ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ. Ενότητα 8: ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗΣ ΔΙΑΚΟΝΙΑΣ ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ ΛΟΓΟΥ. ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Πρόγραμμα Ιερατικών Σπουδών

Transcript

1 ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ Ενότητα 8: ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗΣ ΔΙΑΚΟΝΙΑΣ ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ ΛΟΓΟΥ ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Πρόγραμμα Ιερατικών Σπουδών

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας και στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

4 Σκοποί ενότητας Διευκρινίζεται ότι έργο του ποιμένα δεν είναι να μεταδίδει κάποιες πληροφορίες, αλλά ζωή και προφητικό πνεύμα, γι αυτό και είναι ανάγκη να συνδεθεί η χάρη του Θεού με την ανθρώπινη σοφία. Προβάλλεται η επίκληση του θείου φωτισμού ως αναγκαία προϋπόθεση για την κατανόηση των αγιογραφικών κειμένων. Παρουσιάζονται τα ιδιαίτερα γνωρίσματα του ορθόδοξου κηρύγματος και αναλύονται ο αγιογραφικός, μυσταγωγικός και προσωπικός χαρακτήρας του. 4

5 Περιεχόμενα ενότητας ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗΣ ΔΙΑΚΟΝΙΑΣ ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ ΛΟΓΟΥ. 5

6 Διακονίας του Θείου Λόγου (1 από 12) Η διακονία του μυστηρίου του θείου λόγου δεν είναι εύκολη υπόθεση. Έργο του ποιμένα δεν είναι να μεταδίδει κάποιες πληροφορίες, αλλά ζωή και προφητικό πνεύμα. Καλείται να εκφράσει τον λόγο του Θεού στην κοινωνική πραγματικότητα με σκοπό τη συνάντηση μεταξύ ευαγγελικού μηνύματος και σύγχρονης εποχής. 6

7 Διακονίας του Θείου Λόγου (2 από 12) Για να πετύχει στο έργο αυτό ο ποιμένας πρέπει 1. Να μελετά τα βιβλικά κείμενα. 2. Να γνωρίζει την κοινωνική πραγματικότητα. 3. Να αφομοιώνει το ευαγγελικό μήνυμα με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος. 4. Να το προσφέρει ζωντανό στο λαό του Θεού. Το λειτουργικό κήρυγμα το παρακολουθούν βαπτισμένοι χριστιανοί, οι οποίοι χρειάζονται έμπνευση και εμβάθυνση στη ζωή του Πνεύματος με στόχο να οδηγηθούν στην ανιδιοτελή και ανυπόκριτη αγάπη. 7

8 Διακονίας του Θείου Λόγου (3 από 12) Οι ευαγγελιστές, οι απόστολοι και οι μαθητές του Χριστού κήρυτταν όσο είδαν, άκουσαν και ψηλάφησαν με τα χέρια τους. Είναι ανάγκη να συνδεθεί η χάρη του Θεού με την ανθρώπινη σοφία. Η επίκληση του θείου φωτισμού θεωρείται αναγκαία προϋπόθεση για την κατανόηση των αγιογραφικών αναγνωσμάτων. Όλα τα μέρη της θείας Λειτουργίας έχουν μυστηριακό χαρακτήρα. Διακρίνονται δύο κυρίως μέρη: η Λειτουργία του λόγου, και η Λειτουργία της προσφοράς και του αγιασμού των τιμίων δώρων. Το «Μυστήριο του Λόγου» κανονικά το τελεί μόνο ο πνευματικός ποιμένας, ο οποίος με το κήρυγμα μεταβάλλει τον λόγο των Γραφών σε Λόγο του Θεού. 8

9 Διακονίας του Θείου Λόγου (4 από 12) Αυτό δεν σημαίνει ότι αποκλείονται από το κήρυγμα οι λαϊκοί και οι μοναχοί. Λαϊκοί κήρυτταν και σε παλαιότερους χρόνους. (Αποστολικές Διαταγές, ιστορικός Ευσέβιος). Ο Συμεών Θεσσαλονίκης υποστηρίζει ότι η διδασκαλία είναι έργο μόνο του επισκόπου, ο οποίος όταν υπάρχουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις μπορεί να αναθέσει το έργο αυτό σε μοναχούς, κληρικούς, αλλά και αναγνώστες. Με το κήρυγμα η Εκκλησία δεν καλείται να αποκαλύψει νέες χριστιανικές αλήθειες αλλά να φανερώσει στον κόσμο το αυθεντικό πρόσωπο του σαρκωθέντος Υιού του Θεού. 9

10 Διακονίας του Θείου Λόγου (5 από 12) Γι αυτό και το ορθόδοξο κήρυγμα πρέπει να είναι: 1. Χριστοκεντρικό. 2. Αγιογραφικό. 3. Πατερικό. 4. Μυσταγωγικό. 5. Πρακτικό, σαφές και συγκεκριμένο. 10

11 Διακονίας του Θείου Λόγου (6 από 12) 6. «Λόγος παρακλήσεως». 7. Συγχρονισμένο. 8. Προσωπικό. 9. Αγιοπνευματικό. 11

12 Διακονίας του Θείου Λόγου (7 από 12) Ως αποτέλεσμα θα έχει να δημιουργεί σχέσεις και να οδηγεί σε κοινωνία τους χριστιανούς. Ωστόσο, ο κηρυγματικός λόγος παραμένει αδύναμος όταν δεν συνοδεύεται από ανάλογη εμπειρική βάση. Ο Νικάλαος Καβάσιλας τονίζει ότι αν ο λόγος και η διδασκαλία μπορούσαν να οδηγήσουν στη σωτηρία, τότε δεν θα χρειαζόταν η ενανθρώπηση, ο σταυρός και ο θάνατος του Χριστού. Για ανάπτυξη θα επιλεγούν ο αγιογραφικός, μυσταγωγικός και προσωπικός χαρακτήρας του κηρύγματος. 12

13 Διακονίας του Θείου Λόγου (8 από 12) Αγιογραφικός χαρακτήρας. Για να επιτευχθεί αυτό δεν αρκεί η παράθεση κάποιων βιβλικών χωρίων. Προέχει η αλήθεια για τον Θεό και τον άνθρωπο. Ο αληθινός ευαγγελικός λόγος είναι ταυτόχρονα ειρηνικός και ανατρεπτικός, λόγος παρακλήσεως αλλά και ρομφαία δίστομος, που αποκόβει τα πάθη των ανθρώπων. 13

14 Διακονίας του Θείου Λόγου (9 από 12) Αυτό προϋποθέτει διάκριση, νήψη, εγρήγορση, οξυδέρκεια, προφητικό πνεύμα, καθημερινή αναζήτηση για να διαπιστώνεται το θέλημα του Θεού στη ζωή μας. Πρότυπο είναι ο Χριστός, ο οποίος δίδασκε «ὡς ἐξουσίαν ἔχων» και όχι όπως οι γραμματείς. Αυτό σημαίνει ότι ο Χριστός αποκαλύπτει την αυθεντική αλήθεια στο παρόν, μια αλήθεια που σφραγίζεται με τον βίο, τη διδαχή, τα θαύματα, τον σταυρό και την ανάστασή Του. 14

15 Διακονίας του Θείου Λόγου (10 από 12) Μυσταγωγικός χαρακτήρας. Καλύπτει το κενό του νηπιοβαπτισμού μυώντας τον πιστό στον πλούτο της λατρείας. Για την κατανόηση των τελούμενων μέσα στην Εκκλησία κρίνεται απαραίτητη η ανάπτυξη της θεολογίας των εικόνων, του νοήματος των ιερών μυστηρίων, των λειτουργικών πράξεων και συμβολισμών, των εορτών, των εκκλησιαστικών ύμνων και ψαλμωδιών. 15

16 Διακονίας του Θείου Λόγου (11 από 12) Ο συνδυασμός αξιοποίησης της τέχνης της αγιογραφίας με το αντίστοιχο αποστολικό ανάγνωσμα θα έχει ως αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη κατανόηση του κηρύγματος. Το παρακάτω αποστολικό ανάγνωσμα «διὰ τοῦτο ἀναλάβετε τὴν πανοπλίαν τοῦ Θεοῦ στῆτε οὖν περιζωσάμενοι τὴν ὀσφὺν ὑμῶν ἐν ἀληθείᾳ, καὶ ἐνδυσάμενοι τὸν θώρακα τῆς δικαιοσύνης ἐπὶ πᾶσιν ἀναλαβόντες τὸν θυρεὸν τῆς πίστεως καὶ τὴν περικεφαλαίαν τοῦ σωτηρίου δέξασθε, καὶ τὴν μάχαιραν τοῦ Πνεύματος, ὅ ἐστι ρῆμα Θεοῦ» (Ἐφ. 6, 13-17), μπορεί να συνδυαστεί με την προβολή της εικόνας ενός στρατιωτικού αγίου. 16

17 Διακονίας του Θείου Λόγου (12 από 12) Προσωπικός χαρακτήρας. Ο διάκονος του λόγου είναι ζωντανό πρόσωπο που έρχεται σε κοινωνία με άλλα πρόσωπα, αλλά και τον Θεό. Ως υπηρέτης του Θεού αφού με όλες τις ψυχικές του δυνάμεις αισθάνθηκε και έζησε ένα συγκεκριμένο αγιογραφικό εδάφιο έρχεται με τις αστραπές και τις βροντές του πάθους του, με την κατάνυξη της συντετριμμένης του καρδιάς, με την προφητική του έξαρση και με την επιβολή του ήθους του να εφαρμόσει τα σωτήρια διδάγματα στην παρούσα κοινωνική κατάσταση και να προσφέρει σ αυτή λόγο παραμυθίας. Στόχος του κηρύγματος είναι η ανάδειξη των πιστών ως προσώπων. Σε καμία περίπτωση δεν αποσκοπεί να δημιουργήσει έναν συγκεκριμένο τύπο χριστιανού, αλλά αποδέχεται τον καθένα ως ανεπανάληπτη ιδιαιτερότητα και διανοίγει τον δρόμο για την αληθινή καταξίωσή του. 17

18 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης, ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ. «ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ». Έκδοση: 1.0. θεσσαλονίκη Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: URL. 18

19 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο. που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο. που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο. Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. 19

20 Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς. το Σημείωμα Αδειοδότησης. τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων. το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει). μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. 20