). Σημείωση: Πάντως, πολλοί ασθενείς δεν παρουσιάζουν ανεπάρκεια

5 Νευροδιαβιβαστών, ούτε απαντούν στη θεραπεία με τα σχετικά αντικαταθλιπτικά. 3. Διαταραχή στον άξονα: Υποθάλαμος - υπόφυση - φλοιός επινεφριδίων. 4. Διαταραχή στη λειτουργία της επίφυσης (ορμόνη Μελατονίνη) και στη σχέση της με το φως & το σκοτάδι. 5. Διαταραχή στην ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου. β. Ψυχολογικοί παράγοντες Ενδεικτικά αναφέρονται οι παράγοντες: 1. Απώλεια 2. Αρνητική εκτίμηση από το άτομο για τον εαυτό του και τον κόσμο. γ. Κοινωνικοί παράγοντες: Ψυχοπιεστικοί και στρεσσογόνοι παράγοντες από τον κοινωνικο - οικονομικο - πολιτικό περίγυρο, που ξεπερνούν τα όρια αντοχής του συγκεκριμένου ατόμου, στη συγκεκριμένη χωροχρονική περίοδο. Σχόλια: Σε καταστάσεις έντονου στρες, που επαναλαμβάνονται, μπορούν να παρατηρηθούν: - Σε πειραματόζωα, στο νευρωνικό επίπεδο, υποστροφή έως εξαφάνιση κομβίων νευρώνων και γενικότερα απόσυρση νευρωνικών συνδέσεων, με αποτέλεσμα ελαχιστοποίηση της νευρωνικής επικοινωνίας. - Στο επίπεδο του ατόμου, παρατηρούμε ψυχοκοινωνική απόσυρση και ελαχιστοποίηση επικοινωνίας, όπως στην Κατάθλιψη κλπ. Επομένως, στην περίπτωση ψυχικής διαταραχής (στρες άγχος - κατάθλιψη), επειδή ενδέχεται να «καούν» νευρικά κύτταρα, χρειάζεται πάση θυσία, γρήγορη έναρξη και αποτελεσματική θεραπεία. Αναφορικά με την εικόνα του σώματος, κάθε αρνητική μεταβολή, κύρια όταν συμβαίνει οξέως, ενέχει θέση πλήγματος, τραύματος, καταστροφής και απώλειας. Αυτά συνεπάγονται σε θετική έκφραση τη διαδικασία του πένθους και στην αρνητική την κατάθλιψη, την επιθετικότητα και την αυτοκτονία. Το γήρας θα λέγαμε ότι αποτελεί τη μαζικότερη και χρονιότερη επίθεση στον υπαρξιακό σκελετό του ανθρώπου. Πάντως θα πρέπει να σημειωθεί ότι όταν η μεταβολή της εικόνας του σώματος είναι αργή και γίνεται προοδευτικά η αποδοχή της, δεν έχουμε σημαντικά οδυνηρά αποτελέσματα (αμυντικός μηχανισμός υποκατάστασης). Αντίθετα οι ταχείες μεταβολές (ατύχημα, βλάβη) και η αναγκαστική γρήγορη αναχαρτογράγηση, κάνουν έντονη τη διαφορά και προκαλούν πολύ πόνο (όταν δεν προλαβαίνουν να δουλέψουν προστατευτικοί αμυντικοί

6 μηχανισμοί. Συνοδά αποτελέσματα της Κατάθλιψης 1. Η αναπηρία, όσο διαρκεί η νόσος 2. Η αυτοκτονία 3. Η ανθρωποκτονία (Μητέρα που σκοτώνει πρώτα τα παιδιά της που υπεραγαπά, για να μην τα αφήσει στον φοβερό κόσμο και μετά σκοτώνεται και η ίδια. Νεαροί με καλυμμένη κατάθλιψη, που πρεσβεύουν για την καταστροφή των κοινωνιών ή προβαίνουν σαν κρυφές ομάδες σε αντικοινωνικές και ανθρωποκτονικές πράξεις, χωρίς σαφές ιδεολογικό υπόβαθρο. 4. Η υποτροπή (υποτροπές) 5. Η χρονιοποίηση (όχι ανάκαμψη στο θέμα υγείας). Να θυμόμαστε τους «καμμένους» νευρώνες. 6. Υπάρχουν ερευνητές που συνδέουν την κατάθλιψη (προηγείται) με τον καρκίνο. Τα συμπτώματα της κατάθλιψης Α. Τα συμπτώματα της κατάθλιψης συνοπτικά: α. Ελαττωμένη ψυχική ενέργεια β. Κακή ψυχική διάθεση γ. Διαταραχή στη σκέψη και στην αντίληψη δ. Διαταραχή σωματικών λειτουργιών (Φυτικές εκδηλώσεις και Σωματοποιήσεις) Επί πλέον συμπτώματα στις διάφορες ηλικίες α. Στα παιδιά : Άγχος αποχωρισμού (προσκόλληση, άρνηση να πάει στο σχολείο, φόβος ότι θα πεθάνουν οι γονείς του), μαθησιακά προβλήματα, απουσίες - κακή επίδοση στο σχολείο, αντικοινωνική συμπεριφορά. β. Στους ηλικιωμένους: Δυνατόν εικόνα ψευδοάνοιας. Β. Τα συμπτώματα της κατάθλιψης αναλυτικά α. Ελαττωμένη ψυχική ενέργεια (Ελάττωση της κινητοποιού ενέργειας). Σαν να έχει φύγει η ζωή από μέσα τους 1. Ελάττωση ή αδυναμία δραστηριότητας σ όλες τις εκφράσεις της ζωής 2. Αίσθηση ανημπόριας και εξελικτικά έλλειψη ελπίδας για το μέλλον 3. Σκέψεις για αυτοκτονία ή απόπειρες αυτοκτονίας β. Κακή ψυχική διάθεση: Ανηδονία, άγχος, στενοχώρια. 1. Έλλειψη ευχαρίστησης από το φαγητό, το σεξ, τα χόμπι, τις διάφορες δραστηριότητες.

7 2. Διαταραχή της διαβάθμισης του άγχους: Άγχος υπό μορφήν δυσφορίας, ευερεθιστότητας, φόβου και αίσθησης επικείμενου κινδύνου. 3. Καταθλιπτικό συναίσθημα, αφόρητος ψυχικός πόνος, που εκπέμπεται και γίνεται αισθητός στο περιβάλλον. γ. Διαταραχή στη σκέψη και στην αντίληψη: 1. Ιδέες ενοχής και αναξιότητας, χαμηλή αυτοεκτίμηση. Αν τα ανωτέρω είναι εξωπραγματικές πεποιθήσεις, τότε αποτελούν παραληρητικές (τρελές) ιδέες (ψυχωσικά συμπτώματα). 2. Δυσκολία στη συγκέντρωση, επιβράδυνση της παραγωγής και ροής της σκέψης, φαινομενολογία έκπτωσης μνήμης (Ψευδοάνοια). 3. Ψυχωσικά συμπτώματα: Ι. Ψευδαισθήσεις: Ακουστικές, σωματικές (έχουν λειώσει τα σπλάχνα, δεν έχει σπλάχνα) ΙΙ. Παραληρητικές (εξωπραγματικές, τρελές) ιδέες: Φτώχειας, δίωξης, ενοχής (χρήζει τιμωρίας) και αναξιότητας, νοιώθει μες στην αμαρτία, ιδέες καταστροφής του ίδιου και του κόσμου δ. Διαταραχή σωματικών λειτουργιών (Φυτικές εκδηλώσεις και Σωματοποιήσεις) Εκδηλώσεις από το Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα (φυτικές εκδηλώσεις) 1. Αϋπνία (αρχική, μέση, τελική) 2. Ανορεξία και συνήθως απώλεια βάρους, πολύ σπάνια βουλιμία και αύξηση βάρους 3. Σωματική αδυναμία - κόπωση 4. Ελάττωση - απώλεια σεξουαλικής διάθεσης 5. Ψυχοκινητική επιβράδυνση (σκέψης, λόγου, κινήσεων) ή αντίθετα ψυχοκινητική διέγερση (Διεγερμένη κατάθλιψη) Σωματικά συμπτώματα (Σωματοποιήσεις): 1. Πόνοι (πονοκέφαλοι σαν «κράνος», αυχεναλγία, πόνοι στην πλάτη, οσφυαλγία, κράμπες, πόνος στο στήθος κ.λ.π.) 2. Δυσκολία στην αναπνοή, υπέρπνοια 3. Οπισθοστερνικό κάψιμο, ταχυκαρδίες 4. Ναυτία, έμετος, δυσκοιλιότητα, συχνουρία Σημείωση: Όταν τα ΣΩΜΑΤΙΚΑ συμπτώματα καλύπτουν την υπόλοιπη κλινική εικόνα, υπάρχει πρόβλημα διάγνωσης. Αν αποκλεισθεί το οργανικό πρόβλημα, πιθανόν τότε να πρόκειται για Αγχώδη διαταραχή με σωματοποίηση του άγχους ή για την καλυμμένη κατάθλιψη. Ο ασθενής στην Παθολογική Κλινική με συνύπαρξη Κατάθλιψης

8 1. Οξεία δηλητηρίαση από λήψη ουσιών φαρμάκων, όχι σαν ατύχημα, αλλά με πρόθεση την αυτοκτονία (ποσότητα φαρμάκων, Υδροχλωρικό και θειικό οξύ, Οργανοφωσφορικοί εστέρες, κλπ). 2. Χρόνια σωματικά νοσήματα με εξελικτική πορεία. 3. Άλλα νοσήματα και συνύπαρξη Κατάθλιψης. 3. Μοναχικοί άνθρωποι με παραίτηση από την ζωή κλπ Ενδεικτικά: Νόσοι που συνοδεύονται από Κατάθλιψη 1. ΚΕΚ 2. Αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια 3. Λοιμώξεις (βακτηριακές, ιογενείς, AIDS) και λοιμώξεις εγκεφάλου 4. Όγκοι εγκεφάλου 5. Εκφυλιστικές νόσοι Άνοια 6. Εξωπυραμιδικές παθήσεις Ν. Πάρκινσον 7. Σκλήρυνση κατά πλάκας 8. Ημικρανία 9. Επιληψία 10. Ρευματοειδής αρθρίτιδα, ΣΕΛ, Κροταφική αρτηριίτιδα 11. Ενδοκρινικές διαταραχές (θυρεοειδή, παραθυρεοειδούς, επινεφριδίων, ωοθηκικού κύκλου) 12. Έλλειψη βιταμινών (Β12, C, Νιασίνης, Θειαμίνης ) 13. Καρκίνος 14. Καρδιοαναπνευστικές παθήσεις - Έμφραγμα μυοκαρδίου 15. Νεφρικές παθήσεις ουραιμία 16. Άλλες Φάρμακα που μπορεί να είναι εκλυτικοί παράγοντες για Κατάθλιψη 1. Αναλγητικά αντιφλεγμονώδη λχ Οπιοειδή, ινδομαθακίνη 2. Αντιβιοτικά αντιμηκυτιασικά λχ Αμπικιλλίνη, στρεπτομυκίνη, τετρακυκλίνες, νιτροφουραντοίνη κλπ 3. Καρδιολογικά - Αντιυπερτασικά λχ Δακτυλίτιδα, Ρεζερπίνη, κλονιδίνη, β-μπλόκερς κλπ 4. Στεροευδή ορνόνες λχ Κορτιζόνη, αντισυλληπτικά κλπ 5. Αντικαρκινικά 6. Ψυχοτρόπα λχ διεγερτικά της όρεξης, βενζοδιαζεπινες, αντιψυχωσικά κλπ 7. Νευρολογικά φάρμακα όπως αυτά της Πάρκινσον κλπ 8. Άλλα φάρμακα

9 Προσέγγιση των ασθενών στην Παθολογική κλινική, με πιθανή Κατάθλιψη Ο καταθλιπτικός ασθενής είναι κλεισμένος στον εαυτό του, με χαμηλή αυτοεκτίμηση, νοιώθοντας τον εαυτό του ανάξιο. Δεν έχει ελπίδα, έχει αφόρητο ψυχικό πόνο και μπορεί να αποζητεί τη λύτρωση μέσω αυτοκτονίας. Η προσέγγιση χρειάζεται να γίνεται με προσοχή και λεπτότητα, γιατί συνήθως δεν κάνει αισθητή την παρουσία του και μένει απαρατήρητος και εκλαμβάνει τις συμπεριφορές των άλλων σαν επιβεβαίωση του ότι είναι άχρηστος, ανάξιος και βάρος γι αυτούς τους άλλους. Έτσι το νοιάξιμο χρειάζεται να είναι γνήσιο από τον γιατρό και τον Νοσηλευτή. Αυτοί χρειάζεται να παίζουν τον ρόλο θεραπευτή και όχι του παρηγορητή ή ακόμα χειρότερα ατόμου που δίνει ψεύτικες υποσχέσεις. Τα Αντικαταθλιπτικά που θα ορίσει ο Ψυχίατρος δίνουν την κινητοποιό ενέργεια, από την οποία είναι στραγγισμένος ο ασθενής, αλλά δεν δρουν άμεσα στο συναίσθημα. Έτσι πριν ήθελε να αυτοκτονήσει, αλλά δεν μπορούσε. Τώρα το μπορεί. Γι αυτό και ο Ψυχίατρος συστήνει επιτήρηση και προσοχή στην επικινδυνότητα, με το ενδεχόμενο πέρασμας στην πράξη (το απονενοημένο διάβημα). Χορηγεί δε σε μικρές δόσεις και αντιψυχωσικό. Η θεραπευτική σχέση αποτελεί ισχυρότατο εργαλείο στη θεραπεία της κατάθλιψης και για τον χειρισμό του αυτοκτονιακού ιδεασμού, στα πλαίσια της συνολικής βιοψυχοκοινωνικής θεραπείας. Προσοχή: Η χαρακτηριζόμενη ως χειριστική κατάθλιψη, εμπεριέχει επικινδυνότητα. Διότι δεν παίζουν με το ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Η θεραπεία της Κατάθλιψης Αν η Κατάθλιψη είναι δευτεροπαθής και οφείλεται σε οργανικούς παράγοντες (φάρμακα, παθολογικές καταστάσεις), γίνεται επισήμανση αυτών και επιχειρείται άρση (όταν και όσο είναι εφικτό) αυτών των παραγόντων. Θεραπεία της Κατάθλιψης 1. Φάρμακα: Αντικαταθλιπτικά (διαφόρων κατηγοριών και δράσεων) και άλλα λχ Li κλπ 2. Ψυχοθεραπεία: Διάφορες μορφές 3. Στέρηση ύπνου 4. Φωτοθεραπεία 5. Ηλεκτροσπασμοθεραπεία

10 6. Χειρουργικές θεραπείες Η θεραπεία της Κατάθλιψης είναι χρήσιμο να είναι ολιστική βιοψυχοκοινωνική, με κύριο μοχλό την ανάπτυξη θεραπευτικής σχέσης και την παρακολούθηση. Λόγω της σοβαρότητας στα βιοψυχοκοινωνικά επίπεδα αυτού του συνδρόμου, τόσον άμεσα όσον και μακροχρόνια, η θεραπεία χρειάζεται να είναι πλήρως αποτελεσματική, να αποφεύγονται οι υποτροπές, η χρονιοποίηση και να αποκαθίσταται κατά το δυνατόν- πλήρως η υγεία. Όμως, επειδή η Κατάθλιψη αφορά το ον συνολικά, εκτός από τα συμπτώματα της κατάθλιψης, πολλές φορές συνυπάρχουν και Αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές από την Προσωπικότητα, καταχρήσεις και έξεις ουσιών (και καταστάσεις λχ τζόγος και εικονική πραγματικότητα) και σωματικές νόσοι (λχ σύνδρομα δυσαπορρόφησης, σιδηροπενική αναιμία, παθήσεις θυρεοειδούς κλπ). Ο συνδυασμός φαρμάκων και ψυχοθεραπείας θεωρείται από πολλούς ότι δίνει τα καλύτερα αποτελέσματα, τόσον άμεσα, όσον και μακροχρόνια. Τι συμβαίνει στα νευρικά κύτταρα με την συνολική βιο-ψυχο-κοινωνική θεραπεία; -Αυξάνουν οι νευρωνικές συνδέσεις; Φαίνεται ως το πιθανότερο. -Αδρανή νευρικά κύτταρα (κοκκώδης στοιβάς) αναλαμβάνουν ενεργό ρόλο (πυραμιδική στοιβάς); Φαίνεται πιθανόν. -Δημιουργούνται νέα νευρικά κύτταρα; Πιθανολογείται, αλλά φαντάζει ως το λιγότερο πιθανό. Οι πολυεπίπεδες έρευνες στο Νευρικό σύστημα, διαφοροποιούν κατεστημένες αντιλήψεις. Σήμερα το βιολογικό και το ψυχοκοινωνικό, αποκτούν διαφορετική οντότητα απ ότι στο παρελθόν, αφού κατ ουσίαν αποτελούν (είναι) μια ενότητα και καθρεφτίζουν τις εκφάνσεις του όντος, ιδωμένες στα διαφορετικά πεδία έκφρασής του. Η συντελούμενη έρευνα τονώνει τον ενθουσιασμό. Κοινωνία και Κατάθλιψη Όπως το άτομο, έτσι και ο συνολικός οργανισμός Κοινωνία, μπορεί να εμφανίσει Κατάθλιψη. Αν σε μια κοινωνία εμφανισθούν: α. Πεσμένο ή αρνητικό ψυχολογικό κλίμα, με αισθήματα οργής, απογοήτευση,

11 απαισιοδοξία, έλλειψη ελπίδας, ανασφάλεια, χωρίς κινητοποιήσεις. β. Ιδέες ενοχής, αναξιότητας («εμείς φταίμε που συνέβησαν αυτά», «είμαστε άχρηστοι, δεν αξίζουμε τίποτα, βούρδουλας που μας χρειάζεται»). γ. Έγκλειση στον εαυτό, απόσυρση στον καναπέ, γενικά φυγές, ή έκφραση του θυμού με αυτοκαταστροφικές δράσεις (πέρασμα στην πράξη με αυτοκτονικές ενέργειες). δ. Ετεροκαταστροφικές δράσεις βαρβαρότητες ετεροκτονία (φόνος) (πέρασμα στην πράξη με στοχοποιήσεις με θανατερή ενέργεια, ατόμων, αντικειμένων, καταστάσεων). Τότε η κοινωνία πάσχει από κατάθλιψη και μπορεί -ως αναφέρθηκε- πράγματι να φθάσει στην παραίτηση ή και να... αυτοκτονήσει (αυτοκαταστροφή). Εδώ προσοχή. Μπορεί να υπάρχει συσσωρευμένος σε μεγάλη ποσότητα, ανέκφραστος ακόμη θυμός. Αν ο θυμός αποτελέσει δημιουργική δύναμη συνειδητά, έχει καλώς. Αν όμως εκφρασθεί χωρίς έλεγχο, ενστικτώδικα, τότε μπορεί να έχουμε αγελαίες καταστάσεις, με ότι μπορεί να συνεπάγεται αυτό. Αν σε μια Κοινωνία, η Πολιτεία δεν ενδιαφέρεται για τα ανωτέρω, αυτό σημαίνει ότι η Πολιτεία αυτή έχει ανθρώπινο δυναμικό (Λειτουργούς) και μηχανισμούς, κατώτερους των περιστάσεων. Ο απλός πολίτης χρειάζεται να ενδιαφέρεται για τα ανωτέρω, για να επισημαίνει κακούς μηχανισμούς και να ξυπνάει όσους Λειτουργούς βλέπει να είναι σε νάρκη ή εκτροπή. Επιθυμούμε και θέλουμε την καλή θεσμισμένη εξουσία, που το νόμιμο να είναι ταυτόχρονα και ηθικό. Να σημειώσουμε εδώ κάτι πολύ σημαντικό: Η κάθε κακή εξουσία, φροντίζει να προβάλλει έναν αληθινό ή κατασκευασμένο κίνδυνο. Προκαλείται ανασφάλεια και φόβος. Λόγω της ανασφάλειας, ο πολίτης επιζητεί προστασία, που του την «παρέχει» η κακή εξουσία, που το παίζει προστάτης. Ο πολίτης συντηρεί και προστατεύει αυτόν τον προστάτη, παίζοντας έτσι το παιχνίδι της κακής εξουσίας. Και να μην ξεχνούμε: Φόβος είναι το εργαλείο καθυπόταξης ατόμων και συνειδήσεων. Μας χρειάζεται η πρόληψη. Ας αναζητούμε με αξιοπρέπεια και συνειδητά: Το νοιάξιμο για τα κοινά, την πραγματική αλληλεγγύη, την συνεργασία, την φιλία, το γέλιο και την χαρά. Ευχαριστώ

12 Σωτήρης Τσιλίκας