Μηνιαία Ἔκδοση Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίου Θεράποντος Λυθροδόντα

Transcript

1 οσιοσ Θεραπων ΙΕΡΑσ ΜΗΤΡΟΠΟΛεωΣ ΤΑΜΑΣΟΥ ΚΑΙ ΟΡΕΙΝΗΣ Μηνιαία Ἔκδοση Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίου Θεράποντος Λυθροδόντα Τεῦχος 8 ον, Μάρτιος 2014

2 Ὅσιος Θεράπων Ἱερὰ Μητρόπολις Ταμασοῦ καὶ Ὀρεινῆς Μηνιαία Ἔκδοση Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίου Θεράποντος Λυθροδόντα Οἱ ἐφημέριοι τοῦ ναοῦ Πρωτ. Κωνσταντῖνος Μαυροκορδάτος Οἰκ. Μόδεστος Παπαχρίστου Πρεσβ. Νεκτάριος Γεωργίου Ἐκκλησιαστικὴ ἐπιτροπὴ Ὀλβία Χριστοφόρου Τρύφωνας Παπαπαρασκευά Χριστόφορος Ττοφή Παναγιώτης Λευτέρη Νεωκόρος κ. Αἰμιλία Κυριαζή Νεωκόρος Χρῖστος Χρίστου Ἱεροψάλτες Χαράλαμπος Χαραλάμπους Ἀνδρέας Ὀνησιφόρου Περιεχόμενα Κυριακὴ τῆς Τυρινῆς καὶ ὁ ἑσπερινὸς τῆς Συγχωρήσεως... 3 Νηστεία καὶ προσευχὴ ὅπλα κατὰ τῶν δαιμόνων...5 Η Μεγάλη Τεσσαρακοστὴ...7 Tὰ Μεγάλα Ἀπόδειπνα...9 Οἱ προηγιασμένες Θείες Λειτουργίες καὶ ἡ σημασία τους...10 Πρόγραμμα Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν...12 Οἱ Χαιρετισμοὶ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου...13 Κυριακὴ τῆς Ὀρθοδοξίας...15 Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμὰς Κυριακὴ τῆς Σταυροπροσκυνήσεως...19 Εἰς τὸν Εὐαγγελισμὸν τῆς Θεοτόκου..21 Ἡ περίοδος τοῦ Τριῳδίου...23 Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος...25 Φωτογραφίες: Ἐξώφυλλο: εἰς τὸν Εὐαγγελισμὸν τῆς Θεοτόκου Ὀπισθόφυλλο: Εἰκόνα Ἁγίου Θεράποντος. Χρονολογεῖται το ἔτος 1841 Τὸ παρὸν διανέμεται δωρεάν, δέχεται ὅμως προαιρετικὲς εἰσφορές

3 κυριακη τησ τυρινησ και ο εσπερινοσ τησ συγχωρησεωσ ηκυριακὴ τῆς Τυρινῆς εἶναι ἡ τελευταία ἀρτύσιμη μέρα πρὶν νὰ ἀνοικτεῖ, ἐνώπιόν τῶν ἀθλητῶν τοῦ Χριστοῦ, τὸ στάδιο τῶν ἀρετῶν, ἡ ἁγία καὶ μεγάλη Τεσσαρακοστή. Ἡ τέταρτη Κυριακὴ τοῦ Τριῳδίου εἶναι ἀφιερωμένη στὴν ἐκδίωξη τῶν πρωτοπλάστων ἀπὸ τὸν παράδεισο. Ὁ ἄνθρωπος ἔκανε κακὴ χρήση τῆς ἐλεύθερης βούλησής του καὶ προτίμησε τὴν ἀνυπακοή. Ὁ ἀρχέκακος διάβολος τὸν παρέσυρε στὴν πτώση καὶ τὴν καταστροφή του. Αὐτό του στέρησε τὸν παράδεισο, δηλαδὴ τὴν ἀέναη καὶ ζωοποιὸ παρουσία τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν κοινωνία τῶν ἀκένωτων εὐλογιῶν Του. Ὁ Ἀδὰμ καὶ ἡ Εὔα τότε κάθισαν ἀπέναντι ἀπὸ τὸν κῆπο τῆς τρυφῆς καὶ θρηνοῦσαν γιὰ τὸ κακὸ πού τους βρῆκε. Ὅμως δυστυχῶς ὁ θρῆνος τους δὲν ἦταν ἀποτέλεσμα μεταμέλειας γιὰ τὴν ἀνυπακοή τους κατὰ τοῦ Θεοῦ. Δὲ θρηνοῦσαν γιὰ τὴ χαμένη ἀθωότητα καὶ ἁγιότητα, ἀλλὰ γιὰ τὴ χαμένη ὑλικὴ εὐμάρεια τοῦ παραδείσου. Οὔτε ἕνας λόγος μετανοίας δὲν ἀκούστηκε ἀπὸ τὰ χείλη τους! Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας λένε πως ἂν ἐκείνη τὴν τραγικὴ στιγμὴ οἱ προπάτορές μας μετανοοῦσαν εἰλικρινὰ καὶ ζητοῦσαν ταπεινὰ συγγνώμη ἀπὸ τὸν φιλάνθρωπο Θεό, θὰ εἶχαν ἀποκατασταθεῖ στὴν πρότερη τῆς πτώσεως κατάστασή τους. Ἡ ἐνθύμηση τοῦ ἁδαμιαίου θρήνου αὐτὴ τὴν ἡμέρα ὑπῆρξε ἐπιβεβλημένη ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία μας. Ἀπὸ τὴν ἑπόμενη ἡμέρα ἀρχίζει ἡ αυστηρὴ νηστεία τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς καὶ ὁ σκληρὸς ἀγῶνας κατὰ τῶν ψυχοκτόνων παθῶν μας. Οἱ προπάτορές μας ἀποτελοῦν πολὺ καλὸ παράδειγμα συνετισμοῦ μας. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος λέει πως «στὴ μέλλουσα κρίση δὲ θὰ κατακριθοῦμε γιατὶ δὲν κάναμε θαύματα, οὔτε γιατὶ δὲ θεολογήσαμε, ἀλλὰ θὰ δώσουμε λόγο στὸν Θεό γιατὶ ἐνῶ ἁμαρτήσαμε δὲν πενθήσαμε γιὰ τὶς ἁμαρτίες μας» 1. Αὐτὸ τὸ πένθος εἶναι ἔκφραση τῆς μετάνοίας μας. Δὲν εἶναι ἀπλῶς μία προσωρινὴ μεταμέλεια γιὰ τὰ 3

4 παραπτώματά μας, ἀλλὰ μία διαρκὴς καὶ ἰσόβια προσπάθεια νὰ βροῦμε μέσα μας τὸν Θεό που χάσαμε. Μία ἀλλαγὴ τοῦ τρόπου ζωῆς μας ἀπὸ τὴν «παρὰ φύσιν» στὴν «κατὰ φύσιν» κατάσταση. Τὸ ἀπόγευμα τῆς Κυριακῆς τῆς Τυρινῆς, τελεῖται ὁ ἑσπερινὸς τῆς συγχωρήσεως. Ὁ ἱερέας διαβάζει τὴ «συγχωρητικὴ εὐχή» 2, μιὰ εὐχή που, ἂν καὶ δὲν ἀντικαθιστᾷ τὴν ἐξομολόγηση, συνιστᾷ ἐντούτοις ἕνα ἀκόμη ὅπλο πού μας δίδει ἡ Ἐκκλησία γιὰ τὸ νέο στάδιο τοῦ ἀγῶνα που ἀνοίγεται μπροστά μας. Ὁ ἑσπερινὸς αὐτὸς ἔχει τὸ χαρακτηριστικὸ τῆς ἁγίας συγχώρεσης μεταξὺ τοῦ Θεοῦ καὶ τῶν παιδιῶν Του. «Τό ῥῆμα συν-χωρῶ σημαίνει πως χωρῶ μαζὶ μὲ τὸν Θεό, μαζὶ μὲ τοὺς συνανθρώπους μου». «Ἡ συγχώρεση ἀρχίζει τὴ στιγμή που παίρνουμε στοὺς ὤμους μας ἀλλήλων τά βάρη καὶ τὸ πρῶτο καὶ βαρύτερο φορτίο εἶναι ἡ προσωπικότητα τοῦ ἄλλου, αὐτό που ἐκεῖνος εἶναι καὶ ὄχι μόνο αὐτό που κάνει ἢ ποὺ δὲν κάνει» 3. Ἡ χρονικὴ αὐτὴ περίοδος τῆς Ἁγίας Τεσσαρακοστῆς μᾶς προσφέρεται ὡς πραγματικὴ εὐκαιρία ἀξιοποιήσεως τοῦ χρόνου μας, ὡς ἀφορμὴ ἐντατικότερου ἀγῶνος, τῆς συγχωρήσεως, τῆς προσευχῆς, τῆς ἀγάπης, τῆς ἀνεξικακίας, τῆς ταπεινοφροσύνης καὶ τῶν σωματικῶν ἀγώνων τῆς νηστείας, τῆς ἀγρυπνίας καὶ τῆς ἐγκράτειας. «Οἱ ἄγγελοι τρέχουν καὶ ἀπογράφουν ἐκείνους που θὰ νηστεύσουν τὴν Ἁγία Τεσσαρακοστή», λέει χαρακτηριστικὰ ὁ Ἅγιος Δαμασκηνὸς ὁ Στουδίτης, «ὥστε νὰ δοθεῖ ὁ στέφανος τῆς νηστείας καὶ τῆς ἐγκράτειας στοὺς ἀθλητές» 4. Ἂς ἀγωνιστοῦμε ἀδελφοί μου, προπάντων μὲ προσευχή, ποὺ εἶναι ὁ φωτισμὸς τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου καὶ ἡ ὁδὸς τῆς σωτηρίας. Ὁ ἀγῶνας μας εἶναι νίκη κατὰ τῶν δαιμόνων καὶ χαρὰ τῆς καρδίας. Ἂς δώσουμε τὴν πρόθεσή μας στὸν Χριστὸ καὶ τότε ἀσφαλῶς θὰ λάβουμε τὴν ἐκ Θεοῦ δύναμη καὶ βοήθεια στὸν ἀγῶνα μας. Μὲ προσευχή, νηστεία, μετάνοια καὶ ἐξομολόγηση, ἀλλὰ καὶ μὲ ἔργα ἀγαθὰ ἂς ἀγωνιστοῦμε στὸ στάδιο αὐτὸ τῆς Ἁγίας Τεσσαρακοστῆς. Ἂς ζητήσουμε τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ, ἐκμεταλευόμενοι αὐτὲς τὶς πενήντα μέρες τῆς Ἁγίας Τεσσαρακοστῆς, ἔχοντας ὡς στόχο τὴν καλλιέργεια τῆς ταπεινῆς ἀγάπης, ποὺ φέρει τρομερὴ δύναμη. Ἂς γονατίσουμε μπροστὰ στὴν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς Παναγίας, ἀλλὰ καὶ μπροστὰ στοὺς ἀδελφούς μας, καὶ ἄς τους ζητήσουμε ταπεινὰ νὰ μᾶς συγχωρέσουν. Ἐξάλλου, ἔχουν τόσα πολλὰ νά μας συγχωρέσουν. Ὅποτε θυσιάζουμε κάτι ἢ ὑποφέρουμε μὲ τὴ θέλησή μας, ἀπὸ ἀγάπη, γινόμαστε δυνατώτεροι. Αὐτὸ μας κάνει νὰ ἀλλάζουμε ἀποφάσεις πρὸς τὸ καλύτερο, νὰ παίρνουμε τὸν δρόμο πρὸς τὸ ἐξομολογητήριο καὶ νὰ ἀφήνουμε ἐκεῖ τὶς ἁμαρτίες ποὺ βαραίνουν τὴν ψυχή μας, ἀποκτῶντας τὴ δυνατότητα νὰ γευτοῦμε τὴν πηγὴ τῆς ἀθανασίας καὶ ἀνακράζοντας: «ΣΩΜΑ ΧΡΙΣΤΟΥ ΜΕΤΑΛΑΒΕΤΕ ΠΗΓΗΣ ΑΘΑΝΑΤΟΥ ΓΕΥΣΑΣΘΑΙ». 1 Ἅγ. Σιναΐτης Ἰ., Κλῖμαξ, Ἐκδ: Ἱερὰ Μονὴ Παρακλήτου: Ἀθήνα, 1998, σσ «Συγχωρητικὴ εὐχὴ του Πατριάρχου Ιεροσολύμον Ἀθανασίου» Δελτίον XAE 3 (1926), Τεύχη α - βτεύχη, Περίοδος β Σελ ΑΘΗΝΑ π. Αχ., «Ὁ ἑσπερινὸς τῆς συγγνώμης», Φωνὴ Κυρίου, φύλ. 3065, Ἐκδ. Ἀποστολικὴ Διακονία: Ἀθήνα, Μ. Βασίλειος, Δύο λόγοι για τη νηστεία - Λόγος Β, Ἐκδ: Νεκτ. Παναγόπουλος: Θεσσαλονίκη. 4

5 Νηστεια και προσευχη οπλα κατα των δαιμονων μετὰ τὴν πτώση ἡ ἀκραία παχύτητα καὶ τραχύτητα στὴν ὁποία περιῆλθαν οἱ αἰσθήσεις τοῦ ἀνθρώπου τον κατέστησαν ἀνίκανο νὰ ἔρθει σὲ κοινωνία μὲ τὰ πνεύματα, κάτι που μποροῦσε νὰ τὸ κάνει πρὶν τὴν πτώση. Ὅπως ἐξηγεῖ ὁ π. Σεραφεὶμ τοῦ Ῥόουζ «ἐνῶ τὰ ἅγια πνεύματα ἀποφεύγουν τὴν κοινωνία μὲ τούς ἀνθρώπους που εἶναι ἀνάξιά της, τὰ πεπτωκότα πνεύματα, τὰ ὁποῖα μας ἔχουν παρασύρει στὴν πτώση, βρίσκονται ἀνάμεσα μας» 1. Ὁ σκοπὸς τῶν πνευμάτων αὐτῶν, δηλαδὴ τοῦ διαβόλου, εἶναι νά μας κρατοῦν ἀπαρατήρητα μέχρι νὰ κυριαρχήσουν πάνω μας. Αὐτὸς ὁ ἀόρατος πόλεμος γίνεται παντοτινὰ καὶ ἀκατάπαυστα, ἕως τὸν καιρὸ τοῦ θανάτου μας. Παρόλα αὐτὰ ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης μᾶς προτρέπει νὰ ἔχουμε θάῤῥος καὶ ἀνδρεία ψυχῆς, γιατί, ἂν καὶ ὁ πόλεμος τοῦ ἐχθροῦ εἶναι δυνατός, ὁ Ἀρχιστράτηγος Ἰησοῦς Χριστὸς δὲ θὰ ἀφήσει ποτὲ νά μας γίνει δυναστεία καὶ νίκη ἀπὸ τοὺς ἐχθρούς, ἀλλὰ πολεμώντας Αὐτὸς γιά μας, θά τους παραδώσει στὰ χέρια μας νικημένους 2. «Κύριος ὁ Θεὸς ἐμπεριπατεῖ ἐν τῇ παρεμβολῇ σου, ἐξελέσθαι σε καὶ παραδοῦναι τὸν ἐχθρόν σου εἰς χείρας σου» 3. Βασικὰ ὅπλα στὰ χέρια μας, σὲ αὐτὸν τὸν ἀνελέητο πνευματικὸ πόλεμο, εἶναι ἡ προσευχὴ καὶ ἡ νηστεία. Ὁ διάβολος εἶναι γνωστὸ ὅτι φοβάται τρία πράγματα ἀπὸ τόν ἄνθρωπο, τὸ βάπτισμά του, τὴ Θεία Κοινωνία καὶ τὴν προσευχή. Ἡ προσευχὴ εἶναι ὅπως ἕνας ἀγωγὸς πού μας συνδέει μὲ τὴ γεννήτρια τοῦ φωτός, τὴν πηγὴ τῆς ζωῆς, τό δημιουργό μας, τὸν Τριαδικὸ Θεό. Ἡ προσευχὴ δὲν περιορίζεται σὲ ἁπλὴ δοξολογία, σὲ ἁπλὴ εὐχαριστία, σὰν ἁπλὰ λόγια θλίψης ἢ παράκλησης, ἀλλὰ δημιουργεῖ μιὰ βαθιὰ καὶ ἀμφίδρομη σχέση μεταξὺ ἀνθρώπου καὶ Θεοῦ. Αὐτὴ τὴ σχέση φοβᾶται ὁ διάβολος καὶ προσπαθεῖ νὰ καταστρατηγήσει. Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος μᾶς συμβουλεύει νὰ προσευχόμαστε ἀλλά μας ἐφιστᾷ καὶ τὴν προσοχή: «προσευχόμενοι δὲ μὴ βαττολογήσετε ὥσπερ οἱ ἐθνικοί», 4 γιατὶ ὁ Θεὸς πατέρας γνωρίζει τὶ πραγματικὰ χρειαζόμαστε πρίν Του τὸ ζητήσουμε. Συνεχίζοντας μᾶς ἐξηγεῖ πως νὰ προσευχόμαστε, δίνοντάς μας τὴν Κυριακὴ προσευχή: «Πάτερ ἡμῶν» 5. Οἱ νηπτικοὶ πατέρες στὴ Φιλοκαλία, ἀναγνωρίζοντας τὴν ἀνάγκη γιὰ προσευχὴ περισσότερο καὶ ἀπὸ τὴν ἀναπνοὴ γιὰ τὸν ἄνθρωπο, προτρέπουν σὲ νοερὰ καὶ καρδιακὴ προσευχή, ἐννοῶντας τὴν κατάσταση κατὰ τὴν ὁποία ὁ ἄνθρωπος συμμαζεύει τὸν νοῦ του μέσα στὴν καρδιά του καὶ χωρὶς νὰ μιλήσει, μὲ ἐνδιάθετο λόγο, λέει τὴν ἐξῆς σύντομη καὶ μονολόγηστον προσευχή: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱέ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησόν με» 6, ἀκόμα βαστῶντας καὶ λίγο τὴν ἀναπνοή του. Ἡ εὐχὴ αὐτὴ εἶναι πανίσχυρο ὅπλο ἐναντίον τῶν δαιμόνων, οἱ ὁποῖοι τρέμουν στὸ ἄκουσμα τοῦ ὀνόματος τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ καθὼς καὶ στὴν ὄψη τοῦ Πανάγιου Σταυροῦ Του. Μπορεῖ εὔκολα νὰ λέγεται μὲ κάθε τρόπο, ἀφορμὴ καὶ περίσταση. Εἶναι εὐκολομεταχείρηστη καὶ ὅποιος τὴ χρησιμοποιεῖ μὲ πραγματικὴ συνείδηση

6 καὶ ταπεινότητα λαμβάνει μεγάλη ὠφέλεια καὶ βοήθεια. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος πάντως συμβουλεύει ὅλους τοὺς πιστοὺς νὰ ἀσκοῦν τὶς ἁπλούστερες μορφὲς τῆς νοερῆς προσευχῆς. Συμπληρωματικά, ὁ Στάρετς Μακάριος ἐπισημαίνει πως «γιὰ νὰ ἐπιδοθεῖ κανεὶς στὸ ἔργο τῆς νοερῆς καὶ καρδιακῆς προσευχῆς, πρέπει νὰ ἔχει ἀπόλυτη καθαρότητα καὶ εἰρήνη στὶς σχέσεις του μὲ τὸν Θεό, μὲ τοὺς ἀνθρώπους, ἀκόμα καὶ μὲ τὰ ἄψυχα ὄντα» 7. Ἡ προσευχὴ δὲν εἶναι ὅμως ἀναγκαία καὶ λυτρωτικὴ μόνο γιὰ τοὺς ζωντανούς. Ἰδιαίτερα εὐεργετικὴ εἶναι καὶ γιὰ τοὺς νεκρούς. Οἱ παννυχίδες καὶ ἡ κατ οἶκον προσευχὴ γιὰ τούς νεκρούς, οἱ ἐλεημοσύνες, ἡ τέλεση μνημοσύνου, οἱ διάφορες προσευχὲς τῆς Ἐκκλησίας μποροῦν νὰ δώσουν ἀνάπαυση «σὲ πολλοὺς εὑρισκομένους στὸν Ἅδη» 8. Δὲν εἶναι, ὅμως, μόνο ἡ προσευχή μοναδικῆς ἀξίας ὅπλο στὰ χέρια μας ἐναντίον τῶν δαιμόνων. Ὁ Χριστός μας, μετὰ τὸ βάπτισμα, ἔφυγε στὴν ἔρημο, σαράντα μέρες νηστεύοντας καὶ προσευχόμενος, ὅπου καὶ βρέθηκε ἀντιμέτωπος μὲ τὸν διάβολο. Μαζὶ μὲ τὴν προσευχή, λοιπόν, συμπορεύεται καὶ ἡ νηστεία. Ὁ γέροντας Ἅγιος Πορφύριος 9, πολὺ συχνά, μὲ πνεῦμα αὐτοθυσίας, προσευχόταν καὶ νήστευε αὐστηρὰ γιὰ ἕνα τριήμερο, παρὰ τὴν εὔθραυστη ὑγεία του, γιὰ διάφορες περιπτώσεις. Ὁ Ἀπ. Παῦλος γράφει σχετικὰ μὲ τὴ νηστεία: «Δὲν εἶναι οἱ τροφές που θὰ καθορίσουν τὴ σχέση μας ἀπέναντι στὸ Θεό». 10 Ἡ νηστεία μόνο στὰ φυσικὰ πλαίσια στερεῖται νοήματος. Ὅταν ἡ ἐκκλησία προσκαλεῖ σὲ νηστεία δὲν ἐπιθυμεῖ φαρισαϊκές, τυπικὲς νηστείες. Ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ὁ Προφήτης Ἠσαΐας περιγράφει τὸν τύπο τῆς νηστείας: «Νὰ σπᾶτε τῶν ἀδικημένων νὰ ἀπελευθερώνετε καὶ νὰ συντρίβετε κάθε ζυγό.νηστεία εἶναι μὲ τὸν πεινασμένο τὸ ψωμί σας νὰ μοιράζεστε καὶ τὴ βοήθεια στὸν συνάνθρωπό σας νὰ μήν την ἀρνιέστε» 11. Ἡ ἔννοια τῆς νηστείας εἶναι ἐμφανῶς πολύπλευρη καὶ χρειάζεται πολλὴ προσοχὴ καὶ ἐπιμέλεια, χωρὶς ὅμως ὑπερβολές. Ἔτσι, κάθε πιστὸς μπορεῖ νὰ θωρακίσει τὸν ἑαυτό του μέσα σὲ αὐτὴ τὴν ἀέναη πάλη μὲ τὸν διάβολο μέσω τῆς νηστείας καὶ τῆς προσευχῆς. Ἡ ἔγκαιρη ἄσκηση στὸ νόμο τοῦ Θεοῦ βοηθᾷ νὰ ὁλοκληρώσουμε τὴν ἐκπαίδευσή μας μέσα στὸ ὁρισμένο χρονικὸ διάστημα, τὸ καθορισμένο ἀπὸ τὸν Θεό, γιὰ τὸ προσκυνηματικό μας ταξίδι στὴ γῆ, ἂν επιθυμοῦμε νὰ κερδίσουμε τὴν αἰωνιότητα. 1 π. Σεραφεὶμ Ρόουζ, Ἡ ψυχὴ μετὰ τὸν θάνατο, Έκδ. Μυριόβιβλος: Ἀθήνα, 2006, σ Νικόδημου Ἁγιορείτου, Ἀόρατος πόλεμος, Ἐκδ. Ν. Παναγόπουλος: Αθήνα, 1989, σ Δευτ. κγ Ματθ. Στ Ματθαίου κεφάλαιο 6, ἐδάφια 9 ἕως ΙΔ Λουκᾶ 18, Στάρετς Μακάριος, Πνευματικὲς Νουθεσίες, Ἐκδ. Ἱερὰ Μονὴ Παρακλήτου: Ὠρωπός Ἀττικῆς, 1996, σ π. Σεραφεὶμ τοῦ Ῥόους, ὅ.π, σσ Κ. Γιαννιτσιώτη,«Κοντὰ στὸν Γέροντα Πορφύριο, Ἐκδ. Ἱεροῦ Γυναικείου Ἡσυχαστηρίου Ἡ μεταμόρφωσις του Σωτῆρος: 1995, Ἀθήνα 10 Α Κορ. 8,8. 11 Ἠσ. 58: π. π. Σεραφεὶμ τοῦ Ῥόουζ, ὅ.π., σ

7 Η μεγαλη τεσσαρακοστη ημεγάλη Τεσσαρακοστὴ εἶναι γιὰ πολλοὺς μιὰ εὐχάριστη καὶ ἐπιθυμητὴ κατάσταση γιατὶ εἶναι μία περίοδος καλλιέργειας καὶ διάνθισης τῶν ἀρετῶν μας, ἐνῶ γιὰ κάποιους ἄλλους εἶναι δύσκολη καὶ καθόλου εὐχάριστη γιατί τη θεωροῦν ὡς μία ἀναγκαστικὴ ἀποχὴ ἀπὸ τὶς τροφές. Εἶναι γνωστό πως τὴν περίοδο αὐτὴ ἔχουμε δύο περιόδους νηστείας. Ἡ πρώτη ταυτίζεται μὲ τὴ Μεγάλη Τεσσαρακοστή, που ἀρχίζει ἀπὸ τὴ Δευτέρα τῆς Καθαρᾶς, τῆς 1ης Ἑβδομάδος τῶν νηστειῶν, εἰσάγοντάς μας σὲ μιὰ περίοδο μετανοίας καὶ ἀποτοξίνωσης σωματικῆς ἀλλὰ καὶ ψυχικῆς μὲ μοναδικὸ προσανατολισμὸ τὸ Ἅγιο Πάσχα, καὶ λήγει τὴν Παρασκευὴ τῆς 6ης Ἑβδομάδος. Ἡ δεύτερη περίοδος ἀρχιζει ἀπὸ τὸ Σάββατο τοῦ Λαζάρου καὶ τελειώνει μὲ τὸ χαρμόσυνο καὶ προσδοκώμενο «Χριστὸς Ἀνέστῃ», ποὺ ἀναγγέλλεται στοὺς ναοὺς τὴν Κυριακὴ τοῦ Πάσχα. Κατὰ τὴ Μεγάλη Τεσσαρακοστή,ἐκτὸς Σαββάτου καὶ Κυριακῆς, ἡ νηστεία εἶναι αὐστηρὴ, ἄνευ καταλύσεως οἴνου καὶ ἐλαίου. Ἡ περίοδος αὐτὴ ὀνομάστηκε Τεσσαρακοστὴ σὲ ἀνάμνηση τῆς νηστείας τοῦ Κυρίου στὴν ἔρημο, ὅπου ἐκεῖ «νηστεύσας ἡμέρας τεσσαράκοντα καὶ νύχτας τεσσαράκοντα ὕστερον ἐπείνασεν» 1. Ἡ ὀνομασία Μεγάλη Τεσσαρακοστή, ὅμως, δὲν ὀφείλεται μόνο στὴ μεγάλη διάρκειά της, ἀλλὰ καὶ στὴ μεγάλη σημασία τοῦ κοσμοσωτήριου 7

8 γεγονότος τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου μας καὶ τῆς ἀνάμνησης τῶν Παθῶν Του. Ἡ περίοδος τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς χαρακτηρίζεται ὡς ἡ αὐστηρότερη περίοδος ἀπὸ ὅλες, ὄχι μόνο ἐξαιτίας τῆς αὐστηρῆς νηστείας, ἀλλὰ καὶ γιατὶ μέσα ἀπὸ αὐτὸ τὸ στάδιο τοῦ χριστιανικοῦ ἀγῶνα, μὲ τὴ νηστεία, τὴν ἐξομολόγηση, τὴν προσευχὴ προετοιμάζεται ὁ κάθε Χριστιανὸς γιὰ νὰ ἀναστηθεῖ ἀπὸ τὰ πάθη καὶ τὶς ἁμαρτίες του. Δὲν εἶναι μιὰ περίοδος γιὰ νὰ νηστεύουμε μόνο ἀπὸ τὰ φαγητά, ἀλλὰ γιὰ νὰ εξασκούμαστε καὶ στὴν ἀρετή. Αὐτὴ ἡ περίοδος θὰ εἶναι δύσκολη γιὰ τὰ ἄτομά που νηστεύουν. Ὁ διάβολος πείραξε τὸν Χριστὸ κατὰ τὴ διάρκεια τῆς νηστείας του. Ὅταν, ὅμως, μας δεῖ ὅλους μαζὶ σὲ αὐτὴ τὴν προσπάθεια, δὲν θὰ ἔχει τὸ θαῤῥος νά μας κάνει κακὸ καὶ μεγάλη ζημιά. Γιὰ αυτὸ λοιπὸν τὴν περίοδο τῆς νηστείας πρέπει νὰ συχνάζουμε στὴν ἐκκλησία, στὶς ἀκολουθίες καὶ ὁ ἕνας νὰ στηρίζει τὸν ἄλλο. Τέλος, ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστὴ ἔχει πάρει αὐτὸ τὸν δύσκολο χαρακτήρα, γιατὶ εἶναι περίοδος μετάνοιας καὶ συγχώρεσης. Εἶναι περίοδος γιὰ νὰ στοχασθοῦμε τὶς σχέσεις μας μὲ τοὺς ἄλλους καὶ γιὰ νὰ ἐστιάσουμε τὶς καρδίες καὶ τὶς διάνοιές μας στὸν Χριστό. Καὶ πάντοτε μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ νὰ ξεκινήσουμε τὸ ὁδοιπορικὸ πρὸς τὸ Ἅγιο Πάσχα. Καλό μας ἀγῶνα! 1 Ματθ. 4:2. 8

9 τα μεγαλα αποδειπνα Σὲ ὅλη τὴν πορεία τῆς ζωῆς του ὁ Χριστιανὸς ἔχει στραμμένη τὴν προσοχή του στὸν Θεὸ καὶ καταγίνεται σὲ μία κοινωνία μαζί Του μέσῳ τῆς προσευχῆς. Ὅλη αὐτὴ ἡ προσευχητικὴ κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου κορυφώνεται κατὰ τὴν περίοδο τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Σὲ αὐτὸ τὸ γεγονὸς βοηθάει ἡ Ἐκκλησία μὲ τὶς συχνὲς λατρευτικὲς Ἀκολουθίες της.ἡ διάρκεια τῆς νύκτας ἀποτελοῦσε πάντοτε μία εὐκαιρία σχέσεως καὶ ἐπικοινωνίας τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν Θεό. Ἔτσι ἡ Ἐκκλησία ἀντιλαμβανομένη αὐτὴ τὴν ἀνάγκη τοῦ ἀνθρώπου τοποθέτησε δίπλα στὴν προσωπικὴ προσευχὴ μία κοινὴ προσευχή, ποὺ ὁνομάζεται ἀπόδειπνο. Ὀνομάστηκε ἀπόδειπνο, γιατὶ καθορίστηκε νὰ τελεῖται μετὰ τὸ βραδινὸ δεῖπνο. Μετὰ τὸν ΙΔ αἰῶνα φάνηκε ἐπιτακτικὴ ἡ ἀνάγκη συντόμευσης τοῦ ἀποδείπνου. Τελικά, ἐπικράτησε ἡ ἀκολουθία τοῦ μικροῦ ἀποδείπνου, τὸ ὁποῖο διαβάζεται κατὰ τὸ μεγαλύτερο διάστημα τοῦ ἔτους. Ἡ παλαιότερη καὶ ἐκτενέστερη ἀκολουθία ἐπικράτησε νὰ διαβάζεται κατὰ τὴν περίοδο τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς καὶ ὀνομάζεται Μέγα Ἀπόδειπνο. Καὶ ἐπειδὴ ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστὴ εἶναι κατανυκτικότερη, ἡ ἀκολουθία αὐτὴ συνιστᾷ δέηση γιὰ τὴν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν τῆς ἡμέρας καὶ τὴν ἀσκανδάλιστη διέλευση τῆς νύχτας 1. Ὁ πιστὸς μὲ τὴ βοήθεια τῶν Ψαλμῶν καὶ τῶν εὐχῶν τοῦ μεγάλου ἀποδείπνου κάνει κάποιον ἀπολογισμὸ τῶν γεγονότων τῆς ἡμέρας που πέρασε. Αὐτὴ ἡ αὑτοκριτικὴ θά τον βοηθήσει νὰ συντριβῆ καὶ νὰ μετανοήσει γιὰ τὶς πνευματικές του ἀστοχίες. Τὸ Μέγα ἀπόδειπνο τελεῖται τὸ βράδυ τῆς Δευτέρας, Τρίτης, Τετάρτης, Πέμπτης, στὴ διάρκεια τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Παρατηροῦμε, λοιπὸν, ὅτι ἡ ἄφατος φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ ἐπεκτείνεται ἀκόμη καὶ ὅταν ὁ ἄνθρωπος κοιμᾶται. Αὐτὴ τὴν πραγματικότητα τονίζει ἡ ἀκολουθία τοῦ μεγάλου ἀποδείπνου, γιατὶ μόνο ὁ Θεὸς μπορεῖ νὰ ἐξασφαλίσει τὴν πραγματικὴ ἀρωγὴ στὸ πλᾶσμα του σὲ ὅλα τὰ στάδια καὶ εἰδικὰ ὅταν δοκιμάζεται. Γιατὶ ὁ ἄνθρωπος δοκιμάζεται καὶ θλίβεται ἡμέρα καὶ νύκτα, ὥστε νὰ προσφωνῇ: «Κύριε τῶν δυνάμεων μεθ ἡμῶν γενοῦ, ἄλλον γὰρ ἐκτός Σου βοηθὸν ἐν θλίψεσιν οὐκ ἔχομεν, Κύριε τῶν δυνάμεων ἐλέησον ἡμᾶς» 2. 1 Στυλιανοῦ Γ., «Ἡ λατρεία στὴ Μεγάλη Τεσσαρακοστή Τὸ Μέγα Ἀπόδειπνο», Ἀθήνα. 2Ἀνδριόπουλος Π., «Ἡ ἱστορικὴ ἐξελίξη τοῦ Μεγάλου Ἀποδείπνου», Ἐκδ: Ἱερὰ Μητρόπολις Πατρῶν, 1996, Πάτρα. 9

10 οι προηγιασμενεσ θειεσ λειτουργιεσ και η σημασια τουσ hἐκκλησία μας ἔχει ἐν χρήσῃ τρεῖς Θεῖες Λειτουργίες, κατὰ τὶς ὁποῖες τελεῖται Θυσία: τὴ Λειτουργία τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, τοῦ Μεγάλου Βασιλείου καὶ τοῦ Ἁγίου Ἰακώβου τοῦ ἀδελφοθέου. Ὅλες ὅμως αὐτὲς οἱ Λειτουργίες ἔχουν πανηγυρικὸ καὶ χαρμόσυνο χαρακτήρα. Ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστή, τὴν ὁποία διανύουμε, εἶναι μία πένθιμος περίοδος, γι αὐτὸ ἡ Ἐκκλησία μας ὅρισε νὰ μὴ γίνονται οἱ Λειτουργίες αυτές, παρὰ μόνο κατὰ τὰ Σάββατα καὶ τὶς Κυριακὲς. Οἱ παλιοί, ὅμως, Χριστιανοὶ μεταλάμβαναν τῶν θείων Μυστηρίων ὄχι μόνο κατὰ τὰ Σάββατα καὶ τὶς Κυριακές, ἀλλὰ συχνότερα. Ὁ Μέγας Βασίλειος, σὲ μία ἐπιστολή του, ἀναφέρει ὅτι «οἱ πιστοὶ τῆς περιοχῆς του εἶχαν συνήθεια νὰ μεταλαμβάνουν καὶ τέσσερις καὶ πέντε φορὲς τὴν ἑβδομάδα!» 1. Γνώριζαν οἱ παλιοὶ Χριστιανοὶ ὅτι χωρὶς συχνὴ μετάληψη τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων δὲν ἦταν δυνατὸ νὰ ζοῦν ἐν Χριστῷ. Καὶ αὐτὸ γιατὶ στὸ Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας ὁ Χριστός, ὁ «Ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ» 2, αὑτοπροσφέρεται στοὺς πιστοὺς ὑπὸ τὴ μορφὴ τοῦ ἄρτου καὶ τοῦ οἴνου. Πῶς, ὅμως, νὰ κοινωνοῦν συχνὰ οἱ πιστοί, ἀφοῦ ἡ Θεία Λειτουργία δὲν τελεῖται παρὰ μόνο κατὰ τὰ Σάββατα καὶ τὶς Κυριακὲς τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς; Ἡ Ἐκκλησία μας βρῆκε τρόπο: Καθόρισε νὰ τελεῖται κατὰ τὶς ἄλλες μέρες τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς μία ἄλλη Λειτουργία, ἡ Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Δώρων. Κατὰ τη Λειτουργία αὐτὴ δὲν τελείται Θυσία, δὲ γίνεται δηλαδὴ μεταβολὴ τοῦ ἄρτου καὶ τοῦ οἴνου σὲ Σῶμα καὶ Αἷμα Χριστοῦ. Ἀλλὰ τί γίνεται; Τὰ Τίμια Δῶρα, ὁ ἄρτος καὶ ὁ οἶνος εἶναι ἔτοιμα, ἔχουν ἤδη προαγιασθῇ (γιὰ αὐτὸ καὶ λέγεται Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Δώρων) κατὰ τὴν προηγηθεῖσα Θεία Λειτουργία τῆς Κυριακῆς, εἶναι πλέον Σῶμα καὶ Αἷμα Χριστοῦ καὶ ἁπλῶς προσφέρονται πρὸς μετάληψη στοὺς πιστούς. Ἐξηγούμεθα λεπτομερέστερα: Ὁ ἱερέας καθ ἑκάστη Κυριακὴ κόπτει τὸ πρόσφορο δηλαδὴ τὸ τετράγωνο ἐκεῖνο τεμάχιο τῆς σφραγίδας που γράφει τὸ λεγόμενο «Ἀμνός», ΙΣ-ΧΣ ΝΙ-ΚΑ, καὶ τὸ τοποθετεῖ ἐπάνω στὸ ἱερὸ 10

11 Δισκάριο. Μετ ὀλίγον, κατὰ τὴ στιγμή που ψάλλεται τὸ «Σέ ὑμνοῦμεν...» 3, τὸ τεμάχιον αὐτὸ τοῦ ἄρτου θὰ μεταβληθεῖ διὰ τῆς εὐλογίας τοῦ ἱερέως (ὦ θαῦμα θαυμάτων!) σὲ Σῶμα Κυρίου, ὅπως καὶ ὁ οἶνος θὰ μεταβληθεῖ καὶ αὐτὸς σὲ Αἷμα Κυρίου. Ὅταν, ὅμως, διανύουμε τὴν πένθιμο περίοδο τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ὁ ἱερέας, κατὰ τὴ Θεία Λειτουργία τῆς Κυριακῆς, δὲ θὰ κόψει ἕνα μόνο τεμάχιο ἐκ τῆς σφραγίδος τοῦ προσφόρου, ὡσὰν αὐτό που εἴπαμε ἀνωτέρῳ, ἀλλὰ περισσότερα (συνήθως τρία), ἀνάλογα μὲ τὸν ἀριθμὸ τῶν Λειτουργιῶν τῶν Προηγιασμένων που θὰ τελέσει κατὰ τὴν ἑβδομάδα. Τὰ τεμάχια αὐτά (ποὺ δὲν κόπτονται ὅλα ἀπὸ ἕνα πρόσφορο, ἀλλ ἕνα ἀπὸ κάθε πρόσφορο), θὰ τὰ εὐλογήσει κατὰ τὴν ὥρα που πρέπει καὶ αὐτὰ θὰ μεταβληθοῦν σὲ Σῶμα Χριστοῦ. Ἀπὸ αὐτὰ τὸ ἕνα θὰ χρησιμοποιηθεῖ γιὰ τὴ θεία Μετάληψη τῆς ἡμέρας ἐκείνης (Κυριακῆς), τὰ ἄλλα (συνήθως δύο) θὰ ἐμβαπτισθοῦν στὸ ἱερὸ Ποτήριο, ὅπου βρίσκεται τὸ ἅγιο Αἷμα τοῦ Κυρίου, καὶ θὰ φυλαχθοῦν σὲ εἰδικὸ κιβωτίδιο, τὸ ἱερὸ Ἀρτοφόριο, γιὰ τὶς Λειτουργίες τῶν Προηγιασμένων Δώρων που θὰ γίνουν ἐντὸς τῆς ἑβδομάδος. Κατ αὐτὲς τὶς Λειτουργίες, ὁ ἱερέας θὰ προσφέρει στοὺς πιστοὺς πρὸς μετάληψη τὰ Προηγιασμένα αὐτὰ Δῶρα. Πόσο ὡραῖα καὶ πόσο σοφὰ τὰ ἔχει ὅλα καθορίσει ἡ Ἐκκλησία μας! Ἡ Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων εἶναι συνυφασμένη μὲ τὸν ἑσπερινό, εἶναι δηλαδὴ βραδινή. Αὐτὸ ἔχει θεσπιστεῖ, διότι οἱ παλιοὶ Χριστιανοί, κατὰ τὶς ἡμέρες τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς, διετέλουν τελείως ἄσιτοι (νηστικοὶ) μέχρι τῶν ἑσπερινῶν ὡρῶν. Μποροῦσαν, λοιπόν, νὰ ἐκκλησιαστοῦν καὶ νὰ κοινωνήσουν κατὰ τὶς ἑσπερινὲς ὧρες. Σήμερα ἡ Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων τελεῖται καὶ κατὰ τὴν ἑσπέρα, συνηθέστερα ὅμως τελεῖται κατὰ τὶς πρωινὲς ὧρες πρὸς διευκόλυνση τῶν πιστῶν. Ἡ Λειτουργία αὐτὴ δὲν ἔχει τὸν πανηγυρικὸ καὶ θριαμβευτικὸ τόνο τῶν ἄλλων Λειτουργιῶν, ἀλλὰ δεσπόζει σὲ αὐτὴ τὸ πένθιμο καὶ κατανυκτικὸ στοιχεῖο. Ἡ Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Δώρων τελεῖται ὅλες τὶς Τετάρτες καὶ Παρασκευὲς τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Κατὰ τὴ Μεγάλη Ἑβδομάδα τελεῖται μόνο τὶς τρεῖς πρῶτες μέρες αὐτῆς (Μ. Δευτέρα, Μ. Τρίτη καὶ Μ. Τετάρτη). Ἐπίσης, τελεῖται καὶ κατὰ τὶς ἡμέρες τῶν ἑορτῶν τῶν εὑρισκομένων ἐντὸς τῆς περιόδου τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Ἐν τέλει, κατὰ τὴ Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων δὲ γίνονται μνημόσυνα» 4. Ἡ μεγάλη ἀγάπη καὶ φροντίδα τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τὰ παιδιά της καθρεπτίζεται στὴν πρόνοιά της. Στὸν ἀνηφορικὸ ἀγῶνα τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς ἡ κοινωνία μας μὲ τὸν Ἐσταυρωμένο Κύριό μας, μέσῳ τῆς Θείας Μεταλήψεως τῶν Προγιασμένων Θείων Δώρων, εἶναι γιὰ μᾶς θησαυρὸς δύναμης καὶ ἀναζωπύρωσης τοῦ πνευματικοῦ μας ἀγῶνα, ἑνὸς ἀγῶνα που ἐλπίζει στὴν προσωπική μας Ἀνάσταση. Ἂς προστρέξουμε, λοιπόν, ὅλοι, ἀδελφοί μου, στο Μεγάλο Δεῖπνο που ὁ Χριστός μας προσκαλεῖ καὶ ἂς γευτοῦμε το «φῶς τὸ ἀπροσίτον» 5. Γένοιτο. 1Μέγας Βασίλειος., ἀπὸ τὰ ἔργα τοῦ «ἐπιστολὴ 93η», Ἐκδ. Πατερικαὶ ἐκδόσεις Γρηγόριος Παλαμᾶς, Θεσσαλονίκη Ἰωα.1:29 3Χρυσοστόμου Ίω., Ομιλία εις τον Ιωάννην» 87, 4 P.G. 59, 4π.Θεοδωρόπουλος Ἐ., «Περίοδος Τριῳδίου», Ἐκδ: Ἱ. Ἡσυχ. Κεχαριτωμένης Θεοτόκου ἐν Τροιζήνι, Κοντάκιο Θεοφανίων 11

12 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΕΡΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ ΜΗΝΟΣ μαρτιου 1 Σάββατο: Εὐδοκίας ὁσιομάρτυρος. Παρασκευά νεομάρτυρος. 2 Κυριακή: ΤΗΣ ΤΥΡΙΝΗΣ. Τῆς ἀπὸ τοῦ Παραδείσου τρυφῆς ἐξορίας τῶν πρωτοπλάστων. Γερασίμου τοῦ ἐν Ἰορδάνῃ. (Tὸ ἀπόγευμα θὰ τελεστεῖ ὁ ἑσπερινὸς τῆς συγχωρήσεως) 3 Δευτέρα: Ἄρχεται ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Τεσσαρακοστή.Καθαρὰ Δευτέρα 5 Τετάρτη: Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία. 7 Παρασκευή: Α Στάσις τῶν Χαιρετισμῶν τῆς Θεοτόκου. 9 Κυριακή: Α ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ. Τῆς Ὀρθοδοξίας. Τῆς ἀναστηλώσεως τῶν ἁγίων καὶ σεπτῶν εἰκόνων. Τῶν Ἁγίων τεσσαράκοντα μαρτύρων. 12 Τετάρτη: Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία. 14 Παρασκευή: Β Στάσις τῶν Χαιρετισμῶν τῆς Θεοτόκου. 16 Κυριακή: Β ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ. Γρηγορίου Ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης τοῦ Παλαμᾶ. Χριστοδούλου τοῦ ἐν Πάτμῳ. Μάριου ἐπισκόπου Σεβαστείας. 19 Τετάρτη: Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία. 21 Παρασκευή: Γ Στάσις τῶν Χαιρετισμῶν τῆς Θεοτόκου. 23 Κυριακή: Γ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ. Τῆς Σταυροπροσκυνήσεως. 25 Τρίτη: Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ. 28 Παρασκευή: Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία. Δ Στάσις τῶν Χαιρετισμῶν τῆς Θεοτόκου. 30 Κυριακή: Δ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ. Ἰωάννου ὁσίου τοῦ συγγραφέως τῆς Κλίμακος. Κατὰ τὴν πρώτη ἑβδομάδα τῶν νηστειῶν τὸ μεγάλο ἀπόδειπνο ἀρχίζει στὶς 4:15 μ.μ. καὶ ἀπὸ τὴ δέυτερη ἑβδομάδα καὶ μετὰ στὶς 4:30 μ.μ. Ὁ ἑσπερινὸς τὰ Σάββατα καὶ τὶς Κυριακὲς ἀρχίζει στὶς 4: 30 μ.μ. Ὁ ὄρθος καὶ ἡ Θεία Λειτουργία τὶς καθημερινὲς ἀρχίζουν στὶς 6:30 π.μ. καὶ τὶς Κυριακὲς στὶς 6:45 π.μ. Οἱ Χαιρετισμοὶ τῆς Θεοτόκου θὰ ἀρχίζουν στὶς 6: 00 μ.μ. 12

13 οι χαιρετισμοι τησ υπεραγιασ θεοτοκου ο ἱ Χαιρετισμοὶ εἶναι ἕνα ἀριστούργημα καὶ μιὰ εὐχαριστιακὴ δοξολογία πρὸς τὸν Θεό, εἶναι ἕνα ἐγκωμιακὸ ἄσμα, μὲ τὸ ὁποῖο ὑμνεῖται ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος. Τὸ ἄσμα αὐτὸ γράφτηκε τὸν 6ον αἰῶνα μ.χ. Μέσα στὸ ἱερὸ αὐτὸ κείμενο, εἶναι καταγεγραμμένα, σὲ ποιητικὴ μορφή, ὅλες οἱ βασικὲς διδασκαλίες τῆς Ὀρθοδοξίας γιὰ τὸν Χριστό, τὴν ἐνανθρώπισή του, τὸν ῥόλο τῆς Παναγίας γιὰ τὴ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου, τὴν ἁγνότητα καὶ τὴν ἁγιότητά της, γιὰ τὸν ἀγῶνα τοῦ ἀνθρώπου, ὥστε νὰ κατορθώσει τὴν ἕνωση μὲ τὸν Θεό. Ὁ ὕμνος ἔχει ὡς κύριο θέμα τὸ μεγάλο γεγονὸς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου. Ἕνας ἀπὸ τοὺς ἀρχιστρατήγους ἀρχαγγέλους, ὁ Γαβριήλ, κατέβηκε στὴ γῆ, καὶ ἐπισκέφτηκε ἕνα φτωχόσπιτο, ὅπου κατοικοῦσε ἡ Παρθένος Μαρία. Ἐκεῖ ἀφοῦ τη συνάντησε, ταπεινὰ ἔκλεινε τὸ γόνυ καί της ἀνέκραξε «Χαῖρε Μαρία ὁ Κύριος μετά σου!». Ἡ χαρὰ τῶν πιστῶν στὴν ὅψη τῆς Θεοτόκου τους ὁδηγεῖ στὸ νὰ τὸ ἐπαναλαμβάνουν ἐκατό σαράντα τέσσερις φορές, στὴν ἀσματικὴ ἀκολουθία τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου: «Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε, Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε». Ὁ Ἀκάθιστος ὕμνος 1, ἱστορικὰ ψαλλόταν ὡς ευχαριστήρια ὠδὴ πρὸς τὴν Ὑπέρμαχο στρατηγὸ τοῦ Βυζαντινοῦ κράτους. Τὸ ποιὸς ἔγραψε τὸ χρονικὸ καὶ τὸ πότε γράφτηκε τὸ θεῖο ποίημα, παραμένει ἄγνωστο καὶ δὲν ξέρουμε ἄν, ὄντας τὰ δύο ἀλληλένδετα, ἔχουν τὸν ἴδιο δημιουργό. Σὲ ὅλη τὴ χειρόγραφη παράδοσή του ὁ ὕμνος φέρεται ὡς ἀνώνυμος, ἐνῶ ὁ Συναξαριστής τον συνδέει μὲ τὰ γεγονότα τοῦ Αὐγούστου τοῦ 626 μ.χ. καὶ δὲν ἀναφέρει οὔτε τὸν χρόνο τῆς σύνθεσής του, οὔτε τὸν μελωδό του 2. Ἐπίσης, κάποιοι ἐρευνητὲς πιστεύουν ὅτι ὁ ὕμνος ἀναφέρεται 13

14 σὲ κοινὸ ἑορτασμὸ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ καὶ τῶν Χριστουγέννων, ἑορτὲς οἱ ὁποῖες χωρίστηκαν κατὰ τὴ βασιλεία τοῦ Ἰουστινιανοῦ ( μ.χ.), ποὺ σημαίνει ὅτι ὁ ὕμνος γράφτηκε τὸ ἀργότερο ἐπὶ Ἰουστινιανοῦ. Ἡ ποιητικὴ τελειότητα καὶ δογματικὴ πληρότητα τοῦ ὕμνου, μᾶς προσανατολίζουν πρὸς τὸν μεγάλο Βυζαντινὸ ὑμνογράφο τοῦ 6ου αἰῶνα, τὸν Ῥωμανὸ τὸν Μελωδό. Τὸ 626 μ.χ. ἡ Κωνσταντινούπολη πολιορκήθηκε ἀπὸ βάρβαρους, Πέρσες καὶ Ἀβάρους, ἀπὸ παντοῦ, καὶ ἀπὸ ξηρὰ καὶ ἀπὸ θάλασσα. Τόσο στενὴ ἦταν ἡ πολιορκία, ποὺ οἱ ἐχθροὶ ἦταν ἔτοιμοι νὰ μποῦν μέσα στὴν πόλη ἀπὸ ὥρα σὲ ὥρα. Οἱ βάρβαροι εἰσβολεῖς ἀπειλοῦσαν τοὺς κατοίκους ὅτι μόνο ἂν γίνετε πουλιὰ ἢ ψάρια θὰ σωθεῖτε 3. Καὶ τότε ἔγινε τὸ θαῦμα, καθὼς βεβαιώνει ἡ καταγεγραμμένη ἱστορία. Τὴ νύχτα φύσηξε δυνατὸς ἄνεμος, σήκωσε κύματα τεράστια καὶ βούλιαξε τὰ καράβια τῶν ἐχθρῶν. Ἔτσι ἡ Πόλη σώθηκε. Τὸτε ἔτρεξαν ὅλοι στὴν ἐκκλησία τῶν Βλαχερνῶν καὶ γονάτισαν μπροστὰ στὴν εἰκόνα τῆς Θεοτόκου. Ἔκφραση εὐγνωμοσύνης ἔγινε ἡ Ὑπέρμαχος Στρατηγὸς τοῦ γένους τῶν Ὀρθοδόξων Ἑλλήνων, ἀφοῦ γιὰ ἄλλη μιὰ φορὰ παραστάθηκε καὶ φρούρησε τὰ ἀπροστάτευτα παιδιά της. Ὄρθιο ὅλο τὸ ἐκκλησίασμα ἔψαλλαν τοὺς Χαιρετισμούς: «Χαῖρε δι ἧς ἐγείρονται τρόπαια χαῖρε δι ἧς ἐχθροὶ καταπίπτουσι» 4. Καὶ γιὰ πρώτη φόρα τότε ψάλθηκε τὸ «Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τὰ νικητήρια» 5.Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ψάλλει τοὺς Χαιρετισμοὺς κάθε Παρασκευὴ βράδυ καὶ γιὰ πέντε συναπτὲς ἑβδομάδες τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς. Γιὰ τὴν ἀκρίβεια, κόβουμε τοὺς Χαιρετισμοὺς σὲ τέσσερις κομμάτια (λέγονται τέσσερις στάσεις ) καὶ λέμε ἀπὸ ἕνα κάθε Παρασκευή, ἐνῶ τὴν 5η Παρασκευὴ λέγονται ὅλα. Ἡ ὅλη ἀκολουθία τῶν Χαιρετισμῶν μὲ τὰ εἴκοσι τέσσερα γράμματα τοῦ ἑλληνικοῦ ἀλφαβήτου, μᾶς περιγράφει κατὰ πρῶτον τὸν Εὐαγγελισμὸ τῆς Θεοτόκου, τὴν ἐπίσκεψη τῆς Παναγίας στὴν Ἐλισάβετ, ἡ ὁποία, ὅπως εἶναι γνωστό, θὰ γεννοῦσε σὲ λίγες ἑβδομάδες τὸν Τίμιο Πρόδρομο. Ἐπίσης, οἱ Χαιρετισμοὶ ἀναφέρουν τὸ σκίρτημα τοῦ ἐμβρύου μέσα στὰ σπλάχνα τῆς Ἐλισάβετ, καὶ τὴν ὁμολογία της μὲ χαιρετισμούς. Ταυτόχρονα τακτοποιοῦνται οἱ ὑποψίες τοῦ μνήστορος Ἰωσήφ, ποὺ δὲν μπόρεσε νὰ καταλάβει τὸ μέγα μυστήριο τῆς ἐνανθρωπίσεως τοῦ Θεοῦ Λόγου, στὴ μήτρα τῆς Παρθένου Μαριάς, ἀλλὰ καὶ ἡ μετέπειτα ἀπόλυτη πίστη του στὴν ἀλήθεια ποὺ τοῦ ἀπεκάλυψε ὁ ἄγγελος Κυρίου. Οἱ Χαιρετισμοί, ἀκόμα, μᾶς περιγράφουν περιληπτικὰ τὴ Γέννηση τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ, τὴν προσκύνηση τῶν ποιμένων καὶ τῶν μάγων, τὴν Ὑπαπαντὴ τοῦ Κυρίου ἀπὸ τὸν Συμεὼν τὸν Θεοδόχο, τὴ φυγή Του στὴν Αἴγυπτο καὶ ἄλλα πολλά.τὶ μποροῦμε ἄραγε νὰ ποῦμε μπροστὰ στὴν μεγαλοπρέπεια τῆς ταπείνωσης τῆς Παναγίας; Τὰ λόγια μας εἶναι φτωχικὰ καὶ τὰ χέρια μας αἱματηρὰ ἀπὸ τὰ πλήθη τῶν πεπραγμένων μας. Ποιὲς ἀκριβῶς λέξεις μποροῦν νὰ περιγράψουν τὴν εὐγνομωσύνη τῆς καρδιᾶς μπροστὰ στὴ θεία της παραμυθία καὶ στοργική της παρηγορία; «Τί νὰ σε ὀνομάσω;» καὶ πῶς νά σε ἀντικρίσω; Ὦ! «ἄπορῶ καὶ ἐξίσταμαι» 6. Ἡ καρδιὰ σκιρτᾶ καὶ αὐθόρμητα ἀνακραζει πρὸς σέ: «Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε!» 7. 1Φιλιππίδη Α., «Ἱστορικὴ ἀναδρομὴ στὰ χρόνια τοῦ Ἀκαθίστου», Παρέμβασις, Μάρτιος Κατσούλα Ἱ., Μορφὲς άπὸ τὸ Συναξάρι, Ἐκδ. Kύπρης: Ἀθήνα, Ἀραμπατζὴς Π., «Απάντησις εἰς τὸ ἐρώτημα: ποιός εἶναι ὁ ποιητὴς τῶν 24 οἴκων τοῦ Ἀκάθιστου Ὕμνου ἐκ τῆς μυστικῆς ἀκροστιχίδος του», ἀπὸ τὰ πρακτικὰ τοῦ Η Πανελλήνιου Ἱστορικοῦ Συνεδρίου, Ἐκδ. Ἑλληνικὴ Ἱστορικὴ Ἐταιρεία: Ἀθήνα, 1987, σσ Άκάθ. ύμν. Ψ 5 5 Κοντάκιον εἰς τοὺς Χαιρεισμοὺς τῆς Παναγίας 6 Ἀπόστολος- Α Κορ. στ Εὐαγγέλιον - Λουκ. ιε Λουκ. α 28 14

15 η κυριακη τησ ορθοδοξιασ μία ἀπὸ τὶς πενήντα δύο Κυριακὲς τοῦ ἔτους καὶ συγκεκριμένα τὴν πρώτη Κυριακὴ τῶν νηστειῶν τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ἡ Ἐκκλησία μας πανηγυρίζει τὴν ἐξάλειψη κάθε ψευδοῦς, λανθασμένης διδασκαλίας καὶ παραποίησης τῆς ἀλήθειας, μέσω τῆς νίκης της ἔναντι στὶς αἱρέσεις καὶ τῆς ἀναστηλώσεως τῶν ἁγίων εἰκόνων. Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ καὶ ἡ συγκεκριμένη Κυριακὴ ὀνομάστηκε Κυριακὴ τῆς Ὀρθοδοξίας. Οἱ αἱρέσεις ταλαιπωροῦσαν τὴν Ἐκκλησία κατὰ τοὺς πρώτους αἰῶνες τῆς ἵδρυσής της. Σὲ ὅλα αὐτὰ τὰ χρόνια πολλοὶ ἦταν οἱ πιστοί που βασανίστηκαν, διώχθηκαν καὶ σκοτώθηκαν ὁμολογῶντας μὲ θάῤῥος τὴν πίστη τους. Ἡ τελευταία αἵρεσή που ταλαιπώρησε τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἦταν ἡ αἵρεση τῆς εἰκονομαχίας, ἡ ὁποία ὡς πρὸς τὴ χρονικὴ ἔκτασή της διακρίνεται σὲ δύο φάσεις. Ἡ πρώτη φάση ἄρχισε τὸ 726 μ.χ. καὶ διήρκησε ἑξήντα ἕνα χρόνια. Τὸ τέλος τῆς πρώτης φάσης τῶν εἰκονομαχιῶν σημειώθηκε κατὰ τὴν περίοδο ὅταν ἡ αὐτοκράτειρα Εἰρήνη ἡ Ἀθηναία, τὸ 787 μ.χ. συγκάλεσε τὴν Ζ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο, κατὰ τὴν ὁποία διατύπωσε τὴν ὀρθόδοξη θέση ὅσο ἀφορὰ τὴν τιμητικὴ προσκύνηση τῶν ἁγίων εἰκόνων. Ἡ απόφαση αὐτή, ὡστόσο, δὲν σημείωσε τὸ ὁριστικὸ τέλος τῶν εἰκονομαχιῶν, ἀφοῦ λίγα χρόνια ἀργότερα ἄρχισε ἡ δεύτερη φάση μὲ πρωταγωνιστὴ τὸν εἰκονομάχο αὐτοκράτορα Λέοντα Ε τὸν Ἀρμένιο, ὁ ὁποῖος συνέδεσε τὶς ἦττες τῶν Βυζαντινῶν μὲ τὴν ὀργὴ τοῦ Θεοῦ γιὰ τὴν 15

16 εἰκονολατρεία. Τὸ ὁριστικὸ τέλος τῶν εἰκονομαχιῶν σημειώθηκε χάρη στὴν αὐτοκράτειρα Θεοδώρα. Ἡ ἵδια συγκάλεσε τὸ 843 μ.χ. Σύνοδο στὴν Κωνσταντινούπολη, κατὰ τὴν ὁποία προχώρησε σὲ πανηγυρικὴ καὶ ὁριστικὴ πλέον ἀποκατάσταση καὶ ἀναστήλωση τῶν εἰκόνων. «Ἡ σύνοδος αὐτὴ ἀναθεμάτισε ὅλους αὐτούς που τολμοῦσαν νὰ λένε ὅτι ἡ προσκύνηση τῶν ἱερῶν εἰκόνων εἶναι εἰδωλολατρεία καὶ ὅτι οἱ ὀρθόδοξοι χριστιανοὶ εἶναι εἰδωλολάτρες» 1. Οἱ ἱερὲς εἰκόνες, τὶς ὁποίες τιμᾶ ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, δὲν ταυτίζονται μὲ τὶς κατηγορίες τῶν αἱρετικῶν τοῦ δυτικοῦ κόσμου, που διαβάλλουν τὴν πράξη τῆς προσκύνησής τους ὡς εἰδωλολατρεία. Ὁ Χριστός μᾶς θέλει ἑνωμένους σὲ μία κοινωνία ἀγάπης. Ὁ Ἅγιος ἱερομάρτυρας Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος εἶπε ὅτι «αὐτός που προκαλεῖ σχίσμα στὴν Ἐκκλησία δὲ θὰ κληρονομήσει τὴ βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ὅλοι οἱ αἱρετικοί, εἶναι κήρυκες τοῦ σχίσματος» 2. Εἶναι σημαντικό, λοιπόν, νὰ διαφυλάξουμε τὸν λόγο τοῦ Κυρίου ἀκέραιο, μακριὰ ἀπὸ κάθε ἀλλοίωση. Ἄλλωστε, ὁ ἴδιος ὁ Χριστός μας εἶπε: «Ὁ ἀκούων ὑμῶν ἐμοῦ ἀκούει, καί ὁ ἀθετῶν ὑμᾶς ἐμὲ ἀθετεῖ ὁ δέ ἐμὲ ἀθετῶν ἀθετεῖ τόν ἀποστείλαντά με» 3. Εἶναι καλὸ νὰ μὴ ξεχνᾶμε ὅτι ὅλοι μας δημιουργηθήκαμε κατ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἐνανθρώπιση τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἔγινε «ἵνα τὴν ἑαυτοῦ ἀναπλάση Εἰκόνα», 4 δηλαδὴ γιὰ νὰ ἀναπλάσει, νὰ ἐπαναφέρει τὴ Δική Του εἰκόνα στὸν ἄνθρωπο, ἡ ὁποία ἔχει παραμορφωθεῖ ἀπὸ τὰ ἐλαττώματα καὶ τὶς ἁμαρτίες μας. Ὅλοι εἴμαστε ζωντανὲς εἰκόνες τοῦ Χριστοῦ, πρᾶγμα τὸ ὁποῖο μας βαραίνει μὲ μία τεράστια εὐθύνη. «Ἕνας ἄνθρωπος ἴσως μὲ τὴν πρώτη ἐντύπωση νὰ μὴ φανερώνει ὅτι ζεῖ μία τέτοια ὀμορφιά, ἀλλὰ ὅσοι τον συναντοῦν, θὰ πρέπει νὰ μποροῦν νὰ διακρίνουν σ ἐκεῖνον τὴ λάμψη τῆς παρουσίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, νὰ ἀναγνωρίζουν τὸν ἴδιο τὸν Θεό που ἀποκαλύπτει τὸν ἑαυτό Του μέσα ἀπὸ τὴν ταπεινὴ μορφὴ μιᾶς ἀνθρώπινης ὕπαρξης, ὅπως αὐτοί που προσκυνοῦν εὐλαβικὰ μιὰ εἰκόνα, μιὰ εἰκόνα ἱερὴ καὶ εὐλογημένη ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία» 5. Ἂς ἀκολουθήσουμε, λοιπόν, τὶς νουθεσίες τοῦ Ἰουστίνου Πόποβιτς: «Ἄνθρωπε! Ἀδελφέ! Ποτὲ μὴ ξεχνᾶς ὅτι εἷσαι μικρὸς Θεὸς μέσα στὴ λάσπη! Μέσα στὴ λάσπη τοῦ σώματός σου ἐσύ ἔχεις τὴν ζῶσα εἰκόνα τοῦ Θεοῦ. Πρόσεχέ πως ζῇς. Ὁ Θεός μας ἔπλασε θεοειδεῖς, γιὰ νὰ ζοῦμε μέσα σὲ αὐτὸν τὸν κόσμο δὶ Αὐτοῦ, γιὰ νὰ σκέπτεται πάντοτε ὁ νοῦς μας: πρόσεχε ἀπό Ποιὸν εἶσαι, εἶσαι ἀπὸ τὸν Θεό, νὰ κάνεις καθαρὲς σκέψεις, σκέψεις θεϊκές. Πρόσεχε τὶ κάνεις μὲ τὴν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ που εἶναι μέσα σου. Πρόσεχε ἄνθρωπε! ἄνθρωπε! ἄνθρωπε!. Διότι ἡ ζωή μας ξεκινᾷ ἀπὸ τὴ γῆ καὶ καταλήγει στὸ πάμφωτο πρόσωπο τοῦ Θεοῦ, γιὰ νὰ δώσουμε ἐκεῖ ἀπολογία τὶ κάναμε μὲ τὴν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ ὅσο ἤμασταν σὲ αὐτὸν τὸν κόσμο» 6. 1Ἅγ. Λουκὰς ὁ Ἰατρός, Λόγοι καὶ Ὁμιλίες τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κριμέας, τόμ. Β : Θεσσαλονίκη, σσ μ. Μυρίπνοα Κ., «Ἄνθη τοῦ Παραδείσου» Ἐκδ: Ἄθωνας, Θεσσαλονίκη. 3Λουκᾶ, 10:16. 4 Θεοτοκίον Κυριακῆς, ἦχος δ. 5Bloom Α., Κυριακὴ τοῦ θριάμβου τῆς Ὀρθοδοξίας, ἀναδημοσίευση ἀπὸ τὸ ἠλεκτρονικὸ περιοδικὸ agiazoni.gr (Φεβ/14). 6Πόποβιτς Ι, Ὁμιλία εἰς τὴν Κυριακὴ τῆς Ὀρθόδοξίας, ἀναδημοσίευση ἀπὸ τὸ ἠλεκτρονικὸ περιοδικὸ agiazoni.gr (Φεβ/14). 16

17 Ο αγιοσ γρηγοριοσ ο παλαμασ θαυμαστὸς ὁ Θεὸς ἐν τοῖς Ἁγίοις αὐτοῦ» 1. Πράγματι, βλέπουμε τὸν Τριαδικό μας Θεὸ καλύτερα καὶ φωτεινότερα μέσα ἀπὸ τὸν βίο τῶν Ἁγίων μας, εἶτε μελετῶντας τὰ Συναξάριά τους, εἶτε ἐπικοινωνῶντας μαζί τους μέσῳ τῆς προσευχῆς. Βλέπουμε, ἐπίσης, τὴν πλούσια χάρη τοῦ Θεοῦ νὰ διαχέεται στὰ πλάσματά του καὶ εἰδικότερα στοὺς «ἀγαπῶντας τὴν ἐπιφάνειάν του» 2. Ἡ Μεγάλη καὶ Ἁγία Τεσσαρακοστὴ ἀποτελεῖ τὴν ἀγωνιστικότερη περίοδο τῆς Ἐκκλησίας μας. Μετὰ τὸν θρίαμβο τῆς Ὀρθοδοξίας ἀπέναντι στοὺς αἱρετικούς, μὲ ἀφορμὴ τὴν ἀναστύλωση τῶν ἁγίων εἰκόνων μας, τὴν πρώτη Κυριακὴ τῶν νηστειῶν, ἡ νικηφόρος πορεία τῆς Ἐκκλησίας μας κορυφώνεται κατὰ τὴ δεύτερη Κυριακὴ καὶ τοὺς ἑορτασμοὺς τῆς λαμπρῆς νίκης ἔναντι τῶν Λατίνων μὲ ἀφορμὴ τὸν ἡσυχασμό, τὴν ἱερὰ προσευχὴ καὶ τὴ νήψη. Πρωταγωνιστὴς τῆς ἀποκάλυψης τῆς ἀλήθειας ἔναντι τοῦ ψεύδους, κατὰ τὴν ἐπίθεση τοῦ Λατινόφρονου Βαρλαὰμ τοῦ Καλαβροῦ, ἰσχυροῦ πολέμιου τῆς Ὀρθοδοξίας ὑπῆρξε ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμάς. Ὁ Ἅγιος, γόνος τῆς βασιλίσσης τῶν πόλεων, τῆς Κωνσταντινουπόλεως, μὲ φυσικοὺς γονεῖς τοὺς ἐνάρετους Κωνσταντῖνο καὶ Καλλονή, ἀπέκτησε ἀπὸ μικρὸς τὴν ἱερὴ συνήθεια τῆς προσευχῆς. Στὰ εἴκοσί του 17

18 χρόνια, παρὰ τὶς προτάσεις γιὰ νὰ λάβει ἀξιώματα καὶ ἐξουσία στὴν Κωνσταντινούπολη, ἀναχώρησε γιὰ τὸ Ἅγιο Ὄρος καὶ εἰδικότερα γιὰ τὴν ἱερὰ καὶ σεβάσμιο Μονὴ τοῦ Βατοπεδίου. Ἐκεῖ ἐνεδύθει τὸ ταπεινὸ σχῆμα τοῦ μοναχοῦ. Προσευχή, ἀγρυπνία, νηστεία καὶ μελέτη ὑπῆρξαν τὰ στάδια τῆς ἀσκήσεώς του. Ἰδιαίτερη ἀγάπη, ὅπως ἐξάλλου ὅλοι οἱ μοναχοί, ὁ Γρηγόριος εἶχε πρὸς τὴν Παναγία. Μία φορὰ καθὼς προσευχόταν σὲ αὐτὴν, τῆς ἔλεγε μὲ ἐπιμονὴ καὶ πόθο: «Ὑπεραγία Θεοτόκε, φώτισόν μου τὸ σκότος» 3. Κάποια ἡμέρα, λοιπὸν, παρουσιάστηκε ἐνώπιόν του ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος, ὁ ὁποῖος καί του εἶπε: «Ἦρθα παιδί μου, ἀπεσταλμένος ἀπὸ τὴν Βασίλισσα τῶν Οὐρανῶν, γιὰ νὰ σὲ ἐρωτήσω γιὰ ποιὸ λόγο κάθε στιγμὴ κραυγάζεις Φώτισόν μου τὸ σκότος, φώτισόν μου τὸ σκότος;» 4. Βλέποντας τὸ θαῦμα, ὁ Γρηγόριος ἀπάντησε στόν Ἅγιο ἐπισκέπτη: «καὶ τί ἄλλο πρέπει νὰ ζητῶ ἐγώ, ἀφοῦ εἶμαι ἐμπαθὴς καὶ γεμάτος ἀπὸ ἁμαρτίες, ἐκτὸς ἀπὸ τὸ νὰ ἐλεηθῶ καὶ νὰ φωτισθῶ, ὧστε νὰ γνωρίζω τὸ θέλημά Του καὶ νὰ τὸ ἐκτελῶ;» 5. Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὑπῆρξε πολυγραφότατος. Συνέγραψε κείμενα γία τὶς θεολογικὲς ἔριδες, περὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, περὶ τῶν ἀντιησυχαστῶν, περὶ ἀσκητικῶν καὶ ἄλλων πολλῶν πνευματικῶν θεμάτων. Οἱ Λατίνοι, ὅπως ἀκριβῶς καὶ γία τὸν Ἅγιο Μάρκο τὸν Εὐγενικό, αἰσθάνονταν μίσος γιὰ τὸν Ἅγιο. Ἔτσι, μετὰ τὸν θάνατό του, στὴ νῆσο Σαντορινή, καθὼς ἔπερναν βαρκάδα Φραγκόπουλα, τὰ ἀνάγκασαν νὰ φωνάζουν τὸ ἐξῆς: «Ἂν εἶναι Ἅγιος ὁ Παλαμὰς, νὰ ἐπιτρέψει ὁ Θεὸς νὰ πνιγοῦμε» 6. Καὶ ὄντως, ἐπειδὴ ἡ ἁγιότητα τοῦ Ἅγιου εἶναι βεβαία, παρόλη τὴ γαλήνη τῆς θαλάσσας, καταποντίστηκε τὸ πλοιάριο καὶ τὰ παιδιὰ ἔπεσαν στὸ νερό πρὸς ἀπόδειξη τῆς μεγάλης ἀλήθειας τῆς Ἐκκλησίας μας, ὅτι ὁ Γρηγόριος ὁ Παλαμὰς ἀποτελεῖ ἕνα πύρινο στύλο τῆς Ὀρθοδοξίας μας, ἕνα ἀληθινὸ Ἅγιο, ἕνα οὐρανοπολίτη τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Γνωρίζοντας αὐτὰ τὰ ἐλάχιστα γιὰ τὸν Ἅγιο Γρηγόριο Παλαμά, ἂς καταφύγουμε κοντά του καὶ ἂς τον παρακαλέσουμε νά μας βοηθήσει νὰ φωτισθοῦμε καὶ να βγοῦμε ἀπὸ τὸ σκότος τῆς ἀγνοίας καὶ τῶν ἁμαρτιῶν μας, καὶ μέσῳ τῶν πρεσβειῶν του, ἂς προσευχηθοῦμε νὰ μᾶς φωτίσει μὲ τὸ ἀνέσπερο φῶς τῆς Ἐκκλησίας μας. 1 Ψαλμ. 62:32. 2 Τιμ β. 4:7 3 Αναφορές: Ε.Π.Ε., Γρηγόριος ο Παλαμάς, τόμ. 9 Πρωτ. Μεταλληνός, Γ., «Ησυχαστές και Ζηλωτές, Πνευματική ακμή και κοινωνική κρίση στον Βυζαντινό 14ο αιώνα», Ελληνισμός Μαχόμενος (Αθήνα, 1995) 4 Ἅγ. Συμεῶνος ὁ Μεταφραστῆς, «Δευτέρα Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν», στὸ Λάγγη, Μ. Ο Μέγας Συναξαριστῆς τῆς Όρθοδόξου Ἐκκλησίας, τόμ. IΓ : Αθήνα, 1995, σσ ,6 Μητροπολίτης Πατρῶν, Χ., Λάμψον ἡμῖν Κύριε τὸ τῆς σῆς θεογνωσίας ἀκήρατον φῶς, 2014, Πάτρα. 18

19 Κυριακη τησ σταυροπροσκυνησεωσ Εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. στὸ μέσο ἀκριβῶς τῆς Ἁγίας Σαρακοστῆς, τὴν Τρίτη Κυριακὴ τῶν νηστειῶν ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία σοφὰ ἐγκατέστησε τὸν Τίμιο Σταυρὸ στὸ κέντρο τόσο τοῦ ναοῦ ὅσο καὶ τοῦ ἀγῶνα τῶν πιστῶν γιὰ τὴν ἀρετή. Στήριγμα καὶ καταφυγὴ «ὁ ζωηφόρος Σταυρός, τῆς Ἐκκλησίας ὁ ὡραῖος παράδεισος» 1, τὸ σύμβολο τῆς νίκης καὶ «ὅπλον ἀκαταγώνιστον» 2 κατὰ τῶν δαιμόνων ἀλλὰ καὶ τῶν σκληρῶν ἐγωκεντρικῶν μας παθῶν. Ὁ σταυρὸς προβάλλεται ὡς πηγὴ ζωῆς καὶ δύναμης. Οἱ ψυχικὲς καὶ σωματικὲς δυνάμεις τῶν πιστῶν ἀρχίζουν νὰ ἀποδυναμώνονται κατὰ τὴ διάρκεια τῆς νηστείας καὶ ἔτσι ἡ στοργική μας μάνα, ἡ Ἐκκλησία, ὑψώνει πανηγυρικὰ τὸν σταυρὸ ἀνήμερα τῆς Κυριακῆς τῆς Σταυροπροσκυνήσεως, ὥστε νὰ θυμίζει σὲ ὅλους μας, ὅτι ὁ δρόμος που ὁδηγεῖ στὴ συνάντησή μας μὲ τὸν Ἀναστημένο Χριστὸ περνᾶ μέσα ἀπὸ τὸ σταύρωμα. Ὁ σταυρός «μᾶς γεμίζει μὲ δύναμη καὶ μᾶς ὁπλίζει μὲ θάῤῥος, ἀποκαλύπτοντάς μας ὅτι ἡ σταύρωση αὐτὴ στὴν πραγματικότητα εἶναι ἕνας ζωηφόρος θάνατος καὶ μιὰ σταυρόμορφη Ἀνάσταση, μὲ ὅλο τὸν πλοῦτο καὶ τὸ βάθος που ὑποδηλώνει μὲ τὶς ἐκφράσεις αὐτὲς ἡ ἐκκλησιαστικὴ σοφία καὶ ἐμπειρία» 3. Ἡ ἀκολουθία τῆς Κυριακῆς τῆς Σταυροπροσκυνήσεως παρουσιάζει μὲ ἰδιαίτερη λαμπρότητα τὸν Τίμιο Σταυρό. Προβάλλεται ὄχι μέσα στὰ πλαίσια τοῦ πόνου, ἀλλὰ τῆς νίκης, τῆς χαρᾶς καὶ τοῦ θαυμάσιου 19

20 πλάτους τῆς ἐλπίδας που ἀνοίγεται μπροστά μας, ὅταν ἀντικρύζουμε τὸν Σταυρὸ καὶ βλέπουμε ὅτι μὲ τὴ συμπόνια ἀπέναντι σ ὅλο το ἀνθρώπινο εἶδος ὁ Χριστός παίρνει ἐπάνω Του ὅλο τὸν πόνο τοῦ κόσμου, «δέχεται νὰ πεθάνει μὲ ἕνα ἀπίστευτο θάνατο, λέγοντας ἐκ μέρους ὅλων ὅσων ὑποφέρουν «Ναί σᾶς συγχωρῶ..!» 4. Ὁ ζωοποιὸς Σταυρὸς ἀλλὰ καὶ ἡ ἐντολὴ τοῦ Κυρίου ἀπὸ τὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα τῆς ἐν λόγῳ Κυριακῆς: «ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ καὶ ἀκολουθείτω μοι» 5 μᾶς καθιστᾷ συνοδοιπόρους μὲ τὸν Κύριό μας, ἀφοῦ συν-σταυρωνόμαστε καὶ ἀνηφορίζουμε μαζί Του τὸν δύσκολο καὶ μακρινὸ προσωπικό μας Γολγοθά. Εἶναι ἀκριβῶς ἡ προτροπὴ αὐτὴ τοῦ Εὐαγγελίου, ὁ πιὸ ἰσχυρὸς δείκτης γιὰ νὰ γίνουμε καὶ ἐμεῖς στὴ ζωή μας μαθητὲς τοῦ Χριστοῦ καὶ νά Τον ἀκολουθήσουμε. Ἀφοῦ ἡ πορεία τοῦ Ἰησοῦ περνᾶ μέσα ἀπὸ τὸ Πάθος καὶ τὸν Σταυρὸ, δὲν μπορεῖ φυσικὰ νὰ εἶναι διαφορετικὸς ὁ δρόμος που ἀνοίγεται μπροστὰ σὲ ὅσους συνειδητὰ θέλουν νά Τον ακολουθήσουν. Ἀγαπητοὶ ἀδελφοὶ, ἂς πάρουμε δύναμη ἀπὸ τὸ «ξύλον τῆς ἀφθαρσίας» 6 καὶ ἂς γευτοῦμε τὸ γλυκύτατο μέλι τῆς οὐράνιας δόξας, ὥστε νὰ γλυκανθοῦμε ἀπὸ τὴν πίκρα που νοιώθουμε ἀπὸ τὴ νηστεία τῶν τροφῶν καὶ τῶν παθῶν μας, καὶ μὲ τον Τίμιο Σταυρό τοῦ Κυρίου μας ἂς ἐνισχύσουμε τὴν πορεία μας στὴν ἔρημο, ἕως ὅτου φθάσουμε στὴν πνευματική Ἱερουσαλὴμ μὲ τὴν Ἀνάστασή Του. «Κάθε ἕνας ἀπὸ ἐμᾶς καλεῖται νὰ σηκώσει τὸν δικό του Σταυρὸ καὶ νὰ γίνει μαθητὴς τοῦ Χριστοῦ. Αὐτὸ σημαίνει πλήρη αὐταπάρνηση καὶ ὁλοκληρωτικὸ δόσιμο στὴν ἀγάπη Του. Αὐτό, ὅμως, ἰδιαίτερα γιὰ τὸν σημερινὸ ἄνθρωπο, δὲν εἶναι καὶ τόσο εὔκολο, ἀφοῦ ἡ ἐγωκεντρικότητά του τὸν παραδίδει στὰ πλοκάμια τῆς ἀλαζονείας καὶ τοῦ ἐγωισμοῦ. Ἀπαιτεῖ σίγουρα ἄσκηση καὶ ἀγῶνα ἡ προσπάθεια γιὰ νὰ γίνει κάποιος ἀληθινὸς μαθητὴς τοῦ Χριστοῦ καὶ νὰ ζεῖ μὲ πυξίδα τὴν ἀγάπη Του. Ὁ δρόμος, ὅμως, αὐτὸς ξεδιπλώνεται ἀποκαλυπτικὰ μέσα ἀπὸ τὸ παράδειγμα τῶν Ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας. Οἱ ἥρωες αὐτοὶ τῆς πίστεως μποροῦν νὰ καταστοῦν τὰ πιὸ αὐθεντικὰ πρότυπα, ποὺ μὲ τὴ ζωὴ καὶ τὸ παράδειγμά τους μαρτυροῦν ὅτι ὁ θάνατος σημαίνει ζωὴ καὶ ὁ Σταυρὸς σημαίνει Ἀνάσταση» 7. Ἀμήν. 1 Χαιρετισμοὶ εἰς τὸν Τίμιο Σταυρό», Ἐκδ. Δομή: Ἀθήνα. 2 Ὅ.π. 3 Πόποβιτς Ι., «Ὁ Ζωηφόρος Σταυρός», ἀναδημοσίευση ἀπὸ τὸ ἠλεκτρονικὸ περιοδικὸ agiazoni.gr (Φεβ/14). 4 Bloom Α, «Κυριακὴ τῆς Σταυροπροσκυνήσεως», ἀναδημοσίευση ἀπὸ τὸ ἠλεκτρονικὸ περιοδικὸ agiazoni.gr (Φεβ/14) 5 Μάρκ:η-34, θ-1. 6 Χαιρετισμοὶ εἰς τὸν Τίμιο Σταυρό», Ἐκδ. Δομή: Ἀθήνα 7 Πόποβιτς Ἰ., ὅ.π. 20

21 εισ τον ευαγγελισμον τησ θεοτοκου σήμερα, εὐσεβεῖς Χριστιανοί, πανηγυρίζει ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ μὲ τὴν ἀνάμνηση τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου. Σήμερα, κατὰ τὸν Ὅσιο Νικόδημο, πανηγυρίζουμε τὴν «ἀρχὴ καὶ κεφαλὴ ὅλων τῶν Δεσποτικῶν ἑορτῶν» 1. Σήμερα κατὰ σύμπτωση εὐλογημένη, ἑορτάζουμε τὸ θαῦμα τῆς Συλλήψεως μέσα στὰ πλαίσια τῆς ἡμερομηνίας καὶ τῆς ἡμέρας κατὰ τὶς ὁποῖες πραγματοποιήθηκε, κατὰ τὸν Ὅσιον αὐτόν: «Εὐηγγελίσθῃ δὲ ἡ Θεοτόκος ἐν ἡμέρᾳ δευτέρᾳ ἤ κατ ἄλλους ἐν Κυριακῇ» 2. Ἀλλὰ ἂς παρακολουθήσουμε τὸ μυστήριο. «Ὁ φιλάνθρωπος καὶ ἐλεήμων Θεός», σύμφωνα μὲ τὴν πρώτη εὐχάριστη ἀγγελία που εἶχε ἀπευθύνει στοὺς πρωτοπλάστους μετὰ τὴν παράδοσή τους κατὰ τὴν ὁποία θὰ συνέτριβε ὁ γόνος τῆς γυναικός, τῆς Παρθένου Θεοτόκου Μητρός, τὴν κεφαλὴ τοῦ ὄφεως, τὸ κράτος καὶ τὴν ἐξουσία τοῦ διαβόλου ἀπέστειλε τὸν Ἀρχάγγελο Γαβριὴλ πρὸς τὴν Μαρία τὴν ἁγνὴ καὶ Παρθένο, γιὰ νὰ ἀναγγείλει τὴ βουλὴ τῆς Συλλήψεως καὶ νὰ σημάνη τὴ χαρὰ στὴν ἀνθρωπότητα γιὰ τὴ σωτηρία ἀπὸ τὴν ἁμαρτία καὶ τὴν ἀθλιότητα. «Ὡς πατὴρ φιλόστοργος ὁ Θεὸς θεωρῶν τῶν χειρῶν αὐτοῦ τὸ πλαστούργημα καταδουλούμενον καὶ τυραννούμενον ὑπὸ τοῦ διαβόλου καὶ πρὸς τὰ πάθη τῆς ἀτιμίας ὑπαγόμενον καὶ τῇ εἰδωλολατρείᾳ ὑποκείμενον» 3 εὐσπλαγχνίστηκε τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων καὶ ἐνήργησε τὸν Εὐαγγελισμὸ τῆς Θεοτόκου. Καὶ ὁ Θεὸς Λόγος, ὁ Ὑιὸς τοῦ Θεοῦ, μὲ ἄφατη ἀγάπη καὶ ἄκρα συγκατάβαση, «σὺν τῇ ἀσωμάτῳ φωνῇ» τοῦ Γαβριήλ ἐσωματώθη: «Χαῖρε κεχαριτωμένη Πνεῦμα Ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπὶ σὲ καὶ δύναμις ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι» 3. Καὶ μάλιστα κατὰ τὸν ἱερὸ Δαμασκηνό, «οὐ ταῖς κατὰ μικρὸν προσθήκαις ἀπαρτιζομένου τοῦ σχήματος, ἀλλ ὕφ ἕν τελειωθέντος» 4. Μορφοποιήθηκε εὐθὺς μετὰ τὴν ἀρχαγγελικὴ φωνὴ μέσα στὴν ἁγία καὶ ἁγνὴ γαστέρα τῆς Παρθένου, αὐτόματα καὶ ὁλοκληρωτικὰ καὶ ὄχι παίρνοντας σιγά σιγὰ τὸ σχῆμα τοῦ νηπίου. Αὐξανόταν μόνο κατὰ τὸ βάρος καὶ τὸν ὄγκο.ὦ μυστήριον! «ὁ τρόπος τῆς κενώσεως ἄγνωστος, ὁ τρόπος τῆς Συλλήψεως ἄφραστος» 5. 21

22 Κατὰ τὸν ἱερὸν ὑμνογράφο, ὁ Θεὸς Λόγος δὲν ἀπεκάλυψε τὸν τρόπο τῆς Συλλήψεως οὔτε σὲ αὐτὲς τὶς ἀγγελικὲς δυνάμεις, ἀλλὰ «δυνάμεις λαθών, ὅσας ὑπερκοσμίους, ὅσας ἐν γῇ» συνελήφθη στὴ γαστέρα τῆς Παρθένου καὶ Ἁγνῆς Μαρίας. Ὁ Μάξιμος, ὁ Θεοφόρος καὶ ὁμολογητής, δίδει ἀπάντηση στὴν ἀπορία γιὰ τὸ πῶς ξέφυγε ὁ Θεὸς Λόγος τὴν προσοχὴ τῶν Ἀγγέλων καὶ Ἀρχαγγέλων καὶ κατέβηκε στὴ γῆ, πώς ξέφυγε τὴν προσοχὴ τῶν Ἀγγέλων ἡ Σύλληψη τοῦ Θεοῦ Λόγου, τὴ στιγμή που αὐτοὶ ἐγνώριζαν τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, ὁ δὲ Ἀρχάγγελος Γαβριὴλ ἔφερε τὸ μήνυμα τῆς Συλλήψεως στὴν Παρθένο. Καὶ ἡ ἀπάντηση εἶναι ὅτι ναί, ἐγνώριζαν οἱ ἄγγελοι τὴ σύλληψη καὶ τὴ σάρκωση τοῦ Θεοῦ Λόγου γιὰ τὴ σωτηρία τοῦ κόσμου, ἀλλὰ δὲν ἐγνώριζαν τὸν τρόπο τῆς Συλλήψεως καί τὸ πῶς ὁ ἀχώρητος Θεός «ἐν μήτρᾳ χωρεῖται γυναικός» 6. Ἀλλά «ὅπου γαρ βούλεται ὁ Θεὸς νικᾶται φύσεως τάξις» 7. Γιὰ αὐτὸ καὶ ἡ σοφία καὶ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ ἐπινόησε τὸν πιὸ μυστήριο τρόπο γιὰ νὰ σώσῃ τὸν κόσμο, νὰ ἑνωσῃ δηλαδὴ ὁλόκληρο τὸν Λόγο Του, τὸν Υἱὸ Του, μὲ ὁλάκερη τὴν ἀνθρώπινη φύση, γιὰ νὰ χαρίσῃ σὲ ὁλόκληρη τὴν ἀνθρωπότητα τὴ σωτηρία. «Ὅλος γὰρ ὅλον ἀνέλαβέ με καὶ ὅλος ὅλῳ ἡνώθῃ, ἵνα τῷ ὅλῳ τὴ σωτηρίαν χαρίσηται» 8, διδάσκει διδάσκει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός. Ναί, ἀδελφοί μου, ἐνῶ ὁ πρῶτος Ἀδὰμ διαψεύστηκε καὶ παρὰ τὸ ὅτι ἤλπιζε μὲ τὴν παράβαση νὰ γίνῃ Θεός δὲν ἔγινε, ὁ δεύτερος Αδάμ, ὁ Χριστός, ἐνῶ ἦταν Θεὸς ἔγινε ἄνθρωπος γιὰ νὰ ἀποκαταστήσει τὴν ἀστοχία καὶ ζημιὰ τοῦ Ἀδὰμ καὶ «Θεὸν αὐτὸν ἀπεργάσηται». Ἀκούσατε μυστήρια θαυμαστὰ καὶ ἐξαίσιά που κρύβει ἡ μεγάλη δεσποτικὴ συνάμα δὲ καὶ θεομητορικὴ ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ! Ὅλη ἡ ὑπόθεση τῆς σωτηρίας μας ἄρχισε ἀπὸ τὸν Εὐαγγελισμὸ τῆς Παρθένου Μαρίας, καὶ ἡ μόνη ἱκανὴ καὶ «ἐν γυναιξὶν εὐλογημένη», που «εὗρε χάριν παρὰ Κυρίου» 9 καὶ τὸν Υἱὸ τοῦ Θεοῦ ἐβάστασεν, ἀναδείχθηκε ἡ ἁγνὴ κόρη τῆς Ναζαρέτ, ἡ Ὑπερευλογημένη καὶ Δέσποινα Θεοτόκος. Πόση χάρη της χρωστοῦμε γιὰ αὐτόν της τὸν μοναδικὸ ῥόλο; Κάθε χάρη καὶ εὐγνωμοσύνη! Καὶ οἱ χαιρετισμοί που πέντε Παρασκευὲς γύρω ἀπὸ τὸν Εὐαγγελισμὸ τῆς ἀπευθύνουμε καὶ ὅλοι οἱ θεομητορικοὶ ὕμνοι που καθημερινὰ τῆς ἀναπέμπουμε δὲν εἶναι παρὰ ἐλάχιστα δείγματα τῆς ἀφοσιώσεως καὶ τῆς τιμῆς πού της ὀφείλουμε» 10. 1,2 Ἅγιος Νικόδημος Ἁγίορητης, «Συναξαριστὴς τῶν δώδεκα μηνῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ», Τόμος Β, Ἐκδ.: Δόμος, 2005, Ἀθήνα. 3 Ἅγιος Δαμασκηνός ὁ Στουδίτης, «Εἰς τὸν Εὐαγγελισμὸν τῆς Ὑπερευλογημένης Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου», στὸ Μ. Λάγγη, Μ.: Ο Μέγας Συναξαριστὴς τῆς Όρθοδόξου Ἐκκλησίας, τόμ. Γ : Ἀθήνα, 1995, σσ Λουκ. α 28, 35. 5Ἅγιος Δαμασκηνός ὁ Στουδίτης, ὅ.π., σ Ἱεροσολυμίτου, Ἀ., «Δοξαστικὸ ἀπὸ τὸν Ἑσπερινὸ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου», Ἦχος δ. 7 π. Στανιλοάε Δ., «Εἰσαγωγὴ στὴ «Μυσταγωγία» τοῦ Ἁγ. Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ», Ἐκδ: Ἀποστολικὴ διακονία: Ἀθήνα, Κάθισμα εἰς τὸν Ἑσπερινὸ τῆς Κυριακῆς πρὸ τῆς Χριστοῦ Γεννήσεως, Ἦχος δ. 9Ἅγιος Δαμασκηνός ὁ Στουδίτης, ὅ.π., σ Λουκ. Α, 28,30. 11Τοῦ Ἀρχιμ. Νικοδήμου Παυλόπουλου, Καθηγουμένου Ἱ. Μ. Ἁγίου Ἰγνατίου Λειμῶνος Λέσβου, Ἑορτοδρόμιον. 22

23 h periodos toy trivdioy ωσ "pylh ths metanoias" Tὸ περιοδικὸ «Ὅσιος Θεράπων», τὸ ὁποῖο ἐκδίδεται μηνιαίως, εἶναι ἕνας πνευματικὸς ὁδοδείκτης που ἀφυπνίζει τὴ συνείδηση τῶν πιστῶν ἀλλὰ ταυτόχρονα καὶ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ που εἰσέρχεται στὸ σπίτι τοῦ καθενὸς γιὰ νά τον προετοιμάσει γιὰ τὴ μεγάλη αὐτὴ περίοδο τῆς Ἐκκλησίας μας, τὸ Τριῴδιο. Μέσα στὸν ἐτήσιο κύκλο τῶν ἑορτῶν μας ξεχωριστὴ θέση κατέχει ὁ κύκλος τῶν κινητῶν ἑορτῶν, ποὺ κέντρο τους εἶναι τὸ Πάσχα. Γιὰ νὰ βιωθεῖ ὅμως μὲ ἐσωτερικότητα καὶ κατανυκτικότητα τὸ ὑψηλὸ νόημα τῶν Παθῶν καὶ τῆς Ἀνάστασης εἶναι ἀπαραίτητη ἡ σχετικὴ προετοιμασία. Αὐτὴ τὴν προετοιμασία ἔρχεται νά μας διασφαλίσει ἡ εὐλογημένη αὐτὴ περίοδος τοῦ Τριῳδίου, ποὺ ἀποτελεῖ γιὰ ὅλους τοὺς πιστοὺς μοναδικὴ εὐκαιρία καὶ δυνατότητα γιὰ πορεία μετανοίας. Τὴν πνευματικὴ πορεία μας, ἀγαπητοὶ ἀδελφοί, τὴν χαρακτηρίζει ἡ μετάνοιά που πρέπει νὰ εἶναι συνεχής. Εἰδικότερα, τώρα, τὴν περίοδο τοῦ Κατανυκτικοῦ Τριῳδίου, ἔχουμε ἀνάγκη ἀπὸ ἐντονότερη ἄσκηση μετανοίας. Καλούμαστε τώρα, νὰ καθαρίσουμε τὴν ὕπαρξή μας ἀπὸ κάθε μολυσμὸ σαρκὸς καὶ πνεύματος. Καλούμαστε νὰ διαφοροποιηθοῦμε ἀπὸ ὅλες τὶς ἁμαρτίες. Καλούμαστε νὰ ἀνασυγκροτηθοῦμε καὶ νὰ ἀναγεννηθοῦμε μὲ συντονισμένο πνευματικὸ ἀγῶνα, ὥστε νὰ μποῦν μέσα στὴν καρδιά μας ἡ ἀγάπη, ἡ ἀνεξικακία, ἡ εὐσπαλαχνία, ἡ ἐλεημοσύνη, 23

24 ἡ ὑπομονή, ἡ συγχωρητικότητα καὶ τέλος ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή. Τὸ ζητούμενο λοιπὸν εἶναι ἡ ἀλλαγὴ τοῦ ἀνθρώπου καὶ ἡ ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὰ πάθη του. Γι αὐτό, ὅπως τὸν Ἄσωτο Ὓιό, ἂς «ἔλθουμε εἰς ἑαυτὸν» 1 πρῶτα, δηλαδὴ ἂς κάνουμε μιὰ σωστὴ ἐνδοσκόπηση καὶ αὐτοκριτική, ἂς παραδεχθοῦμε τὶς ἁμαρτίες μας λέγοντας, ναί, Κύριε, εἶμαι ἁμαρτωλὸς καὶ ἂς λάβουμε κατόπιν τὴ σωστὴ καὶ σωτήρια ἀπόφαση. Τὴν απόφαση τῆς μετανοίας, τῆς ἐξομολόγησης καὶ τῆς ἐπιστροφῆς στοὺς κόλπους τοῦ Θεοῦ Πατέρα μας. Αὐτὸ θὰ γίνει μὲ τὴ σωστὴ μετάνοια καὶ ἐξομολόγηση, ὅπως την περιγράφει ἡ Ἐκκλησία μας. Εὔχομαι ἡ περίοδος αὐτὴ τοῦ Τριῳδίου νὰ ἀποτελέσει γιὰ ὅλους μας τὴν εὐκαρία γιὰ πνευματικὴ ἀνάταση καὶ ψυχικὴ κάθαρση μέσα ἀπὸ τὰ μυστήρια τῆς Ἐξομολογήσεως καὶ τῆς Θείας Κοινωνίας. Ἰδιαίτερα, θέλω μὲ τὴν εὐκαιρία αὐτὴ νὰ ἐκφράσω τὴ μεγάλη μου ἀγάπη πρὸς ὅλους τοὺς κατοίκους τῆς κοινότητας τοῦ Λυθροδόντα καὶ νὰ ἐπιδαψιλεύσω σὲ ὅλους τὶς πατρικὲς εὐλογίες μου. Μετὰ πατρικῶν εὐχῶν ὁ Μητροπολίτης Ταμασοῦ καὶ Ὀρεινῆς Ἠσαΐας 1 Λουκ:ΙΕ, 17 24

25 ο αγιοσ ιωαννησ τησ κλιμακοσ οἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος γεννήθηκε πιθανότατα τὸ 523 μ.χ. στὴ Συρία. Ἦταν γιὸς πλούσιας καὶ εὐσεβοῦς οἰκογένειας. Μορφώθηκε πάρα πολὺ στὴν παιδικὴ καὶ νεαρή του ἡλικία, ἀλλὰ παρέμεινε ἁπλὸς καὶ ταπεινός. Ἐνδιαφερόταν περισσότερο γιὰ τὴν προσευχή, τὶς θεολογικὲς μελέτες, τὴ συγγραφικὴ ἐργασία καὶ τὴν ἄσκηση. Σὲ ἡλικία 16 ἐτῶν, πῆγε στὸ Ὄρος Σινᾶ καὶ ζήτησε νὰ γίνει μοναχὸς στὴ Μονὴ τῆς Ἁγίας Αἰκατερίνης. Λόγω τῆς παραδειγματικῆς ὑπακοῆς καὶ τῆς ἅγιας ζωῆς τοῦ νεαροῦ Ἰωάννη ὅταν ἔφτασε στὰ 20 του χρόνια ὁ γέροντάς του Μαρτύριος, τον χειροθέτησε ὡς μοναχό. Ἡ φήμη τῶν ἀρετῶν καὶ τῆς σοφίας του εἶχε διαδοθεῖ, γιὰ αὐτὸ πολλοὶ μοναχοί, λαϊκοὶ καὶ ἀξιωματοῦχοι ἔρχονταν στὴ Μονὴ γιὰ νὰ ζητήσουν τὴ συμβουλή του. Εἶχε καὶ τὸ χάρισμα τῆς θαυματουργίας. Λόγῳ τῆς διαβίωσής του στὴν Ἱερὰ Μονὴ Σινᾶ ὀνομάζεται καὶ Σιναΐτης. Μετὰ τὸν θάνατο τοῦ ἡγουμένου τῆς Μονῆς καὶ κατόπιν ἀπαιτήσεως τῶν ἀδελφῶν, δέχθηκε νὰ γίνει ἡγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Σινᾶ γιὰ μερικὰ χρόνια. Ἡ νοσταλγία, ὅμως, τῆς ἐρημικῆς ζωῆς, τὸν ἔκανε νὰ ἀποσυρθεῖ πάλι στὴν ἔρημο καὶ νὰ ἀφοσιωθεῖ στὶς μελέτες του. Ἐκοιμήθῃ ἐν εἰρήνῃ περὶ τὸ 606 μ.χ. καὶ ἄφησε δύο σπουδαιότατα συγγράμματα, τὴν Κλίμακα καὶ 25

26 τὸν «Λόγον πρὸς τὸν Ποιμένα» 1. Ἡ «Κλίμακα» περιλαμβάνει τριάντα λόγους περὶ ἀρετῆς, ὁ καθένας ἀπὸ τοὺς ὁποίους περιλαμβάνει καὶ μιὰ ἀρετή. Στὴν πνευματικὴ ζωὴ ἔχουμε βαθμίδες χαμηλὲς καὶ ὑψηλές, καταστάσεις κατώτερες καὶ ἀνώτερες. Γιὰ αὐτὸ καὶ τὸ σύγγραμμα ὀνομάζεται «Κλίμακα τῶν ἀρετῶν». Εἶναι γραμμένο σὲ κομψὴ ἑλληνικὴ γλώσσα, καλοδουλεμένη μὲ χάρη καὶ μελωδικότητα. Χαρακτηρίζεται ἀπὸ διαύγεια, γλαφυρότητα, παραστατικότητα καὶ παρουσιάζει πλοῦτο ἐκφράσεως, καλαισθησίας καὶ εὐγένειας 2. Ἡ ἄσκηση, κατὰ τὸν Ἰωάννη, μοιάζει μὲ μιὰ κλίμακα, μὲ μιὰ σκάλα ἡ ὁποία ξεκινᾷ ἀπὸ τὴ γῆ καὶ φτάνει στὸν οὐρανό. Μὲ ταπείνωση, μετάνοια καὶ προσευχή, πρέπει νὰ ἀνεβοῦμε ὅλοι αὐτὴ τὴ σκάλα καὶ νὰ φτάσουμε στὸ τελευταῖο σκαλοπάτι, ὅπου μας περιμένει ὁ Χριστός καὶ ὁ χριστοποιημένος ἑαυτός μας. Αὐτὴ τὴ σκάλα τὴν ἀνεβαίνουμε ὁ καθένας μόνος του. Εἶναι ἕνα ἀγώνισμα κατὰ τοῦ παλαιοῦ ἑαυτοῦ μας, κατὰ τῶν παθῶν μας καὶ κατὰ τῶν δαιμόνων, οἱ ὁποῖοι μὲ λύσσα καὶ μίσος ἀγωνίζονται νά μας στρέψουν τὸ βλέμμα πρὸς τὰ κάτω, ὥστε νὰ ζαλιστοῦμε καὶ νὰ γκρεμοτσακιστοῦμε στὰ ἀπύθμενα βάθη τοῦ ἅδη καὶ νὰ πέσουμε κατευθείαν στὸ ἀνοικτὸ στόμα τοῦ δράκοντος τῆς ἀπωλείας. Δὲν ἀρκεῖ νὰ λέμε ὅτι ἀγαποῦμε τὸν Χριστό. Χρειάζεται τὸ ἔργο τῆς ἀγάπης μας πρὸς Ἐκεῖνον, δηλαδὴ ἡ τήρηση τῶν ἐντολῶν Του. Αὐτός που ἀγαπᾶ τὸν Χριστό, ἀγωνίζεται νὰ ἀνέβει πρὸς Αὐτὸν καὶ δὲν μένει στὰ λόγια. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης, περιγράφει τὴν πνευματικὴ ζωὴ ὡς μία σκάλα ἀρετῶν. Ἡ ἐγκράτεια, ἡ ταπείνωση, ἡ ἀπόταξη τοῦ κόσμου, ἡ ὑπακοή, ἡ μετάνοια, τὸ χαροποιὸ πένθος, ἡ ἀγάπη, εἶναι μονοπάτια πού μας ὁδηγοῦν στὸν οὐρανό. Δὲν εἶναι δύσκολο νὰ τὰ ἀνεβοῦμε καὶ νὰ φτάσουμε στὸ τέρμα. Δύσκολο εἶναι νὰ πάρουμε γενναῖες ἀποφάσεις καὶ νὰ ἐγκαταλείψουμε τὰ μάταια γήινα, ὅταν δυστυχῶς ἡ ψυχή μας ἔχει προσκολληθεῖ σὲ αὐτά. Ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ἡ Κλίμακα τοῦ διαβάζεται σὲ ὅλα τὰ ὀρθόδοξα μοναστήρια. Ἐπειδὴ εἶναι παγκόσμιο κειμήλιο ἀναλύσεως ὅλων τῶν παθῶν καὶ τῶν ἀρετῶν, ἡ Ἐκκλησία τιμᾶ ἰδιαίτερα σὲ αὐτὴ τὴν πνευματικὴ περίοδο τὸν συγγραφέα τῆς Κλίμακος καὶ προτείνει τὴν ἀνάγνωση τοῦ ἔργου του. Ἡ μνήμη του ἑορτάζεται στὶς 30 Μαρτίου καὶ τὴ Δ Κυριακὴ τῶν νηστειῶν τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς 3. 1 Πιτσίλκα Ἀ., Βίος τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Σιναΐτου, Ἐκδ: Ὀρθόδοξος Κυψέλη: Θεσσαλονίκη. 2 Βloom A., Στὸ φῶς τῆς Κρίσης τοῦ Θεοῦ, πορεία ἀπὸ τὸ Τριῴδιο στὴν Ἀνάσταση,Ἐκδ. Ἐν πλῷ: Ἀθήνα. 3 Πιτσίλκα Ἀ., Βίος τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Σιναΐτου, Ἐκδ: Ὀρθόδοξος Κυψέλη: Θεσσαλονίκη. 26