Αποτίμηση κινδύνων από τις χημικές ουσίες

Transcript

1 Αποτίμηση κινδύνων από τις χημικές ουσίες Η αποτίμηση των τοξικολογικών και οικοτοξικολογικών κινδύνων αφορά συνήθως χημικές ουσίες. Για το λόγο αυτό στο ΝΟΡ αποτιμούνται χωριστά τα αντιδρώντα και τα προϊόντα. Όλες οι σχετικές πληροφορίες και η ατομική αποτίμηση κινδύνου που προκύπτει θα χρησιμοποιηθούν ακολούθως για την συνολική αποτίμηση ρίσκου του πειράματος, το οποίο περιγράφεται σε ένα ξεχωριστό κείμενο. Διαθεσιμότητα δεδομένων Σαν βάση για κάθε τοξικολογική και οικοτοξικολογική αποτίμηση κινδύνου από μια χημική ουσία προτιμάται ένα πλήρες σετ απο πειραματικά δεδομένα σχετικά με τις φυσικοχημικές ιδιότητες της και τα βιολογικά αποτελεσματά της. Για το λόγο αυτό αποτιμούμε πρώτα την διαθεσιμότητα των δεδομένων για τις ουσίες που χρησιμοποιούνται στο πρόγραμμα ΝΟΡ. Ταξινομούμε τις ουσίες σε τέσσερεις κατηγορίες: 1. Ουσίες για τις οποίες - εκτός από τις συνήθως προσδιοριζόμενες φυσικο χημικές ιδιότητες- είναι διαθέσιμα τοξικολογικά και οικοτοξικολογικά δεδομένα για τα θηλαστικά. Οι ουσίες αυτές ανήκουν στη καλύτερη κατηγορία και έτσι έχουν την πλέον σαφή αποτίμηση. 2. Η επόμενη κατηγορία περιλαμβάνει ουσίες, για τις οποίες είναι διαθέσιμα μόνο φυσικοχημικά δεδομένα και δεδομένα σχετικά με τοξικότητα για τα θηλαστικά. Στην περίπτωση αυτή η αποτίμηση είναι λιγότερο σαφής. 3. Στην επόμενη κατηγορία τοποθετούνται ουσίες για τις οποίες δεν υπάρχουν πειραματικά τοξικολογικά δεδομένα. Για τις χημικές αυτές ουσίες η αποτίμηση κινδύνου μπορεί να βασιστεί μόνο τοξικολογικά και οικοτοξικολογικά δεδομένα που προκύπτουν από υπολογισμούς. Έτσι η αποτίμηση κινδύνου είναι ακόμη περισσότερο αβέβαιη. 4. Η τελευταία κατηγορία αφορά λίγες ουσίες που παρουσιάζονται στο ΝΟΡ και οι οποίες δεν έχουν καταχωρηθεί στα Chemical Abstracts ούτε έχουν αντίστοιχο κωδικό αριθμό CAS και τελικώς δεν υπάρχουν διαθέσιμα πειραματικά δεδομένα. Στις περιπτώσεις αυτές η ολική αποτίμηση

2 επικινδυνότητας βασίζεται σε θεωρητικές μεθόδους και συνεπώς η αβεβαιότητα είναι πολύ μεγάλη. Διαθεσιμότητα δεδομένων και αποτίμηση Το πρώτο βήμα για την αρχή μιας επιτυχούς έρευνας για τις ιδιότητες των ουσιών και των αποτελεσμάτων τους είναι να είναι διαθέσιμη μια επισκόπιση για το τι είναι ήδη γνωστό για τη συγκεκριμμένη χημική ουσία και τι είδους δεδομένα αναζητούνται. Για να βρεθούν τα απαιτούμενα δεδομένα από τη βιβλιογραφία πρέπει να υπάρχουν αρχικά κάποια στοιχειώδη δεδομένα ταυτότητας τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για την περαιτέρω αναζήτηση. Υπάρχουν διαθέσιμες πολυάριθμες πηγές για τις ιδιότητες και τα αποτελέσματα των χημικών ουσιών. Είναι όμως συχνά πολύ εκτεταμένες έτσι ώστε για οικονομία χρόνου είναι απαραίτητη μια στρατηγική αναζήτησης. Για να γίνει μια αποτελεσματική έρευνα χρειάζεται κάποια σχετική εμπειρία με τη χρήση των επιστημονικών βιβλιοθηκών. Παρόλο που υπάρχουν πολλές πληροφορίες στο διαδίκτυο πρέπει να σημειωθεί πως το υλικό που δημοσιεύεται εκεί δεν προέρχεται πάντα από αξιόπιστες πηγές. Αναγνώριση μιας χημικής δομής με βάση το όνομα. Ένα σημαντικό στοιχείο για την αναζήτηση πληροφοριών για χημικές ενώσεις είναι η επίσημη ονομασία του ("rational name") η οποία διαμορφώνεται άμεσα από τη χημική δομή με βάση τους κανόνες που θέτει η IUPAC ή η Υπηρεσία των Chemical Abstracts (Chemical Abstracts Service). Τα ονόματα αυτά πρέπει να αποτελούν μια αδιαμφισβήτητη ταυτότητα για την εξεταζόμενη χημική δομή, έτσι ώστε η δομή να μπορεί να επανασχεδιαστεί με βάση μόνο το όνομα τουλάχιστον για έναν χημικό με κάποια εμπειρία στην ονοματολογία. Κατ αρχήν η ονομασία μιας χημικής δομής («Χημικές οντότητες») σύμφωνα με την επίσημη ονομασία πρέπει να είναι επαρκής, όμως πολλά από τα επίσημα ονόματα είναι εξαιρετικά μεγάλα ή προφέρονται δύσκολα (γλωσσοδέτες), έτσι συχνά χρειάζονται βραχύτερα ονόματα. Επιπροσθέτως για μερικές ομάδες χημικών ουσιών

3 όπως τα φάρμακα και τα.μικροβιοκτόνα έχουν θεσμοθετηθεί από διεθνείς φορείς, σαν επίσημα ονόματα που δεν υπακούουν στους κανόνες (IUPAC ("non-rational"). Οι κανονισμοί, οι νόμοι και οι οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι μια άλλη πηγή από ακόμη περισσότερο διαφορετικά ονόματα για μια χημική οντότητα, που προκύπτουν συχνά με το ανακάτεμα εμπειρικών ονομάτων με επίσημα, ή την λανθασμένη εφαρμογή των κανόνων ονοματολογίας. Λόγω του επίσημου χαρακτήρα των κειμένων αυτών συχνά το όνομα αυτό καθίσταται «επίσημο». Υπάρχουν επίσης πολά παραδοσιακά εμπειρικά ονόματα τα οποία σχετίζονται με τεχνικές χρήσεις, ή την πρώτη πηγή προέλευσης της χημικής ένωσης, τα οποία όμως δεν σχετίζονται με την χημική δομή. Ο αριθμός των ονομάτων για μια χημική ένωση αυξάνεται επίσης με τις αλλαγές των εμπορικών ονομάτων. Έτσι πολλά διαφορετικά εμπορικά ονόματα για την ίδια χημική ένωση μπορεί να είναι σαν «καταχωρημένα εμπορικά σήματα», π.χ. για ένα φάρμακο με διαφορετικές φαρμακευτικές ενδείξεις ή με διαφορετικούς παραγωγούς. Αναγνώριση της δομής και του επίσημου ονόματος (rational name) Όπως φάνηκε παραπάνω η αναζήτηση πληροφοριών με βάση το όνομα είναι μια κακή επιλογή. Όμως λίγες μεγάλες τράπεζες δεδομένων υποστηρίζουν την άμεση αναζήτηση για μια χημική δομή αλλά οι περισσότερες από αυτές δεν είναι προσβάσιμες ελεύθερα χωρίς δαπάνη για έναν φοιτητή χημείας. Για να διευκολυνθεί μια επισταμένη έρευνα για μια χημική ουσία, πρέπει να είναι εκ των προτέρων γνωστά η δομή και το επίσημο όνομα της. Το επίσημο όνομα μπορεί λίγο ή πολύ εύκολα να παραχθεί κατά ένα τρόπο. Συνήθως είναι επίσης δυνατόν από το επίσημο όνομα να σχεδιαστεί η δομή της ένωσης. Η ανεύρεση της χημικής δομής όταν είναι γνωστό μόνο το εμπειρικό ή το εμπορικό όνομα γίνεται περισσοτερο δύσκόλη. Στην περίπτωση αυτή κάποια ειδικά εγχειρίδια θα βοηθήσουν γιατί συχνά καταχωρούν τον αριθμό CAS. Ο αριθμός CAS είναι μια σπουδαία ταυτότητα για την αναζήτηση δεδομένων για μια χημική ουσία σε ηλεκτρονικές τράπεζες δεδομένων επίσης στο διαδίκτυο ή σε εμπορικά διαθέσιμες τράπεζες δεδομένων όπως η τράπεζα Beilstein Crossfire. Εγχειρίδια

4 Chemical Abstracts Index Guide The Merck Index Römpp Chemie Lexikon (Μόνο Γερμανικά) The Dictionary of Organic Compounds (Chapman & Hall/CRC) Ullmann s Encyclopedia of Industrial Chemistry Kirk-Othmer, Encyclopedia of Chemical Technology Chemical catalogs Ανεύρεση χαρακτηριστικών δεδομένων Η χημική δομή μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε έναν μοριακό τύπο (γραμμικός τύπος) Ο τύπος αυτός μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν ένα σημείο εκκίνησης για σάρωση μεγάλων παρακαταθηκών δεδομένων και περιεχομένων από εγχειρίδια όπως τα Chemical Abstracts και το Beilstein. Η διαδικασία αυτή είναι πολύ γρήγορη γιατί ο μοριακός τύπος είναι μια πολύ βραχεία σημείωση και χρησιμοποιείται σχεδόν σε όλα τα εγχειρίδια και τις χημικές εγκυκλοπαίδιες σαν ένα στοιχείο καταχώρησης με την μορφή του συστήματος τύπων κατά Hill: 1. Εάν υπάρχουν άτομα άνθρακα αυτά σημειώνονται πρώτα, ακολουθούν τα υδρογόνα, και μετά από αυτά αλφαβητικά όλα τα άλλα στοιχεία. Π.χ. C 2 H 6 O, C 10 H 10 Fe, C 10 H 12 N 2 O 4 Se 2. Εάν δεν υπάρχει άνθρακας όλα τα στοιχεία τοποθετούνται κατά αλφαβητική σειρά με τα σύμβολά τους. (Προσοχή: αυτό δημιουργεί κάποιους «ασυνήθεις» συμβολισμούς για τις ανόργανες ενώσεις όπως: Cl 3 Fe, H 2 O 4 S, H 3 O 4 P, CaN 2 O 6 ) 3. Οι γραμμικές δομές Hill τότε ταξινομούνται αλφαριθμητικά, δηλ. το AlCl 3 πριν από το CH 3 Cl πριν από το CH 4, πριν από το CO 2, πριν από το C 2 H 2, πριν από το Cl 2 Zn. Ανεύρεση δεδομένων σχετικών με την αποτίμηση κινδύνων από χημικές ουσίες Ενώ τα δεδομένα που χρησιμοποιούνται για τον χαρακτηρισμό των χημικών ουσιών - όπως το σημείο ζέσεως, το σημείο τήξεως, ο δείκτης διαθλάσεως, η οπτική ενεργότητα - βρίσκονται σε πολλά εγχειρίδια και εγκυκλοπαίδειες, πιο ειδικά δεδομένα όπως οι διαλυτότητες, οι συντελεστές κατανομής, οι τιμές pka, οι τάσεις

5 ατμών δεν εντοπίζονται εύκολα στην βιβλιογραφία. Υπάρχουν όμως πολλά πιο εξειδικευμένα εγχειρίδια το οποία παρέχουν τα δεδομένα αυτά. Ειδικότερα για έρευνα σε σύνθετα επιστημονικά πεδία, πολλά από τα σχετικά εγχειρίδια δεν βρίσκονται στο τμήμα της βιβλιοθήκης που αφορά τη χημεία αλλά στα αντίστοιχα τμήματα της ιατρικής, της βιολογίας της γεωπονίας της μηχανικής ή σε άλλα τμήματα. Έτσι οι πηγές αυτές συχνά αγνοούνται από τους φοιτητές. Μια επιπρόσθετη αιτία θα πρέπει να αφορά το γεγονός ότι τα εγχειρίδια αυτά είναι συχνά γραμμένα για τις ειδικές απαιτήσεις αναγνωστών που σχετίζονται με το συγκεκριμμένο αντικείμενο. Έτσι μπορεί κανείς να αναμένει ότι π.χ. η σειρά "Ullmann s Encyclopedia of Industrial Chemistry", που είναι γραμμένη κυρίως για μηχανικούς, θα περιέχει πληροφορίες ή τεχνολογικές ιδιότητες για χημικές ουσίες και τις χρήσεις τους, τις βιομηχανικές συνθέσεις τους, ή τα απαραίτητα για τους χημικούς μηχανικούς θερμοδυναμικά τους δεδομένα. Το εγχειρίδιο αυτό όμως δεν θα παρέχει δεδομένα για βιολογικά αποτελέσματα των χημικών ουσιών. Σε αντίθεση ένα εγχειρίδιο για χημικές ενώσεις σχετιζόμενες με περιβαλλοντικά θέματα θα είναι εξαιρετικό για αναζήτηση της τοξικολογίας και της οικοτοξικολογίας των χημικών ενώσεων αλλά δεν θα έχει δεδομένα για παρασκευαστικές μεθόδους. Για τη συλλογή δεδομένων για το ΝΟΡ χρησιμοποιήσαμε (κυρίως) τις ακόλουθες πηγές: CRC Handbook of Chemistry and Physics The Merck Index BUA-Reports, από τα οποία επί του παρόντος υπάρχουν (2004) 245 Chemical catalogs, Φύλλα δεδομένων ασφαλείας (Material Safety Data Sheets) (MSDS), τα οποία είναι διαθέσιμα από πολλούς παραγωγούς σε CD-ROM ή στο διαδίκτυο. Μια συλλογή από φύλλα δεδομένων ασφαλείας υλικών (MSDS) από διαφορετικούς παραγωγούς μπορεί να βρεθεί στο EUSDB. (Υπάρχει δικτυακή πύλη μόνο στα Γερμανικά, αλλά MSDS βρίσκονται συχνά στα Γερμανικά και στα Αγγλικά) Περισσότερα "International Chemical Safety Cards" ICSC διατίθενται από το "Bundesinstitut für Risikobewertung" (πρώην BgVV).

6 Η πλέον περιεκτική συλλογή των τοξικολογικών δεδομένων είναι το "Registry of Toxic Effects of Chemicals" - RTECS, το οποίο ήταν πάντα η κύρια πηγή δεδομένων για τοξικολογικά δεδομένα για το ΝΟΡ. Για κάποιες ουσίες για τις οποίες υπάρχουν λίγες πληροφορίες στην προαναφερθείσες δημοσιεύσεις, κάποιες φορές επετεύχθηκε η εύρεση σχετικών δεδομένων στο διαδίκτυο με τη χρήση του chemfinder.cambridgesoft.com ή με την πληκτρολόγηση του αριθμού CAS (με παύλες) σε μηχανές αναζήτησης όπως το Google. Μέθοδοι αποτίμησης υποβοηθούμενες από computer Εάν δεν μπορεί να βρεθούν σχετικές πληροφορίες για μια συγκεκριμμένη ιδιότητα μιας χημικής ουσίας είναι σήμερα δυνατόν να καταφύγουμε σε μέθοδους αποτίμησης υποβοηθούμενες από computer, οι οποίες είναι κατ αρχήν διαθέσιμες για πολλές ιδιότητες. Η ακρίβεια αυτών των υπολογιστικών μεθόδων συχνά εξαρτάται κατά μεγάλο μέρος από το είδος της ιδιότητας που πρόκειται να προσδιοριστεί και από το πλήθος των πειραματικών τιμών που χρησιμοποιούνται για την βελτιστοποίηση (refinement) της υπολογιστικής μεθόδου. Η αποτίμηση της ορθότητας και της ακρίβειας των υπολογισθέντων τιμών απαιτεί βασικές γνώσεις και μεγάλη εμπειρία! Στο ΝΟΡ έχουμε χρησιμοποιήσει τις μεθόδους αυτές μόνο για τρία συστήματα. Χρησιμοποιήσαμε το πρόγραμμα EPI Suite TM για τον υπολογισμό των φυσικοχημικών δεδομένων και για ιδιότητες που καθορίζουν την περιβαλλοντική κατανομή και την τύχη των χημικών ουσιών. Για να χρησιμοποιηθεί η διεθνής εμπειρία για τα δομικά στοιχεία των χημικών ενώσεων που σχετίζονται με τοξικολογικούς κινδύνους για τους ανθρώπους, εξετάσαμε τις ουσίες του ΝΟΡ με τα καλούμενα "Structural Alerts". Στην περίπτωση αυτή χρησιμοποιήθηκε το πρόγραμμα DEREK,, το οποίο χρησιμοποιείται επίσης σε ευρεία κλίμακα στη βιομηχανία. Τελικά κάποια βιολογικά αποτελέσματα αποτιμήθηκαν με το πρόγραμμα TOPKAT. Το ΤΟRKAT χρησιμοποιεί πολύπλοκους αλγόριθμους που βασίζονται σε διδάστατους περιγραφητές. Η εγκυρότητα κάθε αποτίμησης ορίζεται από ένα

7 "Optimum Prediction Space" το οποίο δίνει το περιθώριο τιμών των θεωρούμενων ως πιθανών για κάθε αποτίμηση. Απότίμηση σύμφωνα με το Γερμανικό TRGS 440 Σύμφωνα με την Γερμανική Πάξη για τις Τοξικές Ουσίες ("Gefahrstoffverordnung") (German Toxic Substances Act) ο εργοδότης έχει την υπευθυνότητα να ελέγχει εάν είναι διαθέσιμες ουσίες, παρασκευές ή προϊόντα τα οποία επιδεικνύουν ένα χαμηλότερο ρίσκο από εκείνα τα οποία συνήθως χρησιμοποιεί. Εάν αυτό είναι εφικτό και εάν είναι αναγκη να σωθεί η ζωή και η υγεία των εργαζομένων,πρέπει να χρησιμοποιήσει ουσίες, παρασκευές και προϊόντα με το χαμηλότερο ρίσκο. Ο κανονισμός αυτός πρακτικά ακολουθείται με τα ακόλουθα βήματα: Λήψη πληροφοριών για τις ουσίες που χρησιμοποιούνται στην πορεία εργασίας Προσδιορισμός των κινδύνων με άγνωστες ή όχι επαρκώς γνωστές επικίνδυνες ιδιότητες Συλλογή σε ένα κατάλογο των επικίνδυνων ιδιοτήτων Έλεγχο εάν είναι δυνατές άλλες λιγότερο επικίνδυνες ουσίες. Εφαρμόσαμε το σχήμα αυτό στα πειράματα του εργαστηριακού προγράμματος για να αποτιμηθεί ο δυνητικός κίνδυνος στην ανθρώπινη υγεία. Οι πληροφορίες για τις ουσίες έχουν συλλεχθεί από εμάς και είναι διαθέσιμες στην τράπεζα δεδομένων μας. Επίσης οι ουσίες που χρησιμοποιήθηκαν ή παρήχθησαν στα πειράματα μπορεί να ταξινομηθούν σε μορφή πίνακα σαν ένας κατάλογος των (επικίνδυνων) ουσιών. Για έλεγχο, εάν είναι διαθέσιμες και επωφελείς άλλες εναλλακτικές και λιγότερο επικίνδυνες διαδικασίες ή ουσίες, πρέπει να τις συγκρίνουμε σε σχέση με την εργασιακή ασφάλεια. Χρησιμοποιήσαμε σαν ένα καθιερωμένο και επίσημο σχήμα αποτίμησης για τις χημικές ουσίες, το μοντέλο του αποτελεσματικού παράγοντα (effect factor model) του TRGS 440 (Διαθέσιμο μόνο στα Γερμανικά). Γενικά για το σχήμα αποτίμησης απαιτείται να ληφθούν υπόψη τα τοξικολογικά όρια της οξείας τοξικότητας, του ερεθισμού του δέρματος, του ερεθισμού των βλενογόνων μεμβρανών, της δυνητικής μετάλλαξης, της τοξικότητας σε επαναλαμβανόμενες δόσεις, και της

8 ευαισθητοποίησης του δέρματος. Εάν κάποια από τα δεδομένα αυτά λείπουν, αυτά προσεγγίζονται με τη χρήση ενός ειδικού παράγοντα αποτελέσματος (effect factor). Εάν δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα για την οξεία τοξικότητα, τον ερεθισμό δέρματος, τον ερεθισμό των βλενογόνων μεμβρανών, ή την δυνητική μετάλλαξη και εάν δεν έχουν δοθεί επιτρεπόμενες συγκεντρώσεις στον αέρα (permissible air concentration) ο παράγοντας αποτελέσματος τίθεται στο 100. Εάν δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα για την τοξικότητα από επαναλαμβανόμενη δόση και εάν δεν έχουν δοθεί επιτρεπόμενες συγκεντρώσεις στον αέρα ο παράγοντας αποτελέσματος τίθεται στο 100. Εάν δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα για την ευαισθητοποίηση του δέρματος και εάν δεν έχουν δοθεί επιτρεπόμενες συγκεντρώσεις στον αέρα ο παράγοντας αποτελέσματος τίθεται στο 500. Η τιμή του παράγοντα αποτελέσματος προσδιορίζεται κατά άλλον τρόπο από τις φράσεις κινδύνου (R phrases) και από άλλους δυνητικούς κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία οι οποίοι δεν χαρακτηρίζονται με μια ειδική φράση κινδύνου, όπως οι ουσίες που διαπερνούν το δέρμα, η τιμή ph, η υποψία για καρκινογένεση κλπ. Για γνωστές φράσεις κινδύνου R και επιτρεπτές συγκεντρώσεις στον αέρα ο παράγοντας αποτελέσματος για μια ουσία μπορεί να βρεθεί άμεσα χρησιμοποιώντας τον ακόλουθο πίνακα. Εάν η ουσία ανήκει σε περισσότερες από μια κατηγορίες στον πίνακα αυτόν προτεραιότητα παίρνει ο υψηλότερος παράγοντας αποτελέσματος. Πίνακας 1: Πίνακας των παραγόντων αποτελέσματος Φράσεις R ή άλλοι κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία W-Faktor R45, R46, R49, M1, M2, K1, K R26, R27, R28, επιτρεπτές συγκεντρώσεις στον αέρα < 0,1 mg/m R32, R60, R61, RE1, RE2, RF1, RF R35, R48/23, R48/24, R48/25, R42, R R23, R24, R25, R29, R31, R34, R41, διαπερατό του δέρματος a 100 R33, R40, R68, K3, M3, ph<2 ή ph>11,5 100

9 R48/20, R48/21, R48/22, R62, R63, RE3, RF3 50 R20, R21, R22 10 R36, R37, R38, R65, R67 5 R66, άλλες φράσεις R ή επιτρεπτές συγκεντρώσεις στον αέρα >100 mg/m 3 1 Ουσίες με γνωστό χαμηλό ρίσκο για την ανθρώπινη υγεία 1 επιτρεπτές συγκεντρώσεις στον αέρα (PAC) μεταξύ 0,1 και 100 mg/m 3 100/PAC a εάν δεν δίδονται οι φράσεις R R20, R21, ή R22 Οικοτοξικολογική αποτίμηση κινδύνων Η οικοτοξικολογική μας αποτίμηση κινδύνου συνδέεται με την οδηγία ταξινόμησης της EU. Μια παρόμοια αποτίμηση απαιτείται από τη Γερμανική "Umweltbundesamt", όταν κατηγοριοποιούντυαι ουσίες και παρασκευές στις water pollution classes σε συμφωνία με τους διοικητικούα κανονισμούς για τις ουσίες που μολύνουν το νερό (German VwVwS) της Οδηγία για αυτοκατηγοριοποίηση (Γερμανική πηγή: "Einstufung von Stoffen und Gemischen in Wassergefährdungsklassen gemäß Verwaltungsvorschrift wassergefährdende Stoffe (VwVwS) vom Leitfaden für Selbsteinstufer"). Για ουσίες ταξινομημένες βάσει των φράσεων R50/53, R51/53 or R52/53 για τις τρεις κύριες κατηγορίες των υδρόβιων οργανισμώνψάρια, υδρόβια έντομα και φύκια- οι τιμές LC 50 - bzw. EC 50 χρησιμοποιούνται με τους τρόπους που δείχνονται στον επόμενο πίνακα. Η αποτίμηση βασίζεται πάντοτε στις τιμές LC 50 ή EC 50 για τα πιο ευαίσθητα είδη. Επιπροσθέτως λαμβάνεται υπόψιν εάν η ουσία βιοσυσσωρεύεται (bioaccumulated) και πόσο εύκολα βιοαποικοδομείται. Η τελευταία ιδιότητα έχει τρεις κατηγορίες: Μια ουσία βιοαποικοδομείται εύκολα (σύμφωνα με το OECD 301) εάν αποικοδομείται από ένα μη συμβατό έδαφος (adapted ) και μικροοργανισμούς από απόβλητου νερού μέσα σε 28 ημέρες για >60 % ή >70 % ορυκτοποίηση (mineralized) (εξαρτώμηνη στον τύπο της μέτρησης 60 % για μέτρηση του καταναλωθέντος οξυγόνου, 70 % για απομάκρυνση του διαλυθέντος οργανικού άνθρακα). Οι ουσίες κατηγοριοποιούνται σαν αυθόρμητα βιοδιασπώμενες (σύμφωνα με το OECD 302) εάν αποσυντίθενται από συμβατούς μικροοργανισμούς μέσα σε 28 ημέρες για ορυκτοποίηση περισσότερη από 60 % ή 70 %. (Διαφορετικά

10 από αυτό σύμφωνα με το OECD 302 Β η αποικοδόμηση πρέπει να φθάσει το 70 % σε 7 ημέρες) Πίνακας 2: Πίνακας αποτίμησης Βιοαποικοδόμηση Δυνητική βιοσυσσώρευση EC 50 [mg/l] > < < 10 < 1 Εύκολα Ναι R51/53 R50/53 Εύκολα Όχι R50 Αυθόρμητα Ναι R51/53 R50/53 Αυθόρμητα Όχι R51/53 R50/53 Όχι εύκολα Ναι R52/53 R51/53 R50/53 Όχι εύκολα Όχι R53 R52/53 R51/53 R50/53 Εάν δεν υπάρχουν τα δεδομένα για τη βιολογική αποικοδομησιμότητα ή για την βιοσυσσώρευση χρησιμοποιήσαμε μεθόδους θεωρητικής πρόβλεψης για τις ουσίες του ΝΟΡ (ειδικότερα το EPIWIN). H οδηγία του Γερμανικού "Umweltbundesamt" χρησιμοποιεί, σε περίπτωση που λείπουν τα δεδομένα για τοξικότητα σε υδρόβιους οργανισμούς, μια εκτιμούμενη τοξικότητα τα <1 mg/l. Σε περίπτωση που δεν υπάρχουν τα δεδομένα για την βιολογική αποικοδομησιμότητα χρησιμοποιείται σαν εκτίμηση προσεγγιστικά το «μη εύκολα αποικοδομούμενο» και στην περίπτωση της έλλειψης δεδομένων για βιοσυσσώρευση χρησιμοποιείται σαν εκτίμηση η δυνητικά «υψηλή» βιοσυσσώρευση (bioaccumulation) (BCF >100). Αποτιμούμε μια ουσία με την φράση R 50 ή R50/53 ή με την τάξη (WGK) 3 για τη μόλυνση των υδάτων σαν να έχει υψηλή οικοτοξικότητα. Σε συμφωνία με αυτό οι φράσεις R R51/53 και η τάξη μόλυνσης υδάτων (WGK) 2 αποτιμούνται σαν ενδιάμεσης οικοτοξικότητας, ενώ με τις φράσεις R52/53, R53 και την τάξη μόλυνσης υδάτων (WGK) 1 αποτιμούνται

11 σαν χαμηλής οικοτοξικότητας. Εάν μια ουσία είναι ταξινομημένη από την EU και έχει φράσεις κινδύνου άλλη από τις R50-58, εκτιμούμε ότι δεν έχει οικοτοξικότητα. Παραπροϊόντα και ακαθαρσίες Για την (οικο)τοξικολογική αποτίμηση κινδύνων τα δυνητικά παραπροϊόντα και οι ακαθαρσίες των πρώτων υλών λαμβάνονται υπόψιν εάν βρίσκονται στο ακάθαρτο προϊόν σε συγκεντρώσεις πάνω από τα όρια που δίδονται από την EU στην «Οδηγία παρασκευών» ("Preparations guideline"). Τα όρια αυτά είναι:.1 % για ουσίες επισημασμένες με τους κωδικούς C (διαβρωτικές), Xn (βλαβερές στην υγεία) ή Xi (ερεθιστικές),ή 0.1 % για ουσίες επισημασμένες με τους κωδικούς Τ (τοξικές), Τ + (πολύ τοξικές) ή Ν (επικίνδυνες για το περιβάλλον) Ουσίες που είναι καρκινογόνες, μεταλλαξιογόνες, η παρουσιάζουν αναπαραγωγική τοξικότητα στα ζώα ή τον άνθρωπο επισημαίνονται κατ αρχήν με τον κωδικό Τ (τοξικές). Ουσίες οι οποίες είναι ύποπτες για καρκινογένεσεις, μεταλλάξεις ή είναι ύποπτες για αναπαραγωγική τοξικότητα επισημαίνονται τουλάχιστον με τον κωδικό Xn, εάν δεν είναι έντονα τοξικές. Για τις ουσίες που δεν είναι διαθέσιμες επισημάνσεις (π.χ. από χημικούς καταλόγους) χρησιμοποιείται το χαμηλότερο όριο συγκέντρωσης. update March 31, 2008