Ο ενδοτικός χαρακτήρας της αναγγελίας ως προϋπόθεσης για την εκχώρηση απαιτήσεων (άρθρο 460 ΑΚ)

Transcript

1 Ο ενδοτικός χαρακτήρας της αναγγελίας ως προϋπόθεσης για την εκχώρηση απαιτήσεων (άρθρο 460 ΑΚ) Αντώνη Παπαδημητρόπουλου, Δ.Ν., LL.M., Δικηγόρου, Ειδικού Επιστήμονα Αστικού Δικαίου στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Α. Λειτουργία της αναγγελίας και αποκλίσεις από την ΑΚ 460 I. Η κρισιμότητα της αναγγελίας στην εκχώρηση 1. Εφόσον η εκχώρηση απαιτήσεων δεν προϋποθέτει τη συναίνεση του οφειλέτη (ΑΚ 455), καθίσταται αναγκαία μια νομοθετική Περίληψη: Σύμφωνα με την ΑΚ 460, η εκχώρηση αναπτύσσει τα αποτελέσματά της έναντι του οφειλέτη και τρίτων μόνο μετά την αναγγελία. Στην παρούσα μελέτη εξετάζεται το ερώτημα αν ο κανόνας αυτός είναι αναγκαστικής ή ενδοτικής φύσης, αν δηλαδή μπορεί να τροποποιηθεί με συμφωνία του δανειστή και του οφειλέτη της εκχωρούμενης απαίτησης. Εφόσον προκριθεί η καταφατική απάντηση, τα μέρη της ενοχής θα μπορούν να συμφωνούν είτε ότι δεν θα αρκεί είτε ότι δεν θα απαιτείται αναγγελία για την επέλευση των αποτελεσμάτων της εκχώρησης, και μάλιστα όχι μόνο έναντι των άμεσα εμπλεκομένων, του εκχωρητή, του εκδοχέα και του οφειλέτη, αλλά και έναντι όλων των τρίτων, όπως ιδίως των δανειστών του εκχωρητή και του εκδοχέα. Από την τελεολογική προσέγγιση της ΑΚ 460 προκύπτει ότι η επιδιωκόμενη με την αναγγελία ασφάλεια δικαίου όσον αφορά το πρόσωπο του δανειστή δεν πραγματώνεται στον ίδιο βαθμό αναφορικά με τον οφειλέτη και αναφορικά με τρίτα πρόσωπα τα τελευταία έχουν σαφώς μειωμένες δυνατότητες διακρίβωσης αν και πότε συντελέστηκε κάποια εκχώρηση, δεδομένου ότι η αναγγελία που ολοκληρώνει την εκχώρηση δεν συνιστά ένα δημόσια προσιτό γεγονός. Συνεπώς, η προστασία που παρέχει η πρόβλεψη της ΑΚ 460 για αναγγελία ως προϋπόθεση της εκχώρησης είναι, όσον αφορά τρίτα πρόσωπα, έμμεση, με την έννοια ότι εξαρτάται από την προστασία του οφειλέτη: Ο σκοπός της ΑΚ 460 έγκειται στο να πληροφορείται ο οφειλέτης με ένα κατά το δυνατόν ασφαλές μέσο κάθε μεταβολή του δανειστή της απαίτησης και όχι στο να παράσχει σε τρίτους βεβαιότητα γνώσης όσον αφορά το πρόσωπο του πραγματικού σε κάποια δεδομένη στιγμή δανειστή. Αφού λοιπόν η ΑΚ 460 δεν αποσκοπεί στην προστασία των τρίτων, αλλά μόνο του οφειλέτη, κάθε τροποποίηση των προϋποθέσεων για την εκχώρηση της απαίτησης, η οποία δεν βλάπτει τα συμφέροντα του τελευταίου αφού συνομολογήθηκε από αυτόν, ισχύει καταρχήν έναντι όλων, ακόμη κι αν πρακτικά η τροποποίηση αυτή επιδρά αρνητικά στα συμφέροντα των τρίτων. Η θέση αυτή ισχύει εξίσου τόσο για την επίταση όσο και για την τροποποίηση των όρων που θέτει η ΑΚ 460, συμπεριλαμβανομένης της πλήρους κατάργησης της αναγγελίας ως όρου για τη συντέλεση της εκχώρησης. απόφαση για το αν, σε ποιο βαθμό και με ποιον τρόπο προστατεύεται ο τελευταίος από τον κίνδυνο να καταβάλει 1 σε πρόσωπο που δεν είναι στην πραγματικότητα δανειστής. Το ζήτημα δεν ανακύπτει μόνο στις περιπτώσεις που ο οφειλέτης αγνοεί την εκχώρηση και υπολαμβάνει τον εκχωρητή για πραγματικό δανειστή, αλλά και στις περιπτώσεις που εσφαλμένα θεωρεί ότι έχει συντελεστεί η εκχώρηση και καταβάλλει στον φερόμενο ως εκδοχέα. Αντίστοιχα ανακύπτει θέμα προστασίας και τρίτων προσώπων 2 των οποίων τα συμφέροντα συνδέονται με κάποιον τρόπο με το ερώτημα αν ο φερόμενος ως δανειστής συνεχίζει να είναι δικαιούχος της απαίτησης ή την έχει ήδη εκχωρήσει. Πρόκειται ιδίως για πρόσωπα που ενδιαφέρονται να αποκτήσουν την απαίτηση ή για δανειστές του φερόμενου ως δανειστή, οι οποίοι επιδιώκουν την ικανοποίησή τους μέσω της απαίτησης είτε με την πλαγιαστική άσκηση των δικαιωμάτων του δανειστή τους (ΚΠολΔ 72) είτε, προπάντων, με την κατάσχεση της απαίτησης στα χέρια του οφειλέτη ως τρίτου (ΚΠολΔ 982 επ). 2. Ο ΑΚ λύνει το πρόβλημα της προστασίας του οφειλέτη και τρίτων με την πρόβλεψη ότι η εκχώρηση αναγγέλλεται στον οφειλέτη (ΑΚ 460). Σε σχέση με τη ρύθμιση αυτή αμφισβητείται καταρχάς αν η αναγγελία συνιστά 1. Στο εξής γίνεται λόγος κυρίως για «καταβολή» στον δανειστή, ωστόσο όσα αναφέρονται γι αυτήν ισχύουν κατά βάση και για κάθε άλλη ενέργεια του οφειλέτη σε σχέση με την απαίτηση, η οποία προϋποθέτει από το άλλο μέρος τον πραγματικό δανειστή, όπως άφεση χρέους (βλ. και ΑΚ 461), δόση αντί καταβολής (ΑΚ 419), τροποποίηση της ενοχής (ΑΚ 361) κλπ (βλ. σχετικά Απ. Γεωργιάδη, Γεν. Ενοχ., 1999, παρ. 42, αρ. 39). 2. Αφού ο οφειλέτης δεν συμμετέχει στη σύμβαση εκχώρησης (ΑΚ 455) μπορεί να θεωρηθεί «τρίτος». Ωστόσο, στο πλαίσιο της παρούσας μελέτης η αναφορά σε «τρίτους» ή «τρίτα πρόσωπα» δεν περιλαμβάνει τον οφειλέτη. Η ορολογία αυτή εναρμονίζεται απολύτως με αυτήν της ΑΚ ΕφΑΔ 7/ Έτος 3ο

2 Η ΑΝΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΗΝ ΕΚΧΩΡΗΣΗ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ (ΑΡΘΡΟ 460 ΑΚ) ΜΕΛΕΤΕΣ προϋπόθεση της εκχώρησης και ποιο πρόσωπο, ο εκχωρητής ή ο εκδοχέας, είναι δικαιούχος της απαίτησης στο χρονικό διάστημα από την κατάρτιση της σύμβασης εκχώρησης έως την αναγγελία 3. Το ζήτημα όμως αυτό, ανεξάρτητα από την όποια γενικότερη πρακτική σημασία του 4, δεν είναι αποφασιστικό για την παρούσα μελέτη στον βαθμό που δεν θέτει υπό αμφισβήτηση τον κανόνα ότι η εκχώρηση δεν αντιτάσσεται στον οφειλέτη και στους τρίτους πριν από την αναγγελία (ΑΚ 460). Αντίστοιχα, όπου στη συνέχεια αναφέρομαι στην αναγγελία ως όρο ή προϋπόθεση (για τη συντέλεση) της εκχώρησης, δεν παίρνω θέση αναφορικά με την παραπάνω αμφισβήτηση, αλλά εννοώ απλώς την ανάπτυξη των αποτελεσμάτων της εκχώρησης έναντι του οφειλέτη και τρίτων κατά την ΑΚ Περαιτέρω, αμφισβητείται αν η αναγγελία μπορεί να αναπληρωθεί με κάποιον άλλον τρόπο και ιδίως με τη γνώση του οφειλέτη για την εκχώρηση 5. Μολονότι το πρόβλημα αυτό δεν μπορεί να συζητηθεί διεξοδικά στο πλαίσιο της παρούσας μελέτης, πολύ δύσκολα θα μπορούσε να εξομοιωθεί με αναγγελία η γνώση του οφειλέτη για την εκχώρηση 6, λόγω της δημιουργούμενης ανασφάλειας δικαίου. Διότι κατά κανόνα η γνώση του οφειλέτη για την εκχώρηση δεν δημιουργεί τον ίδιο βαθμό βεβαιότητας για την υφιστάμενη νομική κατάσταση, όπως η αναγγελία από τον εκδοχέα ή τον εκχωρητή, η οποία συνιστά ένα, τρόπον τινά, πανηγυρικό μέσο γνωστοποίησης της μεταβολής του προσώπου του δανειστή, χωρίς από την άλλη πλευρά να επιβαρύνει υπέρμετρα τα εμπλεκόμενα μέρη 7. Επιπλέον, η αναγγελία, μολονότι δεν συνιστά, σύμφωνα με την κρατούσα γνώμη, δικαιοπραξία 8, συνδέεται ασφαλώς με ένα βουλητικό στοιχείο, την επιδίωξη δηλαδή του εκχωρητή ή του εκδοχέα να καταστήσει τον οφειλέτη γνώστη της γενομένης εκχώρησης και να επιφέρει τα αποτελέσματά της έναντι του οφειλέτη και τρίτων 9. Το στοιχείο αυτό ελλείπει αντιθέτως στις περιπτώσεις που ο οφειλέτης λαμβάνει με άλλο τρόπο γνώση της εκχώρησης. Υπό το πρίσμα αυτό, η άποψη ότι η γνώση αρκεί για να αναπληρώσει την αναγγελία θα μπορούσε να έρθει σε αντίθεση με τη δυνατότητα που ο νόμος παρέχει στον εκδοχέα και στον εκχωρητή να επιλέξουν, μέσω της αναγγελίας, τον χρόνο στον οποίο η εκχώρηση θα αναπτύξει τα αποτελέσματά της στη σχέση μεταξύ εκχωρητή και οφειλέτη 10. Περαιτέρω, η γραμματική διατύπωση της ΑΚ 460 και η αντιδιαστολή της προς άλλες διατάξεις του ΑΚ, στις οποίες ο νομοθέτης αρκείται στη γνώση του ενδιαφερόμενου προσώπου για το κρίσιμο γεγονός χωρίς να καθιερώνει κάποιον ιδιαίτερο τρόπο γνωστοποίησης (βλ. λ.χ. ΑΚ 611, 750 παρ. 2, 982), επιβεβαιώνουν τα προαναφερόμενα: Αν ο νομοθέτης αρκούνταν στη γνώση του οφειλέτη, δεν θα καθιέρωνε το σύστημα της αναγγελίας 11. Συνεπώς, μέχρι την αναγγελία ο οφειλέτης μπορεί καταρχήν να θεωρεί ως δανειστή του τον εκχωρητή ακόμη και αφότου λάβει με άλλο τρόπο γνώση της εκχώρησης, ενώ ιδιαίτερες περιπτώσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν με βάση γενικούς κανόνες, όπως ιδίως η απαγόρευση κατάχρησης δικαιώματος (ΑΚ 281) 12. Τέλος, η θέση που υποστηρίζεται εδώ ενισχύεται από σκέψεις για την τελεολογία της ΑΚ Πάντως, ανεξάρτητα από τα επιμέρους ερμηνευτικά προβλήματα, η ρύθμιση του ΑΚ δεν καταλείπει αμφιβολίες για την κεντρική σημασία της αναγγελίας στο δίκαιο της εκχώρησης: 3. Για τις απόψεις που υποστηρίζονται σχετικά βλ. μεταξύ άλλων Σταθόπουλο, Γεν. Ενοχ., 2004, παρ. 27, αρ. 33 επ και ιδίως υποσ. 29 Αστ. Γεωργιάδη, Γεν. Ενοχ. ΙΙ, 2007, παρ. 24, αρ. 76 επ. Η νομολογία δέχεται ότι η εκχώρηση συντελείται «από και δια της αναγγελίας», βλ. λ.χ. ΑΠ 16/2008, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΑΠ 937/2005, ΤΝΠ ΔΣΑ. 4. Βλ. Λαδογιάννη, Οι επιχειρηματικές απαιτήσεις ως αντικείμενο ασφάλειας, 2005, σελ. 321 επ. Πρβλ. επίσης Σταθόπουλο, ό.π. (υποσ. 3), παρ. 27, αρ. 34: «[...] [Η] διαφωνία είναι μικρότερης σημασίας απ ό,τι πολλοί συγγραφείς νομίζουν». 5. Για το ζήτημα αυτό βλ. αναλυτικά Λαδογιάννη, ό.π. (υποσ. 4), σελ. 345 επ. 6. Έτσι όμως λ.χ. Σταθόπουλος, ό.π. (υποσ. 3), παρ. 27, αρ. 28: Αρκεί να έχει ο οφειλέτης βάσιμους λόγους να πιστεύει ότι η εκχώρηση έλαβε χώρα. Όπως εδώ αντιθέτως Κρητικός, στον ΑΚ Γεωργιάδη/Σταθόπουλου, άρθρ. 460, αρ. 23 Απ. Γεωργιάδης, ό.π. (υποσ. 1), παρ. 42, αρ. 44 Αστ. Γεωργιάδης, ό.π. (υποσ. 3), παρ. 24, αρ Πρβλ. παρακάτω αρ. 14 επ. Αντίθετα, ο σκοπός της δημιουργίας βεβαιότητας για τον οφειλέτη δικαιολογεί καταρχήν την εξομοίωση με αναγγελία της εκ μέρους του οφειλέτη αναγνώρισης ή αποδοχής της εκχώρησης (ΑΠ 1216/1995, ΤΝΠ ΔΣΑ ΕφΑθ 5629/2006, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ Κρητικός, ό.π. (υποσ. 6), άρθρ. 460, αρ. 15 Αστ. Γεωργιάδης, ό.π. (υποσ. 3), παρ. 24, αρ. 83 Σταθόπουλος, ό.π. (υποσ. 3), παρ. 27, αρ. 28). Στην περίπτωση αυτή η εμμονή στην αναγγελία θα αποτελούσε, ενόψει του σκοπού της (βλ. και παρακάτω αρ. 14 επ), απλή τυπολατρία. Το ίδιο ισχύει στην περίπτωση που ο οφειλέτης συμμετέχει στην κατάρτιση της σύμβασης εκχώρησης, Απ. Γεωργιάδης, ό.π. (υποσ. 1), παρ. 42, αρ Σούρλας, ΕρμΑΚ 460 αρ. 14 Κρητικός, ό.π. (υποσ. 6), άρθρ. 460, αρ. 14 Σταθόπουλος, ό.π. (υποσ. 3), παρ. 27, αρ. 26 Απ. Γεωργιάδης, ό.π. (υποσ. 1), παρ. 42, αρ. 43 Busche, σε Staudingers Kommentar zum BGB, 2005, παρ. 409, αρ. 8. H αντίθετη γνώμη, η οποία θεωρεί την αναγγελία δικαιοπραξία, κρατεί στη Γερμανία όσον αφορά την ενεχύραση απαίτησης ( 1280 γερμακ αντιστοιχεί στην ΑΚ 1248), BGH, , NJW 2007, 3425 (3426) Wiegand, σε Staudingers Kommentar zum BGB, 2002, παρ. 1280, αρ. 7 Damrau, σε Münchener Kommentar zum BGB, 5η έκδ., 2009, παρ. 1280, αρ Πρβλ. Κρητικό, ό.π. (υποσ. 6), άρθρ. 460, αρ. 14 Αστ. Γεωργιάδη, ό.π. (υποσ. 3), παρ. 24, αρ. 82, οι οποίοι αντιμετωπίζουν την αναγγελία ως διαπλαστικό δικαίωμα. 10. Πρβλ. Σταθόπουλο, ό.π. (υποσ. 3), παρ. 27, αρ. 43, για την αφανή εκχώρηση. 11. Πρβλ. την παρ. 407 Ι γερμακ (αντιστοιχεί στην ΑΚ 461) σύμφωνα με την οποία ο οφειλέτης απαλλάσσεται καταβάλλοντας στον εκχωρητή μόνο εφόσον δεν γνώριζε την εκχώρηση. Αντίθετα, σύμφωνα με την παρ γερμακ (αντιστοιχεί στην ΑΚ 1248) η ενεχύραση της απαίτησης προϋποθέτει αναγγελία στον οφειλέτη, ενώ στο πλαίσιο της διάταξης αυτής γίνεται δεκτό ότι η γνώση του οφειλέτη για την ενεχύραση δεν αντικαθιστά την αναγγελία, βλ. λ.χ. Damrau, ό.π. (υποσ. 8), παρ. 1280, αρ. 4 Wiegand, ό.π. (υποσ. 8), παρ. 1280, αρ Κρητικός, ό.π. (υποσ. 6), άρθρ. 460, αρ. 23 Αστ. Γεωργιάδης, ό.π. (υποσ. 3), παρ. 24, αρ Βλ. παρακάτω αρ. 14 επ. Αποκτήστε πλήρη online πρόσβαση στο ΕφΑΔ από το

3 ΜΕΛΕΤΕΣ A. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Η αναγγελία συνιστά, κατά τη ρητή απόφαση του νομοθέτη (ΑΚ 460), το κομβικό εκείνο σημείο στο οποίο η εκχώρηση αναπτύσσει τα αποτελέσματά της, τουλάχιστον όσον αφορά τον οφειλέτη και τρίτα πρόσωπα. Μετά την αναγγελία ούτε ο οφειλέτης ούτε τρίτοι δικαιούνται να θεωρούν πλέον τον εκχωρητή ως δανειστή, με όλες τις θετικές ή αρνητικές γι αυτούς συνέπειες, όπως λ.χ. η απώλεια της δυνατότητας των δανειστών του εκχωρητή για κατάσχεση της απαίτησης. II. Το πρόβλημα του ενδοτικού χαρακτήρα της αναγγελίας 5. Το ερώτημα που εξετάζεται στη συνέχεια είναι αν η ΑΚ 460 συνιστά διάταξη ενδοτικού δικαίου, αν δηλαδή μπορεί να συμφωνηθεί ότι η αναγγελία, όπως αυτή εννοείται στο πλαίσιο της ΑΚ 460, δεν θα είναι αναγκαία ή δεν θα είναι ικανή προϋπόθεση για την έναρξη των αποτελεσμάτων της εκχώρησης. Βεβαίως, δεν θα είχε νόημα να συζητήσει κανείς τη δυνατότητα μιας σχετικής συμφωνίας μεταξύ ενός από τα μέρη της ενοχής 14 (δανειστή ή οφειλέτη) και όλων των τρίτων, έναντι των οποίων η ισχύει η εκχώρηση. Επίσης, είναι προφανές ότι δεν θα μπορούσε να καταργηθεί η προϋπόθεση της αναγγελίας με συμφωνία μεταξύ εκχωρητή και εκδοχέα: Μια τέτοια συμφωνία θα λειτουργούσε ως σύμβαση σε βάρος τρίτου αφού θα επιχειρούσε να αναιρέσει την προστασία του οφειλέτη που εξασφαλίζουν οι ΑΚ 460 και Αντιθέτως, εδώ τίθεται το ερώτημα αν ο δανειστής και ο οφειλέτης μπορούν, είτε κατά τη γέννηση της απαίτησης είτε μεταγενέστερα, να συμφωνήσουν είτε ότι δεν θα αρκεί είτε ότι δεν θα απαιτείται αναγγελία, όπως αυτή προβλέπεται στην ΑΚ 460, για την επέλευση των αποτελεσμάτων της εκχώρησης, και μάλιστα όχι μόνο έναντι των άμεσα εμπλεκομένων, του εκχωρητή, του εκδοχέα και του οφειλέτη, αλλά και έναντι όλων των τρίτων. 6. Το ερώτημα αυτό αφορά καταρχάς την επίταση των προϋποθέσεων της εκχώρησης όπως αυτή γίνεται κατανοητή από την ΑΚ Παραδείγματα: Δανειστής και οφειλέτης συμφωνούν ότι η εκχώρηση της απαίτησης αναπτύσσει τα αποτελέσματά της έναντι του οφειλέτη και τρίτων μόνο μετά από την πάροδο δέκα ημερών από την αναγγελία ότι απαιτείται αναγγελία τόσο στον οφειλέτη όσο και σε περαιτέρω πρόσωπα ότι η αναγγελία θα γίνεται μόνο με ορισμένο τρόπο, λ.χ. εγγράφως ότι η αναγγελία θα εμπεριέχει ορισμένα προκαθορισμένα στοιχεία που επιτρέπουν την ευχερή λογιστική παρακολούθηση της απαίτησης 17, λ.χ. αναγγελία βάσει 14. Ο όρος ενοχή χρησιμοποιείται στην παρούσα μελέτη με τη στενή έννοια (ΑΚ 287) ως το δικαίωμα του δανειστή να απαιτήσει από τον οφειλέτη την παροχή και συνεπώς ως εναλλακτικός όρος για την «απαίτηση» που εκχωρείται. 15. Πρβλ. Wiegand, ό.π. (υποσ. 8), παρ. 1280, αρ. 1 και Βλ. παρακάτω αρ. 25 επ. 17. Πρβλ. Γ. Γεωργιάδη, Η εκχώρηση μελλοντικής απαίτησης, 2006, αρ υποδείγματος ότι την εκχώρηση θα μπορεί να αναγγείλει στον οφειλέτη αποκλειστικά ο εκχωρητής 18 ή αποκλειστικά ο εκδοχέας ότι η εκχώρηση εξαρτάται από την προηγούμενη έγγραφη συναίνεση του οφειλέτη (συμφωνία ιδιαίτερα συχνή στην πράξη). Περαιτέρω, το ζήτημα του ενδοτικού χαρακτήρα της ΑΚ 460 αφορά την τροποποίηση των προϋποθέσεων της εκχώρησης και ιδίως την κατάργηση της αναγγελίας κατά την έννοια της ΑΚ Παραδείγματα: Τα μέρη της ενοχής συμφωνούν ότι η εκχώρηση συντελείται έναντι όλων με μόνη την κατάρτιση έγγραφης σύμβασης μεταξύ εκχωρητή και εκδοχέα ότι η απαίτηση εκχωρείται μόνο με σχετική σημείωση σε έγγραφο που έχει προηγουμένως υπογράψει ο οφειλέτης και παράδοση του εγγράφου από τον εκχωρητή στον εκδοχέα - πρβλ. ΑΚ ότι την εκχώρηση μπορεί να αναγγείλει στον οφειλέτη όχι μόνο ο εκχωρητής ή ο εκδοχέας, αλλά και οποιοσδήποτε τρίτος. Πάντως, και κάθε άλλη παραλλαγή είναι καταρχήν νοητή ανάλογα με τις επιδιώξεις των μερών της ενοχής, εφόσον βέβαια διασφαλίζεται ως ελάχιστη προϋπόθεση η κατάρτιση σύμβασης μεταξύ εκχωρητή και εκδοχέα (ΑΚ 455) η τελευταία, εξειδικεύοντας γενική αρχή του δικαίου, διασφαλίζει ότι η περιουσιακή μετακίνηση που συνεπάγεται η εκχώρηση θα γίνει με τη βούληση όχι μόνο αυτού που μεταβιβάζει (εκχωρητή) αλλά και αυτού που αποκτά (του εκδοχέα) Αξίζει μάλιστα να αναδειχτεί η ιδιαίτερη πρακτική σημασία που θα μπορούσε να αποκτήσει η ενδοτικότητα της ΑΚ 460 στο πλαίσιο συμφωνίας δανειστή και οφειλέτη ότι κάθε εκχώρηση ολοκληρώνεται όχι με αναγγελία, αλλά με καταχώριση σε κάποιο -ενδεχομένως δημόσια προσβάσιμο- μητρώο, λ.χ. μετά από κοινή δήλωση εκχωρητή και εκδοχέα προς τον διαχειριστή του μητρώου. Αν μια τέτοια συμφωνία θεωρηθεί έγκυρη, η εγγραφή του εκδοχέα στο μητρώο ως δανειστή της απαίτησης θα αναπλήρωνε την αναγγελία στον οφειλέτη και θα λειτουργούσε με παρόμοιο τρόπο όπως η δημοσίευση της εκχώρησης κατά τα άρθρα 11 επ. N 2844/ Έτσι, 18. Για τα πλεονεκτήματα αυτής της λύσης βλ. Eidenmüller, Die Dogmatik der Zession vor dem Hintergrund der internationalen Entwicklung, AcP 204 (2004), Βλ. παρακάτω αρ. 33 επ. 20. Στην ουσία πρόκειται εδώ για ονομαστικό αξιόγραφο, δεδομένου ότι η απαίτηση μεταβιβάζεται με εκχώρηση του κοινού δικαίου, το οποίο όμως προσομοιάζει στο ανώνυμο αξιόγραφο κατά το ότι η μεταβίβαση της απαίτησης δεν προϋποθέτει αναγγελία στον οφειλέτη. Για την έννοια του ονομαστικού αξιογράφου βλ. λ.χ. Γεωργακόπουλο, Εγχειρίδιο Εμπορ. Δικ. (Αξιόγραφα), 1997, παρ. 6 Ι. Για την ελευθερία των συμβαλλομένων να συμφωνήσουν ότι προϋπόθεση για την άσκηση της απαίτησης είναι η κατοχή ορισμένου εγγράφου, βλ. τον ίδιο, ό.π., παρ. 7 ΙΙΙ Με άλλα λόγια, εδώ εξετάζεται ο ενδοτικός χαρακτήρας της ΑΚ 460 και όχι της ΑΚ Ενδεχομένως, το αποτέλεσμα αυτό μπορεί να επιτευχθεί και με άλλες κατασκευές, όπως λ.χ. η αντιμετώπιση του τρίτου ως αντιπροσώπου του οφειλέτη, έτσι ώστε η ειδοποίηση προς τον τρίτο να εξομοιώνεται με αναγγελία προς τον οφειλέτη (πρβλ. ΑΚ 211 παρ. 2). Ανεξάρτητα 770 ΕφΑΔ 7/ Έτος 3ο

4 Η ΑΝΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΗΝ ΕΚΧΩΡΗΣΗ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ (ΑΡΘΡΟ 460 ΑΚ) ΜΕΛΕΤΕΣ θα διανοιγόταν η δυνατότητα τήρησης ιδιωτικών μητρώων απαιτήσεων 23 ή ακόμη, σε συνδυασμό με παραίτηση του οφειλέτη από την προστασία της ΑΚ , και ιδιωτικών μητρώων άυλων χρεογράφων παρόμοιων με τα μητρώα άυλων τίτλων που προβλέπουν σήμερα ειδικές διατάξεις της νομοθεσίας (βλ. ιδίως άρθρα 5 επ N 2198/1994 για το σύστημα παρακολούθησης συναλλαγών επί τίτλων με λογιστική μορφή (άυλοι τίτλοι) που διαχειρίζεται η Τράπεζα της Ελλάδος). 8. Πάντως, εδώ ενδιαφέρουν μόνο συμφωνίες που πραγματικά ρυθμίζουν τις προϋποθέσεις της εκχώρησης έναντι του οφειλέτη και τρίτων κατά την έννοια της ΑΚ 460, και όχι συμφωνίες που επιβάλλουν ενοχικές απλώς υποχρεώσεις στον δανειστή, οι οποίες σε περίπτωση παραβίασης θεμελιώνουν ενδεχομένως υποχρέωση αποζημίωσης έναντι του οφειλέτη, δεν αποσκοπούν όμως να μεταβάλουν τους όρους υπό τους οποίους συντελείται η εκχώρηση. Πότε πρόκειται για τη μία και πότε για την άλλη περίπτωση είναι ασφαλώς θέμα -συχνά όχι εύκολης - ερμηνείας της σύμβασης κατά τους γενικούς κανόνες. Για παράδειγμα, η συμφωνία ότι ο δανειστής λαμβάνει την έγγραφη συναίνεση του οφειλέτη πριν από κάθε εκχώρηση μπορεί πράγματι να συνιστά επίταση των προϋποθέσεων της εκχώρησης με την έννοια ότι η τελευταία δεν συντελείται χωρίς την πλήρωση και της προϋπόθεσης αυτής. Μπορεί όμως απλώς να θεμελιώνει την ενοχική υποχρέωση του δανειστή να λάβει τη συναίνεση του οφειλέτη πριν την εκχώρηση, χωρίς να επηρεάζει τα αποτελέσματα της τελευταίας αν αυτή λάβει χώρα χωρίς τη συναίνεση του οφειλέτη. Με ερμηνεία της σύμβασης κατά τους γενικούς κανόνες προσδιορίζεται περαιτέρω ποιες ακριβώς είναι οι ιδιαίτερες εκείνες προϋποθέσεις με τις οποίες, κατ απόκλιση από την ΑΚ 460, τα μέρη της ενοχής συνδέουν την εκχώρηση της απαίτησης. 9. Δεν αποκλείεται μάλιστα τα μέρη της ενοχής να διαφοροποιήσουν τη θέση του οφειλέτη και των τρίτων όσον αφορά τους όρους υπό τους οποίους συντελείται η εκχώρηση έναντι αυτών. Για παράδειγμα είναι νοητή πρόβλεψη στη σύμβαση μεταξύ δανειστή και οφειλέτη ότι η εκχώρηση επέρχεται από την ορθότητα μιας τέτοιας προσέγγισης και τα πρακτικά προβλήματα που ενδεχομένως δημιουργεί (για παράδειγμα, δεν θα μπορούσε εξασφαλίσει ότι η εκχώρηση ολοκληρώνεται με την καταχώρισή της στο μητρώο και όχι με την απλή αναγγελία της, όπως άλλωστε δεν θα μπορούσε να εξασφαλίσει ότι μόνο η κοινή δήλωση εκχωρητή και εκδοχέα περί της εκχώρησης επιφέρει, μέσω της σχετικής καταχώρισης στο μητρώο, τη μεταβίβαση της απαίτησης), εδώ ερευνάται η γενικότερη προβληματική ακόμη κι αν επιμέρους πτυχές της μπορούν ίσως να αντιμετωπιστούν και με εναλλακτικούς τρόπους. 23. Για την οικονομική πλευρά μιας τέτοιας προσέγγισης πρβλ. Eidenmüller, AcP 204 (2004), 477 επ. 24. Ο ενδοτικός χαρακτήρας της ΑΚ 463 γίνεται γενικά δεκτός, βλ. λ.χ. Κρητικό, ό.π. (υποσ. 6), άρθρ. 463, αρ. 34 επ Αστ. Γεωργιάδη, ό.π. (υποσ. 3), παρ. 24, αρ. 104 Απ. Γεωργιάδη, ό.π. (υποσ. 1), παρ. 42, αρ. 64 Σταθόπουλο, ό.π. (υποσ. 3), παρ. 27, αρ. 58. έναντι μεν του οφειλέτη με μόνη την αναγγελία, ενώ έναντι τρίτων με μόνη τη σύμβαση εκχώρησης 25. Η εκδοχή αυτή δεν συζητείται ξεχωριστά στο πλαίσιο της παρούσας μελέτης ωστόσο, δεν φαίνεται καταρχήν να χρήζει διαφορετικής αντιμετώπισης σε σχέση με τον συμβατικό καθορισμό ενιαίων προϋποθέσεων για τη συντέλεση της εκχώρησης έναντι του οφειλέτη και τρίτων. III. Η οικονομική διάσταση των αποκλίσεων από την ΑΚ Εφόσον η απαίτηση μπορεί να μεταβιβαστεί χωρίς τη συναίνεση του οφειλέτη και συνεπώς ανάγεται σε εμπορεύσιμο αντικείμενο 26, κάθε ρύθμιση που διαμορφώνει την έννομη θέση του εκδοχέα σε σχέση με την απαίτηση, είτε θεμελιώνεται στον νόμο είτε στη βούληση των μερών της ενοχής, επηρεάζει την αγοραία αξία της απαίτησης 27. Για παράδειγμα, μια απαίτηση υπό διαλυτική αίρεση έχει, ceteris paribus, μικρότερη εμπορική αξία από την ίδια απαίτηση χωρίς τη διαλυτική αίρεση. Ομοίως, η ρύθμιση των προϋποθέσεων υπό τις οποίες ο εκδοχέας αποκτά έναντι του οφειλέτη και τρίτων την απαίτηση επηρεάζει την εμπορική της αξία. Αν για παράδειγμα ο εκδοχέας γνωρίζει ότι με μόνη τη σύμβαση της εκχώρησης αποκτά έναντι όλων την απαίτηση χωρίς να χρειάζεται προβεί σε αναγγελία, είναι προφανές ότι εξοικονομεί τουλάχιστον τα έξοδα της αναγγελίας κατά τούτο είναι διατεθειμένος να καταβάλει στον δανειστή μεγαλύτερο ποσό για την απόκτηση της απαίτησης. Γενικότερα, όσο μειώνονται οι διατυπώσεις που απαιτούνται προκειμένου να καταστεί ο εκδοχέας έναντι όλων δικαιούχος της απαίτησης, τόσο μειώνεται η επιβάρυνση που συνεπάγεται για τα μέρη η περιουσιακή μετακίνηση στην οποία αποβλέπουν, και συνεπώς τόσο μεγαλύτερη καθίσταται η εμπορευσιμότητα της απαίτησης και συνακόλουθα η αξία της. 11. Από την άλλη πλευρά, οι διατυπώσεις που απαιτούνται για την ολοκλήρωση της εκχώρησης συνιστούν μέσα για κάποιον σκοπό, η εξυπηρέτηση του οποίου έχει επίσης οικονομική αξία για τα μέρη. Για παράδειγμα, αν για την εκχώρηση μιας απαίτησης απαιτείται εγγραφή σε κάποιο μητρώο, ο εκδοχέας υπόκειται μεν στα πρόσθετα έξοδα που συνεπάγεται η εγγραφή αυτή ταυτόχρονα όμως διατρέχει μικρότερο κίνδυνο να έχει προηγουμένως εκχωρηθεί η απαίτηση σε κάποιον άλλο. 25. Πρβλ. τη ρύθμιση του Γερμανικού δικαίου: Η εκχώρηση συντελείται μεν έναντι όλων με μόνη τη σύμβαση εκχώρησης ( 398 γερμακ), ο εκδοχέας όμως δεσμεύεται από ενέργειες (ιδίως καταβολή) στις οποίες ο οφειλέτης, εν αγνοία της εκχώρησης, προβαίνει ενώπιον του μέχρι τότε δανειστή ( 407 γερμακ). 26. Για την οικονομική σημασία της εκχώρησης σε μια σύγχρονη διεθνοποιημένη οικονομία βλ. μεταξύ άλλων Eidenmüller, AcP 204 (2004), 458 επ. 27. Για το γενικότερο ζήτημα της συνάρτησης της αξίας των συμβατικών παροχών από τη συνολική συμβατική ρύθμιση στην οποία εντάσσονται βλ. Παπαδημητρόπουλο, Η συμπληρωτική ερμηνεία των δικαιοπραξιών, 2009, αρ. 300 επ. Αποκτήστε πλήρη online πρόσβαση στο ΕφΑΔ από το

5 ΜΕΛΕΤΕΣ A. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Η άμβλυνση του κινδύνου αυτού, ακόμη κι αν δεν μπορεί να αποτιμηθεί ακριβώς, συνιστά ένα θετικό δεδομένο που πρέπει να συνεκτιμηθεί από κάθε ενδιαφερόμενο να αποκτήσει την απαίτηση και που συνεπώς αυξάνει την αξία της. Το αν και πόσο επωφελής είναι τελικά μια συγκεκριμένη ρύθμιση του τρόπου ολοκλήρωσης της εκχώρησης προκύπτει από τη στάθμιση των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων που συνεπάγεται για καθέναν από τους εμπλεκομένους. Η νομοθετική στάθμιση των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων καθεμιάς από τις καθαυτές δυνατές λύσεις οδήγησε στη ρύθμιση της ΑΚ Προφανώς, όσο μεγαλύτερη είναι η αξία της απαίτησης τόσο μεγαλύτερη θα είναι καταρχήν η αντιπαροχή που θα είναι πρόθυμος να συνομολογήσει γι αυτήν ο δανειστής. Στον βαθμό λοιπόν που η αξία της απαίτησης συσχετίζεται με τις απαιτούμενες για τη μεταβίβασή της διατυπώσεις, οι τελευταίες δεν αφορούν μόνο τον εκδοχέα και τον εκχωρητή, αλλά και τον ίδιο τον οφειλέτη 29. Ωστόσο, η μεγιστοποίηση της εμπορευσιμότητας της απαίτησης δεν μπορεί να είναι το μόνο μέλημα του οφειλέτη, δεδομένου ότι πολλές από τις διατυπώσεις που μειώνουν την εμπορευσιμότητα της απαίτησης αποσκοπούν αποκλειστικά στην προστασία του. Αυτό ισχύει προφανώς για την προϋπόθεση της αναγγελίας, η οποία μειώνει μεν την εμπορευσιμότητα της απαίτησης, τουλάχιστον στον βαθμό που επιβαρύνει τη μεταβίβασή της με επιπρόσθετα έξοδα, ωστόσο αποσκοπεί στην προστασία του οφειλέτη από τον κίνδυνο να καταβάλει εν αγνοία του σε πρόσωπο που, λόγω προηγούμενης εκχώρησης, δεν είναι πλέον δανειστής του (ΑΚ 461). 13. Σε σχέση με το ερώτημα που εξετάζεται στην παρούσα μελέτη, οι σκέψεις που προηγήθηκαν έχουν σημασία αφενός επειδή αναδεικνύουν τις οικονομικές επιπτώσεις που έχουν για τα εμπλεκόμενα μέρη (οφειλέτη, δανειστή, εκδοχέα) οι κανόνες για τη συντέλεση της εκχώρησης. Αφετέρου όμως υποδεικνύουν ότι τα μέρη της ενοχής έχουν ισχυρά κίνητρα να τροποποιήσουν, στον βαθμό που αυτό επιτρέπεται από την έννομη τάξη, τις προϋποθέσεις για τη συντέλεση της εκχώρησης έτσι ώστε να ανταποκρίνονται περισσότερο στα συγκεκριμένα συμφέροντά τους. Παράλληλα, τα κίνητρα αυτά είναι συνήθως επαρκή για να αποτρέψουν αναποτελεσματικές ρυθμίσεις. Για παράδειγμα, η πρόβλεψη ότι η εκχώρηση πραγματοποιείται και έναντι του οφειλέτη με μόνη τη σύμβαση εκχώρησης χωρίς οποιαδήποτε αναγγελία έχει ως συνέπεια ότι η τυχόν καταβολή από τον οφειλέτη στον φερόμενο ως δανειστή εν αγνοία προηγούμενης εκχώρησης δεν οδηγεί σε εξόφληση της απαίτησης (πρόκειται στην ουσία για παραίτηση από την προστασία της ΑΚ 461). Κατά τούτο, η πρόβλεψη αυτή είναι ιδιαίτερα επιβαρυντική για 28. Πρβλ. και παρακάτω αρ. 14 επ. 29. Πρβλ. Eidenmüller, AcP 204 (2004), 468 Κορνηλάκη, Η καταπιστευτική εκχώρηση των απαιτήσεων, 1978, σελ. 66 επ. τον οφειλέτη. Συνεπώς, δύσκολα θα εμφανιστεί στην πράξη μια τέτοια συμφωνία, ακόμη κι αν θεωρηθεί απολύτως επιτρεπτή. Αντίστροφα, άλλες λύσεις ενδέχεται να εξυπηρετούν πολύ καλύτερα από την αναγγελία τα συμφέροντα των εμπλεκομένων και έτσι να προτιμώνται τόσο από τα μέρη της ενοχής όσο και από ενδιαφερόμενους για την απόκτηση της απαίτησης, πράγμα που αυξάνει την αγοραία αξία της 30. Το ήδη από αιώνες δοκιμασμένο και πολύ επιτυχημένο παράδειγμα των ανώνυμων αξιογράφων, τα οποία κάλλιστα, αν και πολύ σχηματικά, θα μπορούσαν να γίνουν αντιληπτά ως το αποτέλεσμα μιας συμφωνίας ανάμεσα στον οφειλέτη και στον δανειστή ότι για την εκχώρηση της απαίτησης αρκεί η παράδοση του εγγράφου που εκδίδει ο οφειλέτης χωρίς να απαιτείται αναγγελία, αποδεικνύει του λόγου το αληθές. Β. Η τελεολογία της ΑΚ Οποιαδήποτε λύση στο πρόβλημα των προϋποθέσεων της εκχώρησης οφείλει να ισορροπήσει ανάμεσα σε δύο βασικές, πλην όμως αντίρροπες επιδιώξεις 31 : Αφενός διασφάλιση της δυνατότητας του οφειλέτη και τρίτων να γνωρίζουν με τη μέγιστη δυνατή βεβαιότητα το πρόσωπο του δανειστή σε κάποια δεδομένη στιγμή 32, και αφετέρου μεγιστοποίηση της εμπορευσιμότητας της απαίτησης, ιδίως μέσω της αφαίρεσης κάθε επιπρόσθετης - πλην της κατάρτισης μιας άτυπης σύμβασης εκχώρησης- διατύπωσης για τη συντέλεση της εκχώρησης. Οι δύο αυτές επιδιώξεις είναι αντίρροπες, επειδή πρακτικά κάθε αύξηση της βεβαιότητας του οφειλέτη και τρίτων ως προς το πρόσωπο του δανειστή συνεπάγεται αναγκαστικά την τήρηση περισσότερων διατυπώσεων από (κάποιο τουλάχιστον από) τα μέρη της σύμβασης εκχώρησης, πράγμα που αυξάνει με τη σειρά του το συνολικό κόστος της εκχώρησης και μειώνει αντίστοιχα την εμπορευσιμότητα της απαίτησης. 15. Τελεολογικά, η ρύθμιση της ΑΚ 460 συνιστά ακριβώς τη νομοθετική απάντηση στο πρόβλημα της εξισορρόπησης των παραπάνω επιδιώξεων: Η βεβαιότητα σχετικά με το πρόσωπο του δανειστή που δημιουργεί η αναγγελία της εκχώρησης από τον εκχωρητή ή τον εκδοχέα στον οφειλέτη κρίνεται από τον νομοθέτη επαρκής για την επίτευξη ασφάλειας δικαίου όσον αφορά τον δικαιούχο της απαίτησης, χωρίς ταυτόχρονα να συνιστά υπερβολική επιβάρυνση για τα μέρη της σύμβασης εκχώρησης. Ο νομοθέτης λοιπόν ούτε αρκέστηκε λ.χ. απλώς στη γνώση (πρβλ. παρ. 407 γερμακ) ή, ακόμη περισσότερο, στην αμελή άγνοια του οφειλέτη για 30. Πρβλ. Σταθόπουλο, Η απαίτηση ως μέσο χρηματοδότησης, ΕπισκΕΔ 1997, 26 επ, ο οποίος προτείνει την τροποποίηση του δικαίου της εκχώρησης ώστε να ανταποκρίνεται πληρέστερα στις ανάγκες των συναλλαγών. 31. Πρβλ. Eidenmüller, AcP 204 (2004), Βλ. παραπάνω αρ ΕφΑΔ 7/ Έτος 3ο

6 Η ΑΝΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΗΝ ΕΚΧΩΡΗΣΗ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ (ΑΡΘΡΟ 460 ΑΚ) ΜΕΛΕΤΕΣ την εκχώρηση, ούτε όμως απαίτησε επιπλέον διατυπώσεις, όπως λ.χ. έγγραφο βέβαιης χρονολογίας για τη σύμβαση εκχώρησης (πρβλ. ΑΚ 1248 σε συνδυασμό με ΑΚ 1247 εδ. γ), αναγγελία με επίδοση αντιγράφου της σύμβασης στον οφειλέτη με δικαστικό επιμελητή (πρβλ. άρθρο 39 παρ. 2 ΝΔ 17.7/ ), καταχώριση της εκχώρησης σε δημόσια βιβλία (πρβλ. άρθρα 11 επ Ν 2844/2000), οι οποίες θα αύξαναν μεν την ασφάλεια δικαίου, ταυτόχρονα όμως θα αύξαναν το κόστος της εκχώρησης. 16. Περαιτέρω, η προβλεπόμενη στην ΑΚ 460 αναγγελία κρίνεται από τον νομοθέτη ως αναγκαία και επαρκής προϋπόθεση για την ολοκλήρωση της εκχώρησης τόσο αναφορικά με τον οφειλέτη όσο και αναφορικά με τρίτα πρόσωπα. Ωστόσο, η επιδιωκόμενη με την αναγγελία ασφάλεια δικαίου όσον αφορά το πρόσωπο του δανειστή δεν πραγματώνεται στον ίδιο βαθμό αναφορικά με τον οφειλέτη και αναφορικά με τρίτα πρόσωπα. Ο οφειλέτης αποκτά γνώση της εκχώρησης μέσω σχετικής δήλωσης που απευθύνεται σ αυτόν 33 από τον ίδιο τον εκχωρητή ή τον εκδοχέα. Μολονότι δεν εξαλείφεται έτσι κάθε αβεβαιότητα (για παράδειγμα, σε περίπτωση αναγγελίας από τον εκδοχέα ο οφειλέτης μπορεί να διατηρεί αμφιβολίες για το αν καταρτίστηκε πράγματι σύμβαση εκχώρησης), είναι προφανές ότι η αναγγελία διασφαλίζει στον οφειλέτη ένα υψηλό βαθμό βεβαιότητας ως προς το αν και πότε ακριβώς συντελέστηκε κάποια εκχώρηση της απαίτησης και συνεπώς ποιος είναι σε κάθε δεδομένη χρονική στιγμή ο πραγματικός δανειστής. Αντίθετα, τρίτα πρόσωπα έχουν σαφώς μειωμένες δυνατότητες διακρίβωσης αν και πότε συντελέστηκε κάποια εκχώρηση, δεδομένου ότι η αναγγελία που ολοκληρώνει την εκχώρηση έναντι όλων δεν συνιστά ένα δημόσια προσιτό γεγονός. Η διαφοροποίηση αυτή συνδέεται ασφαλώς με τη νομοθετική εκτίμηση ότι η ανάγκη προστασίας τρίτων πρόσωπων δεν είναι τόσο μεγάλη όσο η ανάγκη προστασίας του οφειλέτη επιπλέον, συνδέεται με τις πρακτικές δυσκολίες που συνδέονται με την καθιέρωση ενός συστήματος γνωστοποίησης της εκχώρησης σε ένα αόριστο καταρχήν κύκλο προσώπων (πρβλ. τα δημόσια βιβλία του Ν 2844/2000), καθώς και με τα προβλήματα που θα δημιουργούσε στους εμπλεκομένους ένα τέτοιο σύστημα λόγω της προσβασιμότητας ενός άγνωστου αριθμού ατόμων στα οικονομικά τους στοιχεία. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι ο νομοθέτης απείχε από την παροχή κάποιας προστασίας αντίστοιχης με αυτήν του οφειλέτη ακόμη και σε τρίτους για τους οποίους είναι εκ των προτέρων γνωστό ότι τα συμφέροντά τους συνδέονται στενά με την εκχώρηση της απαίτησης, όπως είναι ιδίως ο εγγυητής και ο τρίτος κύριος ενυπόθηκου ακινήτου (βλ. ΑΚ 458) οι οποίοι κινδυνεύουν να καταβάλουν (για τον κύριο ενυπόθηκου βλ. ΑΚ 1294) σε μη δικαιούχο. 17. Κατά συνέπεια, τρίτοι που επιδιώκουν να λάβουν γνώση για τυχόν εκχωρήσεις της απαίτησης που τους ενδιαφέρει δεν έχουν άλλη δυνατότητα παρά να στραφούν για τη σχετική πληροφορία σε κάποιο από τα εμπλεκόμενα πρόσωπα (εκχωρητής, εκδοχέας, οφειλέτης). Τα πρακτικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν είναι προφανή: Καταρχάς, δεν μπορούν συνήθως να στραφούν στον εκδοχέα για πληροφορίες επειδή κατά κανόνα αγνοούν όχι απλώς αν εκχωρήθηκε η απαίτηση, αλλά και το πρόσωπο του (φερόμενου ως) εκδοχέα. Περαιτέρω, θα μπορούσαν μεν συνήθως να επιδιώξουν να πληροφορηθούν από τον δανειστή αν έχει λάβει χώρα εκχώρηση της απαίτησης και αναγγελία στον οφειλέτη στις πρακτικά σημαντικές όμως περιπτώσεις δεν μπορούν πραγματικά να επαφεθούν στις διαβεβαιώσεις του δανειστή. Επομένως, η ασφαλέστερη δυνατότητα που διαθέτουν είναι να επιδιώξουν να πληροφορηθούν από τον οφειλέτη αν και πότε του αναγγέλθηκε κάποια εκχώρηση της απαίτησης. Για παράδειγμα, αν ο ενδιαφερόμενος για την αγορά μιας απαίτησης επιθυμεί να επαληθεύσει ότι ο φερόμενος ως δανειστής συνεχίζει να είναι δικαιούχος, είναι πρακτικά υποχρεωμένος να ρωτήσει τον οφειλέτη αν έχει συντελεστεί κάποια εκχώρηση, αφού ο οφειλέτης, παρά τις όποιες τυχόν μεταβολές στο πρόσωπο του δανειστή, παραμένει ένα σταθερό σημείο αναφοράς Ωστόσο, είναι δυνατόν να αρνείται ο οφειλέτης την παροχή πληροφοριών για το αν έγινε ή όχι κάποια αναγγελία εκχώρησης. Η άρνηση αυτή ενδέχεται καταρχάς να στηρίζεται σε κάποιο καθήκον εχεμύθειας του οφειλέτη έναντι του εκάστοτε δανειστή. Ένα τέτοιο καθήκον μπορεί να θεμελιώνεται στον νόμο (πρβλ. λ.χ. ΝΔ 1059/1971 για το απόρρητο των τραπεζικών καταθέσεων) ή σε συμβατική υποχρέωση του οφειλέτη, ρητά διατυπωμένη, ερμηνευτικά συναγόμενη ή επιβαλλόμενη από την καλή πίστη. Ακόμη όμως κι αν η άρνηση του οφειλέτη να παράσχει πληροφορίες για την εκχώρηση της απαίτησης είναι εντελώς αδικαιολόγητη και πεισματική, ο ενδιαφερόμενος τρίτος δεν μπορεί κατά κανόνα να υποχρεώσει τον οφειλέτη σε παροχή πληροφοριών 35. Βέβαια, σε περίπτωση κατάσχεσης της απαίτησης στα χέρια του οφειλέτη ο τελευταίος οφείλει να δηλώσει αν υπάρχει η απαίτηση που κατασχέθηκε (ΚΠολΔ 985 παρ. 1). Η υποχρέωση όμως αυτή ενεργοποιείται μόνο αφότου πραγματοποιηθεί η κατάσχεση, ενώ οι δανειστές του φερόμενου ως δανειστή έχουν συμφέρον να γνωρίζουν αν ο οφειλέτης τους συνεχίζει να είναι δικαιούχος της απαίτησης ήδη πριν από την κατάσχεση. Ομοίως, δεν θα έλυνε κάποιο πρόβλημα η τυχόν αναγνώριση υποχρέωσης του οφειλέτη να ενημερώνει τον εκάστοτε δανειστή αν πραγματικά είναι δικαιούχος της απαίτησης. Διότι, ανεξάρτητα από το ότι, αν είχε προηγηθεί άλλη αναγγελία, ο φερόμενος ως εκδοχέας δεν θα είχε καταστεί πραγματικά 33. Βλ. μεταξύ πολλών Απ. Γεωργιάδη, ό.π. (υποσ. 1), παρ. 42, αρ. 43: Η αναγγελία αποτελεί απευθυντέα δήλωση. 34. Σταθόπουλος, ό.π. (υποσ. 3), παρ. 27, αρ. 27 Λαδογιάννης, ό.π. (υποσ. 4), σελ Πρβλ. Σούρλα, ΕρμΑΚ 460 αρ Αποκτήστε πλήρη online πρόσβαση στο ΕφΑΔ από το

7 ΜΕΛΕΤΕΣ A. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ δανειστής και συνεπώς δεν θα είχε αξίωση πληροφόρησης κατά του οφειλέτη, η πληροφόρηση που παρέχεται μετά την εκχώρηση για τυχόν προγενέστερες αναγγελίες δεν θα έχει συνήθως μεγάλη αξία για αυτόν που εσφαλμένα θεωρεί ότι απέκτησε την απαίτηση. 19. Από τις παρατηρήσεις που προηγήθηκαν μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι η προστασία που παρέχει η πρόβλεψη της ΑΚ 460 για αναγγελία ως προϋπόθεση της εκχώρησης είναι, όσον αφορά τρίτα πρόσωπα, έμμεση, με την έννοια ότι εξαρτάται από την προστασία του οφειλέτη 36. Πρωταρχικό μέλημα του νομοθέτη είναι η προστασία του οφειλέτη μέσω μιας διαδικασίας που διασφαλίζει ότι λαμβάνει απευθείας γνώση για την εκχώρηση και μάλιστα όχι από οποιονδήποτε τρίτο, αλλά καταρχήν μόνο από τα ίδια τα πρόσωπα (εκχωρητή ή εκδοχέα) που κατάρτισαν τη σχετική σύμβαση (ΑΚ 460) 37. Αντίθετα, η προστασία περαιτέρω προσώπων συνιστά αποτέλεσμα της προστασίας του οφειλέτη στον βαθμό που ο τελευταίος όχι μόνο γνωρίζει, αλλά και προπάντων είναι διατεθειμένος να ενημερώνει όσους απευθύνονται σ αυτόν για τυχόν αναγγελίες εκχωρήσεων που προηγήθηκαν 38. Διαφορετικά, αν δηλαδή η προστασία των τρίτων δεν ήταν αποτέλεσμα της προστασίας του οφειλέτη, ο νομοθέτης θα προέβλεπε κάποιου είδους αυτοτελή διασφάλιση των συμφερόντων τους, λ.χ. με την πρόβλεψη ότι η εκχώρηση είναι ισχυρή απέναντι σε τρίτους από τη γνώση ή έστω την αμελή άγνοιά τους γι αυτήν ή με την θέσπιση υποχρέωσης του οφειλέτη να γνωστοποιεί σε ενδιαφερόμενους τρίτους κάθε προηγούμενη αναγγελία εκχώρησης. Σύμφωνα λοιπόν με την υφιστάμενη νομοθετική ρύθμιση, οι τρίτοι δεν προστατεύονται από τις αρνητικές συνέπειες μιας εκχώρησης ακόμη κι αν αγνοούσαν χωρίς οποιαδήποτε αμέλεια ή ακόμη κι αν δεν μπορούσαν καν να πληροφορηθούν την κρίσιμη για τη συντέλεση της εκχώρησης αναγγελία. Επομένως, είναι εύλογο να δεχτεί κανείς ότι ο σκοπός της ΑΚ 460 εξαντλείται στο να πληροφορείται ο οφειλέτης με ένα κατά το δυνατόν ασφαλές μέσο κάθε μεταβολή του δανειστή της απαίτησης προστατευόμενος ταυτόχρονα από τυχόν άγνοια κάθε προγενέστερης εκχώρησης (ΑΚ 461). Αντίθετα, η ΑΚ 460 δεν αποσκοπεί να παράσχει σε τρίτους ένα ασφαλές μέσο γνώσης όσον αφορά το πρόσωπο του πραγματικού σε κάποια δεδομένη στιγμή δανειστή συνεπώς δεν αποσκοπεί ασφαλώς ούτε να προστατεύσει τους τρίτους από τυχόν άγνοια της εκχώρησης Βλ. Κορνηλάκη, ό.π. (υποσ. 29), σελ. 71 επ. Πρβλ. επίσης Σταθόπουλο, ΕπισκΕΔ 1997, Γίνεται δεκτό ότι στην αναγγελία μπορούν να προβαίνουν και οι δανειστές του εκδοχέα πλαγιαστικά (ΚΠολΔ 72), Απ. Γεωργιάδης, ό.π. (υποσ. 1), παρ. 42, αρ. 43 Κρητικός, ό.π. (υποσ. 6), άρθρ. 460, αρ. 17 Σπυριδάκης, Γεν. Ενοχ., 2004, αρ Βλ. Κορνηλάκη, ό.π. (υποσ. 29), σελ. 72. Πρβλ. επίσης Σούρλα, ΕρμΑΚ 460 αρ. 1, Σταθόπουλο, ΕπισκΕΔ 1997, Πρβλ. Σταθόπουλο, ΕπισκΕΔ 1997, 15 επ. Πρβλ. αντιθέτως Αστ. Γεωργιάδη, ό.π. (υποσ. 3), παρ. 24, αρ. 81 Απ. Γεωργιάδη, ό.π. (υποσ. 1), παρ. 42, αρ. 37 Φίλιο, Οι εξασφαλιστικές μεταβιβάσεις, 2002, σελ. 20. Υπό το πρίσμα αυτό τίθεται το ερώτημα ποιο είναι το νόημα της αναφοράς «στους τρίτους», παράλληλα με τον οφειλέτη, από την ΑΚ 460. Ο νομοθετικός σκοπός της αναφοράς αυτής δεν έγκειται στην προστασία των τρίτων που αγνοούν την εκχώρηση, αλλά αποκλειστικά στην καθιέρωση ενός σταθερού χρονικού σημείου έναρξης των αποτελεσμάτων της εκχώρησης έναντι όλων: Η ΑΚ 460 αποτρέπει, με την αναφορά στους τρίτους, τη διάσπαση των αποτελεσμάτων της εκχώρησης σε περισσότερα χρονικά σημεία ανάλογα με το εκάστοτε εμπλεκόμενο πρόσωπο. Αποκλειστικά ως προς τη νομοθετική αυτή επιδίωξη καθιέρωσης ενός συγκεκριμένου και ευχερώς εξακριβώσιμου χρονικού σημείου συντέλεσης της εκχώρησης ως προς όλους μπορεί πράγματι να λεχθεί ότι η αναγγελία αποσκοπεί και στην προστασία των τρίτων 40. Ωστόσο, η προστασία αυτή δεν συνίσταται στην αποτροπή κινδύνων που απειλούν τους τρίτους επειδή τυχόν αγνοούν ή δεν μπορούν να γνωρίζουν την εκχώρηση. Με άλλα λόγια, αφετηρία για τον προσδιορισμό του χρόνου συντέλεσης της εκχώρησης είναι πάντα αποκλειστικά η προστασία του οφειλέτη από τον κίνδυνο άγνοιας της εκχώρησης: Η αναγγελία κρίνεται από τον νομοθέτη ως προϋπόθεση όχι μόνο αναγκαία αλλά και επαρκής για την προστασία του οφειλέτη, με την έννοια ότι τα αποτελέσματα της εκχώρησης δεν πρέπει να επέρχονται νωρίτερα αλλά ούτε και αργότερα από αυτήν. Ενόψει της απόφασης αυτής, και δεδομένης περαιτέρω της νομοθετικής επιδίωξης για θέσπιση ενός κοινού και ενιαίου για όλους τους εμπλεκομένους χρονικού σημείου έναρξης των αποτελεσμάτων της εκχώρησης 41, είναι εύλογη η τοποθέτηση του χρονικού αυτού σημείου στην αναγγελία. Η οπτική αυτή δικαιολογεί πλήρως, ανεξάρτητα δηλαδή από κάποια επιδίωξη αυτοτελούς προστασίας των τρίτων από τυχόν άγνοια ή αδυναμία γνώσης της εκχώρησης, την αναφορά από την ΑΚ 460 σε περαιτέρω πλην του οφειλέτη πρόσωπα. 21. Το συμπέρασμα ότι η τελεολογία της ΑΚ 460 εξαντλείται στην προστασία του οφειλέτη επιβεβαιώνεται από τη διαπίστωση ότι η αναγγελία δεν οδηγεί απαραίτητα σε πραγματική γνώση του οφειλέτη για την εκχώρηση. Παραδείγματα: Ο οφειλέτης καταστρέφει τις επιστολές που λαμβάνει από τον δανειστή (λ.χ. την τράπεζά του) χωρίς να τις διαβάζει ή τις διαβάζει εντελώς απρόσεχτα θεωρώντας ότι δεν έχουν κάποια ιδιαίτερη σημασία και έτσι δεν αντιλαμβάνεται το νόημά τους ο οφειλέτης έχει αλλάξει διεύθυνση χωρίς να έχει ενημερώσει τον δανειστή με αποτέλεσμα η αναγγελία να μην έρχεται ποτέ σε γνώση του το επτάχρονο παιδί του οφειλέτη καταστρέφει την επιστολή για την αναγγελία προτού ο γονιός του λάβει γνώση για την εκχώρηση κλπ. Στις περιπτώσεις αυτές η αναγγελία έχει μεν περιέλθει στον οφειλέτη 72 Wiegand, ό.π. (υποσ. 8), παρ. 1280, αρ. 1 και 6 (για το αντίστοιχο ζήτημα στην ενεχύραση απαίτησης). 40. Πρβλ. Σούρλα, ΕρμΑΚ 460 αρ. 4 επ. 41. Σταθόπουλος, ΕπισκΕΔ 1997, ΕφΑΔ 7/ Έτος 3ο

8 Η ΑΝΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΗΝ ΕΚΧΩΡΗΣΗ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ (ΑΡΘΡΟ 460 ΑΚ) ΜΕΛΕΤΕΣ (ΑΚ 167) και συνεπώς η εκχώρηση αναπτύσσει πλήρως τα αποτελέσματά της 42, ο οφειλέτης όμως δεν έχει λάβει ποτέ πραγματικά γνώση της εκχώρησης. Έτσι, ακόμη και όταν ο οφειλέτης είτε υποχρεούται (λ.χ. μετά από κατάσχεση της απαίτησης στα χέρια του - ΚΠολΔ 985 παρ. 1) είτε είναι ούτως ή άλλως πρόθυμος να παράσχει πληροφορίες για τυχόν εκχωρήσεις της απαίτησης, η αναγγελία δεν διασφαλίζει ότι οι ενδιαφερόμενοι τρίτοι μπορούν πραγματικά να γνωρίζουν αν έχει εκχωρηθεί η απαίτηση. Η κατάσταση αυτή δεν είναι προβληματική ακριβώς ενόψει της τελεολογίας της ΑΚ 460: Όσον αφορά μεν τον οφειλέτη, η άγνοιά του για την εκχώρηση παρά την περιέλευση της αναγγελίας καταλογίζεται τελικά σ αυτόν με αποτέλεσμα να μην είναι άξιος περαιτέρω προστασίας όσον αφορά δε τους τρίτους, αυτοί δεν περιλαμβάνονται αυτοτελώς στον προστατευτικό σκοπό της ΑΚ 460, συνεπώς ακόμη και η απολύτως δικαιολογημένη αδυναμία τους να γνωρίζουν την εκχώρηση δεν εμποδίζει την ισχύ της έναντι και αυτών. Από την άλλη πλευρά, ο νομοθετικός σκοπός της θέσπισης ενός συγκεκριμένου χρονικού σημείου στο οποίο η εκχώρηση επιφέρει τα αποτελέσματά της ενιαία έναντι όλων, ικανοποιείται πλήρως παρά την πραγματική άγνοια του οφειλέτη και των τρίτων. 22. Στα επιχειρήματα υπέρ του περιορισμού της λειτουργίας της ΑΚ 460 στην προστασία του οφειλέτη μπορεί να προστεθεί και η θέση της κρατούσας γνώμης ότι η εκ μέρους του οφειλέτη αναγνώριση ή αποδοχή της εκχώρησης εξομοιώνεται με αναγγελία 43 : Αν η αναγγελία αποσκοπούσε να προστατεύσει τους τρίτους αυτοτελώς, ανεξάρτητα δηλαδή από την προστασία του οφειλέτη, η αναγνώριση ή αποδοχή της εκχώρησης από τον οφειλέτη δεν θα έπρεπε εξομοιώνεται με αναγγελία και να επιφέρει έτσι τα αποτελέσματα της εκχώρησης έναντι όλων. Διότι στην περίπτωση αυτή ο οφειλέτης θα μπορούσε, αναγνωρίζοντας ή αποδεχόμενος την εκχώρηση, να απαλλάσσει μονομερώς τον εκχωρητή και τον εκδοχέα από το βάρος της αναγγελίας περιορίζοντας έτσι την προστασία που υπό την εδώ αποκρουόμενη άποψη παρέχει η αναγγελία στους τρίτους. Ωστόσο, η θέση της κρατούσας γνώμης περί εξομοίωσης της εκ μέρους του οφειλέτη αναγνώρισης ή αποδοχής της εκχώρησης με αναγγελία είναι ορθή και ο λόγος είναι ακριβώς ότι η αναγγελία δεν αποσκοπεί στην προστασία τρίτων. Συνεπώς, στον βαθμό που -υπό ορισμένες προϋποθέσεις- η έλλειψη της αναγγελίας δεν μειώνει την επιδιωκόμενη από τον νόμο προστασία του οφειλέτη, όπως ακριβώς συμβαίνει όταν ο οφειλέτης αποδέχεται ή αναγνωρίζει την εκχώρηση, η τελεολογία της 42. Για την εφαρμογή του κανόνα της ΑΚ 167 στην αναγγελία εκχώρησης βλ. λ.χ. Κρητικό, ό.π. (υποσ. 6), άρθρ. 460, αρ. 14 Busche, ό.π. (υποσ. 8), παρ. 409, αρ Βλ. υποσ. 7. ΑΚ 460 ικανοποιείται πλήρως μολονότι τα αποτελέσματα της εκχώρησης επέρχονται χωρίς αναγγελία Κατά της εδώ υποστηριζόμενης άποψης θα μπορούσε να εισφέρει κανείς το επιχείρημα ότι η αναγγελία στην εκχώρηση (ή η γνωστοποίηση της ενεχύρασης στον οφειλέτη κατά την ΑΚ 1248 η οποία επιτελεί την ίδια λειτουργία με την αναγγελία της ΑΚ ) εμφανίζει ουσιώδη λειτουργική ομοιότητα προς την παράδοση του πράγματος ως προϋπόθεση για τη σύσταση ενεχύρου (ΑΚ 1211 επ): Η αναγγελία καθιστά, σύμφωνα με το επιχείρημα αυτό, φανερή σε τρίτους, ιδίως στους δανειστές του δανειστή, την αποκοπή της απαίτησης από την περιουσία του τελευταίου με τον ίδιο τρόπο που η παράδοση του πράγματος στον δανειστή ή σε τρίτον ενδεικνύει την αποκοπή του από την περιουσία του ενεχυραστή 46. Ένα τέτοιο επιχείρημα θα ήταν όμως εσφαλμένο λόγω του χαρακτήρα της απαίτησης ως ασώματου περιουσιακού αντικειμένου. Σε αντίθεση προς τα πράγματα ως ενσώματα αντικείμενα (ΑΚ 947 παρ. 1), η απαίτηση δεν δημιουργεί κάποιο εξωτερικό φαινόμενο αντιληπτό στις αισθήσεις, όπως η κατοχή ενός πράγματος για τον λόγο αυτόν η μεταβίβασή της δεν λειτουργεί δημοσιοποιητικά. Ομοίως, δεν λειτουργούν δημοσιοποιητικά ούτε η αναγγελία, η οποία δεν προορίζεται να γίνει γνωστή σε τρίτους, ούτε η γνώση του οφειλέτη, μετά την αναγγελία, για την εκχώρηση της απαίτησης, καθώς η γνώση αυτή δεν αντικατοπτρίζεται απαραίτητα σε κάποιο εξωτερικό γεγονός προσιτό στους τρίτους 47. Σε αντίθετη λοιπόν προς την ενσώματη παράδοση ή την κατοχή ενός πράγματος, η οποία εξασφαλίζει κάποιον βαθμό δημοσιότητας αναφορικά με το ιδιοκτησιακό καθεστώς επ αυτού 48, οι τρίτοι δεν μπορούν να διαπιστώσουν με κάποιον αξιόπιστο τρόπο αν έγινε ή όχι αναγγελία προς τον οφειλέτη ώστε, βασιζόμενοι στη διαπίστωση αυτή, να θεωρήσουν ότι η απαίτηση έχει εκφύγει από την περιουσία του δανειστή με τον ίδιο τρόπο που μπορούν να το κάνουν για ένα πράγμα βάσει του πραγματικού γεγονότος της κατοχής του Αντίθετα, η όποια τυχόν αναλογία του δικαίου της εκχώρησης προς το εμπράγματο δίκαιο θα έπρεπε μάλλον να επιβεβαιώσει την εδώ υποστηριζόμενη άποψη. Συγκεκριμένα, 44. Αντίστοιχα ισχύουν προφανώς και για τη μη κρατούσα άποψη ότι ήδη η απλή γνώση του οφειλέτη για την εκχώρηση αναπληρώνει την αναγγελία, βλ. σχετικά παραπάνω αρ Σταθόπουλος, ό.π. (υποσ. 3), παρ. 27, αρ. 34 υποσ Έτσι πράγματι Σταθόπουλος, ό.π. (υποσ. 3), παρ. 27, αρ. 27. Βλ. επίσης, για το αντίστοιχο ζήτημα στην ενεχύραση απαιτήσεων, Δημάκου στον ΑΚ Γεωργιάδη/Σταθόπουλου, άρθρ , αρ. 63 Wiegand, ό.π. (υποσ. 8), παρ. 1280, αρ. 1 Damrau, ό.π. (υποσ. 8), παρ. 1280, αρ. 1. Πρβλ. επίσης Απ. Γεωργιάδη, Εμπρ. Δίκ. ΙI, 1993, παρ. 93, αρ. 16. Όπως εδώ αντιθέτως, Κορνηλάκης, ό.π. (υποσ. 29), σελ Πρβλ. παραπάνω αρ. 16 επ. 48. Βλ. για το ενέχυρο πράγματος Απ. Γεωργιάδη, ό.π. (υποσ. 46), παρ. 90, αρ Βλ. και Κορνηλάκη, ό.π. (υποσ. 29), σελ. 71 επ. Αποκτήστε πλήρη online πρόσβαση στο ΕφΑΔ από το

9 ΜΕΛΕΤΕΣ A. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ η ΑΚ 460 πρέπει να θεωρηθεί αντίστοιχη της ΑΚ 977: Η παράδοση της νομής με έκταξη κατά την ΑΚ 977 εδ. α εμπεριέχει κινδύνους τόσο για τον τρίτο που κατέχει το πράγμα, ο οποίος μπορεί να θεωρεί ακόμη νομέα αυτόν στο όνομα του οποίου κατέχει 50, όσο και για περαιτέρω πρόσωπα (π.χ. δανειστές του μέχρι τώρα νομέα), τα οποία αγνοούν την κατ ΑΚ 977 συμφωνία και συνεπώς την απώλεια της νομής (και ενδεχομένως μαζί με αυτήν της κυριότητας) από τον μέχρι τότε νομέα. Η κατάσταση συμφερόντων είναι όμοια στην εκχώρηση όσον αφορά τους κινδύνους που διατρέχει ο οφειλέτης της απαίτησης και τρίτοι, οι οποίοι ενδέχεται να αγνοούν τη σύμβαση εκχώρησης μεταξύ εκχωρητή και εκδοχέα. Σε αντίθεση ωστόσο προς την ΑΚ 977 εδ. β, η οποία κατά την ρητή διατύπωσή της αναφέρει και προστατεύει αποκλειστικά τον τρίτο που κατέχει με βάση μια ορισμένη σχέση με τον ως τότε νομέα και όχι περαιτέρω πρόσωπα, η ΑΚ 460 καταλείπει στο σημείο αυτό αμφιβολία, δεδομένου ότι δεν αναφέρει μόνο τον οφειλέτη αλλά και τρίτους. Ωστόσο, η ομοιότητα της κατάστασης συμφερόντων επιβάλλει την ίδια ερμηνευτική προσέγγιση των δύο ρυθμίσεων: Όπως η γνωστοποίηση στον τρίτο-κάτοχο βάσει της ΑΚ 977 δεν αποσκοπεί, ήδη κατά το γράμμα της διάταξης, στην προστασία περαιτέρω, πλην του κατόχου, προσώπων, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο πρέπει να προσδιοριστεί και η τελεολογία της ΑΚ 460 ώστε να αποκλείει τρίτους από το προστατευτικό πεδίο της διάταξης. Γ. Επιβολή περαιτέρω, πλην της αναγγελίας, προϋποθέσεων 25. Η έναντι όλων ισχύς της συμφωνίας μεταξύ δανειστή και οφειλέτη που επιβάλλει την τήρηση περαιτέρω, πλην της αναγγελίας, διατυπώσεων ως όρο για την εκχώρηση της απαίτησης δεν φαίνεται να παρουσιάζει ιδιαίτερα προβλήματα. Η θέση αυτή θεμελιώνεται σε ένα επιχείρημα από το μείζον στο έλασσον 51 : Αν με συμφωνία δανειστή και οφειλέτη μπορεί να απαγορευτεί πλήρως η εκχώρηση της απαίτησης (ΑΚ 466 εδ. α), γιατί να μην μπορεί απλώς να περιοριστεί η δυνατότητα αυτή; Το επιχείρημα αυτό αφορά τόσο τις ουσιαστικές προϋποθέσεις της εκχώρησης (τα μέρη μπορούν ιδίως να θέσουν υποκειμενικούς, ποσοτικούς και χρονικούς περιορισμούς) όσο και τις τυπικές, τους όρους δηλαδή που πρέπει να πληρωθούν για να ολοκληρωθεί έναντι όλων η μεταβίβαση της απαίτησης, όπως για παράδειγμα ότι η εκχώρηση επιτρέπεται μόνο μετά από προηγούμενη έγγραφη συναίνεση του οφειλέ- 50. Βλ. λ.χ. Απ. Γεωργιάδη, Εμπρ. Δίκ. Ι, 1991, παρ. 18, αρ Έτσι ρητά Busche, ό.π. (υποσ. 8), παρ. 399, αρ. 53. Πρβλ. επίσης Σούρλα, ΕρμΑΚ 466 αρ. 3 Κρητικό, ό.π. (υποσ. 6), άρθρ. 466, αρ. 1 Σταθόπουλο, ό.π. (υποσ. 3), παρ. 27, αρ. 52 Απ. Γεωργιάδη, ό.π. (υποσ. 1), παρ. 42, αρ. 34 Αστ. Γεωργιάδη, ό.π. (υποσ. 3), παρ. 24, αρ. 71, οι οποίοι εξετάζουν (και δέχονται) τη δυνατότητα των μερών της ενοχής να θέτουν περιορισμούς ως προς την εκχώρηση της απαίτησης στο πλαίσιο της ΑΚ 466. τη 52. Για την εγκυρότητα του επιχειρήματος αυτού είναι βεβαίως καθοριστική η τελεολογία της ΑΚ 466 εδ. α : Δεδομένου ότι η απαγόρευση της εκχώρησης συνιστά περιορισμό των δικαιωμάτων του δανειστή, είναι προφανές ότι η διάταξη αυτή αποσκοπεί στην προστασία του οφειλέτη έναντι των ενδεχόμενων επιβαρυντικών συνεπειών που συνεπάγεται γι αυτόν η εκχώρηση της απαίτησης. Συνεπώς, η τελεολογία της ΑΚ 466 καταλαμβάνει και τη θέσπιση περιορισμών, οι οποίοι δεν απαγορεύουν τελείως (μείζον), αλλά θέτουν κάποια όρια στη δυνατότητα του δανειστή να εκχωρήσει την απαίτηση (έλασσον) και κατά τούτο προστατεύουν σε μικρότερο βαθμό τα συμφέροντα του οφειλέτη. 26. Βεβαίως, ενώ η πλήρης απαγόρευση της εκχώρησης δεν μπορεί παρά να εξυπηρετεί το συμφέρον του οφειλέτη, δεν ισχύει το ίδιο για την επιβολή περιορισμών. Οι τελευταίοι μπορούν να εξυπηρετούν και το συμφέρον του δανειστή παρότι επιβαρύνουν μεν την εκχώρηση με επιπρόσθετα έξοδα, ιδίως επειδή μειώνουν τον κίνδυνο που διατρέχουν οι εκδοχείς της απαίτησης να συμβληθούν με μη δικαιούχο. Για παράδειγμα, η προϋπόθεση ότι εκτός από την αναγγελία απαιτείται και παράδοση στον εκχωρητή ενός εγγράφου (λ.χ. μιας εξοφλητικής απόδειξης) που έχει ήδη προσυπογράψει ο οφειλέτης, αυξάνει τη βεβαιότητα του εκδοχέα, στον οποίο παραδίδεται το εν λόγω έγγραφο, ότι η απαίτηση δεν έχει προηγουμένως εκχωρηθεί σε άλλον. Επειδή με τον τρόπο αυτόν αυξάνεται η αξία της απαίτησης 53, η σχετική συμφωνία μπορεί να θεωρηθεί ότι εξυπηρετεί (και) τα συμφέροντα του δανειστή. Ωστόσο, η διαπίστωση αυτή δεν μεταβάλλει τα πράγματα - ιδίως δεν καθιστά την επίταση των όρων της εκχώρησης aliud σε σχέση με την πλήρη απαγόρευση. Διότι, κρίσιμο δεν είναι το ερώτημα αν η επίταση των προϋποθέσεων της εκχώρησης εξυπηρετεί (και) τα συμφέροντα του δανειστή, αλλά αν μπορεί να γίνει αντιληπτή και ως μέσο προστασίας του οφειλέτη με τον ίδιο τρόπο που μπορεί να γίνει αντιληπτή ως μέσο προστασίας του οφειλέτη η συμφωνία για το ανεκχώρητο της απαίτησης. 27. Στην πραγματικότητα άλλωστε, ακόμη και η απαγόρευση της εκχώρησης εξυπηρετεί έμμεσα και τα συμφέροντα του ίδιου του δανειστή: Δεδομένου ότι μια εκχωρήσιμη απαίτηση έχει μεγαλύτερη αγοραία αξία από μια ανεκχώρητη απαίτηση, ο δανειστής, παραιτούμενος από το δικαίωμά του για εκχώρηση της απαίτησης, προβαίνει στην ουσία σε κάποια 52. Βλ. τους αναφερόμενους στην υποσ. 51 συγγραφείς. Αντίστοιχα γίνονται δεκτά και στη Γερμανία αναφορικά με τη δυνατότητα των μερών της ενοχής να συμφωνήσουν ότι η εκχώρηση δεν επέρχεται χωρίς την πλήρωση επιπρόσθετων προϋποθέσεων πέρα από τη σύμβαση μεταξύ εκχωρητή και εκδοχέα, βλ. λ.χ. Roth, σε Münchener Kommentar zum BGB, 5η έκδ., 2007, παρ. 399, αρ. 33 BGH, , DNotZ 1998, 823 (824) BGH, , NJW-RR 1992, Βλ. παραπάνω αρ. 10 επ. Εν προκειμένω, τα επιπλέον έξοδα που καθιστά αναγκαία η προϋπόθεση αυτή (π.χ. κόστος ασφαλούς φύλαξης του εγγράφου) είναι σχεδόν αμελητέα. 776 ΕφΑΔ 7/ Έτος 3ο