Γενική Φυτοπαθολογία Εργαστήριο
|
|
- Λυκάων Φοίβος Γλυκύς
- 7 χρόνια πριν
- Προβολές:
Transcript
1 Ελληνική ημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Γενική Φυτοπαθολογία Εργαστήριο Ενότητα 11: Φυτοπαθολογική βακτηριολογία Δρ Δήμητρα Ζωάκη Μαλισιόβα Καθηγήτρια Εντομολογίας 1
2 ΑνοιχτάΑκαδημαϊκάΜαθήματαστοΤΕΙΗπείρου Τμήμα: Τεχνολόγων Γεωπόνων Τίτλος Μαθήματος: Γενική Φυτοπαθολογία Εργαστήριο Ενότητα 11: Φυτοπαθολογική βακτηριολογία Όνομα Καθηγητή: Δρ Δήμητρα Ζωάκη Μαλισιόβα Βαθμίδα Καθηγητή: Καθηγήτρια Άρτα,
3 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 3
4 Χρηματοδότηση Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Ηπείρου» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. 4
5 Φυτοπαθολογική βακτηριολογία 5
6 Σκοποί ενότητας Διάκριση των φυτοπαθογόνων ειδών, που ανήκουν στα βακτήρια. Χειρισμός βακτηρίων στο εργαστήριο. 6
7 Περιεχόμενα ενότητας Βακτήρια. Χρώση βακτηρίων. Φυτοπαθογόνα βακτήρια. Διαίρεση Gracilicutes (Gram ) Διαίρεση Firmicutes (Gram+) Διάγνωση φυτοπαθογόνων βακτηρίων. 7
8 Βακτήρια 8
9 Βακτήρια (1) Βακτήρια: Στερούνται πυρηνικής μεμβράνης (προκαρυωτικοί οργανισμοί) Ευκαρυωτικοί (ΜΕ πυρηνική μεμβράνη): πρωτόζωα, φύκη, μυξομύκητες, μύκητες Στην ομάδα των βακτηρίων ανήκουν και οι: Ρικέτσιες & Xλαμύδια (με υποχρεωτικό ενδοκυτταρικό τρόπο διαβίωσης) Σπειροχαίτες (με χαρακτηριστική κυτταρική κατασκευή) Μυκοπλάσματα (στερούμενα καθορισμένου κυτταρικού τοιχώματος) 9
10 Βακτήρια (2) Μονοκύτταροι μικροσκοπικοί οργανισμοί Αναπαράγονται με εγκάρσια διαίρεση (διχοτόμηση σχιζομύκητες) Συχνά αναφέρονται και ως μικρόβια Βακτηριακό κύτταρο: προκαρυωτικό Κατά τη διαίρεσή του δεν γίνεται μίτωση Δεν έχει μιτοχόνδρια, ορατό ενδοπλασμικό δίκτυο και σωμάτια Golgi βακτηρία = ραβδί, μαγκούρα 10
11 Φυτοπαθογόνα βακτήρια ανώτερων φυτών Παλαιά (γένη) Agrobacterium Corynebacterium Erwinia Pseudomonas Streptomyces Xanthomonas ΣΗΜΕΡΑ (γένη) Agrobacterium Corynebacterium Erwinia Pseudomonas Streptomyces Xanthomonas Acidovorax Bacillus Clavibacter ΣΗΜΕΡΑ (γένη) Clostridium Curtobacterium Gluconobacter Pantoea Ralstonia Rathayibacter Rhodococcus Xyllela Xylophilus 11
12 Που βρίσκονται τα βακτήρια? Στο νερό, στο έδαφος, στον αέρα, στις τροφές, στα φυτά, στον άνθρωπο, στα ζώα, κ.ά. Μεγάλος αριθμός βακτηρίων υπάρχει σε αποσυντιθέμενες οργανικές ουσίες 1 g εδάφους: >2 x 10 9 βακτήρια 1 σταγόνα γάλακτος: ~100 x 10 6 βακτήρια 12
13 Ρόλος των βακτηρίων Τα περισσότερα είδη ασκούν ωφέλιμη δράση Σαπρόφυτα Ζυμώσεις (γαλακτοβιομηχανία) Παραγωγή αντιβιοτικών (στρεπτομυκίνη) Αζωτοβακτήρια (Rhizobium) Λίγα είδη ανθρωποπαθογόνα & ζωοπαθογόνα (λοιμώξεις) Μερικά είδη (~200) είναι φυτοπαθογόνα (βακτηριώσεις)! 13
14 Τα όπλα των βακτηρίων (ωφέλιμων & επιβλαβών) Αναπαραγωγική ικανότητα Ικανότητα παραγωγής ενζύμων & τοξινών Βακτηριακά κύτταρα στο μικροσκόπιο 14
15 Σχήμα βακτηριακών κυττάρων Σφαιρικό (κόκκοι, στρεπτόκοκκοι, σταφυλόκοκκοι) Ραβδοειδές (βάκιλλοι) Σπειροειδές (δονάκια, σπειρίλλια) Όλα τα φυτοπαθογόνα βακτήρια είναι ραβδοειδή 15
16 Βάκιλλοι Κόκκοι Σπειρίλλια 16
17 Μέγεθος βακτηριακών κυττάρων Οι μικρότεροι γνωστοί οργανισμοί Μέσες διαστάσεις: σφαιρικά 0,5 1 μm ραβδοειδή 2 3 x 0,5 μm Σε επιφάνεια 1 cm 2 συνυπάρχουν 100 x 10 6 βάκιλλοι μέσου μεγέθους 2 x 0,5 μm 17
18 Μαστίγια Χωρίς μαστίγια (βλεφαρίδες) Μονότριχα Λεπτότατες ίνες πρωτοπλασματικής προέλευσης πάχους nm και μήκους 3 12 μm Όργανα αυτόνομης κίνησης μονότριχα ή αμφίτριχα λοφότριχα (Pseudomonas) αμφιλοφότριχα περίτριχα (Erwinia και Agrobacterium) Αμφίτριχα Αμφιλοφότριχα Λοφότριχα Περίτριχα 18
19 Χρώση βακτηρίων 19
20 Αναπαραγωγή των βακτηρίων Αγενώς με απλή διχοτόμηση (πυρηνική ουσία & κυτταρόπλασμα χωρίζονται σε δύο ίσα μέρη) Πολλά βακτήρια αναπαράγονται κάθε min Θεωρητικά, σε ένα 24ωρο πληθυσμός απογόνων της τάξεως 10 τρισεκατομμύρια Ανάσχεση των βακτηριακών πληθυσμών λόγω: Α) έλλειψης ή εξάντλησης του υποστρώματος; Β) ανταγωνισμού; Γ) παραγωγής τοξινών από τα ίδια τα βακτήρια; Δ) μεταβολές ph 20
21 Αναπαραγωγή των βακτηρίων Αγενώς με απλή διχοτόμηση βακτηριακών κυττάρων 21
22 Αύξηση βακτηρίων σε κλειστά συστήματα (π.χ. εργαστήριο) Xt: μέγεθος πληθυσμού μετά από μία περίοδο αύξησης t Xo: αρχικό μέγεθος πληθυσμού td: οχρόνοςw συμπλήρωσης μίας γενιάς που οδηγεί σε διπλασιασμό του μεγέθους του πληθυσμού X t = X o x 2 rlt d 22
23 Φάσεις ανάπτυξης βακτηρίων στο εργαστήριο Καλλιέργεια βακτηρίου με περιορισμένο θρεπτικό υπόστρωμα Λανθάνουσα φάση: χρονική περίοδος προσαρμογής του πληθυσμού στις νέες συνθήκες (δεν παρατηρείται μετρήσιμη αύξηση του μεγέθους) Φάση επιτάχυνσης: χρονική περίοδος, που ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού σταδιακά αυξάνεται Φάση εξισορροπημένης ανάπτυξης ή Εκθετική φάση: χρονική περίοδος που ο ρυθμός αύξησης έχει φθάσει σε μία μέγιστη τιμή για το σύστημα 23
24 Φάσεις ανάπτυξης βακτηρίων στο εργαστήριο Καλλιέργεια βακτηρίου με περιορισμένο θρεπτικό υπόστρωμα Φάση επιβράδυνσης: χρονική περίοδος που ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού σταδιακά μειώνεται, έως ότου η αύξηση σταματήσει Φάση στασιμότητας: χρονική περίοδος που ο πληθυσμός έχει φθάσει στο μέγιστο επίπεδο και παραμένει μεταβολά ενεργό (μπορεί να συνεχίσει την αύξηση αν δημιουργηθούν νέες ευνοϊκές συνθήκες αύξησης) Φάση θανάτου: χρονική περίοδος που η βιωσιμότητα ελαττώνεται και ο θάνατος του μικροβιακού πληθυσμού ακολουθεί το εκθετικό πρότυπο, όπως και η αύξηση 24
25 Γραμμωτή διασπορά (streaking) βακτηρίων σε τρυβλία Petri με αποστειρωμένο στερεό θρεπτικό υπόστρωμα Κάθε φορά που αλλάζουν οι παράλληλες γραμμές, ο μικροβιολογικός κρίκος αποστειρώνεται 25
26 Γραμμωτή διασπορά (streaking) βακτηρίων σε τρυβλία Petri με αποστειρωμένο στερεό θρεπτικό υπόστρωμα Κάθε φορά που αλλάζουν οι παράλληλες γραμμές, ο μικροβιολογικός κρίκος αποστειρώνεται 26
27 Φυσικοχημικήφύσητωνουσιών χρώσης των βακτηριακών κυττάρων Άλαταμεένααπόταδύοιόντατουςέγχρωμο(π.χ. μπλε του μεθυλενίου είναι το άλας χλωριούχο μπλε του μεθυλενίου, το οποίο διασπάται μέσα στο νερό και δίνει το θετικά φορτισμένο ιόν μπλε του μεθυλενίου που είναι χρωματισμένο μπλε και το αρνητικά φορτισμένο ιόν χλωρίου, που είναι άχρωμο) Εάν το έγχρωμο συστατικό της χρωστικής βρίσκεται στο θετικά φορτισμένο ιόν (χρωμοφόρο), τότε η χρωστική λέγεται βασική χρωστική (μπλε του μεθυλενίου, σαφρανίνη, κρυσταλλικό ιώδες, κ.ά.) Εάν το χρωμοφόρο βρίσκεται στο αρνητικά φορτισμένο ιόν, τότε η χρωστική λέγεται όξινη (nigrosin, congo red, σινική μελάνη, κ.ά.) 27
28 Φυσικοχημικήφύσητωνουσιών χρώσης των βακτηριακών κυττάρων Όταν τα βακτήρια αναπτύσσονται σε ένα θρεπτικό υλικό με ph σχεδόν ουδέτερο, το κυττόπλασμά τους λόγω της χημικής του σύστασης έχει ένα ασθενές αρνητικό φορτίο Βασική χρωστική: το θετικά φορτισμένο τμήμα της (το χρωματισμένο) ενώνεται με το αρνητικά φορτισμένο κυττόπλασμα του βακτηριακού κυττάρου και το κύτταρο υφίσταται άμεση χρώση (ήθετικήχρώση) Όξινη χρωστική: το έγχρωμο τμήμα της (αρνητικό ιόν) δε θα ενωθεί με το, επίσης, αρνητικά φορτισμένο κυττόπλασμα, αλλά δημιουργεί έγχρωμο απόθεμα γύρω από τα κύτταρα αφήνοντας το κύτταρο άχρωμο; Τα κύτταρα έτσι καθίστανται ορατά έμμεσα (έμμεση ή αρνητική χρώση) Η έμμεση χρώση οδηγεί σε πιο ακριβή εικόνα για το σχήμα, το μέγεθος και τη διευθέτηση των κυττάρων 28
29 Απλή χρώση βακτηριακών κυττάρων Στηρίζεται στη διαφορετική σύσταση των κυττάρων σε σχέση με τη σύσταση του υλικού που τα περιβάλλει (π.χ. θρεπτικό υλικό), με αποτέλεσμα τη διαφορετική χρώση κυττάρου περιβάλλοντος Η διαδικασία της λαμβάνει χώρα μετά την προσήλωση των κυττάρων στην αντικειμενοφόρο πλάκα 29
30 Στάδια απλής χρώσης των βακτηριακών κυττάρων 1. Η αντικειμενοφόρος πλάκα με το προσηλωμένο παρασκεύασμα τοποθετείται πάνω από δισκάκι, ώστε να συγκεντρώνεται η περίσσεια του διαλύματος της χρωστικής που δε συγκρατείται από το παρασκεύασμα 2. Το παρασκεύασμα καλύπτεται με το διάλυμα της χρωστικής, το οποίο παραμένει για 30 δευτερόλεπτα 3. Ακολουθείέκπλυσητηςπερίσσειαςτηςχρωστικήςμενερό με τη βοήθεια υδροβολέα 4. Το εναπομένον νερό απομακρύνεται από την αντικειμενοφόρο με απορροφητικό χαρτί προσέχοντας να μην απομακρυνθεί και το παρασκεύασμα 30
31 Στάδια διαδικασίας απλής χρώσης των βακτηριακών κυττάρων Ακολουθεί μικροσκοπική παρατήρηση Αν χρήση της μπλε του μεθυλενίου, τα κύτταρα βάφονται μπλε Αν χρήση της σαφρανίνης, τα κύτταρα βάφονται κόκκινα 31
32 Διαφορική χρώση των βακτηριακών κυττάρων Η χημική σύσταση και η φυσική κατάσταση των μικροβιακών κυττάρων διαφέρει ανάμεσα στις διάφορες κατηγορίες μ/ον και έτσι αντιδρούν διαφορετικά στην εφαρμογή διαφόρων χρωστικών Χρήση διαφορικών χρώσεων για τη διαφοροποίηση διαφορετικών τύπων κυττάρων ή για την παρατήρηση συγκεκριμένων κυτταρικών δομών Διαφορική χρώση πιο σύνθετη και περιλαμβάνει την εφαρμογή ενός συνδυασμού χρωστικών με διαφορετικές ιδιότητες Η χρώση Gram είναι η πιο χρήσιμη μέθοδος διαφορικής χρώσης βακτηρίων 32
33 Χρώση Gram Όλα τα βακτήρια χωρίζονται σε δύο μεγάλες ομάδες: τα θετικά κατά Gram (Gram+) καιτααρνητικάκατά Gram (Gram ) Το αποτέλεσμα της χρώσης Gram για ένα άγνωστο βακτήριο αποτελεί βασικό κριτήριο για την ταυτοποίησή του και την ένταξή του σε μια ταξινομική ομάδα Τα Gram+ και τα Gram βακτήρια αντιδρούν διαφορετικά σε διάφορους φυσικοχημικούς παράγοντες και αυτή η διαφορά οφείλεται στη διαφορετική σύσταση του κυτταρικού τους τοιχώματος 33
34 Χρώση Gram Gram+: φέρουνχονδρόκυτταρικότοίχωμα, που αποτελείται κυρίως από ένα παχύ στρώμα πεπτιδογλυκάνης Gram : το κυτταρικό τους τοίχωμα φέρει εξωτερική μεμβράνη, που καλύπτει ένα λεπτό στρώμα πεπτιδογλυκάνης. Η εξωτερική αυτή μεμβράνη αποτελείται κυρίως από λιπίδια Η παραπάνω διαφορά στη σύσταση του κυτταρικού τοιχώματος οδηγεί σε διαφορετικό χρωματισμό των κυττάρων, όταν σε αυτά εφαρμοστεί η χρώση Gram 34
35 4 διαλύματα χρώσης Gram Χρώση Gram απαιτεί 4 διαλύματα: αρχική χρωστική, στερεωτική χρωστική, παράγοντας αποχρωματισμού και χρωστική αντίθεση Αρχική χρωστική: είναι μια βασική χρωστική, το κρυσταλλικό ιώδες, που χρωματίζει όλα τα βακτήρια (Gram+ & Gram ) μπλε Στερεωτική χρωστική: είναι μια ουσία που αυξάνει τη συγγένεια ανάμεσα στα κύτταρα και την αρχική χρωστική, ήτοι συμβάλλει στη συγκράτησή της (τα κύτταρα βάφονται πιο έντονα και απομακρύνεται πολύ πιο δύσκολα η αρχική χρωστική). Στη χρώση Gram χρησιμοποιείται ως στερεωτική το ιώδιο, όπου μετά την εφαρμογή όλα τα βακτηριακά κύτταρα (Gram+ & Gram ) εξακολουθούν να είναι βαμμένα μπλε 35
36 4 διαλύματα χρώσης Gram Παράγοντας αποχρωματισμού: είναι η αιθανόλη 95%, η οποία «ξεβάφει» τα βαμμένα κύτταρα Χρώσημετηχρωστικήαντίθεσης: είναι μια βασική χρωστική (η σαφρανίνη) με διαφορετικό χρώμα από την αρχική χρωστική. Ο ρόλος της χρωστικής αντίθεσης είναι να χρωματίσει με διαφορετικό χρώμα τα κύτταρα που είχαν αποχρωματιστεί στο προηγούμενο στάδιο H σαφρανίνη «βάφει» τα Gram κύτταρα κόκκινα (είχαν αποχρωματιστεί με την αιθανόλη), ενώ δε βάφει τα Gram+ κύτταρα τα οποία παραμένουν μπλε 36
37 Ερμηνεία χρώσης Gram Το στάδιο αποχρωματισμού με την αιθανόλη είναι και το βασικό στάδιο διαχωρισμού των Gram θετικών από τα Gram αρνητικά κύτταρα Εάν τα βακτηριακά κύτταρα του παρασκευάσματος είναι αρνητικά κατά Gram, τότεκατάτοστάδιοέκπλυσηςμεαιθανόλη, αποχρωματίζονται. Αυτό συμβαίνει διότι τα λιπίδια της κυτοπλασματικής τους μεμβράνης διαλύονται με την αιθανόλη, με αποτέλεσμα να αυξάνει η περατότητα της μεμβράνης και να απομακρύνεται το μπλε σύμπλοκο κρυσταλλικού ιώδους ιωδίου Τα θετικά κατά Gram κύτταρα δεν φέρουν εξωτερική μεμβράνη με λιπίδια και η έκπλυση με αιθανόλη δεν τα αποχρωματίζει. Επιπλέον, η αιθανόλη μειώνει το μέγεθος των πόρων της πεπτιδογλυκάνης και έτσι παγιδεύεται ακόμα καλύτερα το μπλε σύμπλοκο κρυσταλλικού ιώδους ιωδίου. Έτσι, τα θετικά κατά Gram κύτταρα παραμένουν μπλε μετά την έκπλυση με αιθανόλη 37
38 Χρώση Gram Ακολουθεί μικροσκοπική παρατήρηση 38
39 Διαδικασία χρώσης Gram σε βακτηριακό παρασκεύασμα 39
40 Φυτοπαθογόνα βακτήρια 40
41 Κοινά χαρακτηριστικά φυτοπαθογόνων βακτηρίων Σχήμα ραβδοειδές, διαστάσεων 0,5 1 x0,6 3,5 μm Δεν παράγουν ενδοσπόρια Είναι αερόβια (πολύ λίγα προαιρετικά αναερόβια) Είναι προαιρετικά παράσιτα Είναι μεσόφιλα (optimum o C) 41
42 Ταξινομικοί χαρακτήρες βακτηρίων Τεχνητές καλλιέργειες: εμφάνιση, χρώμα, σχήμα Μορφολογία κυττάρου: σχήμα, μέγεθος, αριθμός και θέση μαστιγίων Φυσιολογικοί & Βιοχημικοί χαρακτήρες: ph, χρώση κατά Gram, θερμοκρασία, ικανότητα ζύμωσης, αντοχή σε οξέα 42
43 Ταξινόμηση φυτοπαθογόνων βακτηρίων Τα 1500 περίπου είδη βακτηρίων αποτελούσαν παλαιότερα την Κλάση Schizomycetes των φυτών με 10 Τάξεις Σήμερα: Βασίλειο Prokaryotae Φυτοπαθογόνα στις Τάξεις του Βασιλείου Prokaryotae Pseudomonadales Eubacteriales Actionomycetales 43
44 Κυριότερα φυτοπαθογόνα βακτήρια Διαίρεση: GRACILICUTES (Gram ) Κλάση: Proteobacteria Οικογένεια: Pseudomonadaceae Γένη: Pseudomonas, Xanthomonas, Rhizobacter Οικογένεια: Enterobacteriaceae Γένος: Erwinia Οικογένεια:Rhizobiaceae Γένη: Agrobacterium, Rhizobium (συμβιωτικό με ψυχανθή) Οικογένεια: δεν έχει προσδιορισθεί) Γένος: Xyllela Διαίρεση: FIRMICUTES (Gram+) Κλάση: Firmibacteria Γένος: Bacillus Κλάση: Thallobacteria Γένη: Clavibacter, Streptomyces Βασίλειο Prokaryotae 44
45 Αgrobacterium Clavibacter Erwinia Pseudomonas Xanthomonas 45
46 Διαίρεση: GRACILICUTES (Gram ) 46
47 Oικογένεια: Pseudomonadaceae Γένη: Pseudomonas Xanthomonas 47
48 Pseudomonas Περιλαμβάνει είδη λοφότριχα με 1 7 μαστίγια Σχηματίζουν σε στερεό υπόστρωμα αποικίες λευκού χρώματος Aρνητικά κατά Gram Σε θρεπτικό υπόστρωμα με ζωμό κρέατος στερεοποιημένο με άγαρ, παράγουν πράσινη φθορίζουσα χρωστική (φθορεϊσίνη) 48
49 Σπουδαιότερα φυτοπαθογόνα είδη Pseudomonas syringae (βακτηρίωση οπωροφόρων) P. syringae pv. savastanoi (καρκίνωση ελιάς) P. mors prunorum (βακτηριακό έλκος κερασιάς) P. solanacearum (αδροβακτηρίωση) P. tabaci (βακτηρίωση καπνού) P. lachrymans (γωνιώδης κηλίδωση αγγουριάς) 49
50 Pseudomonas P. amygdali P. solanacearum Αδροβακτηρίωση 50
51 Pseudomonas P. syringae pv tomato 51
52 Pseudomonas P. syringae pv lacrymans 52
53 Pseudomonas P. syringae pv savastanoi P. syringae pv syringae 53
54 Xanthomonas Bακιλλόμορφα, μονότριχα Aρνητικά κατά Gram Οι αποικίες τους σε στερεό θρεπτικό υπόστρωμα είναι κίτρινες (Xantho ) Γλοιώδης υφή, όταν το υπόστρωμα είναι πλούσιο σε υδατάνθρακες 54
55 Σπουδαιότερα φυτοπαθογόνα είδη Xanthomonas malvacearum (γωνιώδης κηλίδωση βαμβακιού) Χ. phaseoli (βακτηρίωση φασολιών) X. ampelina (βακτηριακή νέκρωση/"τσιλίκ μαράζι του αμπελιού) 55
56 Xanthomonas X. malvacearum X. ampelina 56
57 Οικογένεια: Enterobacteriaceae Συνήθως περίτριχα & Aρνητικά κατά Gram 57
58 Αρνητικά κατά Gram Κύτταρα ραβδοειδή, με περίτριχα μαστίγια Προαιρετικά αναερόβια Αποικίες υπόλευκες ή υποκίτρινες Ορισμένα παράγουν πηκτινολυτικά ένζυμα και προκαλούν υγρές σήψεις Γένος Erwinia 58
59 Σπουδαιότερα φυτοπαθογόνα είδη Erwinia carotovora (μαλακέςσήψειςσεπατάτα, καρώτο, μαρούλι, λάχανο, κ.ά.) E. carotovora pv atroseptica (μελάνωση του λαιμού της πατάτας) E. amylovora (βακτηριακό κάψιμο/fireblight των μηλοειδών) 59
60 Erwinia carotovora pv atroseptica μελάνωση 60
61 Erwinia amylovora βακτηριακό κάψιμο 61
62 Oικ. Rhizobiaceae Γένος Agrobacterium Είδη με κύτταρα ραβδοειδή Λίγα (1 6) περίτριχα μαστίγια Αρνητικά κατά Gram Σχηματίζουν υπόλευκες αποικίες Agrobacterium tumefaciens: Βακτηριακός καρκίνος οπωροφόρων, του αμπελιού κ.ά.
63 Αgrobacterium tumefaciens Καρκίνος των φυτών
64 Διαίρεση: FIRMICUTES (Gram+) 64
65 Κλάση: Thallobacteria Γένος Clavibacter (Corynebacterium) Είδη με κύτταρα ροπαλοειδή (κορυνοειδή), υπό διαφόρους σχηματισμούς (L, V, Y) Τα μόνα θετικά κατά Gram φυτοπαθόγονα βακτήρια Άλλα είδη με μαστίγια και άλλα χωρίς Αποικίες υποκίτρινες έως πορτοκαλί 65
66 Σπουδαιότερα φυτοπαθογόνα είδη Clavibacter michiganensis subsp. michiganensis (κορυνοβακτηρίωση/βραδύς μαρασμός της τομάτας) Clavibacter michiganensis subsp. Sepedonicum (κορυνοβακτηρίωση/δακτυλιωτή σήψη της πατάτας) 66
67 Clavibacter michiganensis subsp. michiganensis Clavibacter michiganensis subsp. sependonicum 67
68 Streptomyces scabies Αρνητικό κατά Gram Προκαλεί την ακτινομύκωση της πατάτας Τα κύτταρά του είναι ραβδοειδή με τάση να παραμένουν ενωμένα και διακλαδιζόμενα σχηματίζοντας νημάτια όμοια με υφές μυκηλίου 68
69 Streptomyces scabies 69
70 Διάγνωση φυτοπαθογόνων βακτηρίων 70
71 Διάγνωση φυτοπαθογόνων βακτηρίων Παρατηρούμενη συμπτωματολογία (υπερπλασίες, νεκρωτικές κηλίδες, σήψεις) Απομόνωση παθογόνου από τον προσβεβλημένο ιστό Διενέργεια βιοχημικών, ορρολογικών, μοριακών και βιολογικών δοκιμών για την ταυτοποίηση του απομονωθέντος παθογόνου Βιοχημικές: χρώσεις (π.χ. Gram) & αντιδράσεις (π.χ. καταλάσης) Βιολογικές δοκιμές: αντίδραση υπερευαισθησίας και δοκιμή παθογένειας σε κατάλληλους ξενιστές Μοριακές: PCR, RFLP κ.λπ. 71
72 Απομόνωση (1) φυτοπαθογόνων βακτηρίων Για καθαρή καλλιέργεια, επιλογή φυτικών τμημάτων με αρχικά συμπτώματα (αποφυγή δευτερογενών σαπροφυτικών μικροοργανισμών) Υπό ασηπτικές συνθήκες, λεπτέςτομέςστιςοριακέςπεριοχές μεταξύ υγιούς προσβεβλημένου φυτικού ιστού Μεταφορά των τομών σε σταγόνα αποστειρωμένου ύδατος, για τη διάχυση των βακτηρίων από τον ιστό προς το νερό (βακτηριακό αιώρημα) 72
73 Απομόνωση (2) φυτοπαθογόνων βακτηρίων Με μικροβιολογικό κρίκο, μεταφοράασηπτικάμικρής ποσότητας βακτηριακού αιωρήματος και επίστρωση σε τρυβλίο με κατάλληλο στερεό αποστειρωμένο θρεπτικό υπόστρωμα Επώαση για ώρες στους ~28 o C Μεταφορά μεμονωμένων αποικιών σε νέο τρυβλίο (καθαρή καλλιέργεια) για προσδιορισμό του γένους και περαιτέρω έρευνα 73
74 Απομόνωση αποικιών βακτηρίων 74
75 Αντίδραση υπερευαισθησίας (1) Μορφή προγραμματισμένου κυτταρικού θανάτου και εκδηλώνεται ως ακραία έκφραση αντοχής των φυτών σε προσβολές Καθίσταται ορατή με την ταχεία νέκρωση κυττάρων του ξενιστή, ως επακόλουθο της επιχειρούμενης μόλυνσης Η ταχεία τοπική νέκρωση των φυτικών κυττάρων (λόγω απώλειας της επιλεκτικής διαπερατότητας του συστήματος των βιομεμβρανών τους και επακόλουθης αφυδάτωσής τους) και παραγωγής αντιμικροβιακών ενώσεων (π.χ. φυτοαλεξινών) που συσσωρεύονται στα σημεία εισόδου του παθογόνου στο φυτό, (παρ)εμποδίζουν τον πολλαπλασιασμό του παθογόνου και την επέκτασή του στο φυτό 75
76 Αντίδραση υπερευαισθησίας (2) Επαγωγή της αντίδραση σε ένα μη ξενιστή αποτελεί μία ταχεία μέθοδο εκτίμησης της φυτοπαθογόνου ικανότητας βακτηριακών στελεχών Στους (ευπαθείς) ξενιστές, το παθογόνο έχει αναπτύξει μηχανισμούς που του επιτρέπουν να παρακάμπτει την εν λόγω αντίδραση, να εγκαθίσταται και να προκαλεί τα συμπτώματα της ασθένειας Υπεύθυνα γονίδια για την επαγωγή αυτών των αμυντικών για τα ανθεκτικά φυτά αντιδράσεων, αλλάκαιγιατηνπρόκληση ασθενειών στα ευπαθή, θεωρούνται τα hrp, που έχουν ανιχνευθεί σε πολλά φυτοπαθογόνα βακτήρια και που κωδικοποιούν συστατικά ενός εξειδικευμένου συστήματος έκκρισης πρωτεϊνών 76
77 Αντίδραση υπερευαισθησίας Αντίδραση υπερευαισθησίας σε φύλλο πιπεριάς (μαύρα βέλη) σημαίνοντας την παρουσία γόνου ανθεκτικότητας. Τα βακτηριακά κύτταρα είχαν διηθηθεί στον ιστό του φύλλου μέσω σύριγγας χωρίς τη βελόνα (δεξιά) 77
78 Βιβλιογραφία Ανώνυμος, Εργαστηριακές σημειώσεις Φυτοπαθολογίας. Εκδόσεις Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 45 σελ. Ζωάκη-Μαλισιόβα Δ., Εργαστήρια Φυτοπροστασίας Ι. Εκδόσεις ΤΕΙ Ηπείρου, 93 σελ. Ζωάκη-Μαλισιόβα Δ., Μαθήματα Φυτοπροστασίας Ι. Διδακτικές σημειώσεις, Εκδόσεις ΤΕΙ Ηπείρου, 121 σελ. Ηλιόπουλος Α.Γ., Γενική Φυτοπαθολογία. Εκδόσεις Έμβρυο, 296 σελ. Τζάμος Ε.Κ., Φυτοπαθολογία. Εκδόσεις Σταμούλης, 557 σελ. 78
79 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Τεχνολογικό Ίδρυμα Ηπείρου. Δρ Δήμητρα Ζωάκη Μαλισιόβα. Γενική Φυτοπαθολογία Εργαστήριο. Φυτοπαθολογική βακτηριολογία. Έκδοση: 1.0. Άρτα, Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: < 79
80 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού Μη Εμπορική Χρήση Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές [1] ή μεταγενέστερη. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, Διαγράμματα κ.λπ., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. [1] nc nd/4.0/deed.el 80
81 Τέλος Ενότητας Επεξεργασία: ρ Αντωνόπουλος ημήτριος Γεωπόνος-Φυτικής Παραγωγής ΓΠΑ Γεωπόνος-Γεωπονικής Βιοτεχνολογίας ΓΠΑ ΕΠΠΑΙΚ ΑΣΠΑΙΤΕ Μ Ε (MPhil) Φυτοπροστασίας ΓΠΑ Μ Ε (MSc) Ασφάλειας Τροφίμων WUR (PhD) Φυτοπαθολογίας ΓΠΑ Μετα- (Post-Doc) Φυτοπαθολογίας NCSU USA Μετα- (Post-Doc) Φυτοπαθολογίας ΓΠΑ-ΙΚΥ Άρτα,
ειδική φυτοπαθολογία οπωροκηπευτικών και φυτών μεγάλης καλλιέργειας 7. Βακτηριολογικές Ασθένειες
ειδική φυτοπαθολογία οπωροκηπευτικών και φυτών μεγάλης καλλιέργειας 7. Βακτηριολογικές Ασθένειες γενικά για τα μονοκύτταροι μικροσκοπικοί οργανισμοί αναπαράγονται με εγκάρσια διαίρεση (διχοτόμηση) συχνά
Διαβάστε περισσότεραΓενική Φυτοπαθολογία Εργαστήριο
Ελληνική ημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Γενική Φυτοπαθολογία Εργαστήριο Ενότητα 7: Chromista (Peronosporaceae) Δρ Δήμητρα Ζωάκη Μαλισιόβα Καθηγήτρια Εντομολογίας 1 ΑνοιχτάΑκαδημαϊκάΜαθήματαστοΤΕΙΗπείρου
Διαβάστε περισσότεραΖωικοί Εχθροί Εργαστήριο
Ελληνική ημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Ζωικοί Εχθροί Εργαστήριο Ενότητα 9: Προνύμφες & νύμφες των ολομετάβολων εντόμων Δρ Δήμητρα Ζωάκη Μαλισιόβα Καθηγήτρια Εντομολογίας 1 ΑνοιχτάΑκαδημαϊκάΜαθήματαστοΤΕΙΗπείρου
Διαβάστε περισσότεραΧΡΩΗ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΜΩΝ. κοπός κοπός της άσκησης είναι η γνωριμία διαφόρων τεχνικών χρώσης.
ΧΡΩΗ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΜΩΝ κοπός κοπός της άσκησης είναι η γνωριμία διαφόρων τεχνικών χρώσης. Γενικά Οι περισσότερες χρώσεις στηρίζονται στην αρχή, ότι ορισμένα κυτταρικά συστατικά αφομοιώνουν καλύτερα τις χρωστικές
Διαβάστε περισσότεραΜικροβιολογία Τροφίμων Ι Εργαστήριο
Μικροβιολογία Τροφίμων Ι Εργαστήριο Ενότητα 5: Χρώση Gram Δοκιμή Καταλάσης και Οξειδάσης, 1.5ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Διδάσκοντες: Ευστάθιος Ζ. Πανάγου Πασχαλίτσα Τρυφινοπούλου
Διαβάστε περισσότεραΛοιμώδη Νοσήματα Υγιεινή. Αγροτικών Ζώων
1 Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Λοιμώδη Νοσήματα Υγιεινή Ιωάννης Σκούφος Αγροτικών Ζώων Ενότητα 3 : ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΑΝΤΙΜΙΚΡΟΒΙΑΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ 2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά
Διαβάστε περισσότεραΜικροβιολογία Τροφίμων Ι Εργαστήριο
Μικροβιολογία Τροφίμων Ι Εργαστήριο Ενότητα 1: Εισαγωγή στη Μικροβιολογία Τροφίμων, 1.5 ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Διδάσκοντες: Ευστάθιος Ζ. Πανάγου Πασχαλίτσα Τρυφινοπούλου
Διαβάστε περισσότεραΓεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Χρώση Gram. Δοκιμή καταλάσης. Δοκιμή οξειδάσης
Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Εργαστήριο Μικροβιολογίας & Βιοτεχνολογίας Τροφίμων Χρώση Gram Δοκιμή καταλάσης Δοκιμή οξειδάσης Όλγα Παπαδοπούλου Πασχαλίτσα Τρυφινοπούλου - Αναστάσιος Σταματίου Χρώση Ταξινόμηση
Διαβάστε περισσότεραΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΜΑΘΗΜΑ Ι
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΜΑΘΗΜΑ Ι ΕΝΟΤΗΤΑ «Εισαγωγή στη Βιολογία» ΑΣΚΗΣΗ 2. Οπτικό μικροσκόπιο - Χρώσεις Οι ζωντανοί ιστοί, τα περισσότερα κύτταρα και οι κυτταρικές δομές είναι άχρωμα λόγω της μεγάλης περιεκτικότητάς
Διαβάστε περισσότεραΕφαρμογή Υπολογιστικών Τεχνικών στην Γεωργία
Ελληνική ημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Εφαρμογή Υπολογιστικών Τεχνικών στην Γεωργία Ενότητα 13 : Γεωργία Ακριβείας, η Γεωργία του Μέλλοντος Επισκόπηση Μαθήματος Μελετίου Γεράσιμος 1
Διαβάστε περισσότεραΜικροβιολογία Τροφίμων Ι Εργαστήριο
Μικροβιολογία Τροφίμων Ι Εργαστήριο Ενότητα 9: Ταυτοποίηση Μικροοργανισμών με Βιοχημικές Δοκιμές, 1ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Διδάσκοντες: Ευστάθιος Ζ. Πανάγου Πασχαλίτσα Τρυφινοπούλου
Διαβάστε περισσότεραΕνότητα: ΕΥΚΑΡΥΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΡΥΩΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ
Τίτλος Μαθήματος: Γενική Μικροβιολογία Ενότητα: ΕΥΚΑΡΥΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΡΥΩΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ Διδάσκων: Καθηγητής Ιωάννης Σαββαΐδης Τμήμα: Χημείας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ευκαρυωτικά και Προκαρυωτικά Κύτταρα Οι διάφορες βιοχημικές
Διαβάστε περισσότεραΛοιμώδη Νοσήματα Υγιεινή Αγροτικών Ζώων
1 Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Λοιμώδη Νοσήματα Υγιεινή Αγροτικών Ζώων Ενότητα 1 : ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΛΟΙΜΩΔΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΥΓΙΕΙΝΗ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΖΩΩΝ Ιωάννης Σκούφος 2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά
Διαβάστε περισσότεραΓενική Φυτοπαθολογία Εργαστήριο
Ελληνική ημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Γενική Φυτοπαθολογία Εργαστήριο Ενότητα 3: Μέθοδοι εμβολιασμούασηπτικές συνθήκες Δρ Δήμητρα Ζωάκη Μαλισιόβα Καθηγήτρια Εντομολογίας 1 ΑνοιχτάΑκαδημαϊκάΜαθήματαστοΤΕΙΗπείρου
Διαβάστε περισσότεραΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Βιοτεχνολογία. Ανάπτυξη μικροοργανισμών Διδάσκουσα: Αναπλ. Καθ. Άννα Ειρήνη Κούκκου
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Βιοτεχνολογία Ανάπτυξη μικροοργανισμών Διδάσκουσα: Αναπλ. Καθ. Άννα Ειρήνη Κούκκου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης
Διαβάστε περισσότεραΜυκητολογικές ασθένειες φυτών μεγάλης καλλιέργειας
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Μυκητολογικές ασθένειες φυτών μεγάλης καλλιέργειας 4 ο Εργαστήριο: Αδρομυκώσεις Αναστασία Λαγοπόδη Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό
Διαβάστε περισσότεραΜικροβιολογία Τροφίμων Ι Εργαστήριο
Μικροβιολογία Τροφίμων Ι Εργαστήριο Ενότητα 8: Μικροβιολογική Ανάλυση Νερού, 1ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Διδάσκοντες: Ευστάθιος Ζ. Πανάγου Πασχαλίτσα Τρυφινοπούλου Αναστάσιος
Διαβάστε περισσότεραΜυκητολογικές ασθένειες φυτών μεγάλης καλλιέργειας
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Μυκητολογικές ασθένειες φυτών μεγάλης καλλιέργειας Ενότητα 1 η : Εισαγωγή Αναστασία Λαγοπόδη Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό
Διαβάστε περισσότεραΜικροβιολογία Τροφίμων Ι Εργαστήριο
Μικροβιολογία Τροφίμων Ι Εργαστήριο Ενότητα 5: Χρώση Gram Δοκιμή Καταλάσης και Οξειδάσης, 1.5ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Διδάσκοντες: Ευστάθιος Ζ. Πανάγου Πασχαλίτσα Τρυφινοπούλου
Διαβάστε περισσότεραΑνατομία - Φυσιολογία Ακοής Ομιλίας Λόγου
1 Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Ανατομία - Φυσιολογία Ακοής Ομιλίας Λόγου Ενότητα 10 : Φυσιολογία φωνής (Μέρος Β ) Ναυσικά Ζιάβρα 2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου
Διαβάστε περισσότεραΑνατομία - Φυσιολογία Ακοής Ομιλίας Λόγου
1 Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Ανατομία - Φυσιολογία Ακοής Ομιλίας Λόγου Ενότητα 9 : Φυσιολογία φωνής (Μέρος Α ) Ναυσικά Ζιάβρα 2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου
Διαβάστε περισσότεραΜυκητολογικές ασθένειες φυτών μεγάλης καλλιέργειας
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Μυκητολογικές ασθένειες φυτών μεγάλης καλλιέργειας 5 ο Εργαστήριο: Τήξεις Αναστασία Λαγοπόδη Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό
Διαβάστε περισσότεραΚυτταρο-Ιστοκαλλιέργεια
Κυτταρο-Ιστοκαλλιέργεια Ενότητα 9 η Παραγωγή βιοδραστικών ουσιών (μέρος β) Όνομα καθηγητή: Σ. Κίντζιος Τμήμα: Βιοτεχνολογίας Στόχοι ενότητας 1. In vitro παραγωγή φαρμακευτικών και βιοδραστικών ουσιών.
Διαβάστε περισσότεραΓενική Φυτοπαθολογία Εργαστήριο
Ελληνική ημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Γενική Φυτοπαθολογία Εργαστήριο Ενότητα 1: Εισαγωγή Δρ Δήμητρα Ζωάκη Μαλισιόβα Καθηγήτρια Εντομολογίας 1 ΑνοιχτάΑκαδημαϊκάΜαθήματαστοΤΕΙΗπείρου
Διαβάστε περισσότεραΜικροβιολογία Τροφίμων Ι Εργαστήριο
Μικροβιολογία Τροφίμων Ι Εργαστήριο Ενότητα 6: Επίδραση των Αιθέριων Ελαίων σε Αλλοιογόνους και Παθογόνους Μικροοργανισμούς των Τροφίμων, 1ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Διδάσκοντες:
Διαβάστε περισσότεραΑνατομία - Φυσιολογία Ακοής Ομιλίας Λόγου
1 Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Ανατομία - Φυσιολογία Ακοής Ομιλίας Λόγου Ενότητα 2 : Περιγραφή του ωτός Ναυσικά Ζιάβρα 2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Τμήμα
Διαβάστε περισσότεραΠαθολογία Σκληρών Οδοντικών Ιστών
Παθολογία Σκληρών Οδοντικών Ιστών Ενότητα: Βιοϋμένια (Biofilms) Χρήστος Ραχιώτης Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Οδοντιατρικής Βιοϋμένια (Biofilms) Τι είναι τα Βιοϋμένια; Τα Βιοϋμένια είναι οργανωμένες συναθροίσεις
Διαβάστε περισσότεραΘερμοδυναμική. Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα. Πίνακες Νερού σε κατάσταση Κορεσμού. Γεώργιος Κ. Χατζηκωνσταντής Επίκουρος Καθηγητής
Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Πίνακες Νερού σε κατάσταση Κορεσμού Γεώργιος Κ. Χατζηκωνσταντής Επίκουρος Καθηγητής Διπλ. Ναυπηγός Μηχανολόγος Μηχανικός M.Sc. Διασφάλιση
Διαβάστε περισσότεραΑνατομία - Φυσιολογία Ακοής Ομιλίας Λόγου
1 Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Ανατομία - Φυσιολογία Ακοής Ομιλίας Λόγου Ενότητα 6 : Στοματική κοιλότητα - Φάρυγγας (Μέρος Β ) Ναυσικά Ζιάβρα 2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα
Διαβάστε περισσότεραΜικροβιολογία Τροφίμων Ι
Μικροβιολογία Τροφίμων Ι Ενότητα 15: Αντιμικροβιακή Δράση Οργανικών Οξέων, 1ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Διδάσκοντες: Γεώργιος - Ιωάννης Νύχας Ευστάθιος Πανάγου Μαθησιακοί Στόχοι
Διαβάστε περισσότεραΛοιμώδη Νοσήματα Υγιεινή Αγροτικών Ζώων
1 Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Λοιμώδη Νοσήματα Υγιεινή Αγροτικών Ζώων Ενότητα 10 : ΕΥΖΩΙΑ ΤΩΝ ΖΩΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ Ιωάννης Σκούφος 2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά
Διαβάστε περισσότεραΓενική Φυτοπαθολογία Θεωρία
Ελληνική ημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Γενική Φυτοπαθολογία Θεωρία Ενότητα 13: Μέθοδοι αντιμετώπισης ασθενειών των φυτών Δρ Δήμητρα Ζωάκη Μαλισιόβα Καθηγήτρια Εντομολογίας 1 ΑνοιχτάΑκαδημαϊκάΜαθήματαστοΤΕΙΗπείρου
Διαβάστε περισσότεραΑνατομία - Φυσιολογία Ακοής Ομιλίας Λόγου
1 Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Ανατομία - Φυσιολογία Ακοής Ομιλίας Λόγου Ενότητα 7 : Λάρυγγας (Μέρος Α ) Ναυσικά Ζιάβρα 2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Τμήμα
Διαβάστε περισσότεραΦυσιολογία των μικροοργανισμών. Κεφάλαιο 3 από το βιβλίο «Εισαγωγή στην Γενική Μικροβιολογία»
Φυσιολογία των μικροοργανισμών Κεφάλαιο 3 από το βιβλίο «Εισαγωγή στην Γενική Μικροβιολογία» BIOΛOΓIA TΩN MIKPOOPΓANIΣMΩN ΠANEΠIΣTHMIAKEΣ EKΔOΣEIΣ KPHTHΣ 1. Μικροβιακή αύξηση (ή ανάπτυξη): αυξάνεται ο
Διαβάστε περισσότεραΓΕΝΙΚΗ ΦΥΤΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΒΑΚΤΗΡΙΟΛΟΓΙΚΕΣ & ΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ
ΓΕΝΙΚΗ ΦΥΤΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 7 ΙΑΓΝΩΣΗ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ: ΒΑΚΤΗΡΙΟΛΟΓΙΚΕΣ & ΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΕΝΑΡΞΗ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΡΟΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΞΕΝΙΣΤΗ ΠΡΟΚΑΤΑΡΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ
Διαβάστε περισσότεραΑρχές Βιοτεχνολογίας Τροφίμων
Αρχές Βιοτεχνολογίας Τροφίμων Ενότητα 6: Στοιχεία Ενζυμικής Βιοτεχνολογίας(5/5), 1.5ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων Διδάσκων: Δρ. Σεραφείμ Παπανικολαου Μαθησιακοί Στόχοι Ημισυνεχής τροφοδοτούμενη
Διαβάστε περισσότεραΕργαστήριο Χημείας Ενώσεων Συναρμογής
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εργαστήριο Χημείας Ενώσεων Συναρμογής Ενότητα 9: Μέτρηση Αγωγιμότητας Διαλυμάτων Περικλής Ακρίβος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό
Διαβάστε περισσότεραΑνατομία - Φυσιολογία Ακοής Ομιλίας Λόγου
1 Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Ανατομία - Φυσιολογία Ακοής Ομιλίας Λόγου Ενότητα 1 : Ακουστική οδός Ναυσικά Ζιάβρα 2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Τμήμα Λογοθεραπείας
Διαβάστε περισσότεραΜικροβιολογία Τροφίμων Ι
Μικροβιολογία Τροφίμων Ι Ενότητα 8: Αντιμικροβιακα Εμπόδια Βιολογικές Δομές, 2ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Διδάσκοντες: Γεώργιος - Ιωάννης Νύχας Ευστάθιος Πανάγου Μαθησιακοί
Διαβάστε περισσότεραΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Θέμα: ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΒΑΚΤΗΡΙΩΝ (άσκηση 1 του εργαστηριακού οδηγού)- ΑΠΛΗ ΧΡΩΣΗ ΜΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΟΣ
Διαβάστε περισσότεραΓενική Μικροβιολογία. Ενότητα 4 η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΥΚΗΤΟΛΟΓΙΑ: ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΜΥΚΗΤΩΝ (ΙΙ)
Γενική Μικροβιολογία Ενότητα 4 η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΥΚΗΤΟΛΟΓΙΑ: ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΜΥΚΗΤΩΝ (ΙΙ) Όνομα καθηγητή: Δ. ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Όνομα καθηγητή: Γ. ΖΕΡΒΑΚΗΣ Όνομα καθηγητή: ΑΝ. ΤΑΜΠΑΚΑΚΗ Τμήμα: ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
Διαβάστε περισσότεραΑρχές Βιοτεχνολογίας Τροφίμων
Αρχές Βιοτεχνολογίας Τροφίμων Ενότητα 4: Στοιχεία Βιοχημικής Μηχανικής,(1/3) 1ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων Διδάσκων: Δρ. Σεραφείμ Παπανικολαου Μαθησιακοί Στόχοι Αρχές και έννοιες βιοαντιδραστήρων
Διαβάστε περισσότεραΜικροβιολογία Καλλιέργεια µικροοργανισµών
Μικροβιολογία Καλλιέργεια µικροοργανισµών Θεωρητικό µέρος Οι µικροοργανισµοί χωρίζονται από άποψη κυτταρικής οργάνωσης σε δύο µεγάλες κατηγορίες: τους προκαρυωτικούς και ευκαρυωτικούς. Οι προκαρυωτικοί
Διαβάστε περισσότεραΜυκητολογικές ασθένειες φυτών μεγάλης καλλιέργειας
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Μυκητολογικές ασθένειες φυτών μεγάλης καλλιέργειας Ενότητα 12 η : Σηψιρριζίες- Σήψεις λαιμού καπνού Αναστασία Λαγοπόδη Άδειες Χρήσης Το
Διαβάστε περισσότεραΜοριακή Βιολογία. Ενότητα # (2): Μεταλλάξεις και γενετική ποικιλότητα στα βακτήρια. Παναγιωτίδης Χρήστος Τμήμα Φαρμακευτικής
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Μοριακή Βιολογία Ενότητα # (2): Μεταλλάξεις και γενετική ποικιλότητα στα βακτήρια Παναγιωτίδης Χρήστος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό
Διαβάστε περισσότεραΛογιστική Κόστους Ενότητα 12: Λογισμός Κόστους (2)
Λογιστική Κόστους Ενότητα 12: Λογισμός Κόστους (2) Μαυρίδης Δημήτριος Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για
Διαβάστε περισσότεραΑρχές Βιοτεχνολογίας Τροφίμων
Αρχές Βιοτεχνολογίας Τροφίμων Ενότητα 1: Εισαγωγικές Έννοιες Μικροβιολογίας, Βιοχημείας και Μικροοργανισμών Βιομηχανικών Ζυμώσεων: Έννοιες Μικροβιολογίας(3/3), 1.5ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων
Διαβάστε περισσότεραΕκκλησιαστικό Δίκαιο. Ενότητα 10η: Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας και Διαρκής Ιερά Σύνοδος Κυριάκος Κυριαζόπουλος Τμήμα Νομικής Α.Π.Θ.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 10η: Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας και Διαρκής Ιερά Σύνοδος Κυριάκος Κυριαζόπουλος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται
Διαβάστε περισσότεραΛοιμώδη Νοσήματα Υγιεινή Αγροτικών Ζώων
1 Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Λοιμώδη Νοσήματα Υγιεινή Αγροτικών Ζώων Ενότητα 4 : ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΒΙΟΑΝΘΕΚΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΣΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ Ιωάννης Σκούφος 2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά
Διαβάστε περισσότεραΚυτταρο-Ιστοκαλλιέργεια
Κυτταρο-Ιστοκαλλιέργεια Ενότητα 8 η Βελτίωση φυτών Όνομα καθηγητή: Σ. Κίντζιος Τμήμα: Βιοτεχνολογίας Στόχοι ενότητας 1. In vitro εμβολιασμός. 2. In vitro γονιμοποίηση. 3. In vitro διατήρηση. 4. In vitro
Διαβάστε περισσότεραΕργαστήριο Χημείας Ενώσεων Συναρμογής
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εργαστήριο Χημείας Ενώσεων Συναρμογής Ενότητα 4: Τοποθέτηση d ηλεκτρονίων σε οκτάεδρα Σύμπλοκα Περικλής Ακρίβος Άδειες Χρήσης Το παρόν
Διαβάστε περισσότεραΑρχές Βιοτεχνολογίας Τροφίμων
Αρχές Βιοτεχνολογίας Τροφίμων Ενότητα 5: Στοιχεία Βιοχημικής Μηχανικής (1/2), 1.5ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων Διδάσκων: Δρ. Σεραφείμ Παπανικολαου Μαθησιακοί Στόχοι Μικροβιακή κινητική (συνέχεια)
Διαβάστε περισσότεραΜικροβιολογία Τροφίμων Ι Εργαστήριο
Μικροβιολογία Τροφίμων Ι Εργαστήριο Ενότητα 7: Κλασσικές & Σύγχρονες (Ταχείες) Μέθοδοι Μέτρησης Μικροβιακού Φορτίου (2/3), 1.5ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Διδάσκοντες: Ευστάθιος
Διαβάστε περισσότεραΓΕΝΙΚΗ ΛΑΧΑΝΟΚΟΜΙΑ. Ενότητα 13 η : Αποθήκευση, Μετασυλλεκτική Συντήρηση. ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Διδάσκοντες: Τμήμα: Δ. ΣΑΒΒΑΣ, Χ.
ΓΕΝΙΚΗ ΛΑΧΑΝΟΚΟΜΙΑ Τμήμα: Ενότητα 13 η : Αποθήκευση, Μετασυλλεκτική Συντήρηση ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Διδάσκοντες: Δ. ΣΑΒΒΑΣ, Χ. ΠΑΣΣΑΜ Παράγοντες που επηρεάζουν τη μετασυλλεκτική ζωή των κηπευτικών
Διαβάστε περισσότεραΑνατομία - Φυσιολογία Ακοής Ομιλίας Λόγου
1 Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Ανατομία - Φυσιολογία Ακοής Ομιλίας Λόγου Ενότητα 5 : Στοματική κοιλότητα Φάρυγγας (Μέρος Α ) Ναυσικά Ζιάβρα 2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα
Διαβάστε περισσότεραΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:Κ.Κεραμάρης ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ
ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:Κ.Κεραμάρης ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Κωνσταντίνος Ρίζος Γιάννης Ρουμπάνης Βιοτεχνολογία με την ευρεία έννοια είναι η χρήση ζωντανών
Διαβάστε περισσότεραΦωνολογική Ανάπτυξη και Διαταραχές
1 Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Φωνολογική Ανάπτυξη και Διαταραχές Ενότητα 16: Ασκήσεις Πράξης Ζακοπούλου Βικτωρία 2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Τμήμα Λογοθεραπείας
Διαβάστε περισσότεραΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΒΑΚΤΗΡΙΩΝ - ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΞΗΡΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΟΣ ΒΑΚΤΗΡΙΩΝ
ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΒΑΚΤΗΡΙΩΝ - ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΞΗΡΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΟΣ ΒΑΚΤΗΡΙΩΝ Α. ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΒΑΚΤΗΡΙΩΝ Σκοπός Η κατανόηση του τρόπου αναπαραγωγής των βακτηρίων και της σηµασίας τους για την καθηµερινή
Διαβάστε περισσότεραΕφαρμογή Υπολογιστικών Τεχνικών στην Γεωργία
Ελληνική ημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Εφαρμογή Υπολογιστικών Τεχνικών στην Γεωργία Ενότητα 1 : Εισαγωγή Μελετίου Γεράσιμος 1 Τμήμα Τεχνολόγων Γεωπόνων Εφαρμογή Υπολογιστικών Τεχνικών
Διαβάστε περισσότεραΜεθοδολογία Έρευνας Κοινωνικών Επιστημών Ενότητα 2: ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ Λοίζου Ευστράτιος Τμήμα Τεχνολόγων Γεωπόνων-Kατεύθυνση
Μεθοδολογία Έρευνας Κοινωνικών Επιστημών Ενότητα 2: ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ Λοίζου Ευστράτιος Τμήμα Τεχνολόγων Γεωπόνων-Kατεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό
Διαβάστε περισσότεραΕισαγωγή στην Διοίκηση Επιχειρήσεων
Εισαγωγή στην Διοίκηση Επιχειρήσεων Ενότητα 7: ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΕΓΕΘΟΥΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Μαυρίδης Δημήτριος Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης
Διαβάστε περισσότεραΕργαστηριακή καλλιέργεια μικροοργανισμών
BIOΛOΓIA TΩN MIKPOOPΓANIΣMΩN ΠANEΠIΣTHMIAKEΣ EKΔOΣEIΣ KPHTHΣ Εργαστηριακή καλλιέργεια μικροοργανισμών Η μελέτη των μικροοργανισμών απαιτεί συνήθως την καλλιέργεια τους στο εργαστήριο Γίνεται χρήση στερεών
Διαβάστε περισσότεραΒιολογία Θετικής Κατεύθυνσης
Γ Λυκείου Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης Παραδόσεις του μαθήματος ΑΡΓΥΡΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Βιολόγος M.Sc. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7ο Αρχές και μεθοδολογία της βιοτεχνολογίας 3 Εισαγωγή Η Βιοτεχνολογία αποτελεί συνδυασμό Επιστήμης
Διαβάστε περισσότεραΠαθολογία Σκληρών Οδοντικών Ιστών
Παθολογία Σκληρών Οδοντικών Ιστών Ενότητα: Ιστοποθολογικές μεταβολές κατά τη διάρκεια της τερηδόνας. Ραχιώτης Χρήστος Οδοντιατρική Σχολή Ιστοποθολογικές μεταβολές κατά τη διάρκεια της τερηδόνας Κατά τη
Διαβάστε περισσότεραΓενική Μικροβιολογία. Ενότητα 9 η ΜΙΚΡΟΒΙΑΚΗ ΑΥΞΗΣΗ
Γενική Μικροβιολογία Ενότητα 9 η ΜΙΚΡΟΒΙΑΚΗ ΑΥΞΗΣΗ Όνομα καθηγητή: Δ. ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Όνομα καθηγητή: Γ. ΖΕΡΒΑΚΗΣ Όνομα καθηγητή: ΑΝ. ΤΑΜΠΑΚΑΚΗ Τμήμα: ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Παρουσίαση
Διαβάστε περισσότεραΜυκητολογικές ασθένειες φυτών μεγάλης καλλιέργειας
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Μυκητολογικές ασθένειες φυτών μεγάλης καλλιέργειας 1 ο εργαστήριο: Σκωριάσεις Αναστασία Λαγοπόδη Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό
Διαβάστε περισσότερα4.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΜΕΡΙΚΕΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ
4. Η ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ Καθηγητής Φώτιος Θ. Γραβάνης Τµήµα Φυτικής Παραγωγής Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυµα (Τ.Ε.Ι.) Λάρισας, 41110 Λάρισα. F.T.Gravanis@teilar.gr 4.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΜΕΡΙΚΕΣ
Διαβάστε περισσότεραΕισαγωγή στους Αλγορίθμους
Εισαγωγή στους Αλγορίθμους Ενότητα 5 η Άσκηση Συγχώνευση & απαρίθμηση Διδάσκων Χρήστος Ζαρολιάγκης Καθηγητής Τμήμα Μηχανικών Η/Υ & Πληροφορικής Πανεπιστήμιο Πατρών Email: zaro@ceid.upatras.gr Άδειες Χρήσης
Διαβάστε περισσότεραΜικροβιολογία Τροφίμων Ι
Μικροβιολογία Τροφίμων Ι Ενότητα 1: Εισαγωγή στη Μικροβιολογία Τροφίμων, 2ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Διδάσκοντες: Γεώργιος - Ιωάννης Νύχας Ευστάθιος Πανάγου Μαθησιακοί Στόχοι
Διαβάστε περισσότεραEUSO 2016 ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Σέρρες 05/12/2015
14 η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών EUSO 2016 ΤΟΠΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Μαθητές/τριες που συμμετέχουν: (1) (2) (3) Σέρρες 05/12/2015 Σύνολο μορίων:..... Α. Δράση των ενζύμων
Διαβάστε περισσότεραΑνοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας. Βιοστατιστική (Ε) Ενότητα 3: Έλεγχοι στατιστικών υποθέσεων
Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας Βιοστατιστική (Ε) Ενότητα 3: Έλεγχοι στατιστικών υποθέσεων Δρ.Ευσταθία Παπαγεωργίου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων Το περιεχόμενο του μαθήματος
Διαβάστε περισσότεραΑρχές Βιοτεχνολογίας Τροφίμων
Αρχές Βιοτεχνολογίας Τροφίμων Ενότητα 2: Στοιχεία Μικροβιολογίας και Βιοχημείας των Βιομηχανικών Ζυμώσεων(4/5), 1.5ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων Διδάσκων: Δρ. Σεραφείμ Παπανικολαου Μαθησιακοί
Διαβάστε περισσότεραΑνοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας. Βιοστατιστική (Ε) Ενότητα 1: Καταχώρηση δεδομένων
Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας Βιοστατιστική (Ε) Ενότητα 1: Καταχώρηση δεδομένων Δρ.Ευσταθία Παπαγεωργίου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται
Διαβάστε περισσότεραBιολογία γενικής παιδείας
Bιολογία γενικής παιδείας Α1. 1. δ 2. α 3. β 4. δ ΘΕΜΑ Α Α2. ΟΛΑ ΚΑΠΟΙΑ Τοξίνες + Πλασματική μεμβράνη + Κυτταρικό τοίχωμα + Αποικίες + Κάψα + Πλασμίδια + Μαστίγια + Ριβοσώματα + Πυρηνοειδές + Ενδοσπόρια
Διαβάστε περισσότεραΕιδικές Μέθοδοι Ανάλυσης Κυτταρικών Διεργασιών
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Ειδικές Μέθοδοι Ανάλυσης Κυτταρικών Διεργασιών Τίτλος Εργαστηριακής Άσκησης: Παρατήρηση κυτταρικής διαίρεσης με μικροσκοπία φθορισμού Έλενα Κουιμτζόγλου Τμήμα Βιολογίας
Διαβάστε περισσότεραΖΩΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ
ΖΩΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ Τάξη: Οι οργανισμοί διαδραματίζουν συγκεκριμένο ενεργειακό ρόλο μέσα στο σύστημά τους Αναπαραγωγή: Οι οργανισμοί αναπαράγουν τους εαυτούς τους Αύξηση και εξέλιξη:οι οργανισμοί φέρουν
Διαβάστε περισσότεραΔομή και λειτουργία προκαρυωτικού κυττάρου
Δομή και λειτουργία προκαρυωτικού κυττάρου Ιωσήφ Παπαπαρασκευάς Βιοπαθολόγος, Επ. Καθηγητής ΕΚΠΑ Εργαστήριο Μικροβιολογίας, Ιατρική Σχολή ipapapar@med.uoa.gr Γιατί πρέπει να γνωρίζουμε την δομή και τη
Διαβάστε περισσότεραΕργαστήριο Χημείας Ενώσεων Συναρμογής
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εργαστήριο Χημείας Ενώσεων Συναρμογής Ενότητα 6: Προσδιορισμός δ0 σε οκτάεδρα σύμπλοκα Περικλής Ακρίβος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό
Διαβάστε περισσότεραΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙIΙ
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙIΙ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΣΤΑ ΣΗΕ Λαμπρίδης Δημήτρης Κατσανού Βάνα Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών
Διαβάστε περισσότεραΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙIΙ
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙIΙ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΣΤΑ ΣΗΕ Λαμπρίδης Δημήτρης Κατσανού Βάνα Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών
Διαβάστε περισσότεραΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙIΙ
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙIΙ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΣΤΑ ΣΗΕ Λαμπρίδης Δημήτρης Κατσανού Βάνα Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών
Διαβάστε περισσότεραΜικροβιολογία Τροφίμων Ι
Μικροβιολογία Τροφίμων Ι Ενότητα 10: Ενδογενείς Παράγοντες Δυναμικό Οξειδοαναγωγής Θρεπτικά Συστατικά, 1ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Διδάσκοντες: Γεώργιος - Ιωάννης Νύχας Ευστάθιος
Διαβάστε περισσότεραΓενικά Μαθηματικά Ι. Ενότητα 12: Κριτήρια Σύγκλισης Σειρών. Λουκάς Βλάχος Τμήμα Φυσικής ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 2: Κριτήρια Σύγκλισης Σειρών Λουκάς Βλάχος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons.
Διαβάστε περισσότεραΑνοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας. Βιοστατιστική (Ε) Ενότητα 2: Περιγραφική στατιστική
Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας Βιοστατιστική (Ε) Ενότητα 2: Περιγραφική στατιστική Δρ.Ευσταθία Παπαγεωργίου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων Το περιεχόμενο του μαθήματος
Διαβάστε περισσότεραΣτατιστική. 5 ο Μάθημα: Βασικές Έννοιες Εκτιμητικής. Γεώργιος Μενεξές Τμήμα Γεωπονίας ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Στατιστική 5 ο Μάθημα: Βασικές Έννοιες Εκτιμητικής Γεώργιος Μενεξές Τμήμα Γεωπονίας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται
Διαβάστε περισσότεραΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 3 ΤΟ ΠΡΟΚΑΡΥΩΤΙΚΟ ΚΥΤΤΑΡΟ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΟΜΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΚΑΡΥΩΤΙΚΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ. BET Κ.Βαρέλη
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 3 ΤΟ ΠΡΟΚΑΡΥΩΤΙΚΟ ΚΥΤΤΑΡΟ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΟΜΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΚΑΡΥΩΤΙΚΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ Δομή προκαρυωτικού κυττάρου Σχήμα προκαρυωτικού κυττάρου Κόκκοι Σχήμα προκαρυωτικού κυττάρου βάκιλοι
Διαβάστε περισσότεραΚαλλιέργεια βακτηρίων
Καλλιέργεια βακτηρίων Γ Γυμνασίου Κεφάλαιο 4 Ενότητα 4.2 Σελ. 78-82 1 ΠΡΟΚΑΡΥΩΤΙΚΟI ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟI ΒΑΚΤΗΡΙΑ ΔΟΜΗ Δεν εμφανίζει πυρήνα που περιβάλλεται από πυρηνική μεμβράνη, Το γενετικό υλικό των πυρηνικών
Διαβάστε περισσότεραΤίτλος Μαθήματος: Γενική Μικροβιολογία. Ενότητα: ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΒΑΚΤΗΡΙΩΝ. Διδάσκων: Καθηγητής Ιωάννης Σαββαΐδης. Τμήμα: Χημείας
Τίτλος Μαθήματος: Γενική Μικροβιολογία Ενότητα: ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΒΑΚΤΗΡΙΩΝ Διδάσκων: Καθηγητής Ιωάννης Σαββαΐδης Τμήμα: Χημείας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Ανάπτυξη Βακτηρίων Η ανάπτυξη των βακτηρίων είναι ταυτόσημη με την αύξηση
Διαβάστε περισσότεραΚεφάλαιο 1: Εισαγωγή. Κεφάλαιο 2: Η Βιολογία των Ιών
Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή 1.1 Μικροοργανισμοί, Μικροβιολογία και Μικροβιολόγοι... 19 1.1.1 Μικροοργανισμοί... 19 1.1.2 Μικροβιολογία... 20 1.1.3 Μικροβιολόγοι... 21 1.2 Σύντομη Ιστορική Εξέλιξη της Μικροβιολογίας...
Διαβάστε περισσότεραΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ. Οι μικροοργανισμοί μπορούν να θεωρηθούν αναπόσπαστο τμήμα τόσο της ιστορίας της Γης όσο και της ανθρώπινης εμπειρίας
ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Οι μικροοργανισμοί μπορούν να θεωρηθούν αναπόσπαστο τμήμα τόσο της ιστορίας της Γης όσο και της ανθρώπινης εμπειρίας Μικροοργανισμοί o Μικροοργανισμοί ή μικρόβια καλούνται οι οργανισμοί
Διαβάστε περισσότεραΕισαγωγή στους Αλγορίθμους
Εισαγωγή στους Αλγορίθμους Ενότητα 5 η Άσκηση - Συγχώνευση Διδάσκων Χρήστος Ζαρολιάγκης Καθηγητής Τμήμα Μηχανικών Η/Υ & Πληροφορικής Πανεπιστήμιο Πατρών Email: zaro@ceid.upatras.gr Άδειες Χρήσης Το παρόν
Διαβάστε περισσότεραΙστορία της μετάφρασης
ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 6: Μεταφραστές και πρωτότυπα. Ελένη Κασάπη ΤΜΗΜΑ ΑΓΓΛΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons.
Διαβάστε περισσότεραΘερμοδυναμική. Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα. Πίνακες Νερού Υπέρθερμου Ατμού. Γεώργιος Κ. Χατζηκωνσταντής Επίκουρος Καθηγητής
Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Πίνακες Νερού Υπέρθερμου Ατμού Γεώργιος Κ. Χατζηκωνσταντής Επίκουρος Καθηγητής Διπλ. Ναυπηγός Μηχανολόγος Μηχανικός M.Sc. Διασφάλιση Ποιότητας,
Διαβάστε περισσότεραΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΥΚΗΤΩΝ
ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΥΚΗΤΩΝ Ευκαρυωτικοί οργανισμοί Ετερότροφοι οργανισμοί με υψηλή κυτταρική οργάνωση Μονοκύτταροι ή πολυκύτταροι οργανισμοί Διαθέτουν κυτταρικό τοίχωμα- άκαμπτο & ανθεκτικό Αυστηρά
Διαβάστε περισσότεραΓενική Μικροβιολογία. (Μύκητες)
Γενική Μικροβιολογία (Μύκητες) Χαρακτηριστικά των μυκήτων Ευκαρυωτικοί μικροοργανισμοί Δεν φωτοσυνθέτουν, είναι χημειοοργανότροφοι. Σημαντικοί αποικοδομητές! Μύκητες και τρόφιμα (Αλλοιώσεις τροφίμων) Μύκητες
Διαβάστε περισσότεραΣήµερα οι εξελίξεις στην Επιστήµη και στην Τεχνολογία δίνουν τη
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7ο: ΑΡΧΕΣ & ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Συνδυασµός ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ & ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ Προσφέρει τη δυνατότητα χρησιµοποίησης των ζωντανών οργανισµών για την παραγωγή χρήσιµων προϊόντων 1 Οι ζωντανοί οργανισµοί
Διαβάστε περισσότεραΓενική Φυτοπαθολογία Θεωρία
Ελληνική ημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Γενική Φυτοπαθολογία Θεωρία Ενότητα 5: Φυτοπαθολογική Βακτηριολογία Δρ Δήμητρα Ζωάκη Μαλισιόβα Καθηγήτρια Εντομολογίας 1 ΑνοιχτάΑκαδημαϊκάΜαθήματαστοΤΕΙΗπείρου
Διαβάστε περισσότεραΛειτουργικά Συστήματα
1 Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Λειτουργικά Συστήματα Ενότητα 10 : Ιδεατή Μνήμη Αλγόριθμοι Αντικατάστασης Σελίδων Δημήτριος Λιαροκάπης 2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ
Διαβάστε περισσότεραΛΟΓΙΚΟ-ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ & ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
ΛΟΓΙΚΟ-ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ & ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Ενότητα 6: Δημήτρης Χασάπης Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Περιγραφική στατιστική ΕΡΩΤΗΜΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ Όλες
Διαβάστε περισσότεραΔιοικητική Λογιστική
Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Διοικητική Λογιστική Ενότητα 10: Προσφορά και κόστος Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται με άδεια Creative Commons εκτός και αν αναφέρεται διαφορετικά
Διαβάστε περισσότερα