Ζωοδόχος Πηγή. Άγιος Ευγένιος o Τραπεζούντιος

Transcript

1 Ζωοδόχος Πηγή Με το όνομα Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλί ή Παναγία η Μπαλουκλιώτισσα φέρεται ιερό χριστιανικό αγίασμα που βρίσκεται στη Κωνσταντινούπολη έξω από τη δυτική πύλη της Σηλυβρίας, όπου υπήρχαν τα λεγόμενα "παλάτια των πηγών" στα οποία οι Βυζαντινοί Αυτοκράτορες παραθέριζαν την Άνοιξη. Πήρε την ονομασία του από το τουρκικό όνομα Balık (= ψάρι) και περιλαμβάνει το μοναστήρι, την εκκλησία και το αγίασμα. Για την αποκάλυψη του Αγιάσματος υπάρχουν δυο εκ- (συνέχεια στὴ σελ 2) Άγιος Ευγένιος o Τραπεζούντιος Ένωση Ποντίων Σουρμένων Ο Άγιος Ευγένιος ήταν και θα είναι ο πολιούχος Άγιος της Τραπεζούντας και γι αυτό επονομάζεται ο Τραπεζούντιος. Συνδέεται με την πόλη στην οποία γεννήθηκε, έζησε, δίδαξε και

2 2 μαρτύρησε και οι πιστοί είναι περήφανοι για την καταγωγή του, αναφέροντας συνεχώς την πόλη της καταγωγής του. Μαρτύρησε στα τέλη του 3ου αιώνα μ.χ. (21 Ιανουαρίου 290), στην ίδια πόλη κατά την διάρκεια των μεγάλων διώξεων που υπέστησαν οι Χριστιανοί επί Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, μία εποχή όπου ο χριστιανισμός εμφανίστηκε κι άρχισε να εξαπλώνεται στην ευρύτερη περιοχή του Πόντου, υπό την αυτοκρατορία των Διοκλητιανού και Μαξιμιανού. Σε μία περίοδο σκληρών, ίσως και των σκληρότερων, διωγμών απέναντι στους Χριστιανούς, όταν οι έπαρχοι της Καππαδοκίας και Αρμενίας, Λυσίας και Αγρικόλαος, έκαναν πράξη το απάνθρωπο διάταγμα να θανατώνουν κάθε πιστό της νέας θρησκείας, ο Άγιος Ευγένιος έζησε και μαρτύρησε, μαχόμενος κάθε στιγμή υπέρ της βαθιάς του πίστης στον Ιησού Χριστό και το κήρυγμά Του. Ο Άγιος Ευγένιος μαρτύρησε με τους συναθλητές του Ουαλεριανό, Κάνδιδο και Ακύλα την 21η Ιανουαρίου 290 μ.χ. οπότε τιμάται η μνήμη και των τεσσάρων μαρτύρων. Το σκήνωμα του Αγίου ενταφιάστηκε πλησίον του τόπου του μαρτυρίου του, οπότε και χτίστηκε ο ναός προς τιμή του. Η τιμή του Αγίου άρχισε να εξαπλώνεται στην Τραπεζούντα τον 5ο αιώνα. Αργότερα οι μεγάλοι Κομνηνοί τον καθιέρωσαν προστάτη τους, γεγονός που εξηγεί και τη συχνή απεικόνισή του σε νομίσματα και σε εμβλήματα της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας. pontos-news.gr Ζωοδόχος Πηγή (συνέχεια ἀπὸ τὴν 1η σελίδα) δοχές: α) Η πρώτη, που εξιστορεί ο Νικηφόρος Κάλλιστος αναφέρει ότι: Ο μετέπειτα Αυτοκράτορας Λέων ο Θράξ ή Λέων ο Μέγας ( μ.χ.), όταν ερχόταν ως απλός στρατιώτης στην Κωνσταντινούπολη, συνάντησε στη Χρυσή Πύλη έναν τυφλό που του ζήτησε νερό. Ψάχνοντας γιά νερό, μιά φωνή του υπέδειξε την πηγή. Πίνοντας ο τυφλός και ερχόμενο το λασπώδες νερό στα μάτια του θεραπεύτηκε. Όταν αργότερα έγινε Αυτοκράτορας, του είπε η προφητική φωνή, πως θα έπρεπε να χτίσει δίπλα στην πηγή μια Εκκλησία. Πράγματι ο Λέων έκτισε μια μεγαλοπρεπή εκκλησία προς τιμή της Θεοτόκου στο χώρο εκείνο, τον οποίο και ονόμασε «Πηγή». Ο Κάλλιστος περιγράφει τη μεγάλη αυτή Εκκλησία με πολλές λεπτομέρειες, αν και η περιγραφή ταιριάζει περισσότερο στό οικοδόμημα του Ιου-. Ἐπαφὴ μὲ τὴν ἱστορία καὶ παράδοση τοῦ Πόντου (τὸ κατὰ δύναμιν). Προσφορὰ τῆς ἐνορίας Ἁγ. Παντελεήονος Καπαρελλίου στὴν Εὔξεινο Λέσχη Θηβῶν. Ἐπιμέλεια ὕλης, ἱερεύς Σπυρίδων Ἀθανασιάδης Τηλ Διανέμεται δωρεάν. Ἔτος 1ο. Ἀρ.,1.

3 στινιανού. Ιστορικά πάντως είναι εξακριβωμένο, ότι το 536 μ.χ. στη Σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως, υπό τον Πατριάρχη Μηνά μ.χ.), λαμβάνει μέρος και ο Ζήνων, ηγούμενος «του Οίκου της αγίας ενδόξου Παρθένου και Θεοτόκου Μαρίας εν τη Πηγή». β) Η δεύτερη, που εξιστορεί ο ιστορικός Προκόπιος, τοποθετείται στις αρχές του 6ου αιώνα και αναφέρεται στον Ιουστινιανό. Ο Ιουστινιανός κυνηγούσε σ' ένα θαυμάσιο τοπίο με πολύ πράσινο, νερά καί δένδρα. Εκεί, σαν σε όραμα, είδε ένα μικρό παρεκκλήσι, πλήθος λαού και έναν ιερέα μπροστά σέ μιά πηγή. «Είναι η πηγή των θαυμάτων» του είπαν. Και έχτισε εκεί μοναστήρι με υλικά που περίσσεψαν από την Αγιά Σοφιά. Ο Ι. Κεδρηνός αναφέρει ότι χτίστηκε το 560 μ.χ. Γράφοντας τον 14ο αι. μ.χ. για το αγίασμα της Πηγής ο Νικηφόρος Κάλλιστος παραθέτει, από διάφορες πηγές, ένα κατάλογο 63 θαυμάτων, από τα οποία τα 15 φθάνουν ως την εποχή του. Σήμερα στην αυλή της Ζωοδόχου Πηγής βρίσκονται οι τάφοι των Οικουμενικών Πατριαρχών. Το δε αγίασμα βρίσκεται στον υπόγειο Ναό και αποτελείται από μαρμαρόκτιστη πηγή, το νερό της οποίας θεωρείται αγιασμένο. Απ' εδώ διαδόθηκε ο τύπος της Παναγίας Ζωοδόχου Πηγής σε όλο τον ορθόδοξο κόσμο. Είναι αξιοσημείωτο ότι ψηφιδωτή παράσταση της εικόνας σώζεται στον εσωνάρθηκα της Μονής της Χώρας. Σε ανάμνηση των εγκαινίων του Ναού από τον Αυτοκράτορα Λέοντα η 3 Εκκλησία καθιέρωσε την κατ έτος εορτή της Ζωοδόχου Πηγής, την Παρασκευή της Διακαινησίμου Εβδομάδας. Ο Ναός αυτός έμεινε γνωστός στην ιστορία ως το αγίασμα του «Μπαλουκλί». «Μπαλούκ» στα τουρκικά σημαίνει ψάρι και η παράδοση μας λέει πως εκεί δίπλα στο αγίασμα, στις 29 Μαΐου 1453 μ.χ. ένας καλόγερος τηγάνιζε ψάρια, όταν κάποιος του έφερε την είδηση πως πήραν την Πόλη οι Τούρκοι. Ο καλόγερος απάντησε πως μόνο αν τα ψάρια που τηγάνιζε έφευγαν απ το τηγάνι και έπεφταν μέσα στο αγίασμα θα πίστευε ότι έγινε κάτι τέτοιο. Και πραγματικά τα ψάρια ζωντάνεψαν και έπεσαν μέσα στην πηγή του αγιάσματος. Μέχρι σήμερα δε, μέσα στην δεξαμενή της Ζωοδόχου Πηγής διατηρούνται επτά ψάρια και μάλιστα σαν να είναι μισοτηγανισμένα απ την μια πλευρά. Sofia Xanthopoyloy Παρέμβαση στην Ευρωβουλή για τις συντάξεις των Ποντίων Νεοπροσφύγων "Σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια πρέπει να δείξει η Ευρώπη. Οφείλουμε σεβασμό στους ανθρώπους που πρόσφεραν μια ζωή και τώρα στα γεράματά τους δεν μπορούν να ζήσουν, εξαιτίας των περικοπών", δήλωσε ο ευρωβουλευτής και πρόεδρος των Ελλήνων Ευρωπαίων Πολιτών Γι-

4 4 ώργος Χατζημαρκάκης, μετά την ομιλία του στην Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου, με επίκεντρο το κοινωνικό κόστος που συνεπάγονται, η κατάργηση των συντάξεων στους παλιννοστούντες και οι μεγάλες περικοπές στους Έλληνες συνταξιούχους. Ο ευρωβουλευτής μίλησε αρχικά για τους συνταξιούχους παλιννοστούντες από την πρώην Σοβιετική Ένωση, αναφέροντας περιστατικό που του διηγήθηκαν οι ίδιοι κατά τη συνάντηση που είχε μαζί τους, για ανθρώπους που δίνουν τέλος στη ζωή τους, γιατί δεν μπορούν να επιβιώσουν μετά την κατάργηση των συντάξεων τους. Κρατώ στα χέρια μου ένα μπαστούνι κι ένα σκούφο σαν αυτά που κρατούσε ένας άνθρωπος 84 ετών ο οποίος αυτοκτόνησε στην Ελλάδα. Επέστρεψε με τους παλιννοστούντες στην Ελλάδα. Στην αρχή, του έδωσαν σύνταξη. Πριν λίγους μήνες, έκοψαν τελείως τις συντάξεις γιατί ήταν απαίτηση της Τρόικας. Δεν έπαιρνε ούτε ένα ευρώ. Ο άνθρωπος δεν άντεχε να ζητιανεύει, ζητούσε μόνο λίγα χρήματα για να ζήσει με αξιοπρέπεια. Αυτή η μοίρα χτυπά 7000 παλιννοστούντες συνταξιούχους στην Ελλάδα, τόνισε χαρακτηριστικά. Παράλληλα, ο ευρωβουλευτής αναφέρθηκε στο πρόβλημα επιβίωσης που αντιμετωπίζουν στο σύνολο τους οι έλληνες συνταξιούχοι, σημειώνοντας πως καταβάλλουν παράλληλη προσπάθεια να στηρίξουν τους άνεργους νέους. Την ίδια ώρα, στην Ελλάδα, 3 εκατομμύρια συνταξιούχοι ζουν τις συνέπειες της λιτότητας. Έχουν χάσει πά- νω από το 50% της σύνταξής τους. Δεν μπορούν να επιβιώσουν αλλά προσπαθούν να στηρίξουν και τα άνεργα παιδιά τους. Γιατί η Τρόικα πολεμά την αξιοπρέπεια των ανθρώπων; Οφείλουμε σεβασμό στους ανθρώπους που πρόσφεραν μια ζωή και τώρα, στα γεράματά τους, δεν μπορούν να ζήσουν. Σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια!, κατέληξε ο ευρωβουλευτής. ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ Πόλη του νομού Τραπεζούντας και έδρα της επαρχίας Χαλδίας. Πρίν το 1870 είχε 700 ελληνικές οικογένειες. Τουρκιστί ονομάζεται Κιμισχανά ή Γκιουμους χανέ. Κάτοικοι της περιοχής ήσαν οι Χάλυβες που ασχολούνταν απο την αρχαιότητα με τη μεταλλουργία. Είναι πόλη των μεταλλείων, κυρίως του αργύρου. Απέχει 100 χιλιόμετρα από την Τραπεζούντα και είναι έδρα της επαρχίας Χαλδίας. Ονομαστό ήταν το Φροντιστήριο Αργυρούπολης, που λειτουργούσε από το Με τον ξεριζωμό πολλοί Αργυρουπολίτες εγκαταστάθηκαν στη Νάουσα, φέρνοντας μαζί τους βιβλία και χειρόγραφα του Φροντιστηρίου,

5 ψυχή του οποίου ήταν ο δάσκαλος και ευεργέτης Γεώργιος Κυριακίδης.Τελευταίος Μητροπολίτης ήταν ο Λαυρέντιος Παπαδόπουλος. Η αδελφότητα των Αργυρουπολιτών ήταν ένα αξιόλογο σωματείο που ίδρυσε ο Γεώργιος Χ. Ευθυβούλου, διευθυντής του Φροντιστηρίου Αργυρουπόλεως, όταν βρισκόταν ως γυμνασιάρχης στην Τραπεζούντα. Σκοπός της αδελφότητας ήταν η υλική υποστήριξη των σχολείων της Χαλδίας, παρουσιάζοντας αξιοσημείωτη δραστηριότητα και στην εποχή της, τα σχολεία της Χαλδίας γνώρισαν εξαιρετικά μεγάλη πρόοδο. Σύμφωνα με τον Κανδηλάπτη (Κάνι), η Αργυρούπολη ιδρύθηκε από τους κατοίκους της γειτονικής Τσάγχης, στα μέσα του 16 ου αιώνα. Κατά τους θρύλους, χωρικός της περιοχής είδε μία νύχτα τυχαία ένα κομμάτι μεταλλεύματος αργύρου να λάμπει, το πήρε και το μετέφερε στην Τσάγχη για να το εξετάσει ένας ειδικός. Όταν διαπιστώθηκε ότι ήταν αργυρούχο μετάλλευμα, ερευνήθηκε η περιοχή και ανακαλύφθηκαν και άλλες φλέβες του ίδιου μεταλλεύματος. Μετά τη μετακίνηση των κατοίκων της Τσάγχης στο νέο χώρο, συνέρρευσαν και Τραπεζούντιοι, διωκόμενοι από τις τουρκικές αρχές, οι Καπλακτζήδες και οι Κετσετζήδες. Στη νέα πόλη ήρθαν κάτοικοι και από διάφορα χωριά της Χαλδίας, καθώς και από το Χάτς, το Αγρίδ' κ.α. Το 1530, όταν από την περιοχή πέρασε ο σουλτάνος Μουράτ ο Δ' κατευθυνόμενος προς Βαγδάτη, με υψη- 5 λό φιρμάνι του κήρυξε τα μεταλλεία αυτοκρατορικά, απαγορεύοντας την ιδιωτική εκμετάλλευση. Όλη η περιοχή κηρύχθηκε μπεϊλίκ και οι κάτοικοι μπεϊλικτζήδες δηλαδή προνομιούχοι. Με την παραπάνω διαταγή συστήθηκε και νομισματοκοπείο (ταρασχανές). Στην ακμή των μεταλλείων, ο πληθυσμός της Αργυρούπολης ξεπερνούσε τις οικογένειες. Όγκος που συρρικνώθηκε πρίν τον Α παγκόσμιο πόλεμο στο ένα πέμπτο. Πληθυσμιακά οι Έλληνες Πόντιοι ήταν πλειοψηφία με ψυχές, 1000 των Αρμενίων και οιυπόλοιποι Μωαμεθανοί. pontos-patridamou.blogspot.com Οι εβραίοι ς σην Τραπεζούνταν Σ σην Τραπεζούνταν εβραίοι κ έσαν. Έναν καιρόν τη Πόλ ς οι εβραίοι είπαν: «Ντο ανθρώπ είναι οι Τραπεζουνταίοι κι απέσ ατουν είνας εβραίος κ επόρεσεν να στέκ ;» Εχώρτσαν δυ νομάτς να πάγ νε τερούνε και φέρ ν ατ ς χαπάρα. Αρ έρθανε ς σην Τραπεζούνταν κι άμον το εξέβανε ς ση σκάλαν απάν, εσίμωσαν έναν μωρόν παιδίν π επούλ νεν με την ταβλάν κρεμαγμένον ας σην γούλαν αθε, ψιλικά. Ντό θα παίρετεν; ερώτεσεν ατ ς. Εσύ γιάβρουμ ντο θέλομαι κ έ εις. Και ντο πράμαν έν ; Θέλομε έναν πράμαν, τ απέσ να τρώγωμε και τ έξ να πουλούμε και να παίρωμε οπίσ τα παράδες εμουν. Περμέστεν ολίγον, ας πάω αραεύω πέλκιμ κάτ ευρίκω.

6 6 Εβραίοι εκάτσαν και περ μέν νε. Πολλά κ επήεν, εγύρτσεν ο παιδάς, ς σα χέρα τ κρατεί έναν δέμαν και λέει τ εβραίοις: Εύρα το θέλετεν, πέντε κορόσα εγόρασ ατο, δώστεν εξ κι επάρτ ατο. Εβραίοι εδέχταν. Ασού επαίρεν τα εξ κορόσα κι υστερνά, ένοιξεν το δέμαν και έδειξεν ατ ς έναν κοιλίαν με τα κόπρα. Νάτεν, είπεν, τ απέσ φάτεν, και τ έξ πουλέστεν και παίρετεν τα παράδες εσουν. Ατό έτον! Άλλο εβραίοι ς σην Τραπεζούνταν κ επάτεσαν. το περνάμε σε χοντρό τρίφτη. Σε ένα τηγάνι ή μικρή χύτρα, τσιγαρίζουμε το κρεμμύδι μέχρι να γυαλίσει (δεν το καίμε). Στο τσιγαρισμένο κρεμμύδι προσθέτουμε τον πελτέ, ανακατεύουμε για 1-2 λεπτά μέχρι να ομογενοποιηθεί και ρίχνουμε το μείγμα στη χύτρα με τα λάχανα και τα φασόλια. Αφήνουμε να πάρουν μια καλή βράση. Έλέγχουμε την πυκνότητα με την προσθήκη ζεστού νερού. Προσθέτουμε αλάτι κατά προτίμηση και συνεχίζουμε το βράσιμο μέχρι να ομογενοποιηθεί το φαγητό. Αυτή Από το βιβλίο Συλλογή Ποντιακών είναι η παραδοσιακή παρασκευή του Ανεκδότων Γ. Κωνσταντινόπουλου-Σ. φαγητού. Εναλλακτικά μπορούν να Ορφανίδη. χρησιμοποιηθούν αντί για μαύρα λάχανα, παραπούλια και αντί για μπαρμπούνια άσπρα φασόλια. Μαυρολάχανα με φασούλια Ο Δήμον ο κεμεντζετσής Το κατεξοχήν φαγητό των Ποντίων. Το φαγητό αυτό πέρα από εύγευστο είναι πολύ υγιεινό και διαιτητικό. (Ποίημα Ηλία Α. Τσιρκινίδη) Υλικά: Ποίος εμαυρολόεσεν; Ποίος 0, κιλό ξερά φασόλια μπαρμπούνια εμαυροείπεν; 1,5 κιλό μαύρα λάχανα μέτρια κομ«κρωμέτες κατηβαίν ς σον Άδ, τη μένα Κωσταντά ο Δήμον!» 1 κούπα ελαιόλαδο Κι εβόεσαν τα σύμπαντα κι η γη 2 κουταλιές σούπας πελτέ συνεταράεν, 2-3 μέτρια κρεμμύδια κι ας σα συνεταράγματα ενοίεν τ Άδ αλάτι κατά προτίμηση η πόρτα μπούκοβο κατά προτίμηση στο κι έρθεν το μαύρον το χαπάρ ς σον σερβίρισμα σκοτεινόν τον Άδην. Εκτέλεση: Βράζουμε ξεχωριστά τα λάχανα και τα φασόλια μέχρι να ψηθούν και τα σου- Σ σον Άδ έσαν ταένυφοι και νέϊκα παλληκάρα, ρώνουμε πετώντας το νερό. Τα βά ς σον Άδ έσαν σουμαδεμέν κι ζουμε μαζί σε μια χύτρα με φρέσκο έμορφα νυφαδόπα, νερό να βράσουν. Παράλληλα κόβου ς σον Άδ καρδόπα θλιβερά και με το κρεμμύδι σε μικρούς κύβους ή

7 παραπονεμένα, έκ σαν ατο κι ελάγκεψαν κι εσκώθαν ς σο ποδάριν, και ν έρθανε και ν έκοψαν τη Δήμονος τη στράταν. 7 είδες τον τόπον ντο πατείς, χωρίς άθα και φύλλα, είδες τον τόπον ντο δαβαίντς χωρίς κρύα νερόπα κι εσάσεψες την απαντή σ και την απολοΐα σ!» «Έπαρ, Δήμο, την κεμεντζέν και σύρον το τοξάριν! «Παρακαλώ, παρακαλώ θεού Πέει μας π έκατσες κι έφαες, που παρακαλίαν! έπες κρεν νερόπον; Μ απλώνετεν την κεμεντζέν, Σίνος χαράν τραγώδεσες; Τίναν τρομάζ νε τα χερόπα μ! επαρεξέγκες; Μ απλώνετεν και το τοξάρ καίεται το Κι αν έν, Δήμο μ, Καλομηνάς κι αν καρδόπο μ! είν καλά ημέρας, Μη λέτε με να τραγωδώ, γομούντανε κι αν είναι τα παρχάρα μουν μάραντα τ ομμάτα μ! φορτωμένα, Εγώ λόγον κι εσάσεψα, μη λέτεν κι αν είναι τα ψηλά ραχά εκομπώθα. καταπρασινισμένα!» Ντο είδαν τ ομματόπα μου μολόεσα και είπα!» «Αν έρται ο Μάρτ ς ο μάραντον κι Απρίλτς μανουσακέας, Τον λόγον κ ετελείωσεν και την αν έρται κι ο Καλομηνάς και τα καλά απολοΐαν ημέρας, και ν έρθαν κι εγομώθανε ς ση Δήμο εμείς κι παρχαρεύουμαι και ς σον μ το κιφάλιν παρχάρ κι πάμε! και ν έρθαν κι εμυρίστανε τη Κι αν έν Δεκαπενταύγουστον κι αν έν Δήμονος τα χέρα τη Παναΐας και ντο τερούν; Κ εμύριζαν ατά ς σον Αεσέρ κι αχπάσκουμες, ς σην μανουσακέαν! Σουμελάν κι πάμε! Σ σον Άδ να βάϊ, ς σον Άδ ν αϊλί, ς Κ έχουμε τα παρχάρα μουν και τ σον Άδ μαύρα λαλίας άγια μοναστήρα, κι ο Δήμον στέκ ασάλευτος κι ο κι έχουμε τα ψηλά ραχά και τα νερά Δήμον μαραιμένος! τα κρύα! Κι σκών απάν τ ομμάτα του τα Εφέκαμε τα μέρα μουν κι επήγαμ ς καταδακρωμένα, άλλα κόσμα κι αποδιπλών τα γόνατα τ τα μακρά και πέραν θάλασσας ς σο πλαν καταδιπλωμένα, τη Ρωμανίαν!» κι αποσταυρών τα χέρα του τα «Ντο λες, ντο λες, ναι Δήμο μου, ντο κατασταυρωμένα. λες κι απολογάσαι; «Η μάνα εν αγέννετος και μίαν Είδες τον Άδην σκοτεινόν, είδες τον γεννισκάται». Άδην μαύρον,

8 8 Αρχαίες λέξεις που διασώζονται στην ποντιακή. Η ποντιακή διάλεκτος αποτελεί μία από τις τέσσερις διαλέκτους της νέας ελληνικής γλώσσας και είναι άμεση απόγονος της ιωνικής διαλέκτου της αρχαίας ελληνικής, καθώς Ίωνες από τη Μίλητο αποίκησαν τα παράλια του Εύξεινου Πόντου ξεκινώντας από τη Σινώπη και συνεχίζοντας με τα Κοτύωρα, την Κερασούντα και την Τραπεζούντα. Υπολογίζεται, λοιπόν, πως η αρχαία ιωνική διάλεκτος πρωτοακούστηκε στα παράλια του Εύξεινου Πόντου το 785 π.χ., όταν κατοικήθηκε η Σινώπη. Η ελληνική ταυτότητα, τουλάχιστον για την Τραπεζούντα, επιβεβαιώνεται από τη μαρτυρία του Ξενοφώντα στην «Κύρου Ανάβαση», όπου περιγράφει την Τραπεζούντα ως «πόλιν ελληνίδα, οικουμένην εν τω Ευξείνω Πόντω, Σινωπέων αποικίαν». Η περιοχή του Πόντου αποτέλεσε το βορειοανατολικό άκρο, στο οποίο ομιλήθηκε η ελληνική γλώσσα. Και, χάρη στη γεωγραφική απόσταση του Πόντου από τη μητροπολιτική Ελλάδα, δεν επηρεάστηκε η ποντιακή από την κοινή νεοελληνική, διασώζοντας έτσι πολλούς τύπους της αρχαίας ελληνικής είτε ατόφιους είτε ελαφρά παραλλαγμένους. Παρατηρούμε π.χ. πως αντίθετα με τη λατινική λέξη «τσεκούρι», που χρησιμοποιείται στη νέα ελληνική, η ποντιακή χρησιμοποιεί τη λέξη «αξι- νάριν», η οποία προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «αξίνη». Επίσης, για τη λέξη κόσα, που σημαίνει το μεγάλο δρεπάνι με το οποίο θερίζει κανείς όρθιος και είναι λέξη σλαβικής προέλευσης, η ποντιακή χρησιμοποιεί τη λέξη «κερεντή», η οποία βγαίνει από το ρήμα «κείρω» (κουρεύω). Η ποντιακή κρατώντας τη λέξη «μακέλιν», αντί για τη λέξη κασμάς, που χρησιμοποιούμε σήμερα, διατηρεί την αρχαία ελληνική λέξη «μακέλη», κι όχι τη λέξη «κασμάς» που είναι τουρκικής προέευσης. Το ίδιο συμβαίνει και με τη λέξη «ρούχο». Ενώ, δηλαδή, η ποντιακή χρησιμοποιεί τη λέξη «λώμα», που προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «λώπη» (=ένδυμα), η νεοελληνική χρησιμοποιεί τη σλαβική λέξη «ρούχο». Τέλος, για τη λέξη «τσουκνίδα», η οποία δεν είναι σίγουρο πώς προέκυψε ετυμολογικά στη νέα ελληνική, η ποντιακή χρησιμοποιεί τη λέξη «κνιδέα» και «κιντέα», διατηρώντας την αρχαία ελληνική ονομασία «κνίδη». Ανάλογες σκέψεις προκαλούν και αρκετά ρήματα που διασώθηκαν στην ποντιακή, τα οποία η νέα ελληνική δεν τα κράτησε ή τα αντικατέστησε με άλλα. Π.χ. το ρήμα «κλοτσώ» αντικατέστησε το αρχαίο «λακτίζω», ενώ στην ποντιακή υπάρχει ως «λαχτίζω». Το «ριγώ», που παρέμεινε αυτούσιο στην ποντιακή από την αρχαία, στη νέα ελληνική αντικαταστάθηκε από το «κρυώνω». Ακόμη, το «κρούω» διατηρήθηκε ακέραιο στην ποντιακή, ενώ στη νέα ελληνική χρησιμοποιείται κυρίως το «χτυπάω». Εκτός από πολλά ρήματα της αρ-

9 χαίας ελληνικής, που διατηρήθηκαν ακέραια στην ποντιακή, υπάρχουν και αρκετά ουσιαστικά της αρχαίας που βρίσκονται εγγύτερα στην ποντιακή, απ ότι στη νέα ελληνική. Για παράδειγμα, η λέξη «φέγγος» (=φως στην αρχαία και φεγγάρι στην ποντιακή), καθώς και λέξεις: «ψύχος», «στέγος» «γέλος» (γέλως στην αρχαία). Εγγύτερα στην ποντιακή διάλεκτο είναι και οι λέξεις: «ωβόν» (αρχ. το ωόν, το αβγό) και «ωτίν» (αρχ. ο ους, του ωτός, το αυτί). Η διατήρηση όλων αυτών των αρχαϊκών στοιχείων στη γλώσσα των Ποντίων διατρανώνει πως η ελληνική συνείδηση παρέμεινε ακλόνητη κι επαυξημένη στον Πόντο, παρόλες τις εχθρικές επιθέσεις και τις προσπάθειες αφομοίωσης που δέχτηκε για πολλούς αιώνες από ξένους λαούς. Πέρα, όμως, κι από αυτό, φανερώνει τον πλούτο και τη δύναμη που έχουν τα ιδιώματα της ελληνικής, τα οποία, δυστυχώς, σε προηγούμενες δεκαετίες αντιμετωπίστηκαν με περιφρόνηση και αδιαφορία, καθώς υπήρχε ο φόβος ότι οι ομιλητές τους θα αντιμετώπιζαν δυσκολίες επικοινωνίας κι ένταξης στο κοινωνικό σύνολο. Ήδη μία πρώτη επιστημονική και οργανωμένη προσπάθεια για τη διδασκαλία της ποντιακής διαλέκτου έχει ξεκινήσει από τον Σύνδεσμο Ποντίων Εκπαιδευτικών και τα πρώτα αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά κι ελπιδοφόρα για το μέλλον της ποντιακής. Ευχόμαστε κάτι ανάλογο να γίνει και για τις άλλες διαλέκτους και τα ιδιώματα της ελληνικής, γιατί το κάθε ένα από αυτά είναι πολύτιμο και 9 η απώλεια, έστω και ενός, καθιστά την ελληνική γλώσσα φτωχότερη. Αρχοντούλα Κωνσταντινίδου, φιλόλογος. pontospatridamou.blogspot.com ΟΙ ΠΟΝΤΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ Ονομασία (-ίες) Περιοχή / Παρατηρήσεις Ανεφορίτσας: Χορός της Γαλίαινας (ευρύτερη περιοχή Ματσούκας-Τραπεζούντας) μια μορφή σερανίτσας με μονό τικ. ή Κιζέλα: Πήρε την ονομασία από τους στίχους του τραγουδιού "Κόρη κατήβα σο μαντρίν ελλύεν η κιζέλα". 2. Από παν και κα: Χορός της περιοχής Ματσούκας Τραπεζούντας που χορευότανε επιτόπια με μικρά πηδηχτά βήματα με πιάσιμο από τη μέση ή Καπικεέτκον: Όπως ονομαζό-ταν ο χορός στην περιοχή της Λι-βεράς και χορευόταν με το σκοπό "εσκέρτε ο «Ους να ευρήκουμε τον αλογάν, καλκεύουμε τον γαϊδουράν.»

10 10 Γακούπ Αγάς" ή Αγκαλιαστόν: Η ονομασία του Χορού στην Γαλίαινα (Ματσούκα) 3. Από πάν και κα: Χορός του ΑγΤαγ-Μαντέν, περιοχή που βρίσκεται κοντά στην Αγκυρα (εσωτερική μετανάστευση στις αρχές του 1800 από την Αργυρούπολη) ή τικ: Χορός που πιάνονταν από τους ώμους όπως το κότσαρι. Κάτι ανάμεσα σε χασαποσέρβικο και τικ. 4. Αλματσούκ Χορός της περιοχής Καρς ή Αρματσούκ: 5. Ατσιαπάτ: Χορός που χορευότανε στα Πλάτανα κωμόπολη Δυτικά της Τραπεζούντας (στα τούρκικα ονομάζεται Akcapat) απ όπου πήρε και το όνομά του. Την ίδια ονομασία συναντάμε και στην Ματσούκα, όπου χορευότανε και από γυναίκες 6. Γέμουρα: Χωριό ανατολικά της Τραπεζούντας. Στην περιοχή Σεβάστειας χορευόταν σαν μία μορφή Τρυγώνας Στα χωριά μεταξύ Γέμουρας - Τραπεζούντας χορευόταν σαν παραλλαγή του εταιρέ. 7. Γετίερε: Χορός της Αργυρούπολης του Πόντου ή Γεντίαρατς: Σημαίνει χορός των διαγωνιζομένων γεντί = εφτά, αρατς = διαγωνισμός ή Γαντίαρα: Σημαίνει εφτά μικρά δρομάκια γεντί= εφτά, αρά = μικρός δρόμος 8. Γιουβαρλαντούμ: Σημαίνει κατρακύλισμα. Χορός των περιοχών ΑγΝταγ-Μαντέν και Σαμψούντας. Χορεύεται σε παραλλαγές με διαφορετική μουσική και σε άλλες περιοχές του Πόντου όπως, Αργυρούπολη & Πάφρα. Ο πρώτος κρατάει μαντήλι και κάνει λαβύρινθο. 9. Διπάτ: Το όνομα του χορού στην Τραπεζούντα. Πήρε το όνομά του από τα δύο επιτόπια πατήματα. ή Γιαβαστόν: Σημαίνει αργός χορός ή Κοδεσπενιακόν: Χορός της οικοδέσποινας ή Ομάλ Τραπεζούντας: Το όνομα του χορού στην Ελλάδα. 10. Διπλόν Κότς: Λέγεται ότι έχει την προέλευση του από την Αρμενία ή Τίταρα: ή Τριπάτ: Η ονομασία πάρθηκε από τρία επιτόπια πατήματα της φτέρνας. 11. Διπλόν ομάλ: Χορός της Περιοχής του Κιουμούς Μαντέν (Μεταλλείο Σίμ) παραλλαγή του Κοτσιχτόν Ομάλ. 12. Εταιρέ: Πήρε το όνομά του από τον στίχο του τραγουδιού "πέρνιξον με έταιρε". Χορευότανε στην Τραπεζούντα. 13. Θανατί λάγκεμαν: Χορός της περιοχής Πάφρας. Είναι ο χορός με τον οποίο αυτοκτόνησαν οι κοπέλες που ήταν κλεισμένες στο κάστρο του ποταμού Αλυ για 48 ημέρες. 14. Θύμιγμα: Τελετουργικός χορός του γάμου. Χορεύεται από εφτά ζευγάρια με πρώτο το ζευγάρι των νεόνυμφων, και ένα μόνο (τέκ), κρατώντας λαμπάδες ή Εφτά ζευγάρια και το τέκ: Πήρε το όνομά του από τους στίχους του τραγουδιού "εφτά ζευγά-

11 ρια και το τέκ κρατούνε τη λαμπάδα". 15. Καλόν κορίτς: Χορός της περιοχής Ματσούκας Τραπεζούντας. Μία μορφή σερανίτσας που πήρε το όνομα από τον στίχο του τραγουδιού "Καλόν κορίτς, καλόν κορίτς, καλόν κ εβλοημένον" ή Παπόρ: Πήρε την ονομασία από τον στίχο του τραγουδιού "Μάνα τέρεν το παπόρ ντ' άσκεμα κουνίεται" 16. Κελ κίτ: Σημαίνει "έλα και φύγε" Κωμόπολη στα όρια Σεβάστειας-Κολωνίας (Νικόπολις). Ο χορός πάει στα αριστερά. 17. Κοριτσί χορόν: (Κισλάρ καϊτεσί): Χορός της περιοχής Πάφρας. Χορεύθηκε το 1680 στο κάστρο του ποταμού Aλυ (Κισλάρ καλέ) και συμβολίζει το δίλημμα αυτοκτονία ή παράδοση στους Τούρκους. 18. Κότς: Χορευότανε σχεδόν σε όλο τον Πόντο με παραλλαγές στο κράτημα των χεριών. Στον Ανατολικό Πόντο κρατιότανε από τις παλάμες ενώ στο δυτικό από τους ώμους όπως το κότσαρι. 19. Κοτσαγκέλ: Χορευότανε στο τέλος της γαμήλιας διασκέδασης. Μ' αυτόν τον χορό αποχωρούσαν οι καλεσμένοι για τασπίτια τους. Ο πρώτος κρατάει το μαντήλι. 20. Κοτσάκι: Αντικριστός ζευγαρωτός χορός της Νικόπολης (καρσιλαμάς) ή Κετσέκ Κετσέκ: Ο ίδιος χορός με διαφορετική μουσική χορευότανε σε χωριά της Τραπεζούντας. 21. Κότσαρι: Χορός της περιοχής Κάρς, που οι χορευτές πιάνονται από τους ώμους. 22. Κοτσικτόν ομάλ: Χορευότανε σε 11 μικρές παραλλαγές σε όλες σχεδόν τις περιοχές του Πόντου, όπου του δίνανε και ανάλογη ονομασία ή Εμπρ οπίς: Σημαίνει μπρος-πίσω ή Ομάλι: Η ονομασία στην περιοχή της Νικόπολις ή Τσαραχότ: Το όνομα του χορού στην περιοχή του Αγ-ΝταγΜαντέν με μικρή παραλλαγή στα βήματα. ή Φουλούρ: Η ονομασία του χορού σε χωριά της Ματσούκας ή Αργολαβάς: Η ονομασία του χορού στην Πάφρα. ή Κερασουνταίϊκον: Τα τρία τελευταία ονόματα δόθηκαν στην Ελλάδα ή Ομάλ Κερασούντας, ή Λάχανα: Πήρε το όνομα στην Ελλάδα από το τραγούδι 'Λάχανα πουλίμ' λάχανα" 23. Κούσερα: Χωριό κοντά στη Μονή Ιωάννη του Βαζελώνα. Μία μορφή τικ σε γρήγορο ρυθμό με τα χέρια κάτω. ή Μοσκώφ: Η ονομασία του χορού στην Ελλάδα, χορευότανε από κάποιον ονόματι Μοσκοφίδη στην Θεσσαλονίκη, ο οποίος πρόσθεσε κάποιους αυτοσχεδιασμούς στο χορό. Από αυτόν πήρε και το όνομα. 24. Κωσταντίν Σάββας: (Οσμάν Αγάς) Φρούραρχος στρατηγός της Πάφρας Σαμψούντας το Διαφώνησε με τον Αλέξιο Κομνηνό το 1204 μετά την κατάληψη της Κων/πολης από τους Φράγκους, θέλοντας να κάνει χωριστό κράτος στην περιοχή της Γεζελώνας (Πάφρα - Αμισός-Κάβζα κλπ.). Είναι παραλλαγή του Γιουβαρλαντούμ. 25. Λέτσι: Χορός της περιοχής Κάρς. Παραλλαγή της λετσίνας σε αργό ρυθμό. 26. Λετσίνα: Χορός της περιοχής Κάρς. 27. Μαντήλια: Χορός του Κιουμούς

12 12 Μαντέν (Μεταλλείο Σίμ) Χορευότανε και στους γάμους, στο δρόμο μπροστά από το ζευγάρι. 28. Μαύρον πεγάδ (Καρά Πουνάρ): Χωριό της Πάφρας. 29. Μαχαίρια: Χορός επίδειξης μαχαιριών. Αναφέρεται στην Κύρου Ανάβαση από τον Ξενοφώντα όταν χορεύθηκε από δύο Θράκες στην Ορντού (Κοτύωρα) ή Tη μαχαιρί, ή Πιτσάκ οϊνί: Η Τούρκικη ονομασία του χορού. 30. Μαχμόρ: Χορός της Νικόπολης (Αξί Κοϊ). 31. Μηλίτσα: Σημαίνει μικρή μηλιά. 32. Μητερίτσα: Χορός των παραλίων και των σαλονιών της Τραπεζούντας φερμένος από την Ευρώπη με τραγούδι στην Νεοελληνική γλώσσα (Καντρίλιες). Πήρε την ονομασία του από τον στοίχο "Μητερίτσα μου γλυκιά έχω μια αγαπητικιά". 33. Μονόν Χορόν: (Τέκ καϊτέν) Χορός που χορευότανε από τους αντάρτες της Πάφρας. 34. Μουζενίτκον ή Κιμισχαναλίδικον: Η Μούζενα είναι χωριό της Αργυρούπολης. Κιουμουσχανέ είναι η Τούρκικη ονομασία της Αργυρούπολης. 35. Μωμογέρια: Υπάρχουν σε διάφορες παραλλαγές ακόμη και σαν θεατρικές παραστάσεις με Αριστοφανικό διάλογο (λαϊκά δρώμενα). 36. Ντολμέ ή Τσολμέ: Χορός της περιοχής Όφι (Ανατολικά της Τραπεζούντας) 37. Ομάλ Μονόν: Απλός χορός με έξι βήματα που δεν χρειάζεται ιδιαίτερη χορευτική ικανότητα και τον συναντάμε στην περιοχή Τσιμεράς στην Αρ- γυρούπολη και στην Τραπεζούντα. 38. Ομάλ (Κάρς): Ίδιος χορός με τον προηγούμενο με έντονο τρέμουλο στο σώμα. ή Παϊπούρτ: Πόλη Νοτιοανατολικά της Τραπεζούντας έξω από τα όρια του διεκδικούμενου Πόντου του ή Τιζ: Ο ίδιος χορός σε πιο αργή μορφή στο Αγ Ντάγ Μαντέν. 39. Ούτσαϊ: Χορός της Νικόπολης με έντονο τρέμουλο με 10 βήματα. Αλλάζει η θέση των χεριών ανάλογα με την περιοχή που χορευόταν. ή Ούτσαλτι: Σημαίνει 3-6 στα Τούρκικα, ή Κουνιχτόν: Η ονομασία στο Αξι Κιοϊ Νικόπολης από το έντονο τρέμουλο στο σώμα. ή Ομάλ Γαρασάρης: Η ονομασία στην Ελλάδα. 40. Πατούλα: Το όνομα του χορού στο Δυτικό Πόντο. Πήρε την ονομασία του από τον στίχο "Τη Πατούλας η μάνα, τ εμόν η Καλομάνα" ή Πιπιλομάτενα: Το όνομα του χορού στον Ανατολικό Πόντο. Πήρε την ονομασία του από τον στίχο: "Την Πιπιλομάτεναν, ούϊ ανάθεμά τεναν" ή Κόρη Κοπέλα: Ο ίδιος χορός σε μικρή παραλλαγή με διαφορετική μουσική όπως ονομαζόταν στην Γαλίαινα. 41. Σαμσόν Χορός της περιοχής Σαμψούντας 42. Σαρικούζ Θα πει ξανθό κορίτσι στα Τούρκικα. Λέγεται ότι είναι ο χορός του θερισμού. Υπάρχει σε διάφορες παραλλαγές, σε πολλές περιοχές του Πόντου. 43. Σέρρα: Ο ωραιότερος και διασημότερος χορός. Πήρε την ονομασία

13 του από τον ποταμό Σέρρα. Υπάρχει σε διαφορετικές μορφές ανάλογα με την περιοχή. ή Λάζικον: Το όνομα του χορού στην περιοχή του Όφεως όχι γιατί ήταν χορός των Λαζών αλλά γατί οι Οφλίδες είναι κάτοικοι της Λαζικής χώρας. ή Τονιαλίδικον: Το όνομα του χορού στην περιοχή Τόνιας. 44. Σερανίτσα ή Χαιρεανίτσα ή Εικοσιένα ή Αρμενίτσα Χορός του Νοτιοανατολικού Πόντου. Πήρε το όνομά του από την περιοχή Χεροίανα όπου χορευόταν. Στην περιοχή της Αργυρούπολης. 45. Σιτόν: Μία μορφή ανάποδου μονού τικ. Χορευόταν στην Ιμέρα. Ο χορός πάει προς τα αριστερά. 46. Στενά Δρόμα: (Ταρατσού Σοκακλάρ) Χορός της περιοχής Πάφρας. 47. Τάμσαρα Χορός της Νικόπολης. Η μουσική είναι παραλλαγή της "πιπιλομάτενας". Χορευόταν στην Παλτσάνα Νικόπολης. 48. Ταμσάρα: Χορός με βάση το Διπάτ. Χορευόταν στα χωριά της Άνω Ματσούκας & Αργυρούπολις. Η μουσική είναι παραλλαγή της "πιπιλομάτενας" 49. Τέρς (Αγ Ντάγ Μαντέν): Μία μορφή Τρυγώνας με ανάποδο λαβύρινθο. Ο χορός πάει προς τ αριστερά. ή Γέμουρα: Έτσι ονομάζεται ο ίδιος χορός στην επαρχία Κακάτσης στην Αργυρούπολη. 50. Τέρς (Κιουμούς Ματέν): Η τρυγώνα σε διαφορετική χορευτική και μουσική παραλλαγή. Ο χορός πάει προς τ αριστερά. 51. Τικ (Μονό): Χορός της Ματσούκας με έξι βήματα. 13 ή Διπλόν: Ο ίδιος χορός όπως ονομάζεται στην Γαλίαινα. 52. Τικ (Διπλόν) ή Τικ Σο Γόνατον: Χορός που χορευόταν σε όλο σχεδόν τον Πόντο με δέκα (10) βήματα. 53. Τικ (Τρομαχτόν) ή Λαγγευτόν: Χορευόταν ιδιαίτερα στα Κοτύωρα και στο Κάρς. 54. Τίταρα ή Τετέ Αγάτς: Παραλλαγή του Γετιέρε σε βήματα και μουσική με βάση το Διπάτ. Χορός της Αργυρούπολης. 55. Τριπάτ Χορός της Ανω Ματσούκας. 56. Τρυγώνα: Χορευόταν σε παραλλαγές σε διάφορες περιοχές του Πόντου. Πήρε το όνομά του από τον στοίχο: "Ακεί πέραν σ ορμανόπον η Τρυγώνα η Κορώνα". 57. Τυρφών (Τρύφωνας) Χορός της περιοχής Πάφρας. Ο Τρύφωνας ήταν υπαρκτό πρόσωπο (αρσούης) ο οποίος χόρευε πάντα ανάποδα. 58. Τσοπανλάρ: Χωριό ανατολικά της Σινώπης. 59. Τσουρτούγουζους: Χορός του Κιουμούς Ματέν. Μιά μορφή γρήγορου τικ με τα χέρια κάτω σε διαρκή κίνηση μπρος-πίσω. 60. Φόνα: Χορός της Αργυρούπολης. Παραλλαγή του Γιουβαρλαντούμ. ή Αρμενίτσας: Ο ίδιος χορός όπως ονομαζόταν στη Γαλίαινα. 61. Χάλα-Χάλα: Χορός της περιφέρειας Κακάτσης (Αργυρούπολη) 62. Χαλάϊ: Χορός του Αγ-Ντάγ-Μαντέν. Ο πρώτος κρατάει μαντήλι. stegi.wikidot.com/dances Άλλ τερούν και σπάν νε κι άλλ τρώγ νε και σπάν νε.

14 14 Σύμβολο της άνοιξης και της νεότητας ο μήνας των λουλουδιών, της βλάστησης και της καρποφορίας στον Πόντο ο Μάιος λεγόταν Καλομηνάς, από το επίθετο καλός και το ουσιαστικό μήνας. Έρθεν ο Καλομηνάς, πία γάλαν, αν πεινάς. Όνταν έρτ ο Καλομηνάς, φυτρών νε τα χορτάρια, ντ έμορφα επρασίντσανε τα τσόλια τα παρχάρια. Το πρωί της 1ης του Καλομηνά, έτρωγαν άρτο που είχαν φυλάξει από τη Μ. Πέμπτη, έπιναν γάλα, έβγαζαν τα ζώα από το μαντρί και τα οδηγούσαν στη βοσκή αφού τα στόλιζαν με πολύχρωμες κορδέλες, «τραχολίδια», και με κουδούνια. Τα οδηγούσαν κρατώντας στο χέρι βέργες από ανθισμένες αγριοτριανταφυλλιές, που τις έλεγαν μασούρας. Στον Πόντο ο Μάιος συνδεόταν με δοξασίες και προλήψεις. Οι κάτοικοι πίστευαν ότι κινδύνευαν από μάγια και γι αυτό εκείνη την ημέρα προσπαθούσαν όλοι να προφυλαχθούν με σκόρδα, κρεμμύδια και μαγιοβότανα. Σύμφωνα με το έθιμο, κρεμούσαν στα σπίτια στεφάνια, σύμβολα της δροσιάς και της δύναμης της μαγιάτικης φύσης, θεωρώντας ότι θα τους μεταδοθεί η υγεία και η ζωντάνια της φύ- σης. Η έξοδος των αγελάδων για τις εαρινές βοσκές έπρεπε απαραίτητα να γίνει την πρωτομαγιά. Στα τέλη του Μαΐου θα άρχιζε η ομαδική μετάβαση των ζώων στους ορεινούς βοσκότοπους (παρχάρια). Το Μάιο στον Πόντο γιόρταζαν τη μνήμη του Αγίου Χριστόφορου, μεγαλομάρτυρα από τα αρχαία Σούρμενα του Πόντου. Νεκροί γιά τόν κόσμο καί τή σάρκα Ἄν μελετᾶμε καί ἐρευνᾶμε τίς θεῖες Γραφές, ὅπως μᾶς προστάζει ὁ Κύριος, τότε θά γνωρίσουμε τό δρόμο τῶν ἐντολῶν Του. Καί ἀκολουθώντας τό δρόμο αὐτό χωρίς νά στρέφουμε «εἰς τά ὀπίσω», θά φτάσουμε στή σωτηρία, πού εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Ἄς τρέξουμε λοιπόν πρόθυμα καί γρήγορα, χωρίς νά σηκώνουμε κανένα ἄλλο φορτίο, κανένα κοσμικό πράγμα, πού θά μᾶς ἐμποδίσει νά φτάσουμε στήν «ἄνω Ἱερουσαλήμ» καί νά δοῦμε τό Σωτήρα μας Χριστό. Ἄς νοιαστοῦμε μόνο γιά τή σωτηρία μας, γιά τίποτ ἄλλο. Ἀλλά πῶς θά σωθοῦμε; Μέ ποιά μέσα; Δύο είν αὐτά, ἕνα τοῦ Θεοῦ κι ἕνα δικό μας. Τό πρῶτο εἶναι ἡ χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού μᾶς στηρίζει καί μᾶς δυναμώνει στόν πνευματικό μας ἀγώνα. Τό δεύτερο εἶναι ἡ ἀπόφασή μας νά πεθάνουμε γιά τόν κόσμο καί τή σάρκα, νά περιφρονήσουμε τά κοσμικά καί σαρκικά ἔργα.

15 Ὁ εὐαγγελιστής Ἰωάννης γράφει σχετικά στήν πρώτη ἐπιστολή του: «Μή ἀγαπᾶτε τόν κόσμον μηδέ τά ἐν τῷ κόσμῳ. Ἐάν τις ἀγαπᾷ τόν κόσμον, οὐκ ἔστιν ἡ ἀγάπη τοῦ Πατρός ἐν αὐτῷ». Γιατί ὅμως νά μήν ἀγαπᾶμε τόν κόσμο καί τά κοσμικά πράγματα; Καί γιατί ὅποιος ἀγαπάει τόν κόσμο, δέν ἀγαπάει ἀληθινά τόν Θεό; Τό ἐξηγεῖ ὁ ἴδιος εὐαγγελιστής παρακάτω: «Ὅτι πᾶν τό ἐν τῷ κόσμῳ ἡ ἐπιθυμία τῆς σαρκός καί ἡ ἐπιθυμία τῶν ὀφθαλμῶν καί ἡ ἀλαζονεία τοῦ βίου οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ Πατρός, ἀλλ ἐκ τοῦ κόσμου ἐστί». Καί εἶναι γνωστό, πώς «ὁ κόσμος ὅλος ἐν τῷ πονηρῷ κεῖται». Γι αὐτό ἐμεῖς οἱ χριστιανοί, λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, «οὐ τό πνεῦμα τοῦ κόσμου ἐλάβομεν, ἀλλά τό Πνεῦμα τό ἐκ τοῦ Θεοῦ». Αὐτό εἶναι τό Ἅγιο Πνεῦμα, «τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ὅ ὁ κόσμος οὐ δύναται λαβεῖν, ὅτι οὐ θεωρεῖ αὐτό οὐδέ γινώσκει αὐτό», ὅπως βεβαίωσε ὁ Κύριος. Ὁ Ἴδιος πάλι, μιλώντας στούς μαθητές Του λίγο πρίν ἀπό τή σύλληψη καί τό πάθος Του, εἶπε ρητά: «Ὑμεῖς ἐκ τοῦ κόσμου οὐκ ἐστέ, ἀλλ ἐγώ ἐξελεξάμην ὑμᾶς ἐκ τοῦ κόσμου». Καί μετά τή σύλληψη Του, μπροστά στόν Πιλάτο, δήλωσε: «Ἡ βασιλεία ἡ ἐμή οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ κόσμου τούτου». Μετά ἀπ ὅλ αὐτά, τί σχέση μπορεῖ νά ἔχει ὁ χριστιανός μέ τόν κόσμο τῆς ἁμαρτίας; Καί τί σχέση μποροῦν νά ἔχουν τά ἔργα τοῦ κόσμου μέ τά ἔργα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος; «Τίς γάρ μετοχή δικαιοσύνῃ καί ἀνομίᾳ; Τίς δέ κοινωνία φωτί πρός σκότος; Τίς δέ συμφώνησις Χριστῷ πρός Βελίαρ;». Μπο- 15 ροῦν νά συμφωνήσουν ποτέ ὁ Χριστός μέ τόν σατανᾶ; Ἀσφαλῶς ὄχι. Ἄλλο τόσο καί οἱ χριστιανοί μέ τούς ἀνθρώπους τῆς ἁμαρτίας. «Διό ἐξέλθετε ἐκ μέσου αὐτῶν καί ἀφορίσθητε, καί ἀκαθάρτου μή ἅπτεσθε». Φύγετε ἀπ ἀνάμεσά τους, φωνάζει ὁ ἀπόστολος. Χωρισθεῖτε ἀπ αὐτούς. Μήν ἀγγίζετε καμμιάν ἀκαθαρσία. Γιατί «ὁ κόσμος παράγεται καί ἡ ἐπιθυμία αὐτοῦ ὁ δέ ποιῶν τό θέλημα τοῦ Θεοῦ μένει εἰς τόν αἰῶνα». Ἀλλά, θά ρωτήσετε, ἔχουμε τή δυνατότητα νά τά βάλουμε μέ τόν κόσμο; Μποροῦμε ν ἀποξενωθοῦμε ἀπό τά πράγματα καί τό φρόνημα τοῦ κόσμου, ἀφοῦ ζοῦμε στόν κόσμο καί συμβιώνουμε μέ κοσμικούς ἀνθρώπους; Ναί, μποροῦμε, μέ τήν προϋπόθεση πώς ἔχουμε ἀναγεννηθεῖ ἐν Χριστῷ καί διαθέτουμε βαθειά καί ζωντανή

16 16 πίστη σ Ἐκεῖνον. Γιατί «τό γεγεννημένον ἐκ τοῦ Θεοῦ νικᾷ τόν κόσμον καί αὕτη ἐστιν ἡ νίκη ἡ νικήσασα τόν κόσμον, ἡ πίστις ἡμῶν», γράφει ὁ εὐαγγελιστής Ἰωάννης. Καί συμπληρώνει: «Τίς ἐστίν ὁ νικῶν τόν κόσμον; Ὁ πιστεύων ὅτι Ἰησοῦς ἐστιν ὁ υἱός τοῦ Θεοῦ». Ἡ πίστη μας αὐτή θά μᾶς δώσει τή δύναμη νά πολεμήσουμε μέ τόν κόσμο καί νά τόν νικήσουμε. Γιατί ἡ πίστη ἐνεργοποιεῖ τήν δύναμη τοῦ Θεοῦ. Καί «τά ἀδύνατα παρ ἀνθρώποις δυνατά παρά τῷ Θεῷ ἐστι». Μ αὐτό τόν τρόπο θά μπορέσουμε τελικά νά ποῦμε κι ἐμεῖς μαζί μέ τόν ἀπόστολο Παῦλο: «Ἐμοί κόσμος ἐσταύρωται κἀγώ τῷ κόσμῳ». Περ ἀπό τόν κόσμο ὅμως, εἴπαμε στήν ἀρχή πώς πρέπει νά πεθάνουμε καί γιά τή σάρκα. Γιατί; Ἐπειδή ἡ σάρκα μας, μετά τήν προπατορική πτώση, ἀποζητάει νά τραφεῖ μέ τήν ἁμαρτία, κι ἔτσι ἀντιπολεμάει τά πνευματικά ἔργα. «Ἡ γάρ σάρξ ἐπιθυμεῖ κατά τοῦ Πνεύματος, τό δέ Πνεῦμα κατά τῆς σαρκός. Φανερά δέ ἐστι τά ἔργα τῆς σαρκός, ἅτινά ἐστι μοιχεία, πορνεία, ἀκαθαρσία, ἀσέλγεια, εἰδωλολατρεία, φαρμακεία, ἔχθραι, ἔρεις, ζῆλοι, θυμοί, ἐριθεῖαι, διχοστασίαι, αἱρέσεις, φθόνοι, φόνοι, μέθαι, κῶμοι καί τά ὅμοια τούτοις. Οἱ τά τοιαῦτα πράσσοντες βασιλείαν Θεοῦ οὐ κληρονομήσουσιν». Νά ποιά εἶναι τά ἔργα τῆς σάρκας. Νά καί ἡ φοβερή κατάληξη τῶν σαρκικῶν ἀνθρώπων: «βασιλείαν Θεοῦ οὐ κληρονομήσουσι»! Ἀντίθετα, ὅσοι ἀνήκουν στόν Χριστό, «τήν σάρκα ἐσταύρωσαν σύν τοῖς παθήμασι καί ταῖς ἐπιθυμίαις». Αὐτοί ἀγωνίζονται νά καθαριστοῦν «ἀπό παντός μολυσμοῦ σαρκός καί πνεύματος, ἐπιτελοῦντες ἁγιωσύνην ἐν φόβῳ Θεοῦ». Ἀγωνίζονται μέ φόβο Θεοῦ νά γίνουν ἅγιοι, ὁδηγούμενοι ἀπό τό πανάγιο Πνεῦμα, σύμφωνα μέ τήν ἀποστολική προτροπή: «Πνεύματι περιπατεῖτε καί ἐπιθυμίαν σαρκός οὐ μή τελέσητε. Οἱ γάρ κατά σάρκα ὄντες τά τῆς σαρκός φρονοῦσιν, οἱ δέ κατά Πνεῦμα τά τοῦ Πνεύματος. Τό γάρ φρόνημα τῆς σαρκός θάνατος, τό δέ φρόνημα τοῦ Πνεύματος ζωή καί εἰρήνη διότι τό φρόνημα τῆς σαρκός ἔχθρα εἰς Θεόν τῷ γάρ νόμῳ τοῦ Θεοῦ οὐχ ὑποτάσσεται οὐδέ γάρ δύναται. Εἰ γάρ κατά σάρκα ζῆτε, μέλλετε ἀποθνήσκειν εἰ δέ Πνεύματι τάς πράξεις τοῦ σώματος θανατοῦτε, ζήσεσθε». Ἄς νεκρώσουμε λοιπόν, μέ τή χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί τόν αὐτοπροαίρετο ἀγώνα μας, τό κοσμικό καί σαρκικό μας φρόνημα, γιά νά ζήσουμε αἰώνια μαζί μέ τόν Χριστό, ἀλλά καί νά φωτίσουμε τούς ἀνθρώπους τοῦ κόσμου, πού ζοῦν στό σκοτάδι τῆς ἄγνοιας καί τῆς ἁμαρτίας, ὅπως εἶπε ὁ Κύριος: «Ὑμεῖς ἐστε τό φῶς τοῦ κόσμου. Οὕτω λαμψάτω τό φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἴδωσιν ὑμῶν τά καλά ἔργα καί δοξάσωσι τόν Πατέρα ὑμῶν τόν ἐν τοῖς οὐρανοῖς». ΑΠΟΣΤΑΓΜΑΤΑ ΠΑΤΕΡΙΚΗΣ ΣΟΦΙΑΣ Βασισμένα σέ κείμενα τοῦ ὁσίου Συμεών τοῦ Νέου Θεολόγου «Ποίσον το καλόν και σύρον ατο σο γιαλόν»