Ενότητα 1η. Εκπαιδευτικός Οργανισμός δ. τσιάρας & σια ε.ε. Θυμήσου:

Transcript

1 40 1 Στο κείμενο περιγράφεται πώς οι κάτοικοι ενός χωριού κατάφεραν να ομορφύνουν το περιβάλλον φυτεύοντας λουλούδια ακόμα και στο τσιμέντο. Υπάρχουν επιρρήματα και φράσεις σε αιτιατική ή φράσεις με προθέσεις που μας δείχνουν το χρόνο που έγιναν τα γεγονότα: Στην αρχή μετά κάθε χρόνο τον περασμένο χρόνο φέτος Ξαναγράψτε το κείμενο με σύντομο τρόπο χρησιμοποιώντας αυτά τα επιρρήματα και τις φράσεις. Για παράδειγμα: Τα λουλούδια στην αρχή ήταν λίγα και σκορπισμένα εδώ κι εκεί. Μετά, Θυμήσου: Πώς δηλώνουμε το χρόνο; Με επιρρήματα: σήμερα, τώρα, αύριο, αργότερα, νωρίτερα, ύστερα, κ.ά. Με εμπρόθετες φράσεις: σε ένα μήνα, μετά από λίγο, Με αιτιατική: τη Δευτέρα, το Πάσχα, κ.ά. Για την άσκηση αυτή θα γράψεις μια περίληψη του κειμένου. Τι σημαίνει περίληψη; Περίληψη είναι η σύντομη απόδοση του περιεχομένου ενός γραπτού κειμένου. Για την άσκηση, λοιπόν, αυτή χωρίς να αλλοιώσεις το αρχικό νόημα του κειμένου, θα το αποδώσεις σύντομα, χρησιμοποιώντας τους παραπάνω τρόπους έκφρασης του χρόνου.

2 41 Ενότητα 1η Τα λουλούδια στην αρχή ήταν λίγα και σκορπισμένα εδώ κι εκεί. Μετά οι κάτοικοι τα «υιοθέτησαν» και τα φρόντισαν σαν μικρά παιδιά. Κάθε χρόνο γίνονταν όλο και περισσότερα. Τον περασμένο χρόνο, δυστυχώς, κάποιος δημοτικός υπάλληλος τα ψέκασε με ζιζανιοκτόνο. Οι κάτοικοι όμως, αντέδρασαν δυναμικά και το παραπάνω γεγονός δεν επαναλήφθηκε. Φέτος το τσιμέντο άνθισε και πάλι και όλοι καμαρώνουν τις πολύχρωμες γωνιές της γειτονιάς. 2 Χρησιμοποιώντας τα ίδια ή παρόμοια επιρρήματα και φράσεις γράψτε στο τετράδιό σας μια δική σας ιστορία με θέμα το φύτεμα λουλουδιών ή δέντρων. Για την άσκηση αυτή θα αφηγηθείς μια ιστορία. Όταν αφηγούμαι, έχω στο νου μου το «χρυσό κανόνα» της αφήγησης: παραθέτω τα γεγονότα κατά χρονική σειρά, χρησιμοποιώντας λέξεις, όπως: πρώτα, αρχικά, έπειτα, στη συνέχεια, στο τέλος, κ.ά. Θέμα: Φύτεμα λουλουδιών ή δέντρων Θα αναφέρεις: Τον τόπο (πού;) Το χρόνο (πότε;) Τι φυτέψαμε; Ποια διαδικασία ακολουθήσαμε (πώς;) Με ποιους φυτέψαμε; Ποιο ήταν το αποτέλεσμα Σκέψεις και συναισθήματα για την όλη προσπάθεια.

3 42 Πότε; Που; Με ποιους; Η διαδικασία του φυτέματος. Τι φυτέψαμε; Η γενική εντύπωση από την όλη εμπειρία. Πριν ένα χρόνο, ο δήμος μας αποφάσισε να κάνει ομορφότερο το πάρκο της περιοχής μας, φυτεύοντας δέντρα, λουλούδια και μικρούς θάμνους. Το πάρκο αυτό, καθώς μόλις είχε δημιουργηθεί, δεν είχε βλάστηση στα παρτέρια του, οπότε έπρεπε να γίνει η αρχή, προκειμένου να αλλάξει προς το καλύτερο η όψη του. Ο δήμαρχος επιθυμούσε σε αυτή την προσπάθεια πέρα από τη συμμετοχή των μεγάλων και εκείνη των μικρών παιδιών, δηλαδή, τη δική μας. Έτσι, λοιπόν, ένα ανοιξιάτικο πρωινό, συγκεντρωθήκαμε στο πάρκο της περιοχής, όπου οι υπάλληλοι του δήμου είχαν φροντίσει να φέρουν τα απαραίτητα εργαλεία για το φύτεμα. Χωριστήκαμε σε ομάδες και με τη βοήθεια των μεγαλύτερων αρχίσαμε σιγά-σιγά να σκάβουμε, προκειμένου να τοποθετήσουμε εκεί τους μικρούς καρπούς. Φορώντας ειδικά γάντια παραμερίζαμε το χώμα και, όταν ήταν κατάλληλο πάντα με την υπόδειξη των μεγάλων, φυτεύαμε εκεί τους καρπούς, αλλά και τα μικρά ανθάκια. Η όλη διαδικασία ήταν εξαιρετικά ευχάριστη και οι υπάλληλοι δεν παρέλειπαν να μας εξηγούν το κάθε βήμα. Φυτέψαμε δύο λεμονιές, τριαντάφυλλα και πολλά χρυσάνθεμα. Αφού η εργασία μας ολοκληρώθηκε, καθίσαμε στα παγκάκια του πάρκου, απολαμβάνοντας δροσιστικούς χυμούς. Όλοι μας συμφωνήσαμε ότι αυτή η πρωτοβουλία ήταν απαραίτητη για το πάρκο. Φανταζόμασταν τη στιγμή που τα δέντρα και τα φυτά θα μεγάλωναν σταδιακά και θα κυριαρχούσαν στο χώρο. Η συνολική εμπειρία ή- ταν πολύ δημιουργική και ευχαριστήσαμε τους υπάλληλους του δήμου για αυτή την ευκαιρία που μας έδωσαν. 3 Φτιάξτε το χρονοδιάγραμμα της ερευνητικής αποστολής, αφού βρείτε και υπογραμμίσετε τα επιρρήματα και τις φράσεις που δηλώνουν χρόνο. Χρησιμοποιήστε χρόνο ενεστώτα.

4 43 Ενότητα 1η Πέμπτη 29/11/2002. Το βράδυ φτάνουμε στο... Παρασκευή 30/11/ Χρονοδιάγραμμα είναι το διάγραμμα, στο οποίο καταγράφονται τα χρονικά όρια μέσα στα οποία πραγματοποιούνται κάποιες ε- νέργειες. Θυμήσου: Επιρρήματα που δηλώνουν χρόνο: σήμερα, αύριο, νωρίς, αργά, φέτος, κ.ά. Εμπρόθετες φράσεις που δηλώνουν χρόνο: κατά το βραδάκι, μετά από λίγο, για δύο μέρες, κ.ά. Για την άσκηση αυτή θα διαβάσεις το κείμενο και θα προσπαθήσεις να εντοπίσεις επιρρήματα και εκφράσεις που δηλώνουν το χρόνο και που δείχνουν τη χρονική ακολουθία των κινήσεων της αποστολής. Πέμπτη 29/11/2001. Το βράδυ φτάνουμε στο μεγάλο λιβάδι, κάτω από την Γκαμήλα, την ψηλότερη κορυφή της οροσειράς της Τύμφης και του εθνικού δρυμού Βίκου Αώου. Παρασκευή 30/11/2001. Το πρωί με τη βοήθεια του τηλεσκοπίου εντοπίζουμε σχεδόν αμέσως, δύο αγριόγιδα, μάνα και μικρό, που στέκονται ακίνητα στην κορυφή ενός μεγάλου κάθετου βράχου. Αφού σημειώνουμε και καταγράφουμε τα πάντα γύρω από το βιότοπο και το μικρό κοπάδι των αγριόγιδων που βλέπουμε, αφήνουμε λίγο το κατάλυμά μας και παίρνουμε το δρόμο προς την κορυφή. Καθώς περπατάμε, ξέρουμε πως θα βρούμε το μεγάλο κοπάδι. Πραγματικά, έπειτα από δύο ώρες πορεία, διακρίνουμε ένα τεράστιο αρσενικό αγριόγιδο που οδηγεί δώδεκα άλλα κυρίως θηλυκά και μικρά ζώα για βοσκή στο διπλανό λιβάδι.

5 44 Μόλις σημειώνουμε κι εδώ όλα τα στοιχεία που θέλουμε, συνεχίζουμε στην ανηφόρα. Μετά από άλλες δυόμισι ώρες περπάτημα φτάνουμε στη θέση όπου πρέπει να είναι το τρίτο κοπάδι με τα αγριόγιδα. Δυστυχώς, όμως, ούτε κουνούπι δε φαίνεται στον ορίζοντα με την πρώτη ματιά. Ύστερα από λίγο, όμως, ανακαλύπτουμε ίχνη από άρβυλα ανθρώπων και πέντε άδεια φυσίγγια για κυνήγι. Είναι φανερό πως οι λαθροκυνηγοί δρουν σ αυτήν την περιοχή 4 Στο κείμενο βρίσκουμε τις σύνθετες λέξεις λαθροθηρία, λαθροκυνηγός. Έχουν σχηματιστεί από το αρχαίο ελληνικό επίρρημα λάθρα, που σήμαινε «κρυφά». Βρείτε και άλλες σύνθετες λέξεις με το «λάθρα» στο λεξικό και σημειώστε την ετυμολογία τους και τη σημασία τους με απλά λόγια. Θυμήσου: Σύνθετες είναι οι λέξεις εκείνες που αποτελούνται από δύο άλλες λέξεις ενώνοντας τα θέματά τους. Υπάρχουν όμως, και πολλές σύνθετες λέξεις με πρώτο τους συνθετικό αρχαίες προθέσεις και αρχαία επιρρήματα. Αρχαίες προθέσεις: περί, ανά, κατά, ανά, υπέρ, κ.ά. Αρχαία επιρρήματα: λάθρα, κ.ά. Για την άσκηση αυτή θα βρεις και άλλες λέξεις με πρώτο συνθετικό το αρχαίο επίρρημα: «λάθρα». Θα σημειώσεις την ετυμολογία τους, από ποιες λέξεις, δηλαδή, προέρχονται, καθώς και τη σημασία τους.

6 45 Ενότητα 1η Λέξη λαθραλιεία λαθραναγνώστης λαθρεμπόρευμα λαθρέμπορος λαθρεπιβάτης λαθρόβιος Ετυμολογία και σημασία λάθρα + αλιεία η παράνομη αλιεία, το παράνομο ψάρεμα λάθρα + αναγνώστης αυτός που διαβάζει κρυφά έντυπο, που δεν του ανήκει λάθρα + εμπόρευμα το εμπόρευμα που εισάγεται λαθραία (κρυφά ), χωρίς εκτελωνισμό λάθρα + έμπορος αυτός που κάνει λαθρεμπόριο λάθρα + επιβάτης άτομο που ταξιδεύει κρυφά, χωρίς να πληρώσει ή χωρίς να έχει διαβατήριο λαθραίος + βιώ αυτός που ζει χωρίς να γίνεται αντιληπτός από τους άλλους λαθροθηρία λάθρα + θήρα ( κυνήγι ) το να κυνηγά κανείς παράνομα λαθροκυνηγός λάθρα + κυνηγός αυτός που κυνηγάει παράνομα λαθροχειρία λαθραίος + χειρ ( χέρι ) το κλέψιμο, η υπεξαίρεση ξένου αντικειμένου 5 1. Στο κείμενο αναφέρονται πουλιά, έντομα και φυτά που υπάρχουν στους υγροβιότοπους της Ελλάδας. Υπογραμμίστε τα σημεία ό- που δίνονται πληροφορίες γι αυτά, βρείτε περισσότερες πληροφορίες στην εγκυκλοπαίδεια και συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα: όνομα (όπως το ξέρει ο κόσμο και επιστημονική σημασία) είδος (πουλί, έντομο ή φυτό) πού ζει τι τρώει πώς είναι

7 46 Πάρτι στη λάσπη Πάμε για ένα φανταστικό πάρτι σε υγροβιότοπους; Το οργανώνει ο Σύλλογος Μεταναστευτικών Πουλιών και ο Σύλλογος «Υγρός Κόσμος»! Οι οικοδεσπότες είχαν οργανώσει το πάρτι τέλεια. Πρώτα πήραμε ένα μεζεδάκι στο δέλτα του Έβρου, μετά με παρέλαβε ένας σταχτοτσικνιάς, που με πήγε στη λίμνη Βιστονίδα. Εκεί μου πρόσφεραν ντοστιμότατα ψαρικά, σερβιρισμένα σε πιατέλες-νούφαρα. Ύστερα ο δεντροβάτραχος με έβαλε να σκαρφαλώσω σ ένα δέντρο και ο φίλος μου ο βάτραχος επέμενε να με μάθει πώς να βυθίζομαι στο νερό και να αφήνω μόνο τα μάτια μου απ έξω. Τον απογοήτευσα μάλλον, αλλά τα πράγματα ήταν χειρότερα κατόπιν με τις λιβελούλες. Εννοούσαν να με κάνουν να πετάξω από φυλλαράκι σε φυλλαράκι στα φυτά της λίμνης χωρίς να πέσω στο νερό!. Αδύνατον να καταλάβουν ότι δεν είμαι ιπτάμενος χορευτής όπως αυτές! Τι γλίστρες έφαγα δε λέγεται! Μετά από λίγο ο καλαμοκανάς μού πρότεινε περίπατο στη λιμνοθάλασσα. Καταλαβαίνεται τι έπαθα. Εκείνος έχει αυτά τα ωραία ψηλά και λεπτά πόδια που τον βοηθάνε να προχωράει στο νερό. Εγώ τσαλαβουτούσα άχαρα και εκείνος με κόπο συγκρατούσε το γέλιο του. Στο τέλος, συνάντησα τον αργυροπελεκάνο στην Κερκίνη. Έβγαλε πέντε ψαράκια από τη σακούλα που κρέμεται κάτω από το σαγόνι του και με κέρασε. περιοδικό «Ερευνητές», Η Καθημερινή, 6/2/00 (διασκευή) Υγροβιότοπος είναι ο χώρος ποταμού, λίμνης ή οι θάλασσες με τις παρακείμενες εκτάσεις όπου ζουν και αναπτύσσονται ζωικοί και φυτικοί οργανισμοί. Για την άσκηση αυτή θα υπογραμμίσεις στο κείμενο τα σημεία, που αναφέρονται στα πουλιά, στα έντομα και τα φυτά, που υπάρχουν στους υγροβιότοπους. Στη συνέχεια, θα συμπληρώσεις τον παρακάτω πίνακα με τους ζωικούς και φυτικούς οργανισμούς που θα έχεις εντοπίσει, προσθέτοντας πληροφορίες για αυτά.

8 47 Ενότητα 1η Πάρτι στη λάσπη Πάμε για ένα φανταστικό πάρτι σε υγροβιότοπους; Το οργανώνει ο Σύλλογος Μεταναστευτικών Πουλιών και ο Σύλλογος «Υγρός Κόσμος»! Οι οικοδεσπότες είχαν οργανώσει το πάρτι τέλεια. Πρώτα πήραμε ένα μεζεδάκι στο δέλτα του Έβρου, μετά με παρέλαβε ένας σταχτοτσικνιάς, που με πήγε στη λίμνη Βιστονίδα. Εκεί μου πρόσφεραν ντοστιμότατα ψαρικά, σερβιρισμένα σε πιατέλες-νούφαρα. Ύστερα ο δεντροβάτραχος με έβαλε να σκαρφαλώσω σ ένα δέντρο και ο φίλος μου ο βάτραχος επέμενε να με μάθει πώς να βυθίζομαι στο νερό και να αφήνω μόνο τα μάτια μου απ έξω. Τον απογοήτευσα μάλλον, αλλά τα πράγματα ήταν χειρότερα κατόπιν με τις λιβελούλες. Εννοούσαν να με κάνουν να πετάξω από φυλλαράκι σε φυλλαράκι στα φυτά της λίμνης χωρίς να πέσω στο νερό!. Αδύνατον να καταλάβουν ότι δεν είμαι ιπτάμενος χορευτής όπως αυτές! Τι γλίστρες έφαγα δε λέγεται! Μετά από λίγο ο καλαμοκανάς μού πρότεινε περίπατο στη λιμνοθάλασσα. Καταλαβαίνεται τι έπαθα. Εκείνος έχει αυτά τα ωραία ψηλά και λεπτά πόδια που τον βοηθάνε να προχωράει στο νερό. Εγώ τσαλαβουτούσα άχαρα και εκείνος με κόπο συγκρατούσε το γέλιο του. Στο τέλος, συνάντησα τον αργυροπελεκάνο στην Κερκίνη. Έβγαλε πέντε ψαράκια από τη σακούλα που κρέμεται κάτω από το σαγόνι του και με κέρασε. περιοδικό «Ερευνητές», Η Καθημερινή, 6/2/00 (διασκευή) όνομα είδος πού ζει τι τρώει πώς είναι σταχτοτσικνιάς (ο μεγαλύτερος ερωδιός) Ardea cinerea νούφαρα Nymphaea-alba δεντροβάτραχος πουλί σε μεγάλα δέντρα, ψάρια έχει μακρύ στους πε- λαιμό, μακριά ρισσότερους πόδια και μακρύ υγρότοπους μυτερό ράμφος. φυτό σε λίμνες έχει λευκά φύλλα σε σχήμα αυγού με λευκά και κίτρινα άνθη. αμφίβιο σε όχθες λιμνών έντομα έχει μικρό σώμα και ποταμών, με κοντό πάνω σε κλαδιά και στρογγυλό θάμνων κεφάλι.

9 48 Hyla arborea βάτραχος αμφίβιο φθινόπωρο- έντομα και σώμα που Crana tempo- χειμώνας: αυτά ψα- φτάνει έως και raria στις όχθες λι- ριών τα 10εκ., με μνών και ποτα- κοντό και σχε- μών τικά μικρό κε- άνοιξη- φάλι. καλοκαίρι: σε δάση, λιβάδια και κήπους. λιβελούλες έντομο σε όχθες ποτα- σαρκοφάγο έχει στενό και μών και τελμά- έντομο, μακρύ σχήμα των τρέφεται με στα φτερά και Libellula libellulis άλλα έντο- το σώμα, μα στρόγγυλο κεφάλι και μεγάλα μάτια. καλαμοκανάς πουλί σε λιμνοθάλασ- ψάρια έχει ψηλά και σες με γλυκά λεπτά πόδια, νερά και έλη μακρύ λαιμό Himantopus και μακριά μύ- himantopus τη. αργυροπελεκά- πουλί ως ένα από τα ψάρια έχει μεγάλο νος σπάνια πουλιά σώμα, μακρύ του κόσμου, σε λαιμό, μεγάλη λίγους υγρότο- και μακριά μύ- πους τη, με μια χα- ( και στην Ελλά- ρακτηριστική δα ) σακούλα στο κάτω μέρος. (Οι φωτογραφίες αντλήθηκαν από τις εξής ηλεκτρονικές διευθύνσεις: ). 6 Ξαναγράψτε το κείμενο χρησιμοποιώντας χρονικές προτάσεις, όπως παρακάτω: Αφού πήραμε ένα μεζεδάκι, με παρέλαβε... και με πήγε... Όταν έφαγα τα ψαρικά, ο δεντροβάτραχος......

10 49 Ενότητα 1η Μόλις τελείωσα τις αποτυχημένες μου προσπάθειες, οι λιβελούλες και μετά ο καλαμοκανάς Ενώ τσαλαβουτούσα Θυμήσου: Χρονικές προτάσεις οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις, εισάγονται με χρονικούς συνδέσμους: αφού, όταν, ενώ, μέχρι, κ.ά. εκφράζουν το χρόνο. Αφού πήραμε ένα μεζεδάκι, με παρέλαβε ένας τσαχτοτσικνιάς και με πήγε στη λίμνη Βιστονίδα. Όταν έφαγα τα ψαρικά, ο δεντροβάτραχος με έβαλε να σκαρφαλώσω σ ένα δέντρο και ο φίλος του ο βάτραχος επέμενε να με μάθει πώς να βυθίζομαι στο νερό και ν αφήνω μόνο τα μάτια μου απ έξω. Μόλις τελείωσα τις αποτυχημένες μου προσπάθειες, οι λιβελούλες ήθελαν να με κάνουν να πετάξω από φυλλαράκι σε φυλλαράκι στα φυτά της λίμνης χωρίς να πέσω στο νερό και μετά ο καλαμοκανάς μού πρότεινε περίπατο στη λιμνοθάλασσα. Ενώ τσαλαβουτούσα άχαρα, εκείνος με κόπο συγκρατούσε τα γέλια του. 7 Συμπληρώστε σωστά τα γράμματα που λείπουν στα ρήματα του κειμένου και τοποθετήστε το καθένα στη θέση του.

11 50 Ένα πείραμα βρίσκετ σε εξέλιξη αυτή την εποχή στην Καρδίτσα. Πείραμα που, αν πετ χει, μπορεί να δημιουργ σει στροφή σε έναν άλλο τρόπο ζωής, πιο φιλικό προς το περιβάλλον, σε πολλές πόλεις της Ελλάδας. Με κεντρικό σύνθημα «η Καρδίτσα μπορεί να γίνει η πόλη των ποδηλάτων, κάνε κι εσύ τη δική σου αρχή» ο τοπικός δήμος έχει αρχ σει εδώ και χρόνια την προσπάθεια να στρέψει τους πολίτες στη χρήση ποδηλάτου. Το αποφασιστικό βήμα γίνετ πλέον με την κατασκευή δικτύου ποδηλατοδρόμων στο κέντρο της πόλης, σε δρόμους ταχείας κυκλοφορίας αυτοκινήτων. Η πόλη έχει μεγάλη παράδοση στη χρήση ποδηλάτου. Ακόμη και χωρίς ειδική υποδομή, ένα μεγάλο μέρος των κατοίκων χρησιμοποιούν ποδήλατο στις μετακινήσεις τους. Σχεδόν στο σύνολό τους οι μαθητές γυμνασίου και λυκείου μετακινούντ με ποδήλατα, στις γειτονιές το ποδήλατο είναι το πιο αγαπημένο παιχνίδι μικρότερων παιδιών, ενώ και στο κέντρο της πόλης ποδήλατο και αυτοκίνητο συνυπάρχουν, καθώς πολλοί προτιμούν το δίκυκλο για να πάνε στη δουλειά τους ή για τα καθημερινά ψώνια. Σε όλες τις πλατείες στο κέντρο της πόλης αλλά και στο χώρο της δημοτικής αγοράς έχουν τοποθετ θεί θέσεις στάθμευσης ποδηλάτων. Για να ενθαρρ νει τη χρήση του ποδηλάτου, ο δήμος έχει πάρει και άλλη μια πρωτοβουλία. Γύρω από το κέντρο της πόλης λειτουργούν οκτώ υπαίθριοι δημοτικοί χώροι στάθμευσης, με χρέωση 0,8 ευρώ την ώρα. Εκεί υπάρχουν ποδήλατα του δήμου, τα οποία μπορεί κάθε πολίτης που σταθμεύει το αυτοκίνητό του να χρησιμοποι σει δωρεάν για να κιν θεί στο κέντρο. Για τη συμπλήρωση των κενών: Θυμήσου: Καταλήξεις: -μαι, -σαι, -ται: στα τρία ενικά πρόσωπα της Παθητικής Φωνής. Καταλήξεις: -με, -σε σε Ενεργητική Φωνή. Έχοντας συμπληρώσει τα ρήματα, θα τα κατατάξεις στον παρακάτω πίνακα ανάλογα με το χρόνο στον οποίο βρίσκονται. Θυμήσου τους χρόνους του ρήματος: Ενεστώτας: γράφω Παρατατικός: έγραφα Αόριστος: έγραψα Εξακολουθητικός Μέλλοντας: θα γράφω Στιγμιαίος Μέλλοντας: θα γράψω Παρακείμενος: έχω γράψει Υπερσυντέλικος: είχα γράψει Συντελεσμένος μέλλοντας: θα έχω γράψει

12 51 Ενότητα 1η Ενεστώτας Παρατατικός Εξακολουθητικός Μέλλοντας Παρακείμενος Αόριστος Συνοπτικός μέλλοντας Υπερσυντέλικος Συντελεσμένος μέλλοντας Μια ολόκληρη πόλη χρησιμοποιεί ποδήλατο Το πείραμα της Καρδίτσας Ένα πείραμα βρίσκεται σε εξέλιξη αυτή την εποχή στην Καρδίτσα. Πείραμα που, αν πετύχει, μπορεί να δημιουργήσει στροφή σε έναν άλλο τρόπο ζωής, πιο φιλικό προς το περιβάλλον, σε πολλές πόλεις της Ελλάδας. Με κεντρικό σύνθημα «η Καρδίτσα μπορεί να γίνει η πόλη των ποδηλάτων, κάνε κι εσύ τη δική σου αρχή» ο τοπικός δήμος έχει αρχίσει εδώ και χρόνια την

13 52 προσπάθεια να στρέψει τους πολίτες στη χρήση ποδηλάτου. Το αποφασιστικό βήμα γίνεται πλέον με την κατασκευή δικτύου ποδηλατοδρόμων στο κέντρο της πόλης, σε δρόμους ταχείας κυκλοφορίας αυτοκινήτων. Η πόλη έχει μεγάλη παράδοση στη χρήση ποδηλάτου. Ακόμη και χωρίς ειδική υποδομή, ένα μεγάλο μέρος των κατοίκων χρησιμοποιούν ποδήλατο στις μετακινήσεις τους. Σχεδόν στο σύνολό τους οι μαθητές γυμνασίου και λυκείου μετακινούνται με ποδήλατα, στις γειτονιές το ποδήλατο είναι το πιο αγαπημένο παιχνίδι μικρότερων παιδιών, ενώ και στο κέντρο της πόλης ποδήλατο και αυτοκίνητο συνυπάρχουν, καθώς πολλοί προτιμούν το δίκυκλο για να πάνε στη δουλειά τους ή για τα καθημερινά ψώνια. Σε όλες τις πλατείες στο κέντρο της πόλης αλλά και στο χώρο της δημοτικής αγοράς έχουν τοποθετηθεί θέσεις στάθμευσης ποδηλάτων. Για να ενθαρρύνει τη χρήση του ποδηλάτου, ο δήμος έχει πάρει και άλλη μια πρωτοβουλία. Γύρω από το κέντρο της πόλης λειτουργούν οκτώ υπαίθριοι δημοτικοί χώροι στάθμευσης, με χρέωση 0,8 ευρώ την ώρα. Εκεί υπάρχουν ποδήλατα του δήμου, τα οποία μπορεί κάθε πολίτης που σταθμεύει το αυτοκίνητό του να χρησιμοποιήσει δωρεάν για να κινηθεί στο κέντρο. Ενεστώτας Παρατατικός Εξακολουθητικός Μέλλοντας βρίσκεται γίνεται να ενθαρρύνει μετακινούνται Παρακείμενος Αόριστος Συνοπτικός μέλλοντας έχει αρχίσει έχει τοποθετηθεί (αν) πετύχει να δημιουργήσει να χρησιμοποιήσει να κινηθεί Υπερσυντέλικος Συντελεσμένος μέλλοντας

14 53 Ενότητα 1η 8 Στο κείμενο υπάρχει η φράση «φιλικό προς το περιβάλλον». Ψάξτε στο λεξικό για να εντοπίσετε την οικογένεια της λέξης περιβάλλον και σκεφτείτε όσες περισσότερες φράσεις μπορείτε που να την περιέχουν, όπως αυτή του κειμένου. Οικογένεια λέξεων αποτελούν όσες προέρχονται από την ίδια απλή λέξη με παραγωγή ή σύνθεση. Παράγωγη είναι η λέξη που σχηματίζεται από την απλή λέξη + κάποια κατάληξη, π.χ. παιδί, παιδ-ικός. Σύνθετη είναι η λέξη που σχηματίζεται από την ένωση δύο λέξεων, π.χ. παιδο-ψυχολογία. Οικογένεια λέξεων απλές λέξεις βάλλω σύνθετες λέξεις περιβάλλω Φράσεις φιλικό προς το περιβάλλον φυσικό περιβάλλον μόλυνση του περιβάλλοντος

15 54 Οικογένεια λέξεων απλές λέξεις σύνθετες λέξεις φράσεις βάλλω περιβάλλω φιλικό προς το περιβάλλον περιβαλλοντικός φυσικό περιβάλλον περιβαλλοντολογία μόλυνση του περιβάλλοντος περιβαλλοντολόγος ανάπτυξη περιβάλλοντος ρύπανση του περιβάλλοντος προστασία του περιβάλλοντος οικογενειακό περιβάλλον σχολικό περιβάλλον παγκόσμιο περιβάλλον Ας δούμε την ορθογραφία του ρήματος: βάλλω. Το ρήμα βάλλω και τα ρήματα που έχουν ως δεύτερο συνθετικό το ρήμα βάλλω (π.χ. περιβάλλω) γράφονται με δύο λ μόνο στον ενεστώτα, τον παρατατικό και τον εξακολουθητικό μέλλοντα. Σε όλους τους άλλους χρόνους γράφονται με ένα λ. Όταν το ρήμα βάλλω σημαίνει κάτι που γίνεται ή γινόταν συνέχεια, γράφεται με δύο λ, ενώ, όταν δηλώνει ότι έγινε μια φορά, γράφεται με ένα λ. Έτσι έχουμε: Ενεστώτας: Παρατατικός: Αόριστος: Εξακολουθητικός Μέλλοντας: Στιγμιαίος Μέλλοντας: Παρακείμενος: Υπερσυντέλικος: Συντελεμένος Μέλλοντας: περιβάλλω περιέβαλλα περιέβαλα θα περιβάλλω θα περιβάλω έχω περιβάλει είχα περιβάλει θα έχω περιβάλει