Άσκηση 9: Διαφοροποίηση - Εμβρυογένεση

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Άσκηση 9: Διαφοροποίηση - Εμβρυογένεση"

Transcript

1 Άσκηση 9: Διαφοροποίηση - Εμβρυογένεση Σύνοψη Σκοπός της άσκησης είναι να γνωρίσουν οι εκπαιδευόμενοι τη γονιμοποίηση του ωαρίου, τις πρώτες διαιρέσεις του ζυγωτού και την απαρχή των κυτταρικών διαφοροποιήσεων στα πρώτα στάδια της εμβρυογένεσης. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται οι γαμέτες και το ζυγωτό του αχινού λόγω των πολλών πλεονεκτημάτων στον πειραματικό χειρισμό (ευκολία λήψης γαμετικού υλικού, ευκολία in vitro γονιμοποίησης ωαρίου, ευμέγεθες και ισολεκιθικό ωάριο, ευκολία μικροσκοπικής παρατήρησης των πρώτων διαιρέσεων). Η άσκηση δίνει τη δυνατότητα να παρατηρηθεί «ζωντανά» με το μικροσκόπιο η γονιμοποίηση του ωαρίου από τα σπερματοζωάρια και (με κατάλληλη εκ των προτέρων προετοιμασία) τα στάδια των δύο, τεσσάρων, οκτώ, δεκάξι, τριανταδύο (βλαστίδιο) και εξηντατεσσάρων κυττάρων (γαστρίδιο). Επίσης, επιτρέπει να συζητηθούν τα φαινόμενα της ολοδυναμίας των βλαστικών κυττάρων και της κυτταρικής διαφοροποίησης. Προαπαιτούμενη γνώση Από το βιβλίο των Campbell, N. A., & Reece, J. B. (2010), Βιολογία (τόμος IIΙ), Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, ISBN: , συνιστάται ο φοιτητής να ανατρέξει στο Κεφάλαιο 46: Η αναπαραγωγή των ζώων και στο Κεφάλαιο 47: Η ανάπτυξη των ζώων. 1. Εισαγωγικό μέρος 1.1. Γονιμοποίηση Διαφοροποίηση Μορφογένεση Η εμβρυϊκή ανάπτυξη είναι μια πορεία πολυσταδιακή και πολύπλοκη αλλά και ιδιαίτερα εντυπωσιακή. Σ αυτή τη διεργασία, ένα και μοναδικό κύτταρο, το ωάριο, γονιμοποιείται και στη συνέχεια αρχίζει να διαιρείται διαδοχικά. Απ αυτές τις διαδοχικές διαιρέσεις προκύπτει τελικώς το έμβρυο. Από το έμβρυο θα προκύψει εν συνεχεία το νεαρό άτομο που με τη σειρά του θα ωριμάσει και θα παραχωρήσει τη θέση του στον ενήλικο οργανισμό. Όλες αυτές οι μεταβολές γίνονται μέσω των διεργασιών της ανάπτυξης, οι οποίες μετατρέπουν ένα μικροσκοπικό κύτταρο σε ένα αναπαραγωγικά ώριμο ζώο, το οποίο αποτελείται από πολλά εκατομμύρια ή και δισεκατομμύρια κύτταρα, με μεγάλο βαθμό διαφοροποίησης μεταξύ τους. Θεμελιώδες χαρακτηριστικό των αναπτυξιακών διεργασιών είναι το γεγονός ότι κάθε τμήμα του οργανισμού αναπτύσσεται σύμφωνα με ένα αυστηρά καθορισμένο σχέδιο. Εάν ένα κύτταρο διπλασιαστεί σε μέγεθος, τα διάφορα μέρη του (πυρήνας, οργανίδια, κυτταροπλασματική μεμβράνη κ.λπ.) αυξάνονται και αυτά σε μέγεθος αλλά με τρόπο καθορισμένο. Κατά ανάλογο τρόπο, όταν αυξάνεται το μέγεθος του εμβρύου ή του νεαρού ατόμου, τα όργανα του σώματος αυξάνονται αρμονικά μεταξύ τους. Τα ζώα, είτε είναι μεγάλα είτε μικρά, αποτελούνται από όργανα και ιστούς που συνυπάρχουν και συλλειτουργούν με έναν θαυμαστό σχεδιασμό. Προϊόν αυτού του σχεδιασμού είναι, εκτός από την ιδιαίτερη εσωτερική οργάνωση (δηλαδή τον ελεγχόμενο τρόπο αλληλεπίδρασης των ιστών και των οργάνων), και η ιδιαίτερη μορφή που έχει κάθε είδος και μας επιτρέπει να το διακρίνουμε από άλλα. Η πραγμάτωση αυτού του σχεδιασμού στα έμβρυα των ειδών συνιστά την πορεία της μορφογένεσης. Όπως καταλαβαίνουμε και από την ίδια τη λέξη, η μορφογένεση είναι η διεργασία με την οποία ένας οργανισμός αποκτά την εσωτερική και την εξωτερική του ανατομία, και σε τελευταία ανάλυση και τη χαρακτηριστική του λειτουργία. Είναι προφανές, ότι η πορεία της μορφογένεσης προκαλεί μεταβολές στη δομή του αναπτυσσόμενου οργανισμού οι οποίες είναι καθοριστικές. Από ένα γονιμοποιημένο ωάριο προκύπτουν δισεκατομμύρια νέα κύτταρα, που όμως διαφέρουν στη δομή και τη λειτουργία τους από το αρχικό ζυγωτό. Μερικά θα εξειδικευτούν σε νευρικά ή μυϊκά κύτταρα (βλέπε Εικ και 3.13). Κάποια άλλα σε κύτταρα της επιδερμίδας ή κύτταρα των εσωτερικών οργάνων, όπως το ήπαρ, οι νεφροί κ.λπ. Καθένα από αυτά τα διαφορετικά κύτταρα είναι προορισμένο να εκτελεί ένα συγκεκριμένο σύνολο λειτουργιών. Ορισμένες από αυτές είναι παρόμοιες με εκείνες όλων των άλλων κυττάρων (όπως π.χ. ο βασικός κυτταρικός μεταβολισμός είναι σχεδόν απαράλλακτος στα περισσότερα κύτταρα). Ορισμένες άλλες, ωστόσο, είναι πολύ διαφορετικές, και μπορούμε να πούμε μοναδικές, σε σχέση με εκείνες των υπολοίπων κυττάρων. Για παράδειγμα, τα μυϊκά κύτταρα αν και έχουν μεταβολισμό που είναι σε μεγάλο βαθμό παρόμοιος με εκείνον των υπολοίπων κυττάρων, είναι εξειδικευμένα

2 στη συστολή, κάτι που χαρακτηρίζει μόνο αυτά και κανένα άλλο είδος κυττάρου στο σώμα των ζώων. Παρομοίως, τα νευρικά κύτταρα, παρότι είναι και αυτά κύτταρα και έχουν έναν βασικό μεταβολισμό εν πολλοίς παρόμοιο με εκείνον των υπολοίπων κυττάρων, είναι ωστόσο εξειδικευμένα στη μετάδοση ηλεκτρικών παλμών. Κατ αναλογία, τα ηπατικά είναι εξειδικευμένα στην προστασία του οργανισμού από ξένες ουσίες, όπως και στην παραγωγή ειδικών ορμονών και άλλων ουσιών. Τα κύτταρα του εντερικού επιθηλίου είναι εξειδικευμένα στην απορρόφηση θρεπτικών ουσιών, τα κύτταρα της επιδερμίδας στην προστασία των υποκείμενων ιστών και την άδηλη αναπνοή κ.λπ. Αυτή η πορεία της κυτταρικής εξειδίκευσης ονομάζεται διαφοροποίηση. Η διαφοροποίηση είναι μέρος της εμβρυϊκής ανάπτυξης, δεδομένου ότι τα περισσότερα κύτταρα αποκτούν τη βασική τους διαφοροποίηση ήδη κατά τα πρώτα στάδια της εμβρυογένεσης (π.χ. τα νευρικά, τα μυϊκά κ.λπ.). Ένα από τα μεγαλύτερα ερωτήματα της σύγχρονης βιολογίας είναι να καθορίσει το πώς, δηλαδή το ποιοι παράγοντες ωθούν ένα κύτταρο στο να διαφοροποιηθεί προς μια κατεύθυνση και όχι κάποια άλλη. Μέχρι στιγμής, το συμπέρασμα από αυτές τις έρευνες είναι ότι η διαφοροποίηση των κυττάρων οφείλεται σε πληροφορίες που ενυπάρχουν στο γενετικό υλικό των κυττάρων, οι οποίες όμως εκφράζονται αναλόγως της θέσης που καταλαμβάνει κάθε κύτταρο στο νεοσχηματιζόμενο έμβρυο. Ωστόσο, η δυνατότητα διαφοροποίησης δεν περιορίζεται μόνο κατά την εμβρυογένεση (βλέπε και θεωρητικό μέρος της Άσκησης 7). Όταν, για παράδειγμα, τραυματιζόμαστε σε κάποιον μυ, τότε με την κυτταρική διαίρεση κατάλληλων κυττάρων (που ζουν μέσα στους μυς μας σε αδιαφοροποίητη κατάσταση) αναδημιουργούνται νέα μυϊκά κύτταρα, τα οποία έχουν ιδιότητες ίδιες με εκείνες των τραυματισθέντων κυττάρων. Ένα άλλο παράδειγμα εκ νέου κυτταρικής διαφοροποιήσεως είναι τα κύτταρα του αίματος, τα οποία έχουν περιορισμένο κύκλο ζωής (τα ερυθρά αιμοσφαίρια παραμένουν στην κυκλοφορία για ~120 ημέρες). Προκειμένου να αντικατασταθούν όσα ερυθρά αιμοσφαίρια πεθαίνουν, υπάρχουν ειδικά κύτταρα που ονομάζονται πολυδύναμα βλαστικά κύτταρα (ενίοτε αναφέρονται και ως αρχέγονα βλαστικά κύτταρα) και ενδιαιτούν στον μυελό των οστών, από τα οποία προκύπτουν νέα κύτταρα που διαφοροποιούνται σε νέα ερυθρά αιμοσφαίρια, λευκοκύτταρα και αιμοπετάλια. Επομένως, η διαφοροποίηση είναι μια δυναμική βιολογική διεργασία που δίνει τη δυνατότητα στους οργανισμούς να παράγουν εξειδικευμένα κύτταρα, όπου και όταν τα χρειάζονται Η γονιμοποίηση και η διαφοροποίηση στον θαλάσσιο εχίνο Σ αυτήν την άσκηση θα παρατηρήσετε και θα μελετήσετε τη γονιμοποίηση το ωαρίου του θαλάσσιου εχίνου (του είδους Arbacia punctulata), καθώς και την εμβρυική ανάπτυξη του ζώου μέχρι το στάδιο του πλουτέα Δομή του εχίνου Ο εχίνος ανήκει στη συνομοταξία των εχινόδερμων (όπου ανήκουν και οι αστερίες). Καλύπτεται εξωτερικώς από αγκάθια, τα οποία είναι κινητά, δεδομένου ότι στη βάση τους στηρίζονται επάνω σε ειδικά επάρματα. Στους εχίνους, η έδρα και οι γεννητικοί πόροι βρίσκονται στο άνω μέρος του ζώου (Εικ. 9.1 και 9.2). Εικόνα 9.1 Απεικόνιση, ραχιαία άποψη (κέντρο) και κοιλιακή άποψη (δεξιά) του ώριμου θαλάσσιου εχίνου

3 Στους γεννητικούς πόρους εκβάλλουν οι γονάδες (Εικ. 9.2). Μέσα από τους γεννητικούς πόρους ελευθερώνονται οι γαμέτες (τόσο των αρσενικών όσο και των θηλυκών ατόμων) απευθείας στη θάλασσα. Αυτό σημαίνει ότι στα εχινόδερμα, η γονιμοποίηση είναι εξωτερική, δηλαδή δεν γίνεται μέσα σε κάποια σωματική κοιλότητα (π.χ. του θηλυκού, όπως συμβαίνει στον άνθρωπο) αλλά στο θαλάσσιο περιβάλλον. Στους εχίνους, το στόμα βρίσκεται στην κοιλιακή πλευρά, εντός μιας ιδιαίτερης δομής που ονομάζεται «λύχνος του Αριστοτέλη» (Εικ. 9.1 και 9.2). Το στόμα των εχίνων διαθέτει πέντε δόντια που χρησιμοποιούν οι αχινοί για να τεμαχίζουν τα φύκη με τα οποία τρέφονται. Εικόνα 9.2 Σχηματική παράσταση της εσωτερικής ανατομίας του θαλάσσιου εχίνου και φωτογραφίες των γονάδων ενός θηλυκού (επάνω) και ενός αρσενικού (κάτω) ατόμου Αναπτυξιακά στάδια του εχίνου Το πρωταρχικό στάδιο δημιουργίας των ζωικών οργανισμών είναι η γονιμοποίηση. Στις διάφορες τάξεις ζωικών οργανισμών, η γονιμοποίηση και η δημιουργία του ζυγωτού μπορεί να εμφανίζουν διαφορές αλλά υπάρχουν ορισμένα γενικά χαρακτηριστικά που είναι λίγο-πολύ κοινά σε όλους τους ζωικούς οργανισμούς. Σε ό,τι αφορά τον θαλάσσιο εχίνο, η διεργασία της γονιμοποίησης παρουσιάζεται στην Εικόνα 9.3. Εικόνα 9.3 Σχηματική παράσταση της γονιμοποίησης του ωαρίου του εχίνου

4 Η μεμβράνη του ωαρίου, πριν γονιμοποιηθεί, περιβάλλεται από τη λεκιθική στιβάδα και βρίθει από υποδοχείς σύνδεσης των σπερματοζωαρίων. Γύρω απ αυτό το περίβλημα υπάρχει επιπλέον μια ζώνη εξωκυττάριας θεμέλιας ουσίας, που ονομάζεται ζελατινώδης χιτώνας (και τον οποίον θα μπορέσετε να διακρίνετε στη σημερινή άσκηση). Αμέσως κάτω από την κυτταροπλασματική μεμβράνη υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός από φλοιικά κοκκία (Εικ. 9.3). Μόλις ένα σπερματοζωάριο έρθει σε επαφή με τον ζελατινώδη χιτώνα, ενεργοποιείται ένα ειδικό οργανίδιο στο πρόσθιο άκρο του σπερματοζωαρίου που ονομάζεται ακρόσωμα (βλέπε Εικ. 9.3). Πρακτικώς αυτό σημαίνει ότι: πρώτον, απελευθερώνονται ένζυμα που υδρολύουν τον ζελατινώδη χιτώνα και, δεύτερον, επιτρέπουν την προσέγγιση της ακροσωματικής απόφυσης στο ωάριο (η ακροσωματική απόφυση είναι μια δομή του σπερματοζωαρίου που αρχίζει να επιμηκύνεται μόνον όταν ενεργοποιηθεί το ακρόσωμα). Στο άκρο της ακροσωματικής απόφυσης υπάρχουν ειδικές πρωτεΐνες οι οποίες προσδένονται στους υποδοχείς σύνδεσης του ωαρίου που προεξέχουν από τη λεκιθική στιβάδα. Η πρόσδεση των πρωτεϊνών του σπερματοζωαρίου στους υποδοχείς σύνδεσης του ωαρίου είναι τόσο εξειδικευμένη ώστε θυμίζει την εξειδίκευση που χαρακτηρίζει ένα κλειδί με την αντίστοιχη κλειδαριά. Αυτή η υψηλή εξειδίκευση εξασφαλίζει ότι το ωάριο δεν πρόκειται να γονιμοποιηθεί από σπερματοζωάρια άλλων ειδών παρά μόνο από σπερματοζωάρια του ίδιου ζωικού είδους. Η σύνδεση των πρωτεϊνών του σπερματοζωαρίου με τους υποδοχείς της κυτταροπλασματικής μεμβράνης του ωαρίου οδηγεί στη σύντηξη των κυτταροπλασματικών μεμβρανών του σπερματοζωαρίου και του ωαρίου και ακολούθως στην είσοδο του πυρήνα του σπερματοζωαρίου στο κυτταρόπλασμα του ωαρίου. Αυτό με τη σειρά του πυροδοτεί το επόμενο στάδιο της γονιμοποίησης που είναι η φλοιική αντίδραση, δηλαδή η σύντηξη των φλοιικών κοκκίων του ωαρίου με την κυτταροπλασματική μεμβράνη. Αυτό το συμβάν προκαλεί ραγδαία μεταβολή των χαρακτηριστικών της κυτταροπλασματικής μεμβράνης του ωαρίου καθώς οδηγεί στο να αποκοπούν από τη λεκιθική στιβάδα όλοι οι υποδοχείς σύνδεσης των σπερματοζωαρίων. Εξαιτίας αυτού του βήματος, είναι πρακτικώς αδύνατον να εισέλθει στο ωάριο κάποιο άλλο σπερματοζωάριο, πέραν εκείνου που έχει ήδη εισέλθει. Παράλληλα, η λεκιθική στιβάδα αποσπάται από την κυτταροπλασματική μεμβράνη και σκληραίνει, δημιουργώντας το περίβλημα γονιμοποίησης που καθιστά εντελώς αδύνατη την προσέγγιση και είσοδο άλλων σπερματοζωαρίων στο ωάριο. Το περίβλημα γονιμοποίησης σχηματίζεται δύο περίπου λεπτά μετά την είσοδο του σπερματοζωαρίου στο ωάριο. Περίπου 20 λεπτά μετά, ο πυρήνας του σπερματοζωαρίου συντήκεται με τον πυρήνα του ωαρίου και περίπου 70 λεπτά αργότερα, αρχίζει η 1 η κυτταρική διαίρεση του ζυγωτού, γεγονός που σηματοδοτεί το πέρας της διεργασίας της γονιμοποίησης και την έναρξη των επομένων σταδίων της εμβρυϊκής ανάπτυξης. Τα επόμενα στάδια της εμβρυικής ανάπτυξης είναι η αυλάκωση, η γαστριδίωση και η οργανογένεση. Η αυλάκωση είναι το 1 ο στάδιο μετά τη γονιμοποίηση και χαρακτηρίζεται από πολλές διαδοχικές κυτταρικές διαιρέσεις. Τα κύτταρα που δημιουργούνται δεν συσσωρεύουν πρώτες ύλες, αλλά καταναλώνουν όσα υλικά έχουν κληρονομήσει από το κυτταρόπλασμα του ωαρίου (με βάση την ορολογία του κυτταρικού κύκλου που μάθατε στις Ασκήσεις 7 και 8, τα κύτταρα που δημιουργούνται από τις αυλακώσεις παρακάμπτουν τις φάσεις G 1 και G 2 και διέρχονται κατευθείαν τις φάσεις S και M, δηλαδή τη φάση σύνθεσης του DNA και τη φάση της μίτωσης.) Κοντολογίς, δεν αυξάνονται σε μέγεθος. Εκείνο που πρακτικώς συμβαίνει σ αυτές τις διαιρέσεις είναι να διαμοιράζεται το κυτταρόπλασμα του ζυγωτού στα σχηματιζόμενα κύτταρα. Από τις αποθηκευμένες θρεπτικές ύλες αυτού του κυτταροπλάσματος προέρχονται τα υλικά που είναι απαραίτητα για όλες τις διαιρέσεις μέχρι την ολοκλήρωση του σταδίου της αυλάκωσης. Έτσι, το έμβρυο αποκτά ολοένα και περισσότερα κύτταρα, αλλά το μέγεθός του παραμένει σταθερό, ενώ αντιθέτως, το μέγεθος των κυττάρων που προκύπτουν από κάθε νέα διαίρεση είναι σχεδόν το μισό των προηγουμένων κυττάρων (Εικ. 9.4). Τα κύτταρα που δημιουργούνται από την αυλάκωση ονομάζονται βλαστομερίδια. Σχηματίζουν μια σφαίρα που στο εσωτερικό της είναι «κενή», δηλαδή δεν περιέχει κύτταρα. Αυτή η κοιλότητα ονομάζεται βλαστική κοιλότητα και το έμβρυο σ αυτό το στάδιο ονομάζεται βλαστίδιο (Εικ. 9.4). Ένα πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό του βλαστιδίου σε ό,τι αφορά τη διαφοροποίηση και τη μορφογένεση είναι η πολικότητά του, δηλαδή ότι δεν είναι εντελώς όμοιοι οι πόλοι της σφαίρας του βλαστιδίου. Για να ερμηνευθεί αυτή τη διαφορά, πρέπει να ανατρέξουμε στο ωάριο. Το κυτταρόπλασμά του ωαρίου δεν είναι ομοιογενές. Ορισμένες ουσίες βρίσκονται σε μεγαλύτερη συγκέντρωση στη μια πλευρά του ωαρίου και κάποιες άλλες στην άλλη. Η πιο εμφανής ανισοκατανομή αφορά τη λέκιθο, δηλαδή την περιοχή του ωαρίου με τις αποθηκευμένες πρώτες ύλες. Έτσι, όταν αρχίσουν οι κυτταρικές διαιρέσεις της αυλάκωσης, τα νέα κύτταρα δεν περιέχουν όλα τα ίδια ακριβώς συστατικά

5 Η 1 η διαίρεση του ζυγωτού γίνεται κατά τον μεσημβρινό του ωαρίου και δίνει δύο κύτταρα που είναι μεταξύ τους πανομοιότυπα. Ομοίως, και από τη 2 η διαίρεση (που επίσης γίνεται στο μεσημβρινό επίπεδο αλλά κάθετα προς το επίπεδο της 1 ης διαίρεσης) προκύπτουν συνολικώς τέσσερα κύτταρα που και αυτά είναι μεταξύ τους πανομοιότυπα. Όμως η επόμενη διαίρεση γίνεται στο επίπεδο του ισημερινού (βλέπε αντίστοιχο στάδιο στη σχηματική παράσταση της Εικ. 9.4) και πλέον δίνει δύο τετράδες κυττάρων που διαφέρουν μεταξύ τους. Η λέκιθος (αλλά και άλλες ουσίες) που διαμοιράζονταν ισομερώς στα τέσσερα πρώτα κύτταρα του εμβρύου, τώρα, με την 3 η διαίρεση αρχίζει και διαφέρει σε κάθε ήμισυ του βλαστιδίου. Καθώς οι διαιρέσεις συνεχίζονται, τα κύτταρα κάθε πόλου του βλαστιδίου έχουν διαφορετικό περιεχόμενο και τελικά διαφορετικές ιδιότητες από τα κύτταρα του άλλου πόλου. Έτσι, τα εμβρυικά κύτταρα που δημιουργούνται στην πλευρά που βρισκόταν η λέκιθος του ωαρίου σχηματίζουν τον «φυτικό πόλο» του εμβρύου, ενώ τα κύτταρα της περιοχής που βρίσκεται στη διαμετρικώς αντίθετη πλευρά σχηματίζουν τον επονομαζόμενο «ζωικό πόλο» του εμβρύου. Έχουμε με άλλα λόγια την πρώτη εκδήλωση διαφοροποίησης, η σημασία της οποίας θα γίνει κατανοητή στη γαστριδίωση, δηλαδή στο επόμενο στάδιο εμβρυικής ανάπτυξης. Ας επανέλθουμε όμως στις κυτταρικές διαιρέσεις της αυλάκωσης. Το περίβλημα γονιμοποίησης δεν είναι ορατό, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει. Όταν διαρραγεί το περίβλημα, τότε τερματίζεται το στάδιο της αυλάκωσης. Τώρα, το βλαστίδιο ονομάζεται ελεύθερο βλαστίδιο και πλέον κολυμπά ελεύθερο στο νερό. Με το πέρας της αυλάκωσης και τον σχηματισμό του ελευθέρου βλαστιδίου, οι κυτταρικές διαιρέσεις επιβραδύνονται πάρα πολύ και αρχίζει η επόμενη αναπτυξιακή φάση που ονομάζεται γαστριδίωση. Σ αυτήν τη φάση, τα κύτταρα του εμβρύου αρχίζουν να συσσωρεύουν πρώτες ύλες. Επιπλέον, αρχίζουν να μεταναστεύουν από την αρχική τους θέση και να οδηγούνται σε νέες θέσεις όπου πλέον θα συμμετάσχουν στο σχηματισμό των οργάνων. Η μετανάστευση των κυττάρων καθορίζεται από τη θέση τους, δηλαδή από το αν βρίσκονται στον φυτικό ή τον ζωικό πόλο του εμβρύου. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, το έμβρυο ονομάζεται γαστρίδιο (Εικ. 9.4). Προκειμένου να σχηματιστεί το γαστρίδιο, τα κύτταρα του βλαστιδίου αναδιατάσσονται με τρόπο ώστε να σχηματίσουν τρεις διακριτές στιβάδες, το ενδόδερμα, το μεσόδερμα και το εξώδερμα, ενώ παράλληλα σχηματίζεται το αρχέντερο, δηλαδή ο αρχέγονος εντερικός σωλήνας. Τα κύτταρα κάθε στιβάδας αλληλεπιδρούν με συγκεκριμένο τρόπο με τα κύτταρα των άλλων στιβάδων και αρχίζει πλέον η δημιουργία των οργάνων του σώματος (οργανογένεση) (βλέπε π.χ. το σχηματισμό του μεσοδέρματος στην Εικόνα 9.4, από όπου θα σχηματιστεί ο σκελετός του πλουτέα). Από τη στιγμή που γονιμοποιείται το ωάριο μέχρι την πλήρη ωρίμανση του εχίνου μεσολαβούν περίπου 3 εβδομάδες. Τα διάφορα αναπτυξιακά στάδια του είδους Arbacia punctulata κατά την καλλιέργεια σε ελεγχόμενο εργαστηριακό περιβάλλον (σε θερμοκρασία 23 ο C) αναγράφονται στον Πίνακα 9.1 και παρουσιάζονται σχηματικά στην Εικόνα 9.4. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, οι εχίνοι απελευθερώνουν τους γαμέτες τους κατά την πανσέληνο. Στο εργαστήριο όμως μπορούμε να επάγουμε με τεχνητό τρόπο την απελευθέρωση των γαμετικών κυττάρων (βλέπε πρακτικό μέρος της άσκησης). Χρόνος λεπτά λεπτά λεπτά 5-6 ώρες 7-8 ώρες ώρες 24 ώρες 3 εβδομάδες Στάδιο ανάπτυξης Γονιμοποίηση Σχηματισμός περιβλήματος γονιμοποίησης 1 η αυλάκωση 2 η αυλάκωση Βλαστίδιο Ελευθέρωση βλαστιδίου (καταστροφή του περιβλήματος γονιμοποίησης) Γαστρίδιο Πλουτέας Μεταμόρφωση Πίνακας 9.1 Αναπτυξιακά στάδια στον θαλάσσιο εχίνο Arbacia punctulata

6 Εικόνα 9.4 Αναπτυξιακά στάδια του θαλάσσιου εχίνου. Διαγραμματική απεικόνιση (επάνω) και μικροσκοπική παρατήρηση (400Χ) των κυριότερων σταδίων (κάτω). 2. Πρακτικό μέρος 2.1. Κατάλογος εφοδίων Συσκευές οπτικό μικροσκόπιο ή/και στερεοσκόπιο Υλικά ζωντανοί εχίνοι αμφοτέρων των φύλων, αντικειμενοφόροι πλάκες, καλυπτρίδες, τρυβλία Petri, δοχεία ζέσεως των 100 ml και 250 ml, ογκομετρικοί κύλινδροι των 100 ml, σταγονόμετρα με φαρδύ στόμιο, σύριγγες των 5 ml (με βελόνα μικρού διαμετρήματος), πλαστικά δοχεία, παραφίνη Διαλύματα θαλασσινό νερό (~3 λίτρα), διάλυμα 0,5Μ KCl

7 2.2. Πειραματική διαδικασία Επαγωγή της απελευθερώσεως των γαμετών από τον θηλυκό και τον αρσενικό εχίνο Η απελευθέρωση των γαμετών από τον εχίνο (δηλαδή των ωαρίων από τα θηλυκά άτομα και των σπερματοζωαρίων από τα αρσενικά άτομα) επιτυγχάνεται με ένεση διαλύματος KCl στην περιοχή γύρω από το στόμα. Για τον σκοπό αυτό θα κάνετε ένεση 2-3 ml διαλύματος 0,5Μ KCl, χρησιμοποιώντας μία σύριγγα των 5 ml. Επειδή η ένεση γίνεται στην περιστοματική περιοχή διευκολύνει να κρατάτε το ζώο ανεστραμμένο, δηλαδή με το στόμα προς τα επάνω (συμβουλευτείτε την Εικ. 9.5). Εικόνα 9.5 Διαδραστική απεικόνιση του τρόπου επαγωγής της απελευθέρωσης και συλλογής γαμετών στον θαλάσσιο εχίνο. Μετά την ένεση του διαλύματος ανατοποθετήστε το ζώο με το στόμα προς τα κάτω και παρακολουθήστε πότε θα αρχίσει η έκκριση των γαμετών από τους γονοπόρους, οι οποίοι βρίσκονται στη ραχιαία επιφάνεια, δίπλα από την έδρα. Στα θηλυκά άτομα, τα ωάρια που εκκρίνονται έχουν πορτοκαλί χρώμα (βλέπε Εικ. 9.2). Μόλις εκκινήσει η έκκριση των ωαρίων, τοποθετήστε τον θηλυκό εχίνο ανεστραμμένο πάνω σε ένα δοχείο ζέσεως των 100 ml γεμάτο με θαλασσινό νερό (Εικ. 9.5 και 9.6). Στα αρσενικά άτομα, τα σπερματοζωάρια έχουν λευκό-υποκίτρινο χρώμα (βλέπε Εικ. 9.2). Μόλις δείτε ότι αρχίζει η έκκριση των γαμετών, αναποδογυρίστε και πάλι τον αρσενικό εχίνο ώστε τα σπερματοζωάρια να πέφτουν μέσα σε ένα στεγνό τριβλύο Petri (Εικ. 9.6). Σημειωτέον ότι τα σπερματοζωάρια απαιτούν λίγο μεγαλύτερο χρόνο για να απελευθερωθούν, σε σχέση με τα ωάρια. Σκεπάστε το τριβλύο και αποθηκεύστε τα σπερματοζωάρια σε ψυγείο ή σε άλλο ψυχρό μέρος, μέχρι να τα χρησιμοποιήσετε στη συνέχεια. Τα ωάρια μέσα στο ποτήρι με το θαλασσινό νερό μετά από λίγο καθιζάνουν. Μόλις συμβεί αυτό, χύστε προσεκτικά το υπερκείμενο θαλασσινό νερό. Επαναλάβετε τη διαδικασία αυτή άλλες δύο φορές χρησιμοποιώντας κάθε φορά φρέσκο θαλασσινό νερό (καθαρισμός των ωαρίων). Χρησιμοποιώντας ένα σταγονόμετρο με φαρδύ στόμιο, πάρτε 5-6 σταγόνες από τα εκπλυμένα ωάρια και αραιώστε τα σε 10 ml θαλασσινό νερό

8 Εικόνα 9.6 Τρόπος συλλογής των ωαρίων και των σπερματοζωαρίων του θαλάσσιου εχίνου Γονιμοποίηση των ωαρίων Πάρτε μια μικρή ποσότητα (μια σταγόνα) από το αιώρημα των ωαρίων που φτιάξατε προηγουμένως και μεταφέρετέ την επάνω σε μια αντικειμενοφόρο πλάκα (ή σε ένα καθαρό τρυβλίο Petri) προκειμένου να τα παρατηρήσετε. ΠΡΟΣΟΧΗ! Επειδή τα ωάρια του εχίνου έχουν μεγάλο μέγεθος, ΜΗΝ τοποθετήσετε καλυπτρίδα απευθείας επάνω στο δείγμα των ωαρίων στην αντικειμενοφόρο γιατί θα τα καταστρέψετε! Συνήθως τα ωάρια τα παρατηρούμε αφού τα τοποθετήσουμε σε μία ειδική αντικειμενοφόρο πλάκα που έχει κοιλότητα. Εναλλακτικά, τα τοποθετούμε σε μία αντικειμενοφόρο πλάκα στην οποία κατασκευάζουμε τέσσερα σημεία στήριξης από παραφίνη, επάνω στα οποία μπορούμε στη συνέχεια να τοποθετήσουμε την καλυπτρίδα (Εικ. 9.7). Τα τέσσερα άκρα της παραφίνης προσθέτουν ένα μικρό ύψος στα σημεία στήριξης της καλυπτρίδας έτσι ώστε να μην θέτει σε κίνδυνο την ακεραιότητα των ωαρίων. Εικόνα 9.7 Αντικειμενοφόρος και καλυπτρίδα με παραφινωμένα άκρα. Παρατηρήστε τα ωάρια και προσπαθήστε να μετρήσετε τη διάμετρό τους. Πώς θα το επιτύχετε αυτό; Από το τρυβλίο Petri στο οποίο έχετε αποθηκεύσει τα σπερματοζωάρια, πάρτε μια μικρή σταγόνα και αραιώστε την σε 10 ml θαλασσινό νερό. Απ αυτό το εναιώρημα, πάρτε στη συνέχεια μια σταγόνα και τοποθετήστε την σε αντικειμενοφόρο με υπερυψωμένη καλυπτρίδα, δηλαδή με παραφινωμένα άκρα στήριξης της καλυπτρίδας (βλέπε Εικ. 9.7). Πάρτε ακολούθως και μια σταγόνα από το εναιώρημα των ωαρίων και αναμίξτε την στην ίδια αντικειμενοφόρο με τα σπερματοζωάρια. Σημειώστε τον χρόνο που έλαβε χώρα η ανάμιξη των γαμετών και ονομάστε τον χρόνο t

9 Τοποθετήστε την αντικειμενοφόρο στο μικροσκόπιο και παρατηρήστε (με αντικειμενικό φακό 10Χ). Μπορείτε να παρατηρήσετε την κίνηση των σπερματοζωαρίων; Η είσοδος των σπερματοζωαρίων στο ωάριο δεν γίνεται εύκολα αντιληπτή, αλλά η γονιμοποίηση μπορεί να γίνει αντιληπτή από τον σχηματισμό της διαφανούς μεμβράνης γονιμοποίησης. Σημειώστε παρακάτω τον χρόνο που θα σχηματιστεί η μεμβράνη γονιμοποίησης και συγκρίνετέ την με την τιμή του Πίνακα 9.1. Χρόνος σχηματισμού της μεμβράνης γονιμοποιήσεως: min Παρατήρηση των σταδίων των αυλακώσεων Συμβουλευτείτε τον Πίνακα 9.1 για το πότε περίπου θα λάβει χώρα η 1 η αυλάκωση του γονιμοποιημένου ωαρίου, δηλαδή πότε θα σχηματιστεί το στάδιο των δύο κυττάρων. Συγκρίνατε την τιμή αυτή με εκείνη που βρίσκετε εσείς. Χρόνος που εμφανίστηκε η 1 η αυλάκωση: min ΕΡΩΤΗΣΗ: Γιατί χρειάζεται τόσο χρόνο για να συμβεί αυτή η 1 η κυτταρική διαίρεση (συμβουλευτείτε την Άσκηση 7); Αν απομακρύνουμε το ένα από τα δύο κύτταρα, τι πιστεύετε ότι θα συμβεί; Συγκρίνετε με τον Πίνακα 9.1 τον χρόνο εμφάνισης της 2 ης αυλάκωσης και σχεδιάστε παρακάτω το αποτέλεσμα των δύο αυλακώσεων. Χρόνος που εμφανίστηκε η 2 η αυλάκωση: min ΕΡΩΤΗΣΗ: Πόσος χρόνος χρειάζεται για να συμβεί η 2 η διαίρεση (αυλάκωση); Οι αυλακώσεις θα μπορούσαν να λάβουν χώρα σε αποσταγμένο νερό (αντί του θαλασσινού); Πόσα κύτταρα έχει τώρα το έμβρυο του εχίνου; Αν απομακρύνουμε ένα από τα κύτταρα που προκύπτουν από τη 2 η αυλάκωση, τι πιστεύετε ότι θα συμβεί; 1 η αυλάκωση 2 η αυλάκωση Στη συνέχεια, επειδή τα επόμενα στάδια της εμβρυικής ανάπτυξης του εχίνου χρειάζονται περισσότερες ώρες απ ό,τι προβλέπεται για την εργαστηριακή άσκηση (βλέπε Πίνακα 9.1), θα σας δοθούν από τους υπεύθυνους του εργαστηρίου τα στάδια του βλαστιδίου, του ελεύθερου βλαστιδίου, του γαστριδίου και

10 του πλουτέα, τα οποία θα έχουν προετοιμαστεί νωρίτερα. Παρατηρήστε μικροσκοπικά τα στάδια αυτά και ζωγραφίστε τις εικόνες που βλέπετε. Στάδιο βλαστιδίου Στάδιο ελεύθερου βλαστιδίου Στάδιο γαστριδίου Στάδιο πλουτέα 2.3. Παρατηρήσεις

11 Συνιστώμενη βιβλιογραφία 1. Campbell, N. A., & Reece, J. B. (2010). Βιολογία (τόμος IIΙ). Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. ISBN: Καλιάφας, Α., & Κατσώρης, Π. (1991). Γενική Βιολογία: Από τη θεωρία στο πείραμα. Τμήμα Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Πατρών, Πάτρα

Ζωολογία Ι. Εργαστηριακή Άσκηση : ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ. Ενότητα 4η: Η Διαδικασία της Αναπαραγωγής

Ζωολογία Ι. Εργαστηριακή Άσκηση : ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ. Ενότητα 4η: Η Διαδικασία της Αναπαραγωγής Ζωολογία Ι Εργαστηριακή Άσκηση : ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ Ενότητα 4η: Η Διαδικασία της Αναπαραγωγής Συγγραφείς: Α. Νικολαίδου, Μ. Βεινή Χαρίτου Διδάσκων: Σκ. Ντέντος Τμήμα ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ, Τομέας Ζωολογίας Θαλάσσιας Βιολογίας

Διαβάστε περισσότερα

BIO 101 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΖΩΟΛΟΓΙΑ

BIO 101 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΖΩΟΛΟΓΙΑ BIO 101 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΖΩΟΛΟΓΙΑ ΙΑΛΕΞΗ 2. ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ - ΑΥΛΑΚΩΣΗ Ι ΑΣΚΩΝ Μιχάλης Παυλίδης (pavlidis@biology.uoc.gr) Hράκλειο, Νοέμβριος 2012 1 ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ* 1. 2. 3. 4. Επαφή, αναγνώριση & πρόσδεση σπερματοζωαρίου

Διαβάστε περισσότερα

ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ* BIO 101 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΖΩΟΛΟΓΙΑ. Επαφή, Αναγνώριση & Πρόσδεσητου σπερματοζωαρίου στο ωάριο ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΑΥΛΑΚΩΣΗ

ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ* BIO 101 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΖΩΟΛΟΓΙΑ. Επαφή, Αναγνώριση & Πρόσδεσητου σπερματοζωαρίου στο ωάριο ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΑΥΛΑΚΩΣΗ ΔΙΑΛΕΞΗ 2. BIO 101 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΖΩΟΛΟΓΙΑ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΑΥΛΑΚΩΣΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ Μιχάλης Παυλίδης (pavlidis@biology.uoc.gr) Hράκλειο, Νοέμβριος 2013 ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ* 1. Επαφή, αναγνώριση & πρόσδεση σπερματοζωαρίου

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΖΩΩΝ. Αρχιτομία. Αγενής αναπαραγωγή. Παρατομία. Εκβλάστηση. Εγγενής αναπαραγωγή Διπλοφασικός κύκλος.

Η ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΖΩΩΝ. Αρχιτομία. Αγενής αναπαραγωγή. Παρατομία. Εκβλάστηση. Εγγενής αναπαραγωγή Διπλοφασικός κύκλος. Η ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΖΩΩΝ Αρχιτομία Αγενής αναπαραγωγή Παρατομία Εκβλάστηση Εγγενής αναπαραγωγή Απλοφασικός κύκλος Διπλοφασικός κύκλος Ισογαμία Ανισογαμία Ωογαμία Η ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Διαβάστε περισσότερα

Γονιμοποίηση αναγνώριση και συνένωση ωαρίου-σπερματοζωαρίου φραγμός στην πολυσπερμία μετα μετ βολική ενεργο ενεργο ο π ίηση

Γονιμοποίηση αναγνώριση και συνένωση ωαρίου-σπερματοζωαρίου φραγμός στην πολυσπερμία μετα μετ βολική ενεργο ενεργο ο π ίηση Γονιμοποίηση αναγνώριση και συνένωση ωαρίου-σπερματοζωαρίου φραγμός στην πολυσπερμία μεταβολική ενεργοποίηση του αυγού ανακατατάξεις στα συστατικά του αυγού σχηματισμός του διπλοειδή πυρήνα του ζυγωτού

Διαβάστε περισσότερα

BIOΛ 102 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΖΩΟΛΟΓΙΑ

BIOΛ 102 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΖΩΟΛΟΓΙΑ BIOΛ 102 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΖΩΟΛΟΓΙΑ Γονιμοποίηση Αυλάκωση Γαστριδίωση Νευριδίωση Οργανογένεση ΕΜΒΡΥΟΛΟΓΙΑ Δ. Δοκιανάκη & Μ. Παυλίδης Ηράκλειο, Νοέμβριος 2015 1 ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ* 1. Επαφή, αναγνώριση & πρόσδεση

Διαβάστε περισσότερα

Γενικοί και Ειδικοί Στόχοι

Γενικοί και Ειδικοί Στόχοι Ενότητα 2: Η οργάνωση της ζωής Γενικοί και Ειδικοί Στόχοι Κεφάλαιο 3: Η οργάνωση των οργανισμών Γενικοί Στόχοι: Φύλλα Εργασίας 3α Ανθρώπινος οργανισμός οργανικά συστήματα όργανα Α.1.18. Να διακρίνουν τα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ 2016 2 Το συνώνυμο της αναπαραγωγής είναι ο πολλαπλασιασμός, η δημιουργία νέων ατόμων που έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά με τους γονείς τους. Όλοι οι οργανισμοί κάποια

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστηριακή άσκηση 11: Γαμετογένεση και γονιμοποίηση στον αχινό

Εργαστηριακή άσκηση 11: Γαμετογένεση και γονιμοποίηση στον αχινό Εργαστηριακή άσκηση 11: Γαμετογένεση και γονιμοποίηση στον αχινό Σύνοψη Με την εργαστηριακή άσκηση, οι φοιτητές και οι φοιτήτριες θα είναι σε θέση να διακρίνουν τα μορφολογικά χαρακτηριστικά των αχινών

Διαβάστε περισσότερα

14η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑ Α ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - EUSO 2016

14η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑ Α ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - EUSO 2016 14η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑ Α ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - EUSO 2016 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΥΡΟΥ ΤΟΠΙΚΟΣ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΣΑΒΒΑΤΟ 12 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2015 (Διάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογικά, µε την είσοδο του σπερµατοζωαρίου, το ωάριο υφίσταται µεταβολές (εµπόδιο στην πολυσπερµία), οι οποίες παρεµποδίζουν την περαιτέρω είσοδο

Φυσιολογικά, µε την είσοδο του σπερµατοζωαρίου, το ωάριο υφίσταται µεταβολές (εµπόδιο στην πολυσπερµία), οι οποίες παρεµποδίζουν την περαιτέρω είσοδο Γονιµοποίηση Φυσιολογική γονιµοποίηση Η γονιµοποίηση συνήθως γίνεται στην λήκυθο της σάλπιγγας. Είναι το αποτέλεσµα της συνένωσης ενός ωαρίου µε ένα σπερµατοζωάριο, που είναι απλοειδή κύτταρα µε 23 χρωµοσώµατα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΠΙΚΟΣ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO 2013 ΕΚΦΕ ΠΕΙΡΑΙΑ ΝΙΚΑΙΑΣ ΣΑΒΒΑΤΟ 8/12/2012 «ΒΙΟΛΟΓΙΑ»

ΤΟΠΙΚΟΣ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO 2013 ΕΚΦΕ ΠΕΙΡΑΙΑ ΝΙΚΑΙΑΣ ΣΑΒΒΑΤΟ 8/12/2012 «ΒΙΟΛΟΓΙΑ» EUROPEAN UNION SCIENCE OLYMPIAD EUSO 2013 1 ΤΟΠΙΚΟΣ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO 2013 ΕΚΦΕ ΠΕΙΡΑΙΑ ΝΙΚΑΙΑΣ ΣΑΒΒΑΤΟ 8/12/2012 «ΒΙΟΛΟΓΙΑ» Σχολείο:.. Ονομ/επώνυμα μαθητών: 1).. 2).. 3).. Μέρος 1 ο «Μελέτη

Διαβάστε περισσότερα

EUSO 2016 ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Σέρρες 05/12/2015

EUSO 2016 ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Σέρρες 05/12/2015 14 η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών EUSO 2016 ΤΟΠΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Μαθητές/τριες που συμμετέχουν: (1) (2) (3) Σέρρες 05/12/2015 Σύνολο μορίων:..... Α. Δράση των ενζύμων

Διαβάστε περισσότερα

Ε.Κ.Φ.Ε. ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ Δ. Ε

Ε.Κ.Φ.Ε. ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ Δ. Ε Ε.Κ.Φ.Ε. ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ Δ. Ε. Α ΑΘΗΝΑΣ Α ΦΑΣΗ (ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ) ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΛΟΓΗ ΟΜΑΔΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ EUSO 2016 ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ Ονοματεπώνυμο μαθητριών

Διαβάστε περισσότερα

Ονοματεπώνυμο μαθητών /μαθητριών

Ονοματεπώνυμο μαθητών /μαθητριών ΕΚΦΕ: ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ ΟΜΟΝΟΙΑΣ - ΗΛΙΟΥΠΟΛΗΣ Α ΦΑΣΗ (ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ) ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΛΟΓΗ ΟΜΑΔΑΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ EUSO 2014. ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ Ονοματεπώνυμο

Διαβάστε περισσότερα

Κύτταρα πολυκύτταρων οργανισμών

Κύτταρα πολυκύτταρων οργανισμών Μίτωση - Μείωση Τα ευκαρυωτικά κύτταρα διαιρούνται με δύο τρόπους: τη μίτωση και τη μείωση. Η Μίτωση είναι ο τύπος της κυτταρικής διαίρεσης που από ένα πατρικό κύτταρο καταλήγει σε δύο γενετικά πανομοιότυπα

Διαβάστε περισσότερα

Β. ΚΑΜΙΝΕΛΛΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Είναι η επιστήμη που μελετά τους ζωντανούς οργανισμούς. (Αποτελούνται από ένα ή περισσότερα κύτταρα).

Β. ΚΑΜΙΝΕΛΛΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Είναι η επιστήμη που μελετά τους ζωντανούς οργανισμούς. (Αποτελούνται από ένα ή περισσότερα κύτταρα). ΒΙΟΛΟΓΙΑ Είναι η επιστήμη που μελετά τους ζωντανούς οργανισμούς. (Αποτελούνται από ένα ή περισσότερα κύτταρα). Είδη οργανισμών Υπάρχουν δύο είδη οργανισμών: 1. Οι μονοκύτταροι, που ονομάζονται μικροοργανισμοί

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ:ΜΕΙΩΣΗ- ΓΑΜΕΤΟΓΕΝΕΣΗ. Μητρογιάννη Ευαγγελία Βαμβούνης Ιωάννης

ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ:ΜΕΙΩΣΗ- ΓΑΜΕΤΟΓΕΝΕΣΗ. Μητρογιάννη Ευαγγελία Βαμβούνης Ιωάννης ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ:ΜΕΙΩΣΗ- ΓΑΜΕΤΟΓΕΝΕΣΗ Μητρογιάννη Ευαγγελία Βαμβούνης Ιωάννης 5/3/2013 Η κυτταρική διαίρεση είναι η διαδικασία κατά την οποία ένα αρχικό κύτταρο διαιρείται σε δύο θυγατρικά. Στους πολυκύτταρους

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΝΟΜΑ ΜΑΘΗΤΗ-ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ:... 1. Το πιο κάτω σχεδιάγραμμα δείχνει ανθρώπινο σπερματοζωάριο.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΝΟΜΑ ΜΑΘΗΤΗ-ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ:... 1. Το πιο κάτω σχεδιάγραμμα δείχνει ανθρώπινο σπερματοζωάριο. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:... ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΠΑΤΗΡ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΙΣΑΑΚ ΤΜΗΜΑ:... ΑΡ. ΜΑΘΗΤΗ-ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ:... ΟΝΟΜΑ ΜΑΘΗΤΗ-ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ:... 1. Το πιο κάτω σχεδιάγραμμα δείχνει

Διαβάστε περισσότερα

Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ

Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ Προκριματικός Διαγωνισμός για τη 15 η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών EUSO 2017 ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΣΑΒΒΑΤΟ 10 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2016 Ε.Κ.Φ.Ε. Αγίων Αναργύρων Ονοματεπώνυμα μελών ομάδας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΛΙΜΟΥ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΛΙΜΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΛΙΜΟΥ ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO 2015 ΒΙΟΛΟΓΙΑ 6 -Δεκεμβρίου - 2014 Ζοάνος Ανδρέας Βιολόγος 1 Θέμα Α. «Στόματα στην επιδερμίδα των φύλλων φυτώνκαταφρακτικά κύτταρα»

Διαβάστε περισσότερα

Γαμετογένεση. Καθορισμός φύλου (όρχεις ς ή ωοθήκες) Πρόφαση Ι μείωσης Γαμετικά κύτταρα Γονάδα (μιτώσεις) έσμευση Έμβρυο. Θηλαστικά, Αμφίβια, ιχθύες

Γαμετογένεση. Καθορισμός φύλου (όρχεις ς ή ωοθήκες) Πρόφαση Ι μείωσης Γαμετικά κύτταρα Γονάδα (μιτώσεις) έσμευση Έμβρυο. Θηλαστικά, Αμφίβια, ιχθύες Γαμετογένεση Γαμετογένεση Καθορισμός φύλου (όρχεις ς ή ωοθήκες) G1 Σπερματογένεση Πρόφαση Ι μείωσης Γαμετικά κύτταρα Γονάδα (μιτώσεις) έσμευση Έμβρυο Ολοκλήρωση μείωσης Ι Γονιμοποίηση-ολοκλήρωση η η μείωσης

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ - ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ - ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ ΤΕΙ ΠΑΤΡΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑ I ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : Γεράσιμος Π. Βανδώρος ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ - ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ Οι βασικές δομές που εξετάζουμε στην ανατομία μπορούν ιεραρχικά να ταξινομηθούν ως εξής:

Διαβάστε περισσότερα

Καλλιέργεια βακτηρίων

Καλλιέργεια βακτηρίων Καλλιέργεια βακτηρίων Γ Γυμνασίου Κεφάλαιο 4 Ενότητα 4.2 Σελ. 78-82 1 ΠΡΟΚΑΡΥΩΤΙΚΟI ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟI ΒΑΚΤΗΡΙΑ ΔΟΜΗ Δεν εμφανίζει πυρήνα που περιβάλλεται από πυρηνική μεμβράνη, Το γενετικό υλικό των πυρηνικών

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ Δομή και λειτουργία του αναπαραγωγικού συστήματος 1. Να ονομάσετε τις αριθμημένες δομές του παρακάτω σχήματος. Βλέπε εικ. 12.1 της σ. 219 του βιβλίου του μαθητή. 2. Να ενώσετε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - «ΠΑΝΕΚΦE»

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - «ΠΑΝΕΚΦE» 1 ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - «ΠΑΝΕΚΦE» Αθήνα, email: panekfe@yahoo.gr www.ekfe.gr Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός για την επιλογή ομάδων μαθητών που θα συμμετάσχουν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Θέμα: ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΟΝΙΜΩΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΚΑΙ ΙΣΤΩΝ Μέσος χρόνος πειράματος: 45 λεπτά Α. ΑΝΑΛΩΣΙΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστηριακή άσκηση μικροσκοπίας

Εργαστηριακή άσκηση μικροσκοπίας Εργαστηριακή άσκηση μικροσκοπίας Πλασμόλυση κυττάρων κρεμμυδιού, χρώση και μικροσκοπική παρατήρηση Μικροσκοπική παρατήρηση χλωροπλαστών σε κύτταρα φυτού Tradescantia (τηλέγραφος) Λαγωνίκα Μαριτίνα 1 Διδακτικοί

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός για την επιλογή στην 11η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών - EUSO 2013 Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2013 ΒΙΟΛΟΓΙΑ

Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός για την επιλογή στην 11η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών - EUSO 2013 Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2013 ΒΙΟΛΟΓΙΑ Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός για την επιλογή στην 11η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών - EUSO 2013 Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2013 ΒΙΟΛΟΓΙΑ Σχολείο: Ονόματα των μαθητών: 1) 2)...... 3) 1 Μελέτη της κυτταρικής

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα 2 Ο Τι είναι οι ιστοί και τι τα όργανα σε έναν οργανισμό; Δώστε από ένα παράδειγμα. Θέμα 3 Ο

Θέμα 2 Ο Τι είναι οι ιστοί και τι τα όργανα σε έναν οργανισμό; Δώστε από ένα παράδειγμα. Θέμα 3 Ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΜΑΡΑΘΩΝΑ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2008-2009 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΜΑΪΟΥ-ΙΟΥΝΙΟΥ 2009 ΤΑΞΗ: Α ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ Θέμα 1 Ο Nα γράψετε τρεις διαφορές μεταξύ των ζωικών και των φυτικών κυττάρων.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Θέμα: ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΦΥΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΖΩΙΚΩΝ ΙΣΤΩΝ (άσκηση 4 του εργαστηριακού οδηγού) Μέσος χρόνος πειράματος: 45 λεπτά Α. ΑΝΑΛΩΣΙΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Προκριματικός διαγωνισμός για την EUSO 2019

Προκριματικός διαγωνισμός για την EUSO 2019 Προκριματικός διαγωνισμός για την EUSO 2019 Εξέταση στην Βιολογία Ε.Κ.Φ.Ε. Χανίων, 8 Δεκ. 2018 Δράση Ενζύμων Παρατήρηση νωπού παρασκευάσματος επιθηλιακών κυττάρων Στοιχεία μαθητικής Ομάδας: Όνομα Επώνυμο

Διαβάστε περισσότερα

Α ΚΑΙ Β ΕΚΦΕ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO Σάββατο 10 Δεκεμβρίου 2016 ΒΙΟΛΟΓΙΑ

Α ΚΑΙ Β ΕΚΦΕ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO Σάββατο 10 Δεκεμβρίου 2016 ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΚΑΙ Β ΕΚΦΕ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO 2016-17 Σάββατο 10 Δεκεμβρίου 2016 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΣΧΟΛΕΙΟ Ονοματεπώνυμα μελών της ομάδας 1. 2. 3. ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΦΥΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ Το κρεμμύδι

Διαβάστε περισσότερα

Παραγωγή, απομόνωση και καθαρισμός της φαρμακευτικής πρωτεΐνης.

Παραγωγή, απομόνωση και καθαρισμός της φαρμακευτικής πρωτεΐνης. ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 2004 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 1 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1o 1. δ 2. β 3. β 4. γ 5. δ ΘΕΜΑ 2o 1. Σχολικό βιβλίο, σελ.

Διαβάστε περισσότερα

Κυτταρική Διαίρεση (Μίτωση και Μείωση) Μέρος Α Μοριακή Βιολογία και Γενετική BIOL 123 Άνοιξη 2015 Δρ. Χαρίτα Χρίστου

Κυτταρική Διαίρεση (Μίτωση και Μείωση) Μέρος Α Μοριακή Βιολογία και Γενετική BIOL 123 Άνοιξη 2015 Δρ. Χαρίτα Χρίστου Κυτταρική Διαίρεση (Μίτωση και Μείωση) Μέρος Α Μοριακή Βιολογία και Γενετική BIOL 123 Άνοιξη 2015 Δρ. Χαρίτα Χρίστου Παρουσιάσεις Power Point με υλικό από: Campbell και Reece (2010) ΒΙΟΛΟΓΙΑ τόμος Ι, 1

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΥΒΙΑΔΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΑΡΝΑΚΑΣ

ΕΥΡΥΒΙΑΔΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΑΡΝΑΚΑΣ ΕΥΡΥΒΙΑΔΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΑΡΝΑΚΑΣ 2010-11 Κεφάλαιο 1: Η Οργάνωση της ζωής 1. Από ποια μέρη αποτελείται το μικροσκόπιο; 2. Στην εικόνα φαίνεται ένα μικροσκόπιο. Να γράψετε τα μέρη του όπως υποδεικνύονται από

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΖΩΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ. Το πρώτο σύστημα κατάταξης των ζώων κατά τον Αριστοτέλη

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΖΩΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ. Το πρώτο σύστημα κατάταξης των ζώων κατά τον Αριστοτέλη ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΖΩΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ Το πρώτο σύστημα κατάταξης των ζώων κατά τον Αριστοτέλη Επόμενα συστήματα κατάταξης John Ray (1627-1705): Νέο σύστημα κατάταξης και εισαγωγή έννοιας του είδους Charles Linnaeus

Διαβάστε περισσότερα

2H O 2H O O ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΝΕΑΣ ΙΩΝΙΑΣ - ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ

2H O 2H O O ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΝΕΑΣ ΙΩΝΙΑΣ - ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΝΕΑΣ ΙΩΝΙΑΣ - ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Φυσικών Επιστημών 2012-13 Τοπικός διαγωνισμός στη Βιολογία 08-12-2012 Σχολείο: Ονόματα των μαθητών της ομάδας: 1) 2) 3)

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Θέμα: ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΑΝΘΟΥΣ Μέσος χρόνος πειράματος: 45 λεπτά Α. ΑΝΑΛΩΣΙΜΑ Εργαλεία Υλικά Διαλύματα - Χρωστικές Μεγεθυντικός

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΕΜΒΡΥΟΥ. Ζαρφτζιάν Μαριλένα Πρότυπο Πειραματικό Σχολείο Πανεπιστημίου Μακεδονίας

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΕΜΒΡΥΟΥ. Ζαρφτζιάν Μαριλένα Πρότυπο Πειραματικό Σχολείο Πανεπιστημίου Μακεδονίας ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΕΜΒΡΥΟΥ ΑΥΛΑΚΩΣΗ Αυλάκωση ονομάζεται η διαίρεση του ζυγωτού Η πρώτη μιτωτική διαίρεση σε 2 κύτταρα γίνεται 30 ώρες μετά τη γονιμοποίηση Ακολουθούν πολλές μιτωτικές διαιρέσεις και 5 7 μέρες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟ ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ. Ένα ταξίδι στις βασικές έννοιες βιολογίας...

ΑΠΟ ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ. Ένα ταξίδι στις βασικές έννοιες βιολογίας... ΑΠΟ ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ Ένα ταξίδι στις βασικές έννοιες βιολογίας... Κύτταρο Η βασική δομική και λειτουργική μονάδα που εκδηλώνει το φαινόμενο της ζωής. Πρώτος ο Βρετανός Robert Hooke το 1665 παρατηρώντας

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΠΙΚΟΣ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - EUSO 2016

ΤΟΠΙΚΟΣ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - EUSO 2016 1ο και 2ο ΕΚΦΕ Ηρακλείου ΤΟΠΙΚΟΣ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - EUSO 2016 Σάββατο 5 Δεκεµβρίου 2015 Διαγωνισµός στη Βιολογία (Διάρκεια 1 ώρα) ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΑΘΗΤΩΝ 1)... 2)...

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ. Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Φυσικών Επιστημών Τοπικός διαγωνισμός στη Βιολογία

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ. Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Φυσικών Επιστημών Τοπικός διαγωνισμός στη Βιολογία ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Φυσικών Επιστημών 2012-13 Τοπικός διαγωνισμός στη Βιολογία 08-12-2012 Σχολείο: Ονόματα των μαθητών της ομάδας: 1) 2) 3) Εισαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΚΦΕ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ

ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΚΦΕ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ 17η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών EUSO 2019 ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΚΦΕ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ ΗΛΙΟΥΠΟΛΗΣ ΝΕΑΣ ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΙΑΣ - ΟΜΟΝΟΙΑΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΣΧΟΛΕΙΟ: ΟΝΟΜΑΤΑ ΔΙΑΓΩΝΙΖΟΜΕΝΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ: 1) 2) 3)

Διαβάστε περισσότερα

3η Δραστηριότητα ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Ονοματεπώνυμα: Α) Β) Γ) Παρατήρηση φυτικών κυττάρων και αμυλόκοκκων

3η Δραστηριότητα ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Ονοματεπώνυμα: Α) Β) Γ) Παρατήρηση φυτικών κυττάρων και αμυλόκοκκων 3η Δραστηριότητα ΒΙΟΛΟΓΙΑ Σχολείο: Ονοματεπώνυμα: Α) Β) Γ) Παρατήρηση φυτικών κυττάρων και αμυλόκοκκων ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΘΕΩΡΙΑ Για την παρατήρηση 1 Η γλυκόζη αποτελεί μία από τις βασικές πηγές ενέργειας στους

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Ευφροσύνη Φρέσκου (Βιολόγος) ΠΑΝΕΚΦE ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Ευφροσύνη Φρέσκου (Βιολόγος) ΠΑΝΕΚΦE ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΝΕΚΦE ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 14 η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Φυσικών Επιστημών EUSO 2016 Τοπικός Διαγωνισμός Πέλλας Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Πέλλας Εργαστηριακό

Διαβάστε περισσότερα

BIOΛ 101 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΖΩΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ. Μ. Παυλίδης Ηράκλειο, Νοέμβριος 2018

BIOΛ 101 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΖΩΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ. Μ. Παυλίδης Ηράκλειο, Νοέμβριος 2018 BIOΛ 101 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΖΩΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ Μ. Παυλίδης (pavlidis@uoc.gr) Ηράκλειο, Νοέμβριος 2018 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΣΤΗ ΓΗ A TIMELINE 13.8 ΒΥΑ Origin of the Universe 4.6 BYA Formation of the Solar System/Earth

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση 4: Πλασμόλυση φυτικού κυττάρου

Άσκηση 4: Πλασμόλυση φυτικού κυττάρου Άσκηση 4: Πλασμόλυση φυτικού κυττάρου Σύνοψη Σκοπός της άσκησης είναι η μελέτη της διαπερατότητας των κυτταρικών μεμβρανών και του φαινομένου της πλασμόλυσης του φυτικού κυττάρου, δηλαδή της εξόδου νερού

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ. 2. (α) Ποια μέρη του γεννητικού συστήματος του άνδρα δείχνουν οι αριθμοί 1-8 στο σχήμα;

ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ. 2. (α) Ποια μέρη του γεννητικού συστήματος του άνδρα δείχνουν οι αριθμοί 1-8 στο σχήμα; ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ 1. (α) Τι αντιπροσωπεύουν οι αριθμοί 1-6 στο σχήμα; (β) Εξηγήστε τι είναι τα ωοθυλάκια και ποιος είναι ο ρόλος τους. (γ) Σε ποιο μέρος του γεννητικού συστήματος της γυναίκας αρχίζει η ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO 2016 ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ

ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO 2016 ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO 2016 ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Ονοματεπώνυμα : 1) 2) 3) Σχολείο :. Κως, 5 / 12 / 2015 Σύμφωνα με την κυτταρική θεωρία το κύτταρο χαρακτηρίζεται ως η θεμελιώδης δομική και λειτουργική

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Α' Λυκείου Λύκειο Επισκοπής

Βιολογία Α' Λυκείου Λύκειο Επισκοπής Βιολογία Α' Λυκείου Λύκειο Επισκοπής Κεφάλαιο 12ο Αναπαραγωγή Ανάπτυξη Μαυροματάκης Γιώργος- Βιολόγος σχολική χρονιά 2011-2012 1ο Μάθημα Κεφ. 12 Οι ζωντανοί οργανισμοί, ανεξάρτητα εάν ανήκουν στα Βακτήρια,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Ιδιωτικό Γενικό Λύκειο Όνομα: Ημερομηνία:./04/2014 ΤΑΞΗ : A Λυκείου ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ 1 ο ΘΕΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11: Ενδοκρινείς αδένες ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΕΡΡΩΝ. 12 η Ευρωπαϊκή Ολυµπιάδα Επιστηµών EUSO 2014 ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Σέρρες 07/12/2013

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΕΡΡΩΝ. 12 η Ευρωπαϊκή Ολυµπιάδα Επιστηµών EUSO 2014 ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Σέρρες 07/12/2013 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΕΡΡΩΝ 12 η Ευρωπαϊκή Ολυµπιάδα Επιστηµών EUSO 2014 ΤΟΠΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Μαθητές/τριες που συµµετέχουν: (1) (2) (3) Σέρρες 07/12/2013

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α 1 ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2018 2019 ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ 1.1 Τα χαρακτηριστικά των οργανισμών... 3,4 1.2 Κύτταρο: Η μονάδα

Διαβάστε περισσότερα

Μίτωση - Μείωση και φυλετικοί βιολογικοί κύκλοι Γ. Παπανικολάου MD, PhD

Μίτωση - Μείωση και φυλετικοί βιολογικοί κύκλοι Γ. Παπανικολάου MD, PhD Μίτωση - Μείωση και φυλετικοί βιολογικοί κύκλοι Γ. Παπανικολάου MD, PhD Ομοιότητα και διαφορά Κληρονομικότητα: η μεταβίβαση χαρακτηριστικών από τη μια γενιά στην άλλη Ποικιλία: εκτός από την ομοιότητα

Διαβάστε περισσότερα

Ονοματεπώνυμο ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΌ ΣΥΣΤΗΜΑ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ι

Ονοματεπώνυμο ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΌ ΣΥΣΤΗΜΑ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ι Ονοματεπώνυμο ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΌ ΣΥΣΤΗΜΑ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ι ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΑΝΤΡΑ 1. Να ταξινομήσετε τις παρακάτω έννοιες σε τέσσερις θεματικές ομάδες: Σπερματικός πόρος, σηραγγγώδη σώματα, λοβοί, σπερματικά

Διαβάστε περισσότερα

ΛΑΝΙΤΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ:

ΛΑΝΙΤΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΛΑΝΙΤΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2014-2015 ΒΑΘ.:... ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΟΛΟΓΡ.:... ΥΠΟΓΡ.:... ΤΑΞΗ: Α ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 12-06-2015 ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΜΟΝΑΔΩΝ: 20 ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ. 25 Ιανουαρίου 2014 ΛΥΚΕΙΟ:... ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ: 2... 3... ΜΟΝΑΔΕΣ:

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ. 25 Ιανουαρίου 2014 ΛΥΚΕΙΟ:... ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ: 2... 3... ΜΟΝΑΔΕΣ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ 25 Ιανουαρίου 2014 ΛΥΚΕΙΟ:..... ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ: 1.. 2..... 3..... ΜΟΝΑΔΕΣ: ΜΕΡΟΣ Α Κυτταρική ανάπτυξη και διάχυση ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ Διάχυση: Με τον όρο διάχυση, γενικά, χαρακτηρίζουμε την τάση

Διαβάστε περισσότερα

1 ο και 2 ο ΕΚΦΕ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

1 ο και 2 ο ΕΚΦΕ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΤΟΠΙΚΟΣ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ EUSO 2012 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ 3 Δεκεμβρίου 2011 ΣΧΟΛΕΙΟ: ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: 1. 2. 3. ΑΣΚΗΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Σήμερα θα δείξετε τις ικανότητές

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 10: Κυτταρική Διαίρεση

Ενότητα 10: Κυτταρική Διαίρεση Ενότητα 10: Κυτταρική Διαίρεση Κυτταρική διαίρεση: παραγωγή γενετικά πανομοιότυπων θυγατρικών κυττάρων Κυτταρική διαίρεση Μονοκύτταροι οργανισμοί: η διαίρεση του κυττάρου συνεπάγεται αναπαραγωγή ολόκληρου

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Θέμα: ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ ΝΟΥΚΛΕΪΚΩΝ ΟΞΕΩΝ (DNA ΚΑΙ RNA AΠΟ ΦΥΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ) Μέσος χρόνος πειράματος: 45 λεπτά Α. ΑΝΑΛΩΣΙΜΑ Εργαλεία

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΠΙΚΟΣ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - EUSO Σάββατο 3 Δεκεμβρίου Διαγωνισμός στη Βιολογία.

ΤΟΠΙΚΟΣ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - EUSO Σάββατο 3 Δεκεμβρίου Διαγωνισμός στη Βιολογία. 1ο και 2ο ΕΚΦΕ Ηρακλείου ΤΟΠΙΚΟΣ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - EUSO 2017 Σάββατο 3 Δεκεμβρίου 2016 Διαγωνισμός στη Βιολογία (Διάρκεια 1 ώρα) ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΑΘΗΤΩΝ 1)... 2)...

Διαβάστε περισσότερα

I. ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ - ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΑ

I. ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ - ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΑ Τοπικός Μαθητικός Διαγωνισμός ΕΚΦΕ Χαλανδρίου και ΕΚΦΕ Νέας Ιωνίας για την επιλογή ομάδων μαθητών που θα συμμετάσχουν στη 12 η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών - EUSO 2014 Μάθημα : Βιολογία ΣΧΟΛΕΙΟ: ΜΑΘΗΤΕΣ:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Θέμα: ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΟΥΣΙΩΝ ΣΤΑ ΦΥΤΑ Μέσος χρόνος πειράματος: 45 λεπτά( σε δύο ημέρες) Α. ΑΝΑΛΩΣΙΜΑ Εργαλεία Υλικά Διαλύματα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΕΡΡΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Σέρρες 08/12/2012. Σύνολο µορίων:..

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΕΡΡΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Σέρρες 08/12/2012. Σύνολο µορίων:.. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΕΡΡΩΝ 11 η Ευρωπαϊκή Ολυµπιάδα Επιστηµών EUSO 2013 ΤΟΠΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Μαθητές/τριες που συµµετέχουν: (1) (2) (3) Σέρρες 08/12/2012

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΟΜΗ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΣΚΕΛΕΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ Γ1

Η ΔΟΜΗ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΣΚΕΛΕΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ Γ1 Η ΔΟΜΗ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΣΚΕΛΕΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ Γ1 ΚΥΤΤΑΡΟΣΚΕΛΕΤΟΣ Τρισδιάστατο δίκτυο που αποτελείται από μικροσωληνίσκους, μικροϊνίδια και ενδιάμεσα ινίδια. Οι νηματοειδείς πρωτεΐνες του

Διαβάστε περισσότερα

Προκριματικός διαγωνισμός για την 14 th EUSO 2016 στην Βιολογία. Μικροσκοπική παρατήρηση φυτικών κυττάρων Ανίχνευση αμύλου και πρωτεϊνών

Προκριματικός διαγωνισμός για την 14 th EUSO 2016 στην Βιολογία. Μικροσκοπική παρατήρηση φυτικών κυττάρων Ανίχνευση αμύλου και πρωτεϊνών Ε.Κ.Φ.Ε. ΑΙΓΑΛΕΩ Ε.Κ.Φ.Ε. ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ Προκριματικός διαγωνισμός για την 14 th EUSO 2016 στην Βιολογία Ονοματεπώνυμα μελών ομάδας 1) 2) 3) Σχολείο: Σάββατο 5/12/2015 Διάρκεια: 45 λεπτά Μικροσκοπική

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΕΝΝΕΑ (9) ΣΕΛΙΔΕΣ

ΤΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΕΝΝΕΑ (9) ΣΕΛΙΔΕΣ ΣΧΟΛΕΙΟ: ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2011-2012 ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2012 ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΑΞΗ: Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1:30 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:... ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:... ΤΜΗΜΑ:...

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1ο 1. Ποιος είναι ο ρόλος των ερυθρών κυττάρων του αίματος; α. μεταφέρουν οξυγόνο σε όλο το σώμα β. μεταφέρουν θρεπτικά συστατικά, άλατα, ορμόνες και πρωτεΐνες γ. μεταφέρουν

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO 2016 ΕΚΦΕ ΘΗΡΑΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Μελέτη της μεταφοράς ουσιών διαμέσω της πλασματικής μεμβράνης

ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO 2016 ΕΚΦΕ ΘΗΡΑΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Μελέτη της μεταφοράς ουσιών διαμέσω της πλασματικής μεμβράνης ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO 2016 ΕΚΦΕ ΘΗΡΑΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Μαθητές: 1. 2. 3. Μελέτη της μεταφοράς ουσιών διαμέσω της πλασματικής μεμβράνης Εισαγωγή Επισημάνσεις από τη θεωρία Πολλοί από εσάς

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - «ΠΑΝΕΚΦE»

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - «ΠΑΝΕΚΦE» 1 ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - «ΠΑΝΕΚΦE» Αθήνα, email: panekfe@yahoo.gr www.ekfe.gr Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός για την επιλογή ομάδων μαθητών που θα συμμετάσχουν

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Στο Μάθημα Της Βιολογίας. Τάξη: Γ 3 Μαθήτρια: Στίνη Αΐντα Θέμα: Κυτταρική Διαίρεση: Μίτωση

Εργασία Στο Μάθημα Της Βιολογίας. Τάξη: Γ 3 Μαθήτρια: Στίνη Αΐντα Θέμα: Κυτταρική Διαίρεση: Μίτωση Εργασία Στο Μάθημα Της Βιολογίας Τάξη: Γ 3 Μαθήτρια: Στίνη Αΐντα Θέμα: Κυτταρική Διαίρεση: Μίτωση ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ: ΜΙΤΩΣΗ Τι είναι η κυτταρική διαίρεση; Η κυτταρική διαίρεση είναι η διαδικασία κατά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Θέμα: ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΣΤΟΜΑΤΩΝ ΦΥΛΛΩΝ, ΚΑΤΑΦΡΑΚΤΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΚΑΙ ΧΛΩΡΟΠΛΑΣΤΩΝ (άσκηση 4 του εργαστηριακού οδηγού) Μέσος χρόνος

Διαβάστε περισσότερα

Έννοιες Βιολογίας και Οικολογίας και η Διδακτική τους

Έννοιες Βιολογίας και Οικολογίας και η Διδακτική τους Έννοιες Βιολογίας και Οικολογίας και η Διδακτική τους Γιώργος Αμπατζίδης Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ακαδημαϊκό έτος 2016-17 Στο προηγούμενο μάθημα Πεπτικό σύστημα Αναπνευστικό

Διαβάστε περισσότερα

7 Φεβρουαρίου 2015 ΛΥΚΕΙΟ:... ΟΜΑ Α ΜΑΘΗΤΩΝ: ΜΟΝΑ ΕΣ:

7 Φεβρουαρίου 2015 ΛΥΚΕΙΟ:... ΟΜΑ Α ΜΑΘΗΤΩΝ: ΜΟΝΑ ΕΣ: ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑ ΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ 7 Φεβρουαρίου 2015 ΛΥΚΕΙΟ:..... ΟΜΑ Α ΜΑΘΗΤΩΝ: 1.. 2..... 3..... ΜΟΝΑ ΕΣ: 2 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ & ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΦΥΤΩΝ ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Προτείνεται οι ομάδες να προχωρήσουν

Διαβάστε περισσότερα

9 η ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ- EUSO2011

9 η ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ- EUSO2011 9 η ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ- EUSO2011 ΕΚΦΕ ΑΧΑΪΑΣ (ΑΙΓΙΟΥ) ΤΟΠΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ 27 Ν0ΕΜΒΡΙΟΥ 2010 (Διάρκεια εξέτασης 45min) Μαθητές: Σχολική Μονάδα 1. 2.

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή Θεωρητικό μέρος

Εισαγωγή Θεωρητικό μέρος 13 η ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΦ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ & ΚΦ Ν. ΙΩΝΙΑΣ Τοπικός διαγωνισμός στη Βιολογία 13 Δεκεμβρίου 2014 Ονοματεπώνυμα μαθητών ομάδας Ονομασία σχολείου 1. 2. 3. ισαγωγή Θεωρητικό μέρος Τα σπέρματα

Διαβάστε περισσότερα

EUSO 2017 ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Σέρρες 10/12/2016

EUSO 2017 ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Σέρρες 10/12/2016 15 η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών EUSO 2017 ΤΟΠΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Μαθητές/τριες που συμμετέχουν: (1) (2) (3) Σέρρες 10/12/2016 Σύνολο μορίων:..... Στόχοι Μικροσκοπική

Διαβάστε περισσότερα

Βλαστοκύτταρο. Χοτζάι Αθηνά, Στέργιο Χάιδω Τμήμα Γ5

Βλαστοκύτταρο. Χοτζάι Αθηνά, Στέργιο Χάιδω Τμήμα Γ5 Βλαστοκύτταρο Χοτζάι Αθηνά, Στέργιο Χάιδω Τμήμα Γ5 Τα βλαστοκύτταρα είναι κύτταρα που αναπαράγονται διαρκώς και έχουν την ικανότητα να μετατραπούν (να διαφοροποιηθούν) σε οποιοδήποτε άλλο είδος κυττάρου

Διαβάστε περισσότερα

2η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΚΥΤΤΑΡΩΝ

2η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΚΥΤΤΑΡΩΝ 2η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Επιμέλεια: Βολακάκης Γιάννης, Βιολόγος 1) ΣΚΟΠΟΣ ΣΤΟΧΟΙ Εξοικείωση με το μικροσκόπιο Βασικοί κανόνες μικροσκόπησης

Διαβάστε περισσότερα

εξελίσσεταιηανθρώπινηανθρώπινη ζωή

εξελίσσεταιηανθρώπινηανθρώπινη ζωή Πώςεξελίσσεται εξελίσσεταιηανθρώπινηανθρώπινη ζωή Ξεκινάµε ως ζυγωτό, δηλαδή, ως µονοκύτταρος οργανισµός µε διάµετρο περίπου ενός χιλιοστού, και ζυγίζουµε περίπου δεκαπέντε εκατοµµυριοστά του γραµµαρίου

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ. Μάθημα 2: Ο κόσμος των κυττάρων (I)

ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ. Μάθημα 2: Ο κόσμος των κυττάρων (I) ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Μάθημα 2: Ο κόσμος των κυττάρων (I) Στόχος μας στα πρώτα μαθήματα είναι να δούμε Τ ο κ ύ τ τ α ρ ο ως δομικό συστατικό του σώματός μας με έμφαση στα πολλαπλά επίπεδα οργάνωσης

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ 4 η. Οι ζωικοί ιστοί. Α. Θεωρητικό µέρος. Β. Πρακτικό µέρος. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑΣ. Κ. Φασσέας. Ονοµατεπώνυµο...ΑΜ...

ΑΣΚΗΣΗ 4 η. Οι ζωικοί ιστοί. Α. Θεωρητικό µέρος. Β. Πρακτικό µέρος. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑΣ. Κ. Φασσέας. Ονοµατεπώνυµο...ΑΜ... 1 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ «ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΥΤΤΑΡΟΥ» ΑΣΚΗΣΗ 4 η Οι ζωικοί ιστοί. Κ. Φασσέας. Ονοµατεπώνυµο...ΑΜ... Σκοπός της άσκησης είναι: να δούµε τα διάφορα συστατικά του

Διαβάστε περισσότερα

1.2 Κύτταρο: η βασική μονάδα της ζωής

1.2 Κύτταρο: η βασική μονάδα της ζωής 1.2 Κύτταρο: η βασική μονάδα της ζωής Γιατί το κύτταρο χαρακτηρίζεται βασική μονάδα ζωής; Γιατί είναι η μικρότερη μονάδα που μπορεί: Να τρέφεται Να αναπνέει Να αναπαράγεται Δηλαδή εμφανίζει τα χαρακτηριστικά

Διαβάστε περισσότερα

6 Δεκεμβρίου 2014 ΛΥΚΕΙΟ:... ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ: ΜΟΝΑΔΕΣ:

6 Δεκεμβρίου 2014 ΛΥΚΕΙΟ:... ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ: ΜΟΝΑΔΕΣ: ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO 2015 BIOΛOΓΙΑ 6 Δεκεμβρίου 2014 ΛΥΚΕΙΟ:.... ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ: 1.. 2.. 3.. ΜΟΝΑΔΕΣ: Α. Ανίχνευση αλκοολικής ζύμωσης στον μύκητα Saccharomyces Cerevisiae Θεωρητικό πλαίσιο: Ο άνθρωπος

Διαβάστε περισσότερα

Πληροφορίες για το μικροσκόπιο Προσοφθάλμιος φακός

Πληροφορίες για το μικροσκόπιο Προσοφθάλμιος φακός Πληροφορίες για το μικροσκόπιο Προσοφθάλμιος φακός Μεγέθυνση: τράπεζα Αντικειμενικοί φακοί Μεγέθυνση κοχλίες λάμπα φωτισμού Κόκκινος φακός: Κίτρινος φακός: Μπλε φακός: Οδηγίες χρήσης μικροσκοπίου 1.Κατεβάζουμε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Ονοματεπώνυμο μαθητών. «Ο ρόλος του φωτός στη λειτουργία της φωτοσύνθεσης»

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Ονοματεπώνυμο μαθητών. «Ο ρόλος του φωτός στη λειτουργία της φωτοσύνθεσης» ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Ονοματεπώνυμο μαθητών Σχολείο α. β. γ. Στόχοι της δραστηριότητας «Ο ρόλος του φωτός στη λειτουργία της φωτοσύνθεσης» Να επιβεβαιώσουμε το ρόλο του φωτός και της χλωροφύλλης

Διαβάστε περισσότερα

Δραστηριότητα 3 Μικροσκοπική παρατήρηση κυττάρων και μελέτη ώσμωσης

Δραστηριότητα 3 Μικροσκοπική παρατήρηση κυττάρων και μελέτη ώσμωσης Δραστηριότητα 3 Μικροσκοπική παρατήρηση κυττάρων και μελέτη ώσμωσης Διδακτικοί στόχοι: A. Μελέτη της ώσμωσης σε κύτταρα κρεμμυδιού Β. Παρασκευή και παρατήρηση νωπού φυτικού και ζωϊκού παρασκευάσματος Η

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις:

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Α ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 25/04/2014 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 27 ΜΑΪΟΥ 2008 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 27 ΜΑΪΟΥ 2008 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 27 ΜΑΪΟΥ 2008 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 1 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1ο 1. β 2. δ 3. β 4. δ 5. β ΘΕΜΑ 2ο 1. Σχολικό βιβλίο, σελ.

Διαβάστε περισσότερα

6. Αναπαραγωγή. Η αναπαραγωγή είναι απαραίτητη για τη συνέχιση της ζωής. Με την αναπαραγωγή οι οργανισμοί δημιουργούν απογόνους.

6. Αναπαραγωγή. Η αναπαραγωγή είναι απαραίτητη για τη συνέχιση της ζωής. Με την αναπαραγωγή οι οργανισμοί δημιουργούν απογόνους. 6. Αναπαραγωγή Η αναπαραγωγή είναι απαραίτητη για τη συνέχιση της ζωής. Με την αναπαραγωγή οι οργανισμοί δημιουργούν απογόνους. Με ποιούς τρόπους αναπαράγονται οι οργανισμοί; Η αναπαραγωγή στους μονοκύτταρους

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ 1ο 1. β 2. β 3. α 4. α 5. β

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ 1ο 1. β 2. β 3. α 4. α 5. β ΘΕΜΑ 1ο 1. β 2. β 3. α 4. α 5. β 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΤΡΙΤΗ 21 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2004 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: BΙΟΛΟΓΙΑ (ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ)

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO 2014 ΒΙΟΛΟΓΙΑ. 7 Δεκεμβρίου 2013 ΛΥΚΕΙΟ:... ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ: ΜΟΝΑΔΕΣ:

ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO 2014 ΒΙΟΛΟΓΙΑ. 7 Δεκεμβρίου 2013 ΛΥΚΕΙΟ:... ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ: ΜΟΝΑΔΕΣ: ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO 2014 ΒΙΟΛΟΓΙΑ 7 Δεκεμβρίου 2013 ΛΥΚΕΙΟ:.... ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ: 1.. 2.... 3..... ΜΟΝΑΔΕΣ: ΤΑ ΜΟΡΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΩΝ, ΛΙΠΩΝ, ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ ΝΟΥΚΛΕΪΚΩΝ ΟΞΕΩΝ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

8 η Ευρωπαϊκή Ολυµπιάδα Επιστηµών EUSO 2010

8 η Ευρωπαϊκή Ολυµπιάδα Επιστηµών EUSO 2010 ΕΚΦΕ ΣΕΡΡΩΝ 8 η Ευρωπαϊκή Ολυµπιάδα Επιστηµών EUSO 2010 ΤΟΠΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ : Μαθητές/τριες που συµµετέχουν: (1).. (2) (3) Ηµεροµηνία: 28/11/2009 Σύνολο µορίων :.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΕΡΡΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Σέρρες 26/11/2011. Σύνολο µορίων:..

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΕΡΡΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Σέρρες 26/11/2011. Σύνολο µορίων:.. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΕΡΡΩΝ 10 η Ευρωπαϊκή Ολυµπιάδα Επιστηµών EUSO 2012 ΤΟΠΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Μαθητές/τριες που συµµετέχουν: (1) (2) (3) Σέρρες 26/11/2011

Διαβάστε περισσότερα

Εργαλεία & Υλικά Διαλύματα Χρωστικές

Εργαλεία & Υλικά Διαλύματα Χρωστικές Ενότητα Ροή γενετικής πληροφορίας Φύλλο εργασίας 2 Απομόνωση νουκλεϊκών οξέων από φυτικά κύτταρα Βιολογία Γ Γυμνασίου Ονοματεπώνυμο Τμήμα Ημερομηνία. Τα νουκλεϊκά οξέα, όπως και οι πρωτεΐνες, είναι μακρομοριακές

Διαβάστε περισσότερα

Κατά τη µεταφορά της ωοµάζας στο εργαστήριο, η πλειοψηφία των προσφάτων γονιµοποιηµένων αυγών δεν είχε ξεπεράσει το στάδιο 12. Τα πρώτα εκκολαφθέντα

Κατά τη µεταφορά της ωοµάζας στο εργαστήριο, η πλειοψηφία των προσφάτων γονιµοποιηµένων αυγών δεν είχε ξεπεράσει το στάδιο 12. Τα πρώτα εκκολαφθέντα ΕΜΒΡΥΪΚH ΑΝAΠΤΥΞΗ Κατά τη µεταφορά της ωοµάζας στο εργαστήριο, η πλειοψηφία των προσφάτων γονιµοποιηµένων αυγών δεν είχε ξεπεράσει το στάδιο 12. Τα πρώτα εκκολαφθέντα έµβρυα παρατηρήθηκαν την όγδοη µέρα,

Διαβάστε περισσότερα

Οι φάσεις που περιλαμβάνει ο κυτταρικός κύκλος είναι:

Οι φάσεις που περιλαμβάνει ο κυτταρικός κύκλος είναι: ΚΥΚΛΟΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ Α. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ 1. Τι είναι ο κυτταρικός κύκλος; ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ 4 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ «ΓΕΝΕΤΙΚΗ» 2. Οι φάσεις που περιλαμβάνει ο κυτταρικός κύκλος είναι: 3. Κατά τη

Διαβάστε περισσότερα

Κυτταρική Διαίρεση (Μίτωση και Μείωση) Μέρος Β

Κυτταρική Διαίρεση (Μίτωση και Μείωση) Μέρος Β Κυτταρική Διαίρεση (Μίτωση και Μείωση) Μέρος Β Μοριακή Βιολογία και Γενετική BIOL 123 Άνοιξη 2015 Δρ. Χαρίτα Χρίστου Παρουσιάσεις Power Point με υλικό από: Campbell και Reece (2010) ΒΙΟΛΟΓΙΑ τόμος Ι, 1

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΜΕΣΗ COOMBS

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΜΕΣΗ COOMBS ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΜΕΣΗ COOMBS ΑΜΕΣΗ COOMBS Θεμελιώδες γνώρισμα του κάθε οργανισμού είναι ότι αναγνωρίζει τα κύτταρα των άλλων οργανισμών ως ξένα Αντιδρά με σκοπό την καταστροφή ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα