ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΩΝ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ Φεβρουάριος Η διδακτική αξιοποίηση των πηγών στο μάθημα της Ιστορίας

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΩΝ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ Φεβρουάριος Η διδακτική αξιοποίηση των πηγών στο μάθημα της Ιστορίας"

Σαούλ Μιχαηλίδης
7 χρόνια πριν
Προβολές:

1 ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΩΝ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ Φεβρουάριος 2010 Η διδακτική αξιοποίηση των πηγών στο μάθημα της Ιστορίας

2 Χρήση των πηγών στη διδασκαλία της Ιστορίας Η διδασκαλία της Ιστορίας αξιοποιεί τις πηγές όχι τόσο ως μέσο τεκμηρίωσης της αφήγησης ή διασάφησης των γεγονότων, αλλά κυρίως ως εργαλείο ανάλυσης, ερμηνείας και διεξοδικής έρευνας των γεγονότων και των ερμηνειών τους, καθώς και μάθησης (Μαυροσκούφης Δ., 2005)

3 Γραπτές πηγές Για την κριτική προσέγγιση και αξιοποίηση των γραπτών πηγών είναι απαραίτητο οι μαθητές να γνωρίζουν τα εξής στοιχεία: - Τη διαφορά ανάμεσα στις πρωτογενείς και τις δευτερογενείς πηγές, σε σχέση με το πρόβλημα της αξιοπιστίας τους. - Τη σημασία της διερεύνησης για στοιχεία κι ενδείξεις σχετικά με το από πού και πώς είχε ο δημιουργός της πηγής πληροφορίες για τα όσα αναφέρει, την εγκυρότητα δηλαδή και την αξιοπιστία της πηγής.

4 - Τη συσχέτιση των προθέσεων, της θέσης και του ρόλου του δημιουργού με τις οπτικές του. - Την αξία της προηγούμενης γνώσης και του ιστορικού πλαισίου της πηγής για την αξιολόγησή της. - Τον εντοπισμό κενών ή σιωπών (γεγονότα, ημερομηνίες, ονόματα κλπ) που θα ήταν απαραίτητα για τον έλεγχο της αξιοπιστίας της. - Την αναζήτηση άλλων πηγών, που είναι αναγκαίες για διευκρινίσεις, κάλυψη κενών και διασταύρωση των πληροφοριών. (Stradling 2001)

5 Αντικρουόμενες πηγές Εικονομάχος αυτοκράτορας Διαφορετικές οπτικές γωνίες των συντακτών. Διερεύνηση του ιστορικού πλαισίου των πηγών και συσχέτιση των προθέσεων, της θέσης και του ρόλου του κάθε δημιουργού με την οπτική του. Εικονολάτρης μοναχός και πολέμιος του Λέοντος Γ Πρωτογενείς/ άμεσες πηγές

6 Γλωσσική εξομάλυνση των κειμένων. Απόδοση στη νεοελληνική και διασκευή των ιστορικών κειμένων ούτως ώστε να επιτρέπουν την παιδαγωγική αξιοποίησή τους με τρόπο, όμως, που δεν θα αλλοιώνεται το νόημα του περιεχομένου του ιστορικού τεκμηρίου. Η αποσπασματικότητα μιας πηγής μπορεί να δημιουργήσει μια στρεβλωμένη εικόνα του ιστορικού παρελθόντος. Στην περίπτωση ετοιμασίας ενός κειμένου αποδομένου στη νεοελληνική είναι καλό να δίνεται το κείμενο και στην αρχική γλωσσική του μορφή.

7 Λογοτεχνικά κείμενα Αξιοποίηση λογοτεχνικών κειμένων (διαθεματική προσέγγιση): Τα λογοτεχνικά κείμενα δεν έχουν την αξιοπιστία άλλων ειδών πηγών και μπορεί να οδηγήσουν σε αναχρονισμούς. Ωστόσο, πολλές φορές αποδίδουν με πιστότητα και με τρόπο γλαφυρό μια ιστορική περίοδο αναπτύσσοντας την ιστορική κατανόηση και την ιστορική φαντασία. Προσοχή: διάκριση των ιστορικών και των μυθοπλαστικών στοιχείων και έλεγχος της αντικειμενικότητας του κειμένου.

8 Παραστατικές (οπτικές, ακουστικές και απτικές) πηγές Οπτικές πηγές: καλλιέργεια οπτικού εναλφαβητισμού Αυτονομία της εικόνας ως ιστορικής πηγής. Η εικόνα δεν αποτελεί συμπληρωματικό διδακτικό υλικό και δεν επιτελεί απλά ενισχυτικό ρόλο στη διδακτική διαδικασία, αλλά αποτελεί από μόνη της ιστορική μαρτυρία, η οποία μπορεί και να δίνει διαφορετικές πληροφορίες και δυνατότητες ερμηνείας από αυτές που δίνει το κείμενο της ιστορικής αφήγησης. (Παληκίδης 2007)

9 Εικόνες Γ Γυμνασίου, Ενότητα 3 «Η έκρηξη της γαλλικής επανάστασης ( ) 5. Επαναστατικό δικαστήριο δικάζει έναν ευγενή (διακρίνεται αριστερά). Τα περισσότερα από τα μέλη του δικαστηρίου φορούν τους χαρακτηριστικούς κόκκινους σκούφους, που έγιναν ένα από τα σύμβολα της γαλλικής επανάστασης Η λεζάντα του σχολικού εγχειριδίου δεν σχολιάζει το γεγονός ότι οι επαναστάτες παρουσιάζονται οινοπιόντες και μεθυσμένοι. Θα πρέπει να στρέψει ο διδάσκων την προσοχή του μαθητή και να προκαλέσει τον προβληματισμό του για τις προθέσεις του δημιουργού.

10 «Η φωτογραφία μπορεί να είναι ένα ψέμα και ένα πραγματικό γεγονός την ίδια στιγμή» (Henri Cartier Bresson) Υψώνοντας τη σημαία στο Reichstag Βερολίνο, Γεβγιένι Χαλντέι, (πρακτορείο TASS) Υψώνοντας τη σημαία στο νησί Iwo Jima, Joe Rosenthal (The Associated Press)

11 «Η φωτογραφία χρησιμοποιήθηκε πολύ νωρίς για να εξυπηρετήσει την πλασματική «αλήθεια», ως όργανο προπαγάνδας ή συκοφάντησης και πολεμικής...» (Freund). «Η φωτογραφία ντοκουμέντο δεν είναι ποτέ αθώα εξ ορισμού, όπως βέβαια δεν είναι και ένοχη [...] Πέρα από το θέμα, αποφασιστικό παράγοντα συνιστά και η ματιά του φωτογράφου πάνω στα γεγονότα. Ο φωτογράφος έχει την ικανότητα δια του αποκλεισμού μερικών στοιχείων της πραγματικότητας και της επιλογής άλλων να μεταμορφώνει τις αξίες του θέματος» (Ριβέλλης) Όταν επιχειρείται στη διδακτική πράξη η προσέγγιση της φωτογραφίας, οι μαθητές θα πρέπει να ενημερώνονται από τους διδάσκοντες για τη λειτουργία της φωτογραφίας και τη δύναμη της εικόνας και έτσι να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί στη διερεύνηση ενός ιστορικού θέματος.

12 Η μις Δανία Άσε Κλάουσεν, η οποία εξελέγη στο Διαγωνισμό Ομορφιάς μις Ευρώπη, και ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος αναζητεί πηγές δανειοδότησης από την Ευρώπη. Ο γελοιογράφος Φωκίων Δημητριάδης έξυπνα δημιουργεί το λογοπαίγνιο «Η μις Δανία και ημείς Δάνειον». (Πηγή: περιοδικό Ο Φανός των Συντακτών, Γελοιογραφίες

13 Ενδεικτικές δραστηριότητες προσέγγισης γελοιογραφιών 1ο στάδιο Οπτικά στοιχεία -καταγράψτε τα πρόσωπα ή τα αντικείμενα που βλέπετε στο σκίτσο -ποια είναι τα σημαντικότερα θέματα που παρουσιάζονται στο σκίτσο; Λεκτικά στοιχεία -σημειώστε τον τίτλο (αν υπάρχει) και τα λεκτικά σχόλια - επισημάνετε λέξεις ή φράσεις που χρησιμοποιεί ο σκιτσογράφος για να προσδιορίσει πρόσωπα ή αντικείμενα στο σκίτσο - σημειώστε κάθε ημερομηνία ή αριθμός που υπάρχει στο σκίτσο (Μαυροσκούφης Δ., 2005)

14 2ο στάδιο Οπτικά στοιχεία - ποια από τα στοιχεία του καταλόγου που δημιουργήσατε μοιάζουν να είναι σύμβολα; - ποιο νομίζετε ότι είναι το νόημα του κάθε συμβόλου; - η γενική σχεδίαση ή οι λεπτομέρειες αναπαριστώνται με ρεαλιστικό ή υπερβολικό τρόπο; Λεκτικά στοιχεία -ποιες λέξεις ή φράσεις στο σκίτσο φαίνονται να είναι οι πιο σημαντικές; - γιατί το πιστεύετε αυτό; - να επισημάνετε επίθετα που περιγράφουν τα συναισθήματα και τις ιδέες που εκφράζονται στο σκίτσο (Μαυροσκούφης Δ., 2005)

15 3ο στάδιο -περιγράψτε τη δράση που παρατηρείται στο σκίτσο - εξηγήστε πώς τα λεκτικά στοιχεία επεξηγούν το σκίτσο - έχει σχέση το περιεχόμενο του σκίτσου με πραγματικά ιστορικά γεγονότα, πρόσωπα κλπ ή αποτελεί εντελώς φανταστική σύλληψη; - προσδιορίστε το μήνυμα του σκίτσου - ποιες κοινωνικές ομάδες θα συμφωνούσαν ή θα διαφωνούσαν με το μήνυμα; γιατί; 4ο στάδιο - Διασταυρώστε το περιεχόμενο του σκίτσου με άλλες πηγές και παρουσιάστε τα συμπεράσματά σας (Μαυροσκούφης Δ., 2005)

16 5ο στάδιο -Γράψτε μία παράγραφο σχετικά με τη σημασία του σκίτσου ως ιστορικής πηγής - γράψτε μια σύντομη αφήγηση με αφορμή το σκίτσο - αναζητήστε και άλλα σκίτσα με το ίδιο ή παραπλήσιο θέμα από την ίδια εποχή και χώρα και συγκροτήστε μια συλλογή στη συνέχεια δώστε τίτλο στη συλλογή και γράψτε ένα κατατοπιστικό εισαγωγικό σημείωμα - αναζητήστε σκίτσα από άλλες χώρες ή εποχές με το ίδιο θέμα: συγκρίνοντάς τα μεταξύ τους να εντοπίσετε ομοιότητες και διαφορές και να προσπαθήσετε να τις εξηγήσετε (Μαυροσκούφης Δ., 2005)

17 Βιβλιογραφία Robert Stradling, Η διδασκαλία της Ευρωπαϊκής Ιστορίας του 20ού αιώνα, Συμβούλιο της Ευρώπης Δημήτρης Μαυροσκούφης, Αναζητώντας τα ίχνη της Ιστορίας: ιστοριογραφία, διδακτική μεθοδολογία και ιστορικές πηγές, Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη Άγγελος Παληκίδης, «Η εικονογράφηση των σχολικών εγχειριδίων Ιστορίας» στο Αντρέας Ανδρέου (επιμ.), Η διδακτική της Ιστορίας στην Ελλάδα και η έρευνα στα σχολικά εγχειρίδια, Μεταίχμιο, Αθήνα 2007, Henri Moniot, Η διδακτική της Ιστορίας, Μεταίχμιο, Αθήνα 2002.

Σχετικά έγγραφα

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΤΗ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (ΜΕ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ)

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΤΗ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (ΜΕ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ) Ενότητα 11: Η αξιολόγηση των μαθητών στο