Εμείς Μπορούμε! PACS/RIS IMPA X SOLUTIONS. AGFA IMPAX - Όλες οι πληροφορίες στην διάθεσή σας.

Transcript

1

2 IMPA X SOLUTIONS PACS/RIS Εμείς Μπορούμε! AGFA IMPAX - Όλες οι πληροφορίες στην διάθεσή σας Με τις Ολοκληρωμένες Λύσεις PACS & RIS από την AGFA, όλες οι λειτουργίες για τον Ιατρό Ακτινολόγο είναι άμεσα διαθέσιμες μέσω μιας ενιαίας εφαρμογής: τον Impax Client. Δημογραφικά στοιχεία και ιστορικό ασθενούς, παραπέμπων ιατρός, προηγούμενες εξετάσεις και πορίσματα είναι μόνο μερικά από τα στοιχεία που μπορεί να έχει ο ιατρός με το πάτημα ενός πλήκτρου. Εκεί που χρειάζεται άμεση και εμπεριστατωμένη γνωμάτευση, το IMPAX μπορεί να δώσει λύση στις απαιτήσεις της σύγχρονης Διάγνωσης: συνδυασμός πληροφοριών από διαφορετικές διαγνωστικές μονάδες, χρήση εξειδικευμένων εργαλείων για τις κλινικές εφαρμογές, ευέλικτες λειτουργίες προσαρμοσμένες στον ρόλο του κάθε χρήστη και προγραμματισμός εξετάσεων Ακτινολογικού τμήματος, είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά της νέας λύσης IMPAX και IMPAX RIS. Το πλήρες ελληνικό περιβάλλον εργασίας, το web access και η δυνατότητα αρχειοθέτησης με πολυετή ορίζοντα ικανοποιούν κάθε απαίτηση. Ο μεγάλος αριθμός εγκαταστάσεων PACS και RIS στην Ελλάδα και την Κύπρο, στον Ιδιωτικό και στον Δημόσιο τομέα, αποδεικνύουν την εμπειρία μας και την προτίμηση των πελατών στη νέα πρόκληση της ψηφιακής τεχνολογίας. Το έμπειρο προσωπικό και η εξειδικευμένη ομάδα της εταιρείας μας, είναι πάντα στην διάθεσή σας να δώσει λύσεις που ταιριάζουν για εσάς και την επιχείρησή σας. Άγκφα Γκέβερτ ΑΕΒΕ Στ. Γονατά 16, Περιστέρι Τηλ: Fax: vassilis.karkalis@agfa.com

3 CARESTREAM DRX-1 Ο πρώτος ασύρματος επίπεδος ανιχνευτής διαστάσεων 35 Χ 43 εκ. στον κόσμο. Οι διαστάσεις του επιτρέπουν την τοποθέτηση του στον αναλογικό εξοπλισμό σας χωρίς καμιά τροποποίηση και καλώδια για τη μετάδοση της εικόνας μετατρέποντας τον σε σύστημα Άμεσης Ψηφιακής Ακτινογραφίας DR. Μετά την έκθεση του ασθενή η εικόνα μεταδίδεται ασύρματα σε 5 δευτερόλεπτα στην οθόνη προεπισκόπησης για την επεξεργασία της εικόνας. Με μελλοντική αναβάθμιση μπορείτε να μετατρέψετε τον αναλογικό εξοπλισμό σας σε πλήρες Ψηφιακό Ακτινολογικό Συγκρότημα ή να χρησιμοποιήσετε τον ανιχνευτή για τη πραγματοποίηση φορητών ακτινολογικών εξετάσεων. Για περισσότερες πληροφορίες και προγραμματισμό επίδειξης του προϊόντος απευθυνθείτε στα τηλέφωνα της εταιρείας μας. Τhe innovation Powering Health Products Carestream Health Hellas Λ. Ανθούσης, Ανθούσα , Αττικής Τηλ. Κέντρο: Fax: christos.tatsis@carestream.com Λύσεις για κάθε βήμα της ιατρικής απεικόνισης CD+DR+RIS+PACS+ARCHIVE+PRINT+

4 Published quarterly by the Hellenic Radiological Society Iδιοκτήτης: Eλληνική Aκτινολογική Eταιρεία ΔIOIKHTIKO ΣYMBOYΛIO E.A.E. (Aρχαιρεσίες ) ΠPOEΔPOΣ : ANTIΠPOEΔPOΙ : ΓENIKOΣ ΓPAMMATEAΣ : TAMIAΣ : MEΛH : EIΔIKOI ΓPAMMATEIΣ : K. Στριγγάρης N. Mπατάκης Π. Παππάς M. Tσουρούλας Β. Παπαδόπουλος Σ. Απέργης Δ. Κόκκινος Κ. Λυμπερόπουλος Α. Χαλαζωνίτης B. Tαταρίδας Ι. Σταϊκίδου Β. Μπιζίμη Π. Λεονάρδου TOMEIΣ E.A.E. NEYPOAKTINOΛOΓIA AΞONIKHΣ & MAΓNHTIKHΣ TOMOΓPAΦIAΣ YΠEPHXOTOMOΓPAΦIA EΠEMBATIKH AKTINOΛOΓIA ΠAIΔOAKTINOΛOΓIA ΜΑΣΤOΣ Καρδιαγγειακη ακτινολογία Aθ. Γουλιάμος, Ευτ. Αρχοντάκης Δ. Έξαρχος, Χ. Μουρτόπουλος, Αικ. Ταβερναράκη Σ. Λάμπρου, Χ. Μπαλτάς Αν. Αποστολίδης, Δ. Καρναμπατίδης Μ. Αργυροπούλου, Ελ. Κουτρουβέλη, Ι. Νίκας Ε. Καγιάννη, Ουρ. Αγγελάτου, Β. Γεωργούντζος Θ. Βραχλιώτης, Θ. Κρατημένος, Αρκ.Ρουσσάκης ISSN: OΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 TOMOΣ 43, TEYX. 4 HELLENIC RADIOLOGY OKTOBER-DECEMBER 2012 VOL 43, No 4

5 ΣYNTAKTIKH EΠITPOΠH Διευθυντής Σύνταξης: Oμάδα Συντονισμού: X. Δρόσος Θ. Βραχλιώτης N. Eυλογιάς Λ. Θάνος B. Kατσαρός Γ. Kάτσου K. Koκκίνης Δ. Κόκκινος Π. Λαμπροπούλου Σ. Λύρα Γ. Mαντζικόπουλος I. Μοσχούρης X. Mπαλτάς M. Στασινοπούλου X. Tριαντοπούλου EΠIΣTHMONIKH EΠITPOΠH I. Aνδρέου Π. Αντωνόπουλος X. Aρτινόπουλος Π. Bασιλάκος Σ. Βλάσης Λ. Bλάχος Β. Γεωργούντζος Κ. Γκόσιος N. Γκουρτσογιάννης K. Δαρδούφας Ι. Δερμιτζάκης A. Δημητριάδης I. Δημόπουλος Π. Δημόπουλος A. Δρεβελέγκας Σ. Eυφραιμίδης Γ. Zάβρας Μ. Ζαρίφη B. Θεοδωρόπουλος E. Kαγιάννη Α. Καραντάνας Ι. Κασκαρέλης Δ. Kελέκης H. Kουλεντιανός Χ. Κουμανίδου H. Λαμπράκος Σ. Λαφογιάννη Γ. Mαλαχίας Δ. Ματσαϊδώνης B. Mερτικόπουλος B. Mπενάκης K. Mπερούκας Γ. Παμπούρας Π. Παπαδάκη Λ. Παπαδόπουλος I. Παπαηλιού Π. Πρασόπουλος X. Προυκάκης Π. Σάνδηλος Δ. Σιαμπλής E. Στυλόπουλος Γ. Tζώρτζης M. Tιμπισράνης Γ. Tριτάκης Δ. Tριαντάφυλλου Λ. Tριαντάφυλλου K. Tσαμπούλας Ι. Τσιτουρίδης I. Φεζουλίδης Α. Χαλαζωνίτης Δ. Xονδρός Σ. Xριστόπουλος Π. Xρονόπουλος Eργασίες, Εμβάσματα, Αλληλογραφία: ΠΕΡΙOΔΙΚO EΛΛΗΝΙΚΗ ΑΚΤΙΝOΛOΓΙΑ Π. ΚΥΡIΑΚOY 21, ΑΘΗΝΑ , ΤΗΛ.: , EKΔOTHΣ - ΔIEYΘYNTHΣ: HΛIAΣ KAYKAΣ - Δερματολόγος EKΔOΣEIΣ KAYKAΣ: MEΣOΓEIΩN 215, AΘHNA - THΛ.: , FAX: kafkas@otenet.gr, Website: PUBLISHED BY KAFKAS MEDICAL PUBLICATIONS: 215 MESOGEION, ATHENS - TEL.: , FAX: ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: Ηλίας Καυκάς, ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ: Ηλίας Καυκάς, ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΥΛΗΣ: Μαρία Γκελντή

6

7 OΔHΓIEΣ ΓIA TOYΣ ΣYΓΓPAΦEIΣ H Eλληνική Aκτινολογία, ISSN: , επίσημη έκδοση της Eλληνικής Aκτινολογικής Eταιρείας, έχει σαν στόχο την καταγραφή της επιστημονικής και ερευνητικής δραστηριότητας στους τομείς της ακτινοδιαγνωστικής και γενικότερα της δια γνωστικής απεικόνισης, της ακτινοθεραπευτικής ογκολογίας, της πυρηνικής ιατρικής και των συναφών βασικών επιστημών. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού δέχεται προς δημοσίευση: 1. Άρθρα σύνταξης: Σύντομα σχόλια και απόψεις πάνω σε επίκαιρα και αμφιλεγόμενα θέματα. Γράφονται μετά από πρόσκληση της Σύνταξης του περιοδικού. 2. Aνασκοπήσεις: Oλοκληρωμένες αναλύσεις θεμάτων για τα οποία οι απόψεις έχουν αναθεωρηθεί πρόσφατα ή υπάρχει γενικότερο ενδιαφέρον. Στις ανασκοπήσεις τονίζονται ιδιαίτερα οι σύγχρονες απόψεις. Γίνονται δεκτές ανασκοπήσεις μέχρι και από δύο συγγραφείς. 3. Eρευνητικές εργασίες: Kλινικές μελέτες και δοκιμές ή μη πειραματικές έρευνες προοπτικού ή αναδρομικού τύπου, που πραγματοποιήθηκαν με βάση ερευνητικό πρωτόκολλο. Oφείλουν να περιέχουν πρωτοδημοσιευμένα αποτελέσματα. 4. Eνδιαφέρουσες περιπτώσεις: Σύντομη αναφορά σε νέα ή πολύ σπάνια νοσήματα και σύνδρομα, σπάνιες εκδηλώσεις μιας συνήθους νόσου, νέα διαγνωστικά κριτήρια ή νέα θεραπευτική μεθόδευση, με τεκμηριωμένο αποτέλεσμα. 5. Διαγνωστικές τεχνικές: Σύντομη περιγραφή μιας νέας τεχνικής ή της τροποποίησης μιας ήδη υπάρχουσας. 6. Eπιστολές προς τη σύνταξη: Περιέχουν κρίσεις για δημοσιευμένα άρθρα, πρόδρομα αποτελέσματα εργασιών, παρατηρήσεις για ανεπιθύμητες ενέργειες φαρμάκων, κρίσεις για το περιοδικό κ.λπ. 7. Θέματα συνεχιζόμενης εκπαίδευσης: Γράφονται κατ ανάθεση. 8. Σεμινάρια, συζητήσεις στρογγυλών τραπεζών, διαλέξεις. 9. Kλινικοακτινολογική συζήτηση: Περιλαμβάνει βραχύ ιστορικό, αντιπροσωπευτικές ακτινογραφίες και σχόλιο με επίκεντρο τη διαφορική διαγνωστική προσέγγιση της περιπτώσεως. 10. Aκτινολογικές ασκήσεις: - Eρωτήσεις πολλαπλής επιλογής. - Aσκήσεις πολλαπλών εικόνων. H Eλληνική Aκτινολογία, όσον αφορά τον τρόπο γραφής των κειμένων που υποβάλλονται προς δημοσίευση, ακολουθεί τις υποδείξεις των τελευταίων οδηγιών της Διεθνούς Eπιτροπής Συντακτών Iατρικών Περιοδικών. Oι οδηγίες αυτές διασφαλίζουν την ομοιομορφία των δημοσιεύσεων, τόσο μέσα στο ίδιο το περιοδικό, όσο και με τα άλλα βιοϊατρικά περιοδικά και αναπτύσσονται στα άρθρα: International Committee of Medical Journal Editors. Uniform requirements for manuscripts submitted to biomedical journals. An Intern Med 1988, 108: και Uniform requirements for manuscripts submitted to biomedical journals. JAMA 1993, 269: Tα άρθρα θα κρίνονται για δημοσίευση με την προϋπόθεση ότι τα αποτελέσματα και το ίδιο το κείμενο δεν έχουν δημοσιευθεί ή δεν έχουν υποβληθεί νια δημοσίευση σε άλλο περιοδικό. Ωστόσο, γίνονται δεκτά προς κρίση τα ολοκληρωμένα αποτελέσματα εργασιών που έχουν δημοσιευθεί σαν πρόδρομες ανακοινώσεις. Kατά την υποβολή της εργασίας, ο συγγραφέας δηλώνει αν πρόκειται για πρώτη δημοσίευση, αν η εργασία έχει υποβληθεί για δημοσίευση σε άλλο περιοδικό ή αν έχει κατά οποιονδήποτε τρόπο δημοσιευθεί, μερικά ή ολικά. Στην τελευταία περίπτωση συνυποβάλλονται αντίγραφα του υλικού αυτού, για να εκτιμηθεί η δυνατότητα δημοσιεύσεως του νέου άρθρου. Συγγραφική ιδιότητα Kάθε συγγραφέας πρέπει να έχει συμμετάσχει ουσιαστικά στην εργασία, ώστε να μπορεί να αναλάβει την ευθύνη του περιεχομένου της. H συγγραφική ιδιότητα πληροί τρεις όρους: (α) σύλληψη της ιδέας, σχεδιασμός της μελέτης και ανάλυση των δεδομένων (β) συγγραφή ή υπεύθυνη διόρθωση του κειμένου και (γ) έγκριση του προς δημοσίευση κειμένου. Όσοι απλά συνεισφέρουν στην έρευνα αναφέρονται στις ευχαριστίες. Tο περιοδικό διατηρεί το δικαίωμα να ζητήσει αιτιολόγηση της συγγραφικής ιδιότητας. Συνιστώνται μόνο 3 συγγραφείς για ανασκόπηση, 5 για ενδιαφέρουσα περίπτωση και 8 για κλινική μελέτη. Σύνταξη των χειρογράφων H γλωσσική ομοιομορφία των άρθρων είναι επιβεβλημένη και θα πρέπει να καταβάλλεται προσπάθεια να είναι γραμμένα στη δημοτική και στο μονοτονικό σύστημα. Tα άρθρα που υποβάλλονται πρέπει να είναι δακτυλογραφημένα με διπλό διάστημα, σε λευκό χαρτί μεγέθους 210X295 mm (IS0 A4), από τη μία πλευρά των σελίδων, και με περιθώρια τουλάχιστον 3 cm από κάθε πλευρά, σε ηλεκτρική γραφομηχανή ή εκτυπωτή υψηλής απόδοσης. Όλες οι σελίδες αριθμούνται, αρχίζοντας από τη σελίδα του τίτλου, στο μέσο της κάτω πλευράς της σελίδας. Tα εξής μέρη του άρθρου οφείλουν να αρχίζουν σε ιδιαίτερη σελίδα: - η σελίδα του τίτλου - η περίληψη και οι λέξεις-κλειδιά - το κυρίως κείμενο - οι τυχόν ευχαριστίες - η αγγλική περίληψη - ο βιβλιογραφικός κατάλογος - οι πίνακες - οι υπότιτλοι των εικόνων Έκταση των άρθρων Oι ανασκοπήσεις δεν πρέπει να ξεπερνούν τις 30 δακτυλογραφημένες σελίδες. Oι ερευνητικές εργασίες πρέπει να είναι συντομότερες και να μην υπερβαίνουν τις 20 σελίδες. Oι ενδιαφέρουσες περιπτώσεις και οι διαγνωστικές τεχνικές δεν πρέπει να ξεπερνούν τις 6 σελίδες, ενώ τα γράμματα προς τη σύνταξη τις 2 σελίδες. Στον υπολογισμό περιλαμβάνονται το σύνολο των σελίδων του άρθρου και όχι μόνο το κυρίως κείμενο.

8 Εάν δεν θέλετε να ρισκάρετε την αξιοπιστία της διάγνωσης... T-MAT G/RA Film Ειδικά κατασκευασμένο φιλμ για πανοραμικές ακτινογραφίες Ορθοχρωματικό (πράσινης ευαισθησίας) ακτινογραφικό φιλμ για χρήση με ορθοχρωματικές ενισχυτικές πινακίδες όπως οι KODAK LANEX Screens Έχει διπλή φωτοευαίσθητη επίστρωση Έχει υψηλή ταχύτητα 400 Είναι μεγάλης ευαισθησίας με υψηλό δείκτη αντίθεσης (contrast) Τα φιλμ εμφανίζονται με το χέρι ή σε αυτόματα εμφανιστήρια Διατίθεται: Σε διαστάσεις 12,7 x 30,5 cm, σε πακέτο των 100 φύλλων. Κωδ Σε διαστάσεις 15 x 30 cm, σε πακέτο των 100 φύλλων. Κωδ Ektavision G Υψηλής αντίθεσης πανοραμικό φιλμ για ευκολότερη διάγνωση Low Crossover Technology - μεγαλύτερη λεπτομέρεια Ταχύτητα φιλμ μειωμένος χρόνος έκθεσης στην ακτινοβολία για τους ασθενείς Χρησιμοποιείται με τις ίδιες κασέτες με Lanex screens Διατίθεται: Σε διαστάσεις 15 x 30 cm, σε πακέτο των 50 φύλλων. Κωδ Σε διαστάσεις 20,3 x 25,4 cm, σε πακέτο των 50 φύλλων. Κωδ Τα φιλμ KODAK πρέπει να χρησιμοποιούνται με τα εμφανιστικά υγρά Kodak για να έχουν τη μέγιστη απόδοση στην απεικόνιση Υγρά για αυτόματη Διαδικασία Dental Readymatic Έτοιμα για χρήση υγρά εμφάνισης και μονιμοποίησης, για ενδοστοματικές και εξωστοματικές ακτινογραφίες. Σχεδιάστηκαν για χρήση σε μικρά αυτόματα εμφανιστήρια Δεν χρειάζονται αραίωση Αποδίδουν εξαιρετική ποιότητα εμφάνισης Διατίθενται: Dental Readymatic Developer: 2 φιάλες των 5 L. Κωδ Dental Readymatic Fixer: 2 φιάλες των 5 L. Κωδ ΓΕΝΙΚΟΣ αν τ Ι π ρ Ο Σ ω π Ο Σ Μεσογείων 348, Αγ. Παρασκευή, Αθήνα Τηλ: , Fax: info@vitsaropoulos.gr,

9 H σελίδα του τίτλου Στην πρώτη σελίδα αναγράφεται: (α) ο τίτλος του άρθρου, που πρέπει να είναι σαφής, κατά το δυνατόν σύντομος (μέχρι 12 λέξεις) και περιεκτικός, χωρίς συντομογραφίες, (6) τα ονόματα των συγγραφέων, στην ονομαστική, (γ) το επιστημονικό κέντρο, ίδρυμα, κλινική ή εργαστήριο από το οποίο προέρχεται η εργασία, (δ) το όνομα, η διεύθυνση και το τηλέφωνο ενός από τους συγγραφείς για επικοινωνία με τη σύνταξη, (ε) ενδεχόμενες πηγές που ενίσχυσαν οικονομικά και βοήθησαν στην πραγματοποίηση της εργασίας και (στ) αν υπάρχουν μέλη της ερευνητικής ομάδας που διαφωνούν σε βασικά σημεία της εργασίας. Eλληνική περίληψη και λέξεις-κλειδιά H δεύτερη σελίδα περιέχει την περίληψη στην ελληνική. Συνήθως συντάσσεται σε τρίτο πρόσωπο, είναι περιεκτική και συνοδεύει απαραίτητα όλες τις εργασίες. Περίληψη 60 λέξεων ή λιγότερο, οφείλει να συνοδεύει τις ενδιαφέρουσες περιπτώσεις και τις διαγνωστικές τεχνικές. Σε αυτή συνοψίζονται τι έγινε, τι βρέθηκε και τι συμπεραίνεται. Περίληψη 200 λέξεων ή λιγότερο οφείλει να συνοδεύει τα υπόλοιπα άρθρα. Eιδικά για τις ερευνητικές εργασίες η περίληψη διαιρείται σε τέσσερις παραγράφους με την ακόλουθη σειρά: Σκοπός: Aναφέρεται σύντομα η υπόθεση που δοκιμάζεται και το δίλημμα που επιλύεται. Yλικό-Mέθοδος: Σύντομα και με σαφήνεια περιγράφεται τι έγινε, τι υλικό και μέθοδοι χρησιμοποιήθηκαν και πώς αυτές αναλύθηκαν. Aποτελέσματα: Περιλαμβάνει τα ευρήματα της μελέτης, που απορρέουν λογικά από τις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν και όσες περισσότερες ειδικές πληροφορίες επιτρέπει ο περιορισμένος χώρος. Δεν πρέπει να απομακρύνεται από το ειδικό αντικείμενο της μελέτης. Συμπεράσματα: Περιγράφονται με μία ή δύο προτάσεις τα συμπεράσματα που απορρέουν λογικά από τα ευρήματα της μελέτης, το μήνυμα δηλαδή που θα πρέπει να θυμόμαστε όταν τα υπόλοιπα θα έχουν ξεχαστεί. Tο κυρίως κείμενο Kάθε εργασία, ανάλογα με το σκοπό της, ανήκει σε ορισμένο τύπο άρθρου. H δομή του κυρίως κειμένου εξαρτάται από τον τύπο του άρθρου. Άρθρα μικτού τύπου θα πρέπει να αποφεύγονται. Oι ερευνητικές εργασίες συνήθως αποτελούνται από τις ακόλουθες επιμέρους ενότητες: εισαγωγή, υλικό και μέθοδος, αποτελέσματα και συζήτηση. Eισαγωγή: H εισαγωγή απαντά στο γιατί πραγματοποιήθηκε η εργασία. Γράφεται σε ενεστώτα χρόνο και δεν αναφέρεται σε αποτελέσματα ή συμπεράσματα. Yλικό και μέθοδος: Στη μεθοδολογία περιγράφεται το ερευνητικό πρωτόκολλο, οι τεχνικές που εφαρμόσθηκαν και ο τρόπος επιλογής των ασθενών, εθελοντών ή οποιουδήποτε άλλου υλικού, έμψυχου ή μη, που χρησιμοποιήθηκε. Γνωστές μεθοδολογίες, συμπεριλαμβανομένων και των στατιστικών μεθόδων, τεκμηριώνονται βιβλιογραφικά. Για μεθόδους που έχουν μεν δημοσιευθεί, αλλά δεν είναι ευρέως γνωστές, αρκεί μία περιληπτική περιγραφή, ενώ για νέες μεθοδολογίες απαιτείται εκτενέστερη ανάλυση. Aν πρόκειται για έρευνες που αφορούν ανθρώπους, είναι απαραίτητο να περιγραφούν τα μέτρα που πάρθηκαν ώστε η εργασία να είναι αδιάβλητη δεοντολογικά, σύμφωνα με τη Διακήρυξη του Eλσίνκι και τη νομοθεσία του κράτους. Aποτελέσματα: Aναλύονται τα ευρήματα της μελέτης. Παρουσιάζονται σε παρελθόντα χρόνο, με λογική σειρά και μπορούν να δίδονται με πίνακες, σχεδιαγράμματα ή αναλυτικά στο κείμενο. Tα στοιχεία των πινάκων δεν πρέπει να επαναλαμβάνονται στο κείμενο. Στατιστικές εκτιμήσεις πρέπει να συνοδεύονται από αναφορές στη στατιστική μέθοδο που χρησιμοποιήθηκε. Στις μετρήσεις χρησιμοποιούνται οι μονάδες του διεθνούς συστήματος (SI). Για λεπτομέρειες οι συγγραφείς παραπέμπονται στο περιοδικό IATPIKH 1980, 37:139. Συζήτηση: Περιγράφονται τα τελικά συμπεράσματα και οι προοπτικές που διανοίγονται με τα αποτελέσματα της μελέτης. Δεν επαναλαμβάνονται τα όσα έχουν ήδη αναφερθεί στην εισαγωγή, ενώ μπορεί να γίνει σύγκριση με τα αποτελέσματα άλλων ομοειδών εργασιών. Συνδέονται τα αποτελέσματα με τους στόχους της μελέτης, αποφεύγοντας τα αυθαίρετα συμπεράσματα. Oι ανασκοπήσεις επιτρέπεται να κεφαλοποιούνται. Tα κεφάλαια αριθμούνται με αραβικούς αριθμούς. Tα υποκεφάλαια χαρακτηρίζονται από τον αριθμό του κεφαλαίου στο οποίο ανήκουν, μία τελεία και τον αριθμό του υποκεφαλαίου (1.1, 1.2, κ.λπ.). Oι ενδιαφέρουσες περιπτώσεις περιλαμβάνουν σύντομη εισαγωγή, περιγραφή της περίπτωσης και σχόλιο. Παρόμοια δομή έχουν και οι διαγνωστικές τεχνικές. H αγγλική περίληψη H αγγλική περίληψη (summary) γράφεται σε χωριστή σελίδα. Περιλαμβάνει σχεδόν όλα όσα αναφέρονται στην ελληνική και επιπλέον, τα ονόματα των συγγραφέων με κεφαλαία γράμματα και τον τίτλο της εργασίας με μικρά. Συνοδεύει απαραίτητα όλες τις εργασίες. Bιβλιογραφία α) Oι βιβλιογραφικές παραπομπές του κειμένου αριθμούνται με αραβικούς αριθμούς, κατ αύξοντα αριθμό, ανάλογα με τη σειρά εμφανίσεως. Στο βιβλιογραφικό κατάλογο υπάρχουν μόνο οι βιβλιογραφικές παραπομπές που αναφέρονται στο κείμενο. Πριν από κάθε παραπομπή στον κατάλογο προηγείται ο αντίστοιχος αριθμός του κειμένου. Oι βιβλιογραφικές παραπομπές που αναφέρονται στους πίνακες ή στους τίτλους των εικόνων αριθμούνται με παρόμοιο τρόπο. Παρατίθενται λεπτομερώς αμέσως μετά τη λήψη του τίτλου και όχι στον τελικό κατάλογο. Σε περίπτωση αναφοράς ονομάτων συγγραφέων στο κείμενο, εφόσον είναι ξένοι, μετά το επώνυμο του πρώτου συγγραφέα ακολουθεί η συντομογραφία et al, ενώ για τους Έλληνες και συν.. Eφόσον οι συγγραφείς είναι δύο, μεταξύ των επωνύμων τοποθετείται ο σύνδεσμος &. β) Στο βιβλιογραφικό κατάλογο αναφέρονται το επώνυμο και τα αρχικά του ονόματος όλων των συγγραφέων, εφόσον

10

11 οι συγγραφείς δεν είναι περισσότεροι από έξι (όταν είναι περισσότεροι αναφέρονται οι τρεις πρώτοι και ακολουθεί η ένδειξη et al ). Aκολουθεί ο τίτλος του άρθρου, η συντομογραφία του ονόματος του περιοδικού, το έτος, ο τόμος, η πρώτη και η τελευταία σελίδα της δημοσίευσης. Oι συντμήσεις των τίτλων των περιοδικών περιέχονται στην ετήσια έκδοση της National liabrary of Medicine των HΠA, List of Journals Indexed in Index medicus, δημοσιεύονται δε κάθε χρόνο στο τεύχος του Iανουαρίου του Index medicus. Όταν πρόκειται για βιβλία και μονογραφίες, μετά τον τίτλο ακολουθούν η πόλη, ο εκδοτικός οίκος, το έτος εκδόσεως και οι σελίδες. Άρθρα που δεν έχουν ακόμη δημοσιευθεί, αλλά έχουν γίνει δεκτά για δημοσίευση μπορούν να χρησιμοποιηθούν βιβλιογραφικά. Στις περιπτώσεις αυτές, μετά την παράθεση του τίτλου του περιοδικού, σημειώνεται η ένδειξη υπό δημοσίευση. Aντίθετα, η αναφορά σε προσωπικές επικοινωνίες, περιλήψεις (abstracts) και αδημοσίευτες παρατηρήσεις πρέπει να αποφεύγονται. Aκολουθούν μερικά παραδείγματα ορθού τρόπου γραφής των βιβλιογραφικών παραπομπών: Άρθρο σε περιοδικό - Vogelzang RL, Gore RM, Neiman HL, Smith SJ, Deschler TW, Vria RF. Inferior vena cava CT pseudothrombus produced by rapid arm - vein contrast infusion. AJR 1985; 144: Hull R, Hirsh J, Sackett DL, et al. Clinical validity of a negative venogram in patients with clinically suspected venous thrombosis. Circulation 1981; 64: Bιβλίο - Kadir S. Diagnostic Angiography. Philadelphia: W.B, Saunders Company, 1986; Kεφάλαιο βιβλίου - Morris TW. Intravascular contrast media and their propeties. In: Scukas J, ed. Radiographic Contrast Agents. Rockville, Maryland: Aspen Publishers, Inc. 1989; O αριθμός των παραπομπών υπόκειται και αυτός σε ορισμένους περιορισμούς: στα άρθρα ανασκόπησης δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 120, στις ερευνητικές εργασίες τις 35, στα άρθρα σύνταξης, ενδιαφέρουσες περιπτώσεις, διαγνωστικές τεχνικές τις 10, ενώ στα γράμματα προς τη σύνταξη τις 5. Πίνακες Oι πίνακες δακτυλογραφούνται με διπλό διάστημα, σε χωριστή σελίδα. Aριθμούνται με τη σειρά που εμφανίζονται στο κείμενο, με αραβικούς αριθμούς. O τίτλος τους να είναι σύντομος και περιεκτικός, ώστε για την κατανόηση τους να μην είναι απαραίτητη η αναφορά του αναγνώστη στο κείμενο. Kάθε στήλη φέρει τη δική της σύντομη επικεφαλίδα. Oι επεξηγήσεις των συντμήσεων, συμπεριλαμβανομένων των στατιστικών συμβόλων, καθώς και οι λοιπές διευκρινίσεις παρατίθενται υπό μορφή υποσημειώσεων. Aποφεύγονται οι κάθετες διαγραμμίσεις και χρησιμοποιούνται μόνο οριζόντιες, εφόσον είναι τελείως απαραίτητες. Eικόνες Σαν εικόνες χαρακτηρίζονται τα σχήματα, τα διαγράμματα, τα ιστογράμματα και οι φωτογραφίες. Yποβάλλεται μόνο ο τελείως απαραίτητος αριθμός εικόνων. Oι τίτλοι τους δακτυλογραφούνται με διπλό διάστημα, σε χωριστή σελίδα. Aριθμούνται με αραβικούς αριθμούς, ανάλογα με τη σειρά που εμφανίζονται στο κείμενο. Tα σχήματα πρέπει να είναι σχεδιασμένα με σινική μελάνη, οι δε φωτογραφίες τυπώνονται σε ασπρόμαυρο στιλπνό χαρτί, διαστάσεων 127X173 mm. Oι φωτογραφίες, αλλά και τα βέλη και οι δείκτες που φέρουν πρέπει να είναι καθαρά, ομοιόμορφα και κατάλληλου μεγέθους, ώστε σε περίπτωση σμίκρυνσης να παραμείνουν ευανάγνωστα. Στοιχεία από γραφομηχανή ή γραμμένα με το χέρι στις εικόνες δεν γίνονται δεκτά. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να φαίνονται τα ονόματα των ασθενών και εφόσον χρησιμοποιηθούν φωτογραφίες τους, δεν πρέπει να αναγνωρίζεται το πρόσωπο τους. Στην αντίθετη περίπτωση, επιβάλλεται έγγραφη συγκατάθεση του ασθενούς, για τη δημοσίευση της φωτογραφίας. Στο πίσω μέρος των εικόνων, επάνω και δεξιά, τοποθετείται μικρό αυτοκόλλητο όπου σημειώνεται ο αριθμός της εικόνας, το όνομα του πρώτου συγγραφέα και ένα βέλος που υποδεικνύει το επάνω μέρος της. Προκειμένου για έγχρωμες εικόνες θα πρέπει να αποστέλλονται και οι αντίστοιχες διαφάνειες. Tο κόστος εκτύπωσης έγχρωμων εικόνων βαρύνει αποκλειστικά τους συγγραφείς. Yποβολή χειρογράφου Tο δακτυλογραφημένο κείμενο (σε ηλεκτρονική μορφή -δισκέτα ή CD ROM) οι πίνακες και οι εικόνες που το συνοδεύουν αποστέλλονται σε ΔYO πλήρη αντίγραφα, σε φάκελο από χοντρό χαρτί, εσώκλειστα μέσα σε σκληρό χαρτόνι για να μη διπλωθούν. Oι φωτογραφίες και οι διαφάνειες τοποθετούνται σε χωριστό μικρότερο σκληρό φάκελο. Tα χειρόγραφα αποστέλλονται στη διεύθυνση: Περιοδικό EΛΛHNIKH AKTINOΛOΓIA Π. Kυριακού 21, Aθήνα συνοδευόμενα από επιστολή υπογεγραμμένη από όλους τους συγγραφείς, που περιλαμβάνει δήλωση ότι τα χειρόγραφα έχουν μελετηθεί και εγκριθεί από τους υπογράφοντες, καθώς και από γραπτή άδεια δημοσίευσης τυχόν ήδη δημοσιευμένου υλικού. H σειρά υποβολής καθορίζει την προτεραιότητα δημοσίευσης ανάμεσα σε ομοειδείς εργασίες. Kάθε εργασία κρίνεται ανεξάρτητα από δύο κριτές, ειδικούς στο πεδίο του οποίου άπτεται, που προτείνουν την αποδοχή (με ή χωρίς τροποποιήσεις) ή την απόρριψη της. Oι συγγραφείς είναι υποχρεωμένοι εφόσον τους ζητηθεί, σε διόρθωση των τυπογραφικών δοκιμίων, κατά την οποία δεν επιτρέπονται προσθήκες, παρά μόνο διορθώσεις τυπογραφικών λαθών. H δαπάνη των ανατύπων, η οποία καθορίζεται από το τυπογραφείο, βαρύνει τους συγγραφείς και παραγγέλλονται έγκαιρα απευθείας στον εκδότη. Tα δημοσιευμένα άρθρα αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία της Eλληνικής Aκτινολογίας. Δεν επιτρέπονται η αναδημοσίευση τους χωρίς τη γραπτή άδεια του Διευθυντή Σύνταξης. Κείμενα δημοσιευμένα ή μη, καθώς και σχήματα, φωτογραφίες, διαφάνειες και CD που υποβάλλονται προς δημοσίευση, δεν επιστρέφονται.

12 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 ΤΟΜΟΣ 43 ΤΕΥΧΟΣ 4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΝΕΥΡΟΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΑ Ο ρόλος των προηγμένων μεθόδων απεικόνισης μαγνητικού συντονισμού στη διαγνωστική και θεραπευτική προσέγγιση των όγκων του εγκεφάλου. Β. Κ. Κατσαρός, Ν. Παπανικολάου, Ε. Λιούτα, Γ. Στράντζαλης ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΑ Συγγενές χολοστεάτωμα του μέσου ωτός στην παιδική ηλικία (περιγραφή περίπτωσης). Α. Ψαχούλα, Α. Μαρκόνης, Ι. Φεζουλίδης Οξεία κάκωση της Αυχενικής Μοίρας της Σπονδυλικής στήλης στον παιδιατρικό πληθυσμό. Παρουσίαση τριών ενδιαφερουσών περιπτώσεων και ανασκόπηση των πιο συχνών τύπων κάκωσης. Θ. Ν. Σπυριδόπουλος, Ε. Μαϊντά, Μ. Πετρά, Α. Στρατηγοπούλου, Ι. Παπαδόπουλος, Ν. Ευλογιάς ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΑ Απεικονιστικά ευρήματα μετά από επίθεση ξιφία. Χ. Δρόσος, Δ. Γεωργιάδου, Γ. Ζωγράφος, Γ. Σιούτος ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΗ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΑ Διαδερμικός εντοπισμός οζιδίων του πνεύμονα με συρμάτινα άγκιστρα πριν από θωρακοσκοπική εκτομή: αρχική εμπειρία Ε. Ανδριώτης, Μ. Στασινοπούλου, Στ. Μανουβέλου, Ε. Μόσα, Α. Δούντσης, Κ. Δεληβελιώτης, Β. Μπαλαούρα, Κ. Βασιλικός, Α. Ταβερναράκη Προσεχή Ακτινολογικά Συνέδρια

13 Hellenic Radiology OCTOBER - DECEMBER 2012 VOL. 43 No 4 CONTENTS NEURORADIOLOGY The role of Advanced MRI techniques in the diagnostic and therapeutic approach of brain tumors. Katsaros VK, Papanikolaou N, Liouta E, Stranjalis G PAEDIATRIC RADIOLOGY Congenital middle ear cholesteatoma in childhood - Α case report. Psachoula A, Markonis A, Fezoulidis I Acute Cervical Spine Injury among children. Short presentation of case reports and review of most common types of such injuries. Spyridopoulos TN, Mainta E, Petra M, Stratigopoulou A, Papadopoulos I, Evlogias N EMERGENCY RADIOLOGY Swordfish Attack: Imaging Findings Drossos Ch, Georgiadou D, Zografos G, Sioutos P INTERVENTIONAL RADIOLOGY Percutaneous CT guided localization of pulmonary nodules with hook wire prior to video assisted thoracoscopic surgery: initial experience. Andriotis E, Stasinopoulou M, Manouvelou St, Mosa E, Dountsis A, Deliveliotis K, Balaoura V, Vasilikos K, Tavernaraki A Next Radiological Congresses

14 225 ΝΕΥΡΟΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΑ Τόμος 43, (4): , 2012 Ο ρόλος των προηγμένων μεθόδων απεικόνισης μαγνητικού συντονισμού στη διαγνωστική και θεραπευτική προσέγγιση των όγκων του εγκεφάλου Β. Κ. Κατσαρός 1,2, Ν. Παπανικολάου 3, Ε. Λιούτα 2,4, Γ. Στράντζαλης 2,4 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Την τελευταία 15ετία οι προηγμένες τεχνικές απεικόνισης μαγνητικού συντονισμού, οι οποίες έχουν τη δυνατότητα να παράγουν δεδομένα που αντανακλούν απόψεις της φυσιολογίας και της μικροαρχιτεκτονικής δομής των ιστών ενδιαφέροντος, άρχισαν να εφαρμόζονται και να χρησιμοποιούνται ευρέως και όχι μόνο στα ακαδημαϊκά κέντρα για την αξιολόγηση των όγκων του εγκεφάλου στην καθημερινή κλινική πράξη. 1 Τμήμα Απεικόνισης Μαγνητικού Συντονισμού, Αντικαρκινικό Ογκολογικό Νοσοκομείο «Άγιος Σάββας» 2 Νευροχειρουργική Κλινική, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Ο Ευαγγελισμός» 3 Ν. Παπανικολάου και ΣΙΑ Ε.Ε., Υποστήριξη προηγμένων κλινικών εφαρμογών απεικόνισης μαγνητικού συντονισμού, ΕΤΕΠ-Κ, Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας 4 Ελληνικό Κέντρο Νευροχειρουργικών Ερευνών «Π. Κόκκαλης» Αυτές οι τεχνικές προέρχονται αλλά και πρέπει να ερμηνεύονται σε ένα ενιαίο πλαίσιο με τις συμβατικές τεχνικές απεικόνισης μαγνητικού συντονισμού με βάση τις βασικές αρχές φυσικής του πυρηνικού μαγνητικού συντονισμού πυκνότητα πρωτονίων, Τ2, Τ2*, καθυστερημένη διαπερατότητα (ενίσχυση) που μπορούν και παράγουν εικόνες σκιαγραφικής αντίθεσης της μορφολογίας και ανατομίας σε μακροσκοπική κλίμακα (ίση ή και μεγαλύτερη των 500μm). Αυτό το άρθρο θα προσπαθήσει να κάνει μια εισαγωγή της κλινικής εμπειρίας που υπάρχει μέχρι σήμερα και να συμβάλλει στη νευρο-ογκολογική εφαρμογή των πιο καθιερωμένων από αυτές τις προηγμένες τεχνικές. Λέξεις κλειδιά: Όγκοι εγκεφάλου, διαφορική διάγνωση, θεραπευτική αντιμετώπιση και ανταπόκριση, προηγμένες τεχνικές MRI ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αν και στην ταχέως διογκούμενη βιβλιογραφία περιγράφονται πάμπολλες προηγμένες τεχνικές που βρίσκονται, τουλάχιστον προς το παρόν, σε ερευνητική διαδικασία, θα προσπαθήσουμε να διαπραγματευτούμε στις επόμενες σελίδες τις ευρύτερα διαθέσιμες και

15 226 Ελληνική Ακτινολογία, Τόμος 43, Τεύχος 4, 2012 κλινικά εφαρμοζόμενες τεχνικές, όπως την απεικόνιση διάχυσης (DWI), την απεικόνιση αιματικής διήθησης (perfusion weighted imaging MRI - PMR), την απεικόνιση διαπερατότητας (dynamic contrast-enhanced T1 permeability imaging - T1P), την απεικόνιση τανυστή διάχυσης -δεσμιδογραφία (DTI- tractography) σε συνδυασμό με τη λειτουργική απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού (fmri) ιδιαίτερα στον προεγχειρητικό σχεδιασμό, καθώς και τη φασματοσκοπία μαγνητικού συντονισμού (MRS). Ας σημειωθεί ότι η ορολογία που χρησιμοποιείται ποικίλλει τόσο μεταξύ των διαθέσιμων μαγνητικών τομογράφων, όσο και στα λογισμικά επεξεργασίας που διατίθενται. Παρόλο που η ποιοτική αξιολόγηση και ερμηνεία της συμβατικής απεικόνισης μαγνητικού συντονισμού στους όγκους του εγκεφάλου παραμένει η αμετάβλητη σταθερά, με εξέχοντα τον ρόλο των Τ2-βαρύτητας εικόνων, των εικόνων με καταστολή του ΕΝΥ (FLAIR) και των Τ1-βαρύτητας εικόνων μετά από ενδοφλέβια χορήγηση παραμαγνητικής ουσίας, σε έναν αρκετά μεγάλο αριθμό περιστατικών αυτές οι τεχνικές αποτυγχάνουν τόσο στην παροχή αξιόπιστης και σωστής διαφορικής διάγνωσης του βαθμού κακοήθειας, όσο και στην παρακολούθηση των όγκων 1. Έτσι οι άμεσοι στόχοι της απεικόνισης των όγκων του εγκεφάλου περιλαμβάνουν: 1. Την αρχική διαφορική διάγνωση για να γίνει διάκριση μεταξύ ενός πρωτοεμφανιζόμενου εγκεφαλικού όγκου από μη-νεοπλασματικές οντότητες, όπως η ογκόμορφη πολλαπλή σκλήρυνση και η ισχαιμία, καθώς και η διάκριση από εξωπαρεγχυματικές εξεργασίες και μεταστάσεις. 2. Τον προεγχειρητικό θεραπευτικό σχεδιασμό και την παροχή πληροφοριών για τον βαθμό κακοήθειας του όγκου αλλά και την καθοδήγηση της βιοψίας, ή της εξαίρεσης, ή ακόμα και της τοπικής παρηγορικής αποσυμπιεστικής (ablative) αντιμετώπισης. 3. Την επιλογή της ενδεικνυόμενης θεραπείας (ακτινο-, χημειο-θεραπείας ή συνδυασμό τους) αν δεν αντιμετωπίζεται με χειρουργική εξαίρεση. 4. Την παρακολούθηση μετά από θεραπεία για την καταγραφή της προόδου της νόσου και της ανταπόκρισης στην ό,ποια θεραπεία, περιλαμβανομένης της διάκρισης της υποτροπής του όγκου από την καθυστερημένη μετακτινική νέκρωση. Αυτοί οι στόχοι συσχετίζονται αλλά και διακρίνονται από τον επιστημονικό στόχο των προηγμένων απεικονιστικών τεχνικών που εστιάζει περισσότερο στην καλύτερη κατανόηση της παθοφυσιολογίας των όγκων του εγκεφάλου και στη βελτιωμένη πρόγνωση της ανταπόκρισης στη θεραπεία. ΚΥΤΤΑΡΟΒΡΙΘΕΙΑ ΟΓΚΩΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ: ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΔΙΑΧΥΣΗΣ (DWI) Η σκιαγράφηση της DWI αντανακλά τις κινήσεις του Brown του ιστικού ύδατος. Εξαιτίας του γεγονότος ότι ο μέσος όρος του μήκους διαδρομής της διάχυσης του ύδατος εντός ενός ορισμένου όγκου ιστού (voxel), χαρακτηριζόμενος από τον «φαινομενικό συντελεστή διάχυσης»[ apparent diffusion coefficient (ADC)], καθορίζεται από ιστικούς φραγμούς σε μια κλίμακα της τάξης περίπου των 10μm, ο ADC του εγκεφαλικού παρεγχύματος καθορίζεται κυρίως από την κυτταροβρίθεια του παρεγχύματος, που μετράται με το κλάσμα όγκου του ενδοκυττάριου και του εξωκυττάριου χώρου 2,3. Απεικόνιση διάχυσης (DWI): Διαφορική Διάγνωση Η DWI έχει ευαισθησία και ειδικότητα που υπερβαίνει το 90% στη διάκριση της επιδερμοειδούς κύστεως (χαμηλός ADC) από την αραχνοειδή κύστη (υψηλός ADC) και τη διαφοροποίηση του ώριμου αποστήματος (χαμηλός ADC) από έναν νεκρωτικό όγκο (υψηλός ADC). Η παχύρρευστη κερατίνη και χοληστερόλη του επιδερμοειδούς και το κολλώδες και κυτταροβριθές πύον του αποστήματος έχουν σαν αποτέλεσμα πολύ χαμηλό ADC, εύρημα το οποίο διαχωρίζει αυτές τις αλλοιώσεις από βλάβες με αυξημένη διαχυτικότητα, όπως ο όγκος με νέκρωση εντός αυτού και βλάβες με φυσιολογική ή η ελαφρά χαμηλότερη του φυσιολογικού διαχυτικότητα, όπως η απομυελινωτική πλάκα 4-7. Χαμηλός ADC σε ένα ενδοπαρεγχυματικό νεόπλασμα θα πρέπει να θέτει την υποψία λεμφώματος ή μετάστασης, ανάλογα με τα ευρήματα της συμβατικής MRI, διότι η υψηλή κυτταροβρίθεια αυτών των όγκων έχει σαν αποτέλεσμα έναν πολύ χαμηλότερο ADC σε σύγκριση με αυτόν του γλοιώματος 8,9. Στην περίπτωση που μια εξωπαρεγχυματική εξεργασία εμφανίζει χαμηλό ADC, το μηνιγγίωμα και η μηνιγγική διήθηση θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στη διαφορική διάγνωση. Ωστόσο, παρόλο που τα περισσότερα γλοιώματα έχουν πολύ υψηλό ADC (συσχετιζόμενο με τη χαμηλή κυτταροβρίθεια τους λόγω νέκρωσης), αναφέρονται περιστατικά αλλά και αρκετές μεγάλες σειρές στη βιβλιογραφία, όπου σε ένα μικρότερο ποσοστό τα γλοιοβλαστώματα (GBM) εμφανίζουν πολύ χαμηλό ADC. Η επακόλουθη σημαντική αλληλοεπικάλυψη των τιμών ADC στους τρεις διαφορετικούς τύπους όγκων ενισχύει την ανάγκη της συμπλήρωσης της DWI με δεδομένα από τις υπόλοιπες προηγμένες και συμβατικές τεχνικές νευροαπεικόνισης, για την ακριβέστερη κλινική ερμηνεία (Εικόνα 1) 8,10-12.

16 Β. Κατσαρός και συν. Ο ρόλος των προηγμένων μεθόδων MRI ΣΕ ΟΓΚΟΥΣ εγκεφάλου 227 Εικόνα 1: T1-βαρύτητας εικόνα μετά από ενδοφλέβια χορήγηση παραμαγνητικής ουσίας (αριστερά), DWI b=1000(μέση) και χάρτης φαινομενικού συντελεστή διάχυσης (ADC map) (δεξιά), ο οποίος αναδεικνύει εξαιρετικά περιορισμένη διάχυση εντός μιας ενισχυόμενης περικοιλιακής αλλοίωσης, η οποία εκτείνεται κατά μήκος του μεσολοβίου (άνω σειρά). Αν και αυτά τα ευρήματα υποδεικνύουν ισχυρά την πιθανότητα ενός πρωτοπαθούς λεμφώματος του ΚΝΣ, ακόμα και ένα υψηλής κυτταροβρίθειας πολύμορφο γλοιοβλάστωμα μπορεί να εμφανίσει αντίστοιχα χαρακτηριστικά (κάτω σειρά). Άρα πρέπει οπωσδήποτε να γίνει συσχέτιση με τα ευρήματα της απεικόνισης αιματικής διήθησης, ώστε να γίνει η διαφορική διάγνωση μεταξύ των δυο ιστολογικά διακριτών όγκων. Απεικόνιση διάχυσης στον προεγχειρητικό καθορισμό του βαθμού κακοήθειας και τον χειρουργικό σχεδιασμό Μια αντιστρόφως ανάλογη συσχέτιση του ελάχιστου ADC (ADCmin) και της κυτταροβρίθειας του όγκου έχει επιβεβαιωθεί από τα παθολογοανατομικά ευρήματα σε μια μεγάλη ποικιλία όγκων, περιλαμβανομένων των λεμφωμάτων, μυελοβλαστωμάτων, μηνιγγιωμάτων και μεταστάσεων 8, Εντός ενός μηνιγγιώματος, ο χαμηλότερος ADC μπορεί να θέσει την υποψία άτυπου και κακοήθους τύπου της αλλοίωσης, αντίθετα με την τυπική μορφή του μηνιγγιώματος, αλλά δυστυχώς η τιμή ADC δεν είναι παθογνωμονική 16. Στο γλοίωμα, ωστόσο, αρκετές ερευνητικές ομάδες βρήκαν ότι αν οι τιμές του ADCmin κυμαίνονται μεταξύ του 1.7 x 10-3 και του 2.5 x 10-3 μπορεί να γίνει διάκριση του χαμηλού βαθμού κακοήθειας γλοιώματος από τα υψηλού βαθμού 18,19. Πάλι όμως, η αλληλοεπικάλυψη τιμών ADCmin μεταξύ τους απαιτεί αυτή η πληροφορία να συνδυάζεται με δεδομένα από τις υπόλοιπες προηγμένες και συμβατικές τεχνικές MRI, ώστε να μπορεί να γίνει αξιόπιστη διάκριση αυτών 9,18,20,21. Επιπλέον, ο ADCmin και η κυτταροβρίθεια του όγκου αποδεικνύεται ότι μπορεί να εμφανίζουν μεγάλες διακυμάνσεις σε όγκους του ίδιου βαθμού κακοήθειας, ιδιαίτερα στα υψηλού βαθμού κακοήθειας γλοιώματα 22. Παρόλο που η παρουσία νέκρωσης, αιμορραγίας και αποτιτάνωσης μπορεί να συμβάλλουν στη διαμόρφωση του ADC κάθε ξεχωριστού όγκου ανεξαρτήτως βαθμού κακοήθειας, φαίνεται αρκετά πιθανό ότι η ετερογένεια του ADCmin, εντός ενός όγκου δεδομένου βαθμού κακοήθειας, αντανακλά και την ετερογένεια της κυτταροβρίθειάς του. Αυτή η ετερογένεια της κυτταροβρίθειας εντός των όγκων ίδιου βαθμού κακοήθειας περιορίζει τη χρησιμότητα της DWI ως υποκατάστατο της ιστοπαθολογίας, αλλά μας δίνει πιθανώς τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουμε τον ADCmin ως δείκτη υποκατηγοριοποίησης όγκων του ίδιου βαθμού κακοήθειας, όπως προτείνεται από μια σχετικά πρόσφατη δημοσίευση, η οποία αναφέρει ότι η εκτίμηση του ADC για την κυτταροβρίθεια του όγκου προβλέπει επακριβώς την ανταπόκριση του γλοιώματος και των μεταστάσεων στην ακτινοθεραπεία 23. Απεικόνιση διάχυσης στην παρακολούθηση του θεραπευτικού αποτελέσματος Στην άμεση μετεγχειρητική MRI, η ισχαιμία στα όρια της χειρουργικής εξαίρεσης ή/και σε άλλη εντόπιση 24 και η πυογόνος επιμόλυνση μπορεί να έχουν σαν αποτέλεσμα μια εστιακή ελάττωση του ADC, η οποία είναι σημαντικό να ανιχνευθεί και μπορεί γενικά να διακριθεί εύκολα από τον υπολειμματικό όγκο συνδυάζοντας και άλλα δεδομένα, όπως την ένταση σήματος στην DWI (b=1000), τη μορφολογία της παθολογικής περιοχής, το σήμα σε άλλες ακολουθίες παλμών και το ιστορικό 25. Η DWI (b=0, 500, 1000) αποδεικνύεται πολύτιμο εργαλείο στην παρακολούθηση της ανταπόκρισης του όγκου στη θεραπεία και στην πιθανή επακόλουθη υποτροπή σε ορισμένους ασθενείς, διότι η κυτταροτοξική ακτινο- ή/και χημειο-θεραπεία, ελαττώνει την κυτταροβρίθεια του όγκου και έτσι αυξάνει τον ADC εντός μιας δεδομένης περιοχής του όγκου 14,15, Η χαμηλή ευαισθησία της τιμής ADC του γλοιώματος στη θεραπεία με στεροειδή έρχεται σε αντίθεση με το εντονότατο αποτέλεσμα που προκαλούν τα στεροειδή

17 228 Ελληνική Ακτινολογία, Τόμος 43, Τεύχος 4, 2012 Εικόνα 2: T1-βαρύτητας εικόνες μετά από ενδοφλέβια χορήγηση παραμαγνητικής ουσίας πριν (άνω αριστερά) και δυο εβδομάδες μετά τη χειρουργική εκτομή αναδεικνύουν εντυπωσιακά απρόσμενη και γρήγορη σε χρονικό επίπεδο αύξηση του μεγέθους αλλά και της ενίσχυσης της μάζας στο αριστερό παρεγκεφαλιδικό ημισφαίριο. Ο μεγάλος περιορισμός της διάχυσης που εμφανίζεται στον χάρτη φαινομενικού συντελεστή διάχυσης (ADC map) (κάτω δεξιά) επιβεβαιώνει την υψηλή κυτταροβρίθεια της βλάβης, η οποία αποδείχτηκε ιστολογικά ως αστραπιαία τοπική υποτροπή ενός μυελοβλαστώματος. στην ενίσχυση της βλάβης, το οίδημα και τη διαπερατότητα των αγγείων και την αμφισβητούμενη επίδραση τους στους αιματικούς όγκους 29, υποδεικνύοντας ότι παρά τις τεχνικές δυσκολίες που συσχετίζονται με τη σειριακή μακροχρόνια ταυτοποίηση των δεδομένων ακολουθιών που χρησιμοποιούν την τεχνική echoplanar, η DWI θα παραμείνει ανεκτίμητο εργαλείο για την παρακολούθηση των όγκων. Ένας πρωτοποριακός τρόπος παρουσίασης των δεδομένων της DWI σε μακροχρόνια παρακολούθηση, αποκαλούμενος «λειτουργική χαρτογράφηση διάχυσης»( functional diffusion mapping ) έχει προκαλέσει πρόσφατα την προσοχή της επιστημονικής κοινότητας, αλλά πρέπει να αποδειχθεί αν αυτή η μέθοδος προσφέρει περισσότερη αξιοπιστία συγκρινόμενη με πιο άμεσες μεθόδους παρουσίασης των δεδομένων παρακολούθησης (Εικόνα 2) 30,31. ΑΠΟΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΜΙΚΡΟΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΔΟΜΗΣ ΤΩΝ ΙΣΤΩΝ: ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΑΝΥΣΤΗ ΔΙΑΧΥΣΗΣ (DTI) Η τεχνική της DTI είναι παρόμοια με αυτή της DWI, αλλά περιλαμβάνει τη συλλογή απαραίτητων δεδομένων ώστε να καθοριστεί ο τανυστής (το τετράνυσμα) της διάχυσης, που περιγράφει την προτιμώμενη κατεύθυνση και ένταση της διάχυσης των μορίων του ύδατος στο χώρο 32,33. Ο βαθμός κατά τον οποίο η διάχυση του ύδατος διευκολύνεται προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση και εμποδίζεται προς κάποια άλλη ονομάζεται «ανισοτροπία διάχυσης». Αυτός ο βαθμός εκφράζεται από μια διαβαθμισμένη τιμή παραγόμενη από τον τανυστή διάχυσης: την κλασματική ανισοτροπία [fractional anisotropy (FA)]. Απεικόνιση τανυστή διάχυσης στην προεγχειρητική καθοδήγηση Επειδή τα έλυτρα της μυελίνης της λευκής ουσίας του εγκεφάλου αποτελούν έναν από τους κυριότερους φραγμούς της εξωκυττάριου διάχυσης του ύδατος στον εγκέφαλο, η DTI μας επιτρέπει μια πολύ ευαίσθητη απεικόνιση του προσανατολισμού και της ακεραιότητας των δεσμίδων της λευκής ουσίας. Διάφοροι αλγόριθμοι έχουν εξελιχθεί για την ανίχνευση των δεσμίδων της λευκής ουσίας συνδέοντας την κύρια κατεύθυνση ή τις κατευθύνσεις της προτιμώμενης διαχυτικότητας σε έναν επιλεγμένο ιστικό όγκο (voxel) με τους παρακείμενους ιστικούς όγκους (voxels), μέσα από τους οποίους διατρέχει μια δεδομένη δεσμίδα ενδιαφέροντος. Ιδιαίτερα, αν συνδυαστούν με τη λειτουργική απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού (functional MRI), αυτές οι τεχνικές δεσμιδογραφίας μπορούν να χρησιμοποιηθούν επιτυχώς για την εντόπιση και αναγνώριση τόσο των κρίσιμων λειτουργικών φλοιωδών κέντρων, όσο και των αντίστοιχων δεσμίδων που παρεκτοπίζονται, διηθούνται ή διακόπτονται από τον όγκο και να βοηθήσουν: (1) τον καλύτερο προεγχειρητικό σχεδιασμό, (2) τη χαρτογράφηση όλων αυτών των περιοχών κατά την διάρκεια του χειρουργείου, ιδιαίτερα όταν χρησιμοποιείται νευροπλοηγός, διευκολύνοντας την προσέγγιση και την όσο το δυνατόν ριζικότερη εξαίρεση του όγκου, χωρίς τη δημιουργία μετεγχειρητικού ελλείμματος και (3) την πρόγνωση της όποιας μετεγχειρητικής βλάβης που μπορεί να

18 Β. Κατσαρός και συν. Ο ρόλος των προηγμένων μεθόδων MRI ΣΕ ΟΓΚΟΥΣ εγκεφάλου 229 Εικόνα 3α: Ασπρόμαυροι και έγχρωμοι χάρτες κλασματικής ανισοτροπίας (FA - αριστερά) και φαινομενικού συντελεστή διάχυσης (ADC - μέσον) με παρεμβαλλόμενες εικόνες δεσμιδογραφίας (όπως σημειώνεται πάνω σε αυτές), καθώς και λειτουργική απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού (fmri - δεξιά) με δοκιμασίες λόγου στα Γεωργιανά και τα Ελληνικά σε ασθενή με ανομική αφασία (προσβολή κάτω βρεγματικού λοβίου - περιοχή Geschwind) επιπροβαλλόμενες σε 3D-T1-βαρύτητας εικόνες μετά από ενδοφλέβια χορήγηση παραμαγνητικής ουσίας. Ιστολογική διάγνωση: Πρωτοπαθές γλοιακό νεόπλασμα του εγκεφάλου υψηλού ιστολογικού βαθμού κακοήθειας (grade) IV κατά WHO/2007 του τύπου του γλοιοβλαστώματος (ICD-O code 9440/3) με ανοσοφαινότυπο πρωτογενούς de novo (p53-, IDH1R132H-). προκληθεί από την κάκωση των δεσμίδων κατά τη διάρκεια της επέμβασης Απεικόνιση τανυστή διάχυσης: Διαφορική διάγνωση Παρόλο που τα κύτταρα ενός γλοιώματος προκαλούν ευρεία διήθηση του εγκεφαλικού παρεγχύματος, η μορφολογική-ανατομική MRI ή η τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET) δεν μας παρέχουν τη δυνατότητα να αναδείξουμε επακριβώς την έκταση της διήθησης από τον όγκο πέρα από την περιοχή παθολογικού σήματος T2 και δεν μπορούν να διακρίνουν αν το παθολογικό σήμα που απεικονίζεται αφορά σε διήθηση ή σε αγγειογενές οίδημα. Επειδή η διήθηση ενός γλοιώματος διαρρηγνύει την αρχιτεκτονική οργάνωση των δεσμίδων της λευκής ουσίας, η τιμή της FA και άλλων παραμέτρων της ανισοτροπικής διάχυσης που προέρχονται από την DTI υπόσχονται ότι θα μας επιτρέψουν τον καθορισμό του βαθμού διήθησης του όγκου που ελέγχουμε. Ορισμένες, αλλά όχι πολύ πρόσφατες μελέτες, υπαινίχθηκαν πως η DTI θα μπορούσε να βοηθήσει στη διάκριση του αγγειογενούς περιεστιακού οιδήματος των μεταστάσεων και του μηνιγγιώματος από τη μη-ενισχυόμενη διήθηση ενός γλοιώματος. Οι αμφιλεγόμενης σημασίας προτάσεις των δημοσιεύσεων αυτών περιλαμβάνουν τη δημιουργία ενός πρωτοκόλλου DTI με σταθερά αυξημένη γωνιώδη διακριτική ικανότητα (όσο γίνεται περισσότερες κατευθύνσεις>6), την τροποποιημένη τιμή b (με σταθερή προς το παρόν την b=1000) και τη βελτίωση της σχέσης σήματος προς θόρυβο, ώστε να κατορθωθεί η καλύτερη δυνατή απεικόνιση DTI, που θα μας παρέχει τη μέγιστη πληροφόρηση για τη συγκέντρωση κυττάρων του όγκου που μπορούν να ανιχνευτούν ποσοτικά εντός της λευκής ουσίας και στην πράξη διηθούν την λευκή ουσία 39,40. Απεικόνιση τανυστή διάχυσης στην αναγνώριση του βαθμού κακοήθειας Η εμπειρία με την DTI δεσμιδογραφία αποκάλυψε μια συνεχή αύξηση της αναδιοργάνωσης της λευκής ουσίας ευθέως ανάλογη της απόστασης αυτής από τον ενισχυόμενο πυρήνα του γλοιώματος 34, αλλά οι προσπάθειες να χρησιμοποιηθεί η DTI για τον καθορισμό των ορίων της διήθησης της λευκής ουσίας από το γλοίωμα απέδωσαν συγκεχυμένα αποτελέσματα 22,

19 230 Ελληνική Ακτινολογία, Τόμος 43, Τεύχος 4, 2012 είναι διαθέσιμες από τεχνικές DTI με μεγαλύτερο αριθμό κατευθύνσεων διάχυσης (Εικόνες 3, 4) 39,42, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΥ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ (FMRI) Η λειτουργική Μαγνητική Τομογραφία αποτελεί μια από τις πιο πρόσφατες εξελίξεις στον τομέα της νευροαπεικόνισης και έχει ανοίξει νέους ορίζοντες ως προς την in-vivo μελέτη της λειτουργίας του εγκεφάλου. Η μέθοδος βασίζεται στην τοπική μεταβολή της Εικόνα 3β: Κύριες ανυσματικές κατευθύνσεις (principal eigenvectors) από δεσμιδογραφία τανυστή διάχυσης επιπροβαλλόμενες σε μορφολογική MRI αναδεικνύουν παρεκτόπιση των ινών του ακτινωτού στεφάνου αριστερά από το γλοίωμα Επειδή η παρακείμενη στο γλοίωμα λευκή ουσία εν γένει αποτελείται τόσο από αγγειογενές οίδημα, όσο και από διήθηση σε διαφορετικές αποστάσεις από το κέντρο του όγκου, είναι δύσκολο να καθοριστεί μια περιοχή που να μην περιέχει σφάλματα, ώστε να πραγματοποιηθεί μια έγκυρη ομαδική ανάλυση δεδομένων. Αυτή η δυσκολία συνδέεται άρρηκτα με την πρόκληση να πραγματοποιηθεί δειγματοληψία σε δεσμίδες γύρω από τον όγκο που φαίνεται αδρά ότι είναι άθικτες, η οποία θεωρείται ηθικά μη αποδεκτή, ώστε να γίνει συσχέτιση των απεικονιστικών ευρημάτων με την gold standard παθολογο-ανατομική εικόνα. Απεικόνιση τανυστή διάχυσης στην παρακολούθηση του όγκου Πρόδρομες ανακοινώσεις χρήσης της FA σε συνδυασμό με τον ADC για τη διάκριση της υποτροπής του όγκου από τη μετακτινική νέκρωση έχουν δημοσιευθεί, αλλά η συμβολή των μετρήσεων της ανισοτροπίας δεν έχει ακόμη διευκρινισθεί πλήρως 46. Βασιζόμενα, σε αρχικά πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα διάκρισης του διηθητικού όγκου από το αγγειογενές οίδημα και χαρακτηρισμού της έκτασης της διήθησης της λευκής ουσίας από το γλοίωμα, ορισμένα άρθρα προτείνουν την εισαγωγή και χρήση του «δείκτη διατήρησης των ινών-δεσμίδων» ( fiber coherence index ) αλλά και κάποιες άλλες μετρήσεις, που υπόσχονται ότι θα μπορούσαν να καθορίσουν με μεγαλύτερη ευαισθησία, συγκριτικά με την FA, τη μικροαρχιτεκτονική διαταραχή της οργάνωσης της λευκής ουσίας, εφαρμόζοντας πιο σύνθετες αναλύσεις από τις άμεσες πληροφορίες που Εικόνα 3γ: fmri, DTI και απεικόνιση αιματικής διήθησης και διαπερατότητας. Πρωτοπαθές γλοίωμα δεξιού κροταφικού λοβού. Πλαγίωση του λόγου αριστερά και απεικόνιση της σύνδεσης του κέντρου πρόσληψης και κατανόησης του λόγου (Wernicke) με το κινητικό κέντρο του λόγου (Broca). Διχογνωμία «λειτουργικής» απεικόνισης (αιματική διήθηση, διαπερατότητα και φασματοσκοπία) με ευρήματα συμβατά με αναπλαστικό αστροκύττωμα (Grade III WHO 2007) του δεξιού κροταφικού λοβού και ιστολογικής: Πρωτοπαθές γλοιακό νεόπλασμα του εγκεφάλου ιστολογικής διαβάθμισης (grade) ΙΙ του τύπου του διάχυτου αστροκυττώματος (ICDO-code 9400/3).

20 Β. Κατσαρός και συν. Ο ρόλος των προηγμένων μεθόδων MRI ΣΕ ΟΓΚΟΥΣ εγκεφάλου 231 αγγειακής τροφοδοσίας του ενεργοποιούμενου φλοιού χρησιμοποιώντας ακολουθίες EPI T2* βαρύτητας. Συνήθως υπάρχουν δύο φάσεις της μελέτης, η φάση της ηρεμίας και η φάση της διέγερσης, όπου ο ασθενής εκτελεί κάποιο παράδειγμα, όπως κίνηση δακτύλων, παραγωγή λέξεων κλπ. Ακολούθως, γίνεται σύγκριση σε επίπεδο εικονοστοιχείων του σήματος στις εικόνες ηρεμίας και διέγερσης και εντοπίζονται οι περιοχές, οι οποίες παρουσιάζουν διαφορά σήματος έως και 3%. Αυτές οι περιοχές είναι οι περιοχές του φλοιού που ενεργοποιούνται κατά τη διάρκεια πραγματοποίησης του συγκεκριμένου παραδείγματος. Με κατάλληλο σχεδιασμό παραδειγμάτων είναι δυνατόν να μελετηθούν διάφορες λειτουργίες του φλοιού όπως: Κίνηση Αισθητικότητα Ανάδειξη κέντρων του λόγου (απαγγελία, κλίση ρήματος, αντίθετες λέξεις, παράγωγα, ρήμα ουσιαστικό) Ανάδειξη κέντρων της μνήμης (εικόνες, λέξεις) Όραση (σκακιέρα, διαλείποντα φωτεινά ερεθίσματα) Όσφρηση (αιθέρια έλαια) Νευροψυχολογικές δοκιμασίες (Stroop test) Προεγχειρητικός έλεγχος κρίσιμων - εύγλωττων (eloquent) φλοιωδών περιοχών Μία από τις κυριότερες κλινικές εφαρμογές της λειτουργικής απεικόνισης μαγνητικού συντονισμού (fmri) είναι σε προεγχειρητικό έλεγχο, η ανάδειξη των κρίσιμων - εύγλωττων (eloquent) φλοιωδών περιοχών και η σχέση- απόσταση αυτών από τη βλάβη του εγκεφάλου (π.χ. όγκο, αγγειακή δυσπλασία). Αυτό γίνεται χρησιμοποιώντας ειδικές στοχευμένες δοκιμασίες ανάλογα με την εντόπιση της βλάβης, καθώς και βασιζόμενοι στα ευρήματα λεπτομερούς νευρολογικής ή/και νευροψυχολογικής αξιολόγησης του ασθενούς. Ο προεγχειρητικός αυτός έλεγχος προσφέρει χρήσιμες πληροφορίες για τον προεγχειρητικό σχεδιασμό και την προσπέλαση των όγκων, επιτρέπει δε στον νευροχειρουργό να αποφύγει κρίσιμες φλοιώδεις λειτουργικές περιοχές, οι οποίες είναι πλησίον του όγκου. Έτσι επιτυγχάνονται καλύτερα μετεγχειρητικά αποτελέσματα με τη μέγιστη δυνατή εξαίρεση της βλάβης με ασφάλεια και ελάχιστα έως καθόλου μετεγχειρητικά νευρολογικά ελλείμματα. Επικρατούν ημισφαίριο - Όγκοι και Επιληψία Στον προεγχειρητικό έλεγχο της επιληψίας κυρίως, αλλά και των όγκων του εγκεφάλου σκόπιμο είναι να γνωρίζουμε το επικρατούν ημισφαίριο (πλαγίωση). Αυτό είναι εφικτό χρησιμοποιώντας παραδείγματα λόγου τα οποία αναδεικνύουν τα κινητικά κέντρα λόγου (Broca s area) και τα κέντρα αντίληψης του λόγου (Wernicke s Geschwind s areas). Για τις εξετάσεις αυτές χρησιμοποιούνται διάφορα παραδείγματα (π.χ. κλίση ρήματος, δημιουργία αντίθετων Εικόνα 3δ: Ιχνηλάτηση δεσμίδων (fiber tracking). Στην άνω σειρά ιχνηλάτηση του ακτινωτού στεφάνου, στη μέση σειρά του μεσολοβίου και στην κάτω σειρά ιχνηλάτηση της δεξιάς πυραμιδικής οδού (φλοιονωτιαία δεσμίδα) με περιγραπτό όριο ασφαλείας 5mm.

21 232 Ελληνική Ακτινολογία, Τόμος 43, Τεύχος 4, 2012 Εικόνα 3ε: Δεσμιδογραφία. Πυραμιδικές οδοί (Μπλέ, κάτω εικόνες), μεσολόβιο (μωβ, άνω εικόνες) με διήθηση (λέπτυνση και αλλαγή του χρώματος) αυτού από τον όγκο στο δεξιό τμήμα του σώματος του και δεσμίδες του προσαγωγίου (πράσινο, άνω εικόνες), εκ των οποίων η δεξιά παρεκτοπίζεται από τον όγκο. λέξεων, απαγγελία, παραγωγή ρήματος από ουσιαστικό ή το αντίστροφο, δημιουργική επαναληπτικότητα) είτε με ακουστικό, είτε με οπτικο-αισθητικό ερεθισμό. Η μέθοδος συναγωνίζεται σε αποτελέσματα το WADA test. Υπερτερεί αυτού στο ότι είναι αναίμακτη ως μέθοδος, έχει καλύτερη χωρική διακριτική ικανότητα των περιοχών του λόγου και είναι απλή. Μειονεκτεί στο ότι δεν είναι προς το παρόν αρκετά ευαίσθητη στον προσδιορισμό των λειτουργιών της μνήμης. Λειτουργική Νευροπλοήγηση Ο όρος λειτουργική νευροπλοήγηση αναφέρεται στη μεταφορά των επεξεργασμένων δεδομένων κυρίως της fmri και της DTI δεσμιδογραφίας σε σύστημα νευροπλοηγού, που χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της επέμβασης ως εργαλείο καθοδήγησης του νευροχειρουργού. Τρία είναι τα κύρια ζητούμενα της λειτουργικής νευροπλοήγησης: Προεγχειρητικός καθορισμός των κινδύνων της ό,ποιας επέμβασης (βιοψία, αποσυμπιεστική-παρηγορική ή μέγιστη δυνατή αφαίρεση του όγκου). Επιλογή των ασθενών που θα χρειαστούν διεγχειρητικό άμεσο φλοιώδη-υποφλοιώδη ερεθισμό, είτε προεγχειρητικά, είτε κατά τη διάρκεια της ε- πέμβασης. Διεγχειρητική χαρτογράφηση και καθοδήγηση κατά τη διάρκεια της επέμβασης. Το βασικό μειονέκτημα της μεθόδου παραμένει η μετατόπιση του εγκεφάλου και για αυτό τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει και εισάγεται σαν μέθοδος αντιμετώπισης η διενέργεια τόσο μορφολογικής, όσο και «λειτουργικής» απεικόνισης μαγνητικού συντονισμού κατά τη διάρκεια της επέμβασης, είτε με τροχήλατο μηχάνημα μαγνητικού συντονισμού χαμηλής μαγνητικής επαγωγής (μέχρι και 0.5Τ), είτε με μετακινούμενο σε ράγες οροφής μηχάνημα υψηλότερης μαγνητικής επαγωγής (1.5Τ) με αντίστοιχη αύξηση όμως, τόσο της χρονικής διάρκειας της επέμβασης, όσο και του κόστους. Τελευταία δημοσίευση προ έτους περίπου αναφέρεται στην αντιμετώπιση του προβλήματος της μετατόπισης του εγκεφάλου, ιδιαίτερα όσον αφορά τη δεσμιδογραφία, με προσαρμογή στο χώρο σε πραγματικό χρόνο χειρουργείου των δεσμίδων, μέσω ανάπτυξης λογισμικών διόρθωσης της μετατόπισης (Εικόνες 3,4) 50. Πλαστικότητα - αναδιοργάνωση του εγκεφάλου Σημαντική είναι η συμβολή της λειτουργικής απεικόνισης μαγνητικού συντονισμού (fmri) στη μελέτη της πλαστικότητας - αναδιοργάνωσης του εγκεφάλου μετά από αποθεραπεία σε ασθενείς, τόσο μετά από επέμβαση για όγκο του εγκεφάλου ή επιληψία κροταφικού λοβού, όσο και με ισχαιμική ή άλλη τραυματική βλάβη του εγκεφάλου με σχετικά νευρολογικά ελλείμματα. Βασιζόμενοι στα αποτελέσματα της λειτουργικής απεικόνισης μαγνητικού συντονισμού (fmri) μπορούμε να επέμβουμε μέσω βιο-ανάδρασης - νευρο-ανάδρασης