Σημεία Ομιλίας Καθηγητή Γιώργου Παπαστάμκου

Transcript

1 Σημεία Ομιλίας Καθηγητή Γιώργου Παπαστάμκου H Επιτροπή εισηγείται 'πάγωμα' ως προς τον προϋπολογισμό της ΚΑΠ στο πλαίσιο των προτάσεών της για τις Πολυετείς Δημοσιονομικές Προοπτικές (386,9 δισ. ευρώ). Η Επιτροπής Γεωργίας του ΕΚ ζητεί οι πόροι της ΚΑΠ τουλάχιστον να διατηρηθούν στo επίπεδο του 2013, έναντι των έντονων πιέσεων που ασκούνται για περαιτέρω μεταφορά πόρων για τη χρηματοδότηση άλλων πολιτικών της ΕΕ. Τάσσομαι υπέρ μίας ισχυρής ΚΑΠ και ενός πολυλειτουργικού γεωργικού τομέα, που συμβάλλει στην παραγωγή δημοσίων αγαθών υπέρ του κοινωνικού συνόλου. Σημεία Ομιλίας Καθηγητή Γιώργου Παπαστάμκου Δημοσιονομική πλαισίωση H Επιτροπή εισηγείται 'πάγωμα' ως προς τον προϋπολογισμό της ΚΑΠ στο πλαίσιο των προτάσεών της για τις Πολυετείς Δημοσιονομικές Προοπτικές (386,9 δισ. ευρώ). Η Επιτροπής Γεωργίας του ΕΚ ζητεί οι πόροι της ΚΑΠ τουλάχιστον να διατηρηθούν στo επίπεδο του 2013, έναντι των έντονων πιέσεων που ασκούνται για περαιτέρω μεταφορά πόρων για τη χρηματοδότηση άλλων Σελίδα 1 / 5

2 πολιτικών της ΕΕ. Τάσσομαι υπέρ μίας ισχυρής ΚΑΠ και ενός πολυλειτουργικού γεωργικού τομέα, που συμβάλλει στην παραγωγή δημοσίων αγαθών υπέρ του κοινωνικού συνόλου. Ως προς την κατανομή των πόρων της ΚΑΠ στα επιμέρους κράτη μέλη, η Κομισιόν επιλέγει μία πραγματιστική προσέγγιση και όχι την ανα-κατανομή βάσει αντικειμενικών κριτηρίων. Εισηγείται σύγκλιση μέσω αναλογικής μείωσης για όλα κράτη μέλη με επίπεδο αμέσων ενισχύσεων άνω του μέσου όρου ΕΕ, μεταξύ των οποίων και η Ελλάς. Στον δημοσιονομικό φάκελο αμέσων ενισχύσεων για την Ελλάδα προκύπτει σταδιακή μείωση από 2.217,0 εκατ. ευρώ το 2013 σε 2.015,0 εκατ. ευρώ το 2019 (-9,1%). Ασκούνται έντονες πιέσεις -εκ μέρους κρατών μελών με χαμηλό μ.ο. ενισχύσεων- για ριζικότερη ανακατανομή. Στον δεύτερο πυλώνα (Ανάπτυξη της Υπαίθρου) η ανα-κατανομή των πόρων θα γίνει επί τη βάσει α) αντικειμενικών κριτηρίων, τα οποία θα συνδέονται με τους στόχους της πολιτικής ανάπτυξης της υπαίθρου, καθώς και β) της τρέχουσας κατανομής. Νέο καθεστώς αμέσων ενισχύσεων (πρώτος πυλώνας) Μία ιδιαιτέρως σημαντική διάσταση, η οποία έχει αναδειχθεί στο πλαίσιο της αναθεώρησης της ΚΑΠ, είναι η καλύτερη στόχευση των αμέσων ενισχύσεων, προς εξυπηρέτηση της οποίας αποσκοπούν προτάσεις, όπως η εγκατάλειψη του 'ιστορικού' μοντέλου, η καταβολή ενισχύσεων μόνον σε 'ενεργούς' γεωργούς, η υποχρεωτική στήριξη των νέων γεωργών, η θέσπιση προοδευτικής μείωσης έως και 'οροφής' στις πληρωμές ανά δικαιούχο, η θέσπιση ειδικού καθεστώτος για τους μικρούς γεωργούς. Ειδικότερα, προβλέπεται: Αντικατάσταση του 'ιστορικού' από το περιφερειακό μοντέλο. Ως περιφέρεια μπορεί να ορίζεται το σύνολο της επικράτειας ενός κράτους μέλους ή επιμέρους εδαφικές ενότητες, βάσει αντικειμενικών κριτηρίων (αγρονομικών/οικονομικών ή διοικητικών). Επί τη βάσει αντικειμενικών κριτηρίων θα γίνει και η κατανομή του εθνικού δημοσιονομικού φακέλου μεταξύ των επιμέρους περιφερειών. H διάρθρωση του συστήματος των αμέσων ενισχύσεων θα περιλαμβάνει την καλούμενη βασική ενίσχυση, καθώς και πρόσθετες ενισχύσεις: Ø Η 'βασική ενίσχυση' θα συνίσταται σε στρεμματική ενίσχυση, με ενιαία αξία δικαιωμάτων (άμεσα ή εντός 5ετίας) σε επίπεδο κράτους μέλους ή περιφέρειας. Ø Ενεργοποίηση δικαιωμάτων υπό το νέο καθεστώς: α) δήλωση των 'επιλεξίμων εκταρίων', και β) υπό την προϋπόθεση ότι ο γεωργός είχε ενεργοποιήσει τουλάχιστον ένα δικαίωμα ενίσχυσης κατά το 2011 (ή κατ' εξαίρεση, εφόσον παρήγαγε αποκλειστικά οπωροκηπευτικά και/ή καλλιεργούσαν αποκλειστικά αμπελώνες). Ø Ενεργός γεωργός: το καταβλητέο ετήσιο ποσό των αμέσων ενισχύσεων θα πρέπει να υπερβαίνει το 5% των συνολικών εισοδημάτων που απέκτησε από μη γεωργικές δραστηριότητες. Ø Πρόσθετες ενισχύσεις για τους γεωργούς που θα εφαρμόζουν γεωργικές πρακτικές επωφελείς για το κλίμα και το περιβάλλον (30% του ετήσιου εθνικού φακέλου), τους νέους γεωργούς (2%) και για τους γεωργούς σε περιοχές με φυσικά μειονεκτήματα (5%). Ø Δυνατότητα τήρησης ορισμένων συνδεδεμένων ενισχύσεων. Ø Απλοποιημένο σύστημα υπέρ των μικρών γεωργών. Οικολογική διάσταση της ΚΑΠ Καταρχήν θα ήθελα να τονίσω τη σημασία της περιβαλλοντικά βιώσιμης γεωργικής δραστηριότητας και της ορθολογικής διαχείρισης των φυσικών πόρων προς όφελος και του ιδίου του γεωργικού τομέα. Πρώτος πυλώνας Υποχρεωτική τήρηση των απαιτήσεων 'πολλαπλής συμμόρφωσης' (13 'Κανονιστικές απαιτήσεις διαχείρισης' -μεταξύ των οποίων και η Οδηγία για την προστασία των υδάτων από τη νιτρορύπανση- και 8 πρότυπα για την 'Καλή γεωργική και περιβαλλοντική κατάσταση'. Υποχρεωτική, επιπλέον, υιοθέτηση πρακτικών επωφελών για το κλίμα και το περιβάλλον: α) διαφοροποίηση καλλιεργειών, β) μόνιμοι λειμώνες (διατήρησή τους) και γ) περιοχή οικολογικής εστίασης (7% των επιλεξίμων Σελίδα 2 / 5

3 εκταρίων). Αυτοδικαίως δικαιούχοι της εν λόγω ενίσχυσης θα είναι οι γεωργοί, εφόσον πληρούν τις προϋποθέσεις του ευρωπαϊκού ρυθμιστικού πλαισίου, των οποίων οι εκμεταλλεύσεις βρίσκονται ολικώς ή μερικώς σε περιοχές 'Natura 2000', και οι παραγωγοί βιολογικών προϊόντων. Επεξεργαζόμεθα τις προτάσεις της Κομισιόν στο πλαίσιο της Επιτροπής Γεωργίας του ΕΚ, ενώ από κοινού με συναδέλφους από άλλα μεσογειακά κράτη μέλη εξετάζουμε τις κατάλληλες φιλοπεριβαλλοντικές γεωργικές πρακτικές που ανταποκρίνονται στις ιδιαιτερότητες του νότου της ΕΕ λ.χ. ως προς τις μόνιμες καλλιέργειες, όπως οπωρώνες, ελαιώνες, αμπελώνες. Δεύτερος πυλώνας Η ένταξη του μέτρου των αγροπεριβαλλοντικών ενισχύσεων στα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης (β πυλώνας) των κρατών μελών είναι υποχρεωτική. Το Περιβάλλον και η Κλιματική Αλλαγή διαπερνούν οριζοντίως όλες τις επιμέρους δράσεις. Ανάπτυξη της Υπαίθρου (δεύτερος πυλώνας) - Διατηρούνται οι στρατηγικοί στόχοι της πολιτικής της Ανάπτυξης της Υπαίθρου, ως προς α) την ανταγωνιστικότητα του γεωργικού τομέα, β) τη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων και τη δράση για το κλίμα, καθώς και γ) την ισόρροπη εδαφική ανάπτυξη των περιοχών της υπαίθρου. Ορίζονται έξι προτεραιότητες σε επίπεδο ΕΕ, εις αντικατάσταση των ισχυόντων 3 αξόνων. - To Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το Ταμείο Συνοχής και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας θα λειτουργούν υπό Κοινό Στρατηγικό Πλαίσιο σε επίπεδο ΕΕ, το οποίο θα εφαρμόζεται σε εθνικό επίπεδο μέσω Εταιρικών Συμβάσεων που θα συνάπτει η Κομισιόν με τα επιμέρους κράτη μέλη. - Εκ των προτέρων καθορισμός μετρήσιμων στόχων και δεικτών αποτελεσματικότητας στα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης των κρατών μελών. Πέραν των όποιων ενστάσεων ως προς το πρόσθετο διοικητικό άχθος, η νέα αυτή προσέγγιση αποτελεί πρόκληση για ορθολογικότερη αξιοποίηση των πόρων με πραγματικούς αναπτυξιακούς όρους για την Ελλάδα της υπαίθρου. - Κάθε κράτος μέλος θα υποβάλει είτε ενιαίο εθνικό πρόγραμμα είτε επιμέρους περιφερειακά προγράμματα. Επίσης, παρέχεται δυνατότητα συμπερίληψης στα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης και θεματικών υποπρογραμμάτων σχετικά με: α) τους νέους γεωργούς, β) τις μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις, γ) τις ορεινές περιοχές, δ) τις βραχείες αλυσίδες εφοδιασμού. - Ο κατάλογος των επιμέρους μέτρων επανεξετάσθηκε και περιλαμβάνει πλέον 26 μέτρα (έναντι των 40 ισχυόντων). Μεταξύ αυτών: Ø Μεταφορά γνώσης και συμβουλευτικές υπηρεσίες υπέρ των γεωργών και των γεωργικών Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων. Ø 'Συνεργασία' μεταξύ των γεωργών και άλλων παραγόντων της αλυσίδας τροφίμων για δράσεις όπως η οριζόντια και κάθετη συνεργασία μεταξύ φορέων της αλυσίδας, η ανάπτυξη νέων προϊόντων, βραχειών αλυσίδων διανομής, η παραγωγή βιομάζας, οι συλλογικές προσεγγίσεις περιβαλλοντικών έργων. Ø Ενίσχυση εκκίνησης επιχείρησης για νέους γεωργούς και για μικρές εκμεταλλεύσεις, καθώς και υψηλότερο ποσοστό ενίσχυσης για 'Επενδύσεις' σε νέους γεωργούς, για συλλογικές επενδύσεις και επενδύσεις σε περιοχές με σημαντικά φυσικά μειονεκτήματα. Ø Στήριξη της βιολογικής γεωργίας, καθώς και νέων συμμετοχών των παραγωγών σε συστήματα ποιότητος γεωργικών προϊόντων/ τροφίμων. 5% της συνολικής συνεισφοράς του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) υποχρεωτικά υπέρ του προγράμματος Leader. Εισάγεται η "Ευρωπαϊκή Σύμπραξη Καινοτομίας" για την παραγωγικότητα και τη βιωσιμότητα της γεωργίας, η οποία θα υλοποιείται μέσω επιχειρησιακών ομάδων, απαρτιζομένων από παραγωγούς, ερευνητές, επιχειρήσεις και άλλους δρώντες. Μέτρα διαχείρισης της αγοράς και ασφάλισης κινδύνου Υποστηρίζω την αναγκαιότητα αποτελεσματικών εργαλείων ρύθμισης της αγοράς και διαχείρισης κινδύνων, Σελίδα 3 / 5

4 δεδομένης της εντεινόμενης αστάθειας των τιμών και της ρευστότητας στις γεωργικές αγορές, καθώς και των αυξανόμενων περιβαλλοντικών/κλιματικών κινδύνων και διατροφικών κρίσεων. Στις προτάσεις περιλαμβάνονται: - διατήρηση των μέτρων της δημόσιας παρέμβασης και της ιδιωτικής αποθεματοποίησης, - στήριξη για την ασφάλιση της παραγωγής (β' πυλώνας), - νέο εργαλείο σταθεροποίησης εισοδήματος (β' πυλώνας), - δυνατότητα λήψης εκτάκτων μέτρων κατά της διατάραξης της αγοράς και στήριξης της αγοράς σε περιπτώσεις κλονισμού της εμπιστοσύνης των καταναλωτών, - δημιουργείται αποθεματικό έκτακτης ανάγκης για τη διαχείριση κρίσεων σε όλους τους γεωργικούς τομείς (500 εκατ. ευρώ κατ'έτος μόνον). Τέλος, μείζον ζήτημα συνιστά η ενίσχυση της διαπραγματευτικής θέσης των παραγωγών στο πλαίσιο της εφοδιαστικής αλυσίδας, όπως επιχειρείται επί του παρόντος στον γαλακτοκομικό τομέα μέσω της νομοθετικής ρύθμισης των συμβατικών σχέσεων. Απαραίτητη προϋπόθεση η ενίσχυση των οργανώσεων παραγωγών. Σημειωτέον ότι στο πλαίσιο του Κανονισμού της ενιαίας ΚΟΑ επεκτείνεται η δυνατότητα αναγνώρισης Οργανώσεων Παραγωγών, ενώσεων Οργανώσεων Παραγωγών και Διεπαγγελματικών Οργανώσεων σε όλους πλέον τους τομείς της ενιαίας ΚΟΑ. * * * Η μακρά διαδρομή της σύμπραξης της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα/Ευρωπαϊκή Ένωση μαρτυρεί ότι η κρίση της ελληνικής γεωργίας οφείλεται στην συγκυριακή ως επί το πλείστον αντιμετώπιση των συμπτωμάτων, αντί της καταπολέμησης των διαρθρωτικών αιτίων. Το οικονομικό και κοινωνικό αδιέξοδο της "Ελλάδος της υπαίθρου" σχετίζεται με πολιτικά ελλείμματα τόσο σε επίπεδο μικρο- όσο και σε επίπεδο μακρο-διαχείρισης. Η μικρο-διαχείριση αφορά κυρίως στο εθνικό επίπεδο δράσης. Η μακρο-διαχείριση αφορά στο συνολικό ευρωπαϊκό επίπεδο δράσης. Μικρο- και μακρο-διαχείριση συνδέονται μεταξύ τους και αποτελούν ένα ενιαίο όλο. Το ελληνικό σύστημα διακυβέρνησης οφείλει, έστω και αυτήν την υστάτη ώρα, να εκπονήσει τις απαραίτητες μελέτες προσομοίωσης, οι οποίες θα αποτελέσουν ασφαλή οδοδείκτη τόσο κατά το στάδιο της διαπραγμάτευσης, όσο και της εφαρμογής του μελλοντικού ρυθμιστικού πλαισίου της ΚΑΠ. Η σύνολη αξιολόγηση των νομοθετικών προτάσεων της Κομισιόν αποκαλύπτει μεταρρυθμιστικό δυναμικό, που πρέπει να βρεθεί στο επίκεντρο μίας εις βάθος συζήτησης στο πλαίσιο του εθνικού μας συστήματος δράσης. Δίδεται μία πρώτης τάξεως ευκαιρία στην Ελλάδα να ευθυγραμμίσει τους εθνικούς πολιτικούς στόχους με τα μελλοντικά ευρωπαϊκά κανονιστικά εργαλεία, έτσι ώστε η ελληνική αγροτική οικονομία να καταστεί βιώσιμη, ανταγωνιστική, πραγματικός μοχλός εξόδου της χώρας μας από την οικονομική κρίση. Ειδικότερα, θα πρέπει να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες, μεταξύ άλλων, για καλύτερη στόχευση και αποτελεσματικότητα της στήριξης, προς όφελος των ενεργών γεωργών, των νέων γεωργών, του γεωργικού τομέα στις μειονεκτικές περιοχές, για την ενίσχυση των οργανώσεων παραγωγών και κατ' επέκταση της διαπραγματευτικής τους θέσης στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων, την προώθηση της οριζόντιας και κάθετης συνεργασίας μεταξύ φορέων της αλυσίδας εφοδιασμού, την προώθηση των βραχειών αλυσίδων εφοδιασμού και των τοπικών αγορών, των συστημάτων ποιότητας γεωργικών προϊόντων και τροφίμων, τη στήριξη της έρευνας, της καινοτομίας και της διασύνδεσής τους με την πρακτική εφαρμογή στον γεωργικό τομέα, τη διασφάλιση μίας οικονομικά και περιβαλλοντικά βιώσιμης γεωργικής δραστηριότητας. Επίσης, κρίσιμος είναι ο προσδιορισμός των περιφερειών της χώρας για την κατανομή τόσο των αμέσων ενισχύσεων όσο και την υλοποίηση των περιφερειακών προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης. Δεδομένου ότι ο προσδιορισμός μπορεί να βασισθεί σε αγρονομικά/οικονομικά κριτήρια δίδεται μίας σημαντική ευκαιρία προς αξιοποίηση ως προς την οργάνωση της γεωργικής παραγωγής και την ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων των επιμέρους περιοχών. Ιδιαιτέρως σημαντική είναι και η εκπόνηση των θεματικών υποπρογραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης ως προς τους νέους γεωργούς, τις μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις, τις ορεινές περιοχές, και τις βραχείες αλυσίδες εφοδιασμού. Η αγροτική ανάπτυξη οφείλει να τεθεί στην πρώτη γραμμή των πολιτικών που δύνανται να δώσουν μία βιώσιμη διέξοδο ανάπτυξης για την ελληνική ύπαιθρο, με πολλαπλασιαστική προστιθέμενη αξία, συμβάλλοντας αποφασιστικά στην εθνική προσπάθεια εξόδου της Ελλάδος από την κρίση. Ζητούμενο είναι η ανάπτυξη συνεργειών μεταξύ ποιοτικής γεωργικής παραγωγής, αειφόρου τουριστικής ανάπτυξης και διατήρησης του τοπικού φυσικού και πολιτιστικού τοπίου. Σελίδα 4 / 5

5 Καθηγητής Γιώργος Παπαστάμκος Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Μέλος της Επιτροπής Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου Μέλος της Επιτροπής Προϋπολογισμών ΚΑΠ μετά το 2013: Συνοπτική αξιολόγηση του νομοθετικού πακέτου της Κομ [1] Ημερίδα "Κοινή Αγροτική Πολιτική ", Βέροια, 16 Μαρτίου Οργανωτική Επιτροπή: Δήμος Βεροίας, Πολυτεχνική Σχολή ΑΠΘ, Σύλλογος Γεωπόνων Νομού Ημαθίας, Ένωση Νέων Αγροτών Νομού Ημαθίας, Σελίδα 5 / 5