ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΝΑΟΥΜ Κ.

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΝΑΟΥΜ Κ. ΤΣΟΛΑΚΗΣ Διπλωματούχος Μηχανικός Παραγωγής και Διοίκησης ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΒΙΩΣΙΜΩΝ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΩΝ ΑΛΥΣΙΔΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΡΟΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟ ΤΟΜΕΑ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2015

2

3 ΝΑΟΥΜ Κ. ΤΣΟΛΑΚΗΣ Διπλωματούχος Μηχανικός Παραγωγής και Διοίκησης ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΒΙΩΣΙΜΩΝ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΩΝ ΑΛΥΣΙΔΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΡΟΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟ ΤΟΜΕΑ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ Υποβλήθηκε στο Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών, Τομέας Βιομηχανικής Διοίκησης Ημερομηνία Προφορικής Εξέτασης: 16 η Μαρτίου 2015 Εξεταστική Επιτροπή: Καθηγητής Ελευθέριος Ιακώβου, Επιβλέπων Καθηγητής Πάτροκλος Γεωργιάδης, Μέλος Τριμελούς Συμβουλευτικής Επιτροπής Αναπληρωτής Καθηγητής Δημήτριος Βλάχος, Μέλος Τριμελούς Συμβουλευτικής Επιτροπής Καθηγητής Διονύσιος Μπόχτης, Εξεταστής Καθηγητής Άγις Παπαδόπουλος, Εξεταστής Αναπληρωτής Καθηγητής Παναγιώτης Σεφερλής, Εξεταστής Επίκουρος Καθηγητής Δημήτριος Φωλίνας, Εξεταστής

4 ΝΑΟΥΜ Κ. ΤΣΟΛΑΚΗΣ Διπλωματούχος Μηχανικός Παραγωγής και Διοίκησης Copyright Ναούμ Κ. Τσολάκης, Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. All rights reserved. Απαγορεύεται η αντιγραφή, αποθήκευση και διανομή της παρούσας εργασίας, εξ ολοκλήρου ή τμήματος αυτής, για εμπορικό σκοπό. Επιτρέπεται η ανατύπωση, αποθήκευση και διανομή για σκοπό μη κερδοσκοπικό, εκπαιδευτικής ή ερευνητικής φύσης, υπό την προϋπόθεση να αναφέρεται η πηγή προέλευσης και να διατηρείται το παρόν μήνυμα. Ερωτήματα που αφορούν τη χρήση της εργασίας για κερδοσκοπικό σκοπό πρέπει να απευθύνονται προς το συγγραφέα. «Η έγκριση της παρούσης Διδακτορικής Διατριβής από το Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης δεν υποδηλώνει αποδοχή των γνωμών του συγγραφέος» (Ν. 5343/1932, άρθρο 202, παρ.2). H παρούσα έρευνα έχει χρηματοδοτηθεί από το έργο Innovation Capacity Building by Strengthening Expertise and Research in the Design, Planning and Operations of Green Agrifood Supply Chains («Δημιουργία Καινοτομικής Δυναμικότητας με την Ενίσχυση της Εμπειρογνωμοσύνης και της Έρευνας στο Σχεδιασμό, τον Προγραμματισμό και τις Λειτουργίες των Πράσινων Εφοδιαστικών Αλυσίδων Αγροτικών Προϊόντων») (FP7 REGPOT Project: GREEN-AgriChains), που χρηματοδοτείται από το 7 ο Πρόγραμμα Πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, υπό τo Grant Agreement No

5 Στη μητέρα μου, Πετρούλα

6

7 ΠΡΟΛΟΓΟΣ i ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η σύγχρονη εποχή χαρακτηρίζεται από μια σειρά εξελίξεων σε τοπικό και σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι εξελίξεις αυτές εντοπίζονται σε κάθε έκφανση της καθημερινής ζωής και αφορούν τις σύγχρονες εφοδιαστικές αλυσίδες αγροδιατροφικών προϊόντων, οι οποίες προάγουν την παραγωγή, μεταποίηση, αποθήκευση, διανομή και κατανάλωση προϊόντων τροφής. Επιπρόσθετα, καθώς η παγκόσμια ζήτηση τροφίμων προβλέπεται να αυξηθεί από 70% έως 100% μέχρι το 2050, οι σύγχρονες αγροδιατροφικές αλυσίδες εφοδιασμού καλούνται να αντιμετωπίσουν ένα σύνολο από προκλήσεις που εγείρονται παγκοσμίως σε ένα δυναμικά μεταβαλλόμενο περιβαλλοντικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Ως εκ τούτου, είναι αναγκαίος ο στρατηγικός σχεδιασμός και η διαχείριση βιώσιμων αλυσίδων εφοδιασμού για την αντιμετώπιση των προκλήσεων στο σύγχρονο και παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Οι βιώσιμες εφοδιαστικές αλυσίδες (sustainable supply chains) χαρακτηρίζονται από μειωμένο περιβαλλοντικό αντίκτυπο σε όλα τα στάδια τους, υποστηρίζουν την οικονομική ανάπτυξη μέσω της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας των εταίρων τους και προάγουν κοινωνικά ζητήματα όπως η αντιμετώπιση της ανεργίας, η ενίσχυση του εισοδήματος των καλλιεργητών και η βελτίωση της υγείας των καταναλωτών μέσω της προώθησης της επισιτιστικής ασφάλειας. Ωστόσο, παρά την υφιστάμενη έρευνα αναφορικά με τη βιωσιμότητα και την αειφόρο ανάπτυξη στον αγροδιατροφικό τομέα, η διατριβή κατέδειξε ότι δεν υφίστανται επιστημονικές μελέτες, που να αντιμετωπίζουν ολιστικά το ζήτημα του σχεδιασμού και της διαχείρισης των δικτύων εφοδιασμού τροφίμων, διερευνώντας ταυτόχρονα όλες τις διαστάσεις της βιωσιμότητας. Επιπλέον, τεκμηριώθηκε πως η διαχείριση βιώσιμων αγροδιατροφικών εφοδιαστικών αλυσίδων παρουσιάζει ιδιαιτερότητες λόγω της πολυπλοκότητας των λειτουργιών της εφοδιαστικής (logistics) και της ίδιας της φύσης των τροφίμων, καθώς τα αγροδιατροφικά προϊόντα έχουν μοναδικά χαρακτηριστικά (εποχικότητα, ευπάθεια, ενίοτε μικρή διάρκεια ζωής, ανάγκη διασφάλισης ασφάλειας/ ιχνηλασιμότητας κ.λπ.), ενώ η ποιότητα και η ποσότητά τους εξαρτάται άμεσα από τη μεταβλητότητα των συνθηκών κατά την συγκομιδή, μεταφορά, μεταποίηση και αποθήκευσή τους. Στόχος της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η ανάπτυξη μίας ολοκληρωμένης προσέγγισης λήψης αποφάσεων για το βέλτιστο σχεδιασμό και τη διαχείριση βιώσιμων

8 ii ΠΡΟΛΟΓΟΣ εφοδιαστικών αλυσίδων αγροδιατροφικών προϊόντων, μέσω της ανάπτυξης στρατηγικών και άμεσα εφαρμόσιμων ποιοτικών μεθοδολογικών προσεγγίσεων και ποσοτικών προτύπων. Ο σχεδιασμός και η διαχείριση των βιώσιμων αγροδιατροφικών δικτύων εφοδιασμού αποτελούν σύνθετα προβλήματα, καθώς εμπεριέχουν ένα μεγάλο σύνολο αλληλένδετων μεταβλητών απόφασης και παραμέτρων. Στο πλαίσιο αυτό, η παρούσα διατριβή παρέχει νέα μεθοδολογικά εργαλεία για την υποστήριξη της λήψης των σχετικών αποφάσεων, τα οποία θα μπορούσαν να εφαρμοστούν άμεσα σε πραγματικό περιβάλλον. Το ζήτημα της διατριβής επιλέχθηκε από τον συγγραφέα σε συνεργασία με τον επιβλέποντα Καθηγητή κ. Ελευθέριο Ιακώβου, ενώ η παρούσα διδακτορική διατριβή υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του έργου: «Δημιουργία Καινοτομικής Δυναμικότητας με την Ενίσχυση της Εμπειρογνωμοσύνης και της Έρευνας στο Σχεδιασμό, τον Προγραμματισμό και τις Λειτουργίες των Πράσινων Εφοδιαστικών Αλυσίδων Αγροτικών Προϊόντων» (GREEN-AgriChains FP7-REGPOT under Grant Agreement No ), που χρηματοδοτείται από το 7 ο Πρόγραμμα Πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στην παρακολούθηση της εξέλιξης της διατριβής συμμετείχαν επίσης, ως μέλη της τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής, ο Καθηγητής κ. Πάτροκλος Γεωργιάδης και ο Αναπληρωτής Καθηγητής κ. Δημήτριος Βλάχος. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω ονομαστικά όσους συνετέλεσαν στην ολοκλήρωσή της διδακτορικής μου διατριβής. Αρχικά, θα ήθελα να εκφράσω τις ειλικρινείς και εκ βαθέων ευχαριστίες μου προς τον Καθηγητή κ. Ελευθέριο Ιακώβου για την ευκαιρία που μου έδωσε να εκπονήσω τη διδακτορική μου διατριβή ως μέλος της ερευνητικής του ομάδας και κυρίως για την εμπιστοσύνη που έχει δείξει στο πρόσωπό μου όλα αυτά τα χρόνια. Ειδικότερα, τον ευχαριστώ ως επιβλέποντα καθηγητή μου για τη συστηματική του καθοδήγηση στα πλαίσια εκπόνησης του παρόντος ερευνητικού έργου και για τις γνώσεις και προσωπικές ικανότητες που ανέπτυξα εξαιτίας του και γιατί υπήρξε υποστηρικτής, σύμβουλος και πνευματικός καθοδηγητής της παρούσας διδακτορικής διατριβής. Παράλληλα, θα ήθελα να τον ευχαριστήσω για την άριστη συνεργασία που είχαμε τα τελευταία χρόνια στο πλαίσιο ερευνητικών έργων στα οποία υπήρξε ακαδημαϊκός υπεύθυνος. Επιπρόσθετα, θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον Αναπληρωτή Καθηγητή κ. Δημήτριο Βλάχο, ο οποίος με υποστήριξε ουσιαστικά στην εκπόνηση της διατριβής, παρεχοντάς μου κρίσιμες συμβουλές και ερευνητικές κατευθύνσεις σε όλη τη διάρκειά της. Ταυτόχρονα, θα ήθελα να τον ευχαριστήσω για τη γενικότερη συνεργασία και για την

9 ΠΡΟΛΟΓΟΣ iii υποστήριξη που μου παρείχε όλα αυτά τα χρόνια στο πλαίσιο ερευνητικών έργων. Επιπλέον, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Καθηγητή κ. Πάτροκλο Γεωργιάδη για την καθοδήγησή και τις χρήσιμες παρατηρήσεις του κατά τη διάρκεια της εκπόνησης της διατριβής. Εν συνεχεία, θα ήθελα να ευχαριστήσω το διδάκτορα κ. Χρήστο Κεραμυδά για τις φιλικές συζητήσεις, την άψογη συνεργασία και την ψυχολογική υποστήριξη του όλα αυτά τα χρόνια. Κυρίως, θα ήθελα να τον ευχαριστήσω για την πολύτιμη ερευνητική καθοδηγησή του, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των πρώτων ετών της ερευνητικής μου πορείας. Επιπλέον, θα ήθελα να ευχαριστήσω τη διδάκτορα κ. Αγοραστή Τόκα για τις φιλικές συζητήσεις και τη συνεργασία στα πλαίσια της διατριβής και συγκεκριμένα για τον συγκροτημένο τρόπο ερευνητικής σκέψης που μου εμφύσησε. Επιπρόσθετα, θα ήθελα να ευχαριστήσω την υποψήφια διδάκτορα κ. Ειρήνη Αϊβαζίδου για τη συνεργασία στα πλαίσια της διατριβής, για το συστημικό τρόπο έρευνας που μου εμφύσησε και κυρίως για την ουσιαστική ψυχολογική της υποστήριξη και για τα ρηξικέλευθα ερευνητικά μονοπάτια που εξευρενήσαμε μαζί. Ακόμα, θα ήθελα να ευχαριστήσω το διδάκτορα κ. Φοίβο Αναστασιάδη για τις φιλικές συζητήσεις και τη συνεργασία στα πλαίσια της διατριβής, όπως και τον υποψήφιο διδάκτορα κ. Χαράλαμπο Τζιώγα για την ψυχολογική υποστήριξη. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους συνεργάτες και φίλους μου στο Εργαστήριο Στατιστικής και Μεθόδων Ποσοτικής Ανάλυσης για την άψογη συνεργασία που αναπτύξαμε και τις στιγμές της καθημερινότητας που μοιραστήκαμε τα τελευταία χρόνια. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω τη μητέρα μου Πετρούλα γιατί αποτελεί το κυριότερο στήριγμα της ζωής μου και χωρίς αυτήν η ζωή μου μπορεί να είχε εντελώς διαφορετική πορεία. Ευχαριστώ θερμά τους φίλους μου που στάθηκαν δίπλα μου όλα αυτά τα χρόνια, και με αγάπη και υπομονή μοιράστηκαν τη θέλησή μου, τον ενθουσιασμό μου και την αγωνία μου να ολοκληρώσω με επιτυχία την παρούσα διατριβή. Σας ευχαριστώ, Ναούμ Τσολάκης Θεσσαλονίκη, 16 Μαρτίου 2015

10 iv ΠΡΟΛΟΓΟΣ

11 ΠΕΡΙΛΗΨΗ v ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η σύγχρονη εποχή χαρακτηρίζεται από μία σειρά εξελίξεων σε τοπικό και σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι εξελίξεις αυτές εντοπίζονται σε κάθε έκφανση της καθημερινής ζωής και αφορούν τις σύγχρονες εφοδιαστικές αλυσίδες αγροδιατροφικών προϊόντων, οι οποίες προάγουν την παραγωγή, μεταποίηση, αποθήκευση, διανομή και κατανάλωση προϊόντων τροφής. Καθώς η παγκόσμια ζήτηση τροφίμων προβλέπεται να αυξηθεί από 70% έως 100% μέχρι το 2050, οι σύγχρονες αγροδιατροφικές αλυσίδες εφοδιασμού καλούνται να αντιμετωπίσουν ένα σύνολο από προκλήσεις που εγείρονται παγκοσμίως σε ένα δυναμικά μεταβαλλόμενο περιβαλλοντικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Ως εκ τούτου, είναι αναγκαίος ο στρατηγικός σχεδιασμός και η διαχείριση βιώσιμων αλυσίδων εφοδιασμού για την αντιμετώπιση των προκλήσεων στο σύγχρονο και παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Οι βιώσιμες εφοδιαστικές αλυσίδες (sustainable supply chains) χαρακτηρίζονται από μειωμένο περιβαλλοντικό αντίκτυπο σε όλα τα στάδια τους, υποστηρίζουν την οικονομική ανάπτυξη μέσω της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας των εταίρων τους, και προάγουν κοινωνικά ζητήματα όπως η αντιμετώπιση της ανεργίας, η ενίσχυση του εισοδήματος των καλλιεργητών και η βελτίωση της υγείας των καταναλωτών μέσω της αντιμετώπισης της επισιτιστικής ασφάλειας. Ωστόσο, παρά την υφιστάμενη έρευνα αναφορικά με τη βιωσιμότητα και την αειφόρο ανάπτυξη στον αγροδιατροφικό τομέα, η διατριβή καταδεικνύει ότι δεν υφίστανται επιστημονικές μελέτες που να αντιμετωπίζουν ολιστικά το ζήτημα του σχεδιασμού και της διαχείρισης των δικτύων εφοδιασμού τροφίμων διερευνώντας ταυτόχρονα όλες τις διαστάσεις της βιωσιμότητας. Επιπλέον, τεκμηριώνεται πως η διαχείριση βιώσιμων αγροδιατροφικών εφοδιαστικών αλυσίδων παρουσιάζει ιδιαιτερότητες λόγω της πολυπλοκότητας των λειτουργιών της εφοδιαστικής (logistics) και της ίδιας της φύσης των τροφίμων, καθώς τα αγροδιατροφικά προϊόντα έχουν μοναδικά χαρακτηριστικά (εποχικότητα, ευπάθεια, ενίοτε μικρή διάρκεια ζωής, ανάγκη διασφάλισης ασφάλειας/ ιχνηλασιμότητας κ.λπ.), ενώ η ποιότητα και η ποσότητά τους εξαρτάται άμεσα από τη μεταβλητότητα των συνθηκών κατά την συγκομιδή, μεταφορά, μεταποίηση και αποθήκευσή τους. Στόχος της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η ανάπτυξη μίας ολοκληρωμένης προσέγγισης λήψης αποφάσεων για το βέλτιστο σχεδιασμό και τη διαχείριση βιώσιμων

12 vi ΠΕΡΙΛΗΨΗ εφοδιαστικών αλυσίδων αγροδιατροφικών προϊόντων μέσω της ανάπτυξης στρατηγικών και άμεσα εφαρμόσιμων ποιοτικών μεθοδολογικών προσεγγίσεων και ποσοτικών προτύπων. Συγκεκριμένα, μετά την αρχική χαρτογράφηση του σύγχρονου ερευνητικού περιβάλλοντος στη διαχείριση εφοδιαστικών αλυσίδων στον αγροδιατροφικό τομέα, στα πλαίσια της διατριβής διαμορφώνονται τα κατάλληλα μεθοδολογικά πλαίσια ανάλυσης και αναπτύσσονται πέντε (5) ποσοτικά πρότυπα για την αντιμετώπιση καίριων ζητημάτων στις αναγνωρισμένες θεματικές περιοχές των βιώσιμων αγροδιατροφικών αλυσίδων εφοδιασμού. Στη συνέχεια το ερευνητικό του έργο εξελίσσεται σε τρία κύρια μέρη, τα οποία αναλύονται παρακάτω. Α ΜΕΡΟΣ: Στο πρώτο μέρος της διδακτορικής διατριβής αναπτύσσεται ένα ολοκληρωμένο ιεραρχικό πλαίσιο λήψης αποφάσεων για το σχεδιασμό και τη λειτουργία βιώσιμων αγροδιατροφικών εφοδιαστικών αλυσίδων (sustainable agrifood supply chains) με τον προσδιορισμό των αποφάσεων που χρειάζεται να ληφθούν σε στρατηγικό, τακτικό και λειτουργικό επίπεδο. Πρόσθετα, πραγματοποιείται κριτική σύνθεση και ενδελεχής και πλήρως επικαιροποιημένη ταξινόμηση της υπάρχουσας έρευνας και των σύγχρονων βέλτιστων πρακτικών με βάση την αναγνωρισμένη διεθνώς ιεραρχία λήψης αποφάσεων. Η κριτική ανάλυση καταδεικνύει ότι οι βιώσιμες αλυσίδες εφοδιασμού στον τομέα των αγροτικών προϊόντων διατροφής έχουν προσελκύσει το ερευνητικό ενδιαφέρον της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας. Ωστόσο, υπάρχει έλλειψη ολοκληρωμένων συστημικών προσεγγίσεων που θα μπορούσαν να υποστηρίξουν αποτελεσματικά το σχεδιασμό και τον προγραμματισμό των εν λόγω δικτύων εφοδιασμού. Παρά τη δυναμική και στοχαστική φύση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων σε εφοδιαστικές αλυσίδες αγροτικών προϊόντων διατροφής, η βιβλιογραφική ταξινόμηση διαπιστώνει έλλειψη ανάλογων προσεγγίσεων, καθώς η πλειοψηφία των εργασιών χρησιμοποιεί κυρίως στατικές και καθοριστικές μεθόδους ανάλυσης. Β ΜΕΡΟΣ: Στο δεύτερο μέρος της διδακτορικής διατριβής γίνεται εστιασμένη βιβλιογραφική επισκόπηση για κάθε μία από τις συνιστώσες της βιωσιμότητας περιβαλλοντική, οικονομική, κοινωνική και πραγματοποιείται κριτική ανάλυση των σχετικών επιστημονικών εργασιών με σκοπό τον εντοπισμό των κενών και επικαλύψεων στη βιβλιογραφία σχετικά με το σχεδιασμό και τη βελτιστοποίηση των αγροδιατροφικών εφοδιαστικών αλυσίδων. Εν συνεχεία, με βάση κάθε μία από τις συνιστώσες της βιωσιμότητας, αναπτύσσονται τα αντίστοιχα ερευνητικά εργαλεία.

13 ΠΕΡΙΛΗΨΗ vii Αρχικά, αναφορικά με τη συνιστώσα του περιβάλλοντος, αναπτύσσεται ένα στρατηγικό μοντέλο Δυναμικής Συστημάτων (System Dynamics) για τη διαχείριση του υδατικού αποτυπώματος (water footprint) σε αλυσίδες εφοδιασμού αγροδιατροφικών προϊόντων (Πρότυπο #1). Το μοντέλο ενσωματώνει τον παράγοντα του υδατικού αποτυπώματος και αναδεικνύει το ρόλο της διαχείρισης αποθεμάτων για την περιβαλλοντική διαχείριση των βιώσιμων αλυσίδων εφοδιασμού. Το προτεινόμενο μοντέλο εφαρμόζεται στην περίπτωση συγκεκριμένου ευπαθούς αγροτικού προϊόντος και παρουσιάζονται σημαντικά συμπεράσματα (managerial insights). Επιπλέον, αναπτύσσεται ένα στρατηγικό μοντέλο Δυναμικής Συστημάτων για το σχεδιασμό και τη διερεύνηση της επίδρασης εναλλακτικών πολιτικών στην προώθηση της χρήσης των αγροτικών αποβλήτων για οικιακή θέρμανση (Πρότυπο #2). Το μοντέλο ενσωματώνει τόσο οικονομικούς παράγοντες επιρροής του δυνητικού χρήστη (όπως το κόστος επένδυσης συστήματος θέρμανσης και το κόστος του καυσίμου), όσο και μη οικονομικούς παράγοντες επιρροής (όπως το επίπεδο περιβαλλοντικής συνείδησης των καταναλωτών). Επιπρόσθετα, το μοντέλο αποτιμά το σύνολο των περιβαλλοντικών ρύπων του συστήματος, ενώ μπορεί να συμβάλλει με την εφαρμογή του στην πρόβλεψη της ζήτησης αγροτικής βιομάζας στο υπό μελέτη σύστημα. Εν συνεχεία, αναφορικά με τη συνιστώσα της οικονομίας, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα πρωτογενούς έρευνας στην Ελληνική αγορά, η οποία καταδεικνύει τη σημαντικότητα του ρόλου του μάρκετινγκ για τα προϊόντα διατροφής, ιδιαίτερα κατά το αρχικό στάδιο εμφάνισης της οικονομικής ύφεσης στη χώρα. Εν συνεχεία, διερευνώνται κύριοι δείκτες μέτρησης επίδοσης και αναπτύσσεται ένα μεθοδολογικό πλαίσιο για την αντικειμενική αξιολόγηση του οικονομικού αντικτύπου που μπορεί να επιφέρει η υιοθέτηση και εφαρμογή βιώσιμων επιχειρησιακών πρακτικών από τους εταίρους σε κάθε στάδιο μίας αγροδιατροφικής αλυσίδας εφοδιασμού. Τέλος, αναφορικά με την κοινωνική συνιστώσα, παρατίθεται κριτική ταξινόμηση των προκλήσεων της διατροφικής ασφάλειας στον ανεπτυγμένο κόσμο. Εν συνεχεία, αναπτύσσεται ένα μοντέλο Δυναμικής Συστημάτων για την ανάδειξη της ανάγκης προώθησης των μικρών καλλιεργειών και των προϊόντων τους στην αγορά (Πρότυπο #3). Πρόσθετα, διερευνάται το πρόβλημα της εξυπηρέτησης πελατών για μία εφοδιαστική αλυσίδα αναλώσιμων προϊόντων τροφής με χρήση δύο προμηθευτών: ενός κύριου προμηθευτή, και ενός ακριβότερου προμηθευτή που ενεργοποιείται σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης (Πρότυπο #4). Με βάση την ανάλυση των αποτελεσμάτων, αποδεικνύεται ότι οι

14 viii ΠΕΡΙΛΗΨΗ προμήθειες έκτακτης ανάγκης μπορεί να έχουν, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, κεντρικό ρόλο στην κερδοφορία των εταίρων μίας αγροδιατροφικής αλυσίδας εφοδιασμού. Γ ΜΕΡΟΣ: Στο τρίτο μέρος της διδακτορικής διατριβής αναπτύσσεται το κατάλληλο πλαίσιο αξιολόγησης και γίνεται η επιλογή των απαραίτητων κύριων δεικτών μέτρησης επίδοσης βιωσιμότητας των επιχειρησιακών δραστηριοτήτων σε εφοδιαστικές αλυσίδες βιολογικών προϊόντων (Πρότυπο #5). Το μεθοδολογικό πλαίσιο χρησιμοποιείται για την ολιστική αξιολόγηση της επίδοσης βιωσιμότητας εταιρειών του κλάδου των βιολογικών προϊόντων τροφής. Συγκεκριμένα, γίνεται εφαρμογή του μεθοδολογικού πλαισίου που αναπτύχθηκε για την αξιολόγηση των συνολικών δραστηριοτήτων from farm to fork στον τομέα των βιολογικών προϊόντων διατροφής της Ελλάδας. Συμπερασματικά, ο σχεδιασμός και η διαχείριση των βιώσιμων αγροδιατροφικών δικτύων εφοδιασμού αποτελούν σύνθετα προβλήματα, καθώς εμπεριέχουν ένα μεγάλο σύνολο αλληλένδετων μεταβλητών απόφασης και παραμέτρων. Στο πλαίσιο αυτό, η παρούσα διατριβή παρέχει νέα μεθοδολογικά εργαλεία για την υποστήριξη της λήψης των σχετικών αποφάσεων, τα οποία θα μπορούσαν να εφαρμοστούν άμεσα σε πραγματικό περιβάλλον.

15 ABSTRACT ix ABSTRACT Modern era is characterized by a number of rapid developments at both regional and global levels. These developments have ramifications in every aspect of daily life and further relate to modern agrifood supply chains which include the production, processing, storage, distribution and consumption of food products. As the global food demand is projected to increase by around 70% to 100% by 2050, modern agrifood supply chains have to tackle a set of challenges raised worldwidely in a dynamically changing environmental, economic and social level. Therefore, the strategic design and management of sustainable agrifood supply chains is pivotal in order to address the challenges within the modern and globalized landscape. Sustainable agrifood supply chains are characterized by a limited environmental impact across all supply chain echelons, support economic growth through strengthening the competitiveness of the involved stakeholders, and further promote social issues such as tackling unemployment, enhancing the income of farmers and improving population health through the fostering of food security. Despite the existing research works on sustainable development in the agrifood sector, the present thesis demonstrates that no scientific studies that holistically and comprehensively address the issue of planning and management of agrifood supply networks exist, through simultaneously exploring all sustainability components. In addition, existing models that focus on a specific sustainability dimension are rather myopic, cannot holistically capture the span of the involved parameters and are tailored to a specific system under study. Furthermore, the management of sustainable agrifood supply chains is documented to be unique due to the complexity of the logistics operations and the nature of food products, considering that agrifood commodities present unique characteristics (seasonality, vulnerability, sometimes short shelf life, the need to ensure food safety, traceability, visibility, etc.). On the other hand, food quality and quantity directly depend upon the variability of conditions during harvesting, transportation, processing and storage. The aim of this thesis is to develop an integrated and robust decision-making approach for the optimal design and management of sustainable agrifood supply chains through the development of strategic and directly applicable qualitative methodological frameworks and quantitative modeling approaches. Specifically, after the initial mapping of the modern research environment in the management of supply chains in the agrifood

16 x ABSTRACT industry, follows the development of appropriate methodological and analytical frameworks. To that end, five (5) quantitative models were developed that address key issues in identified research areas within the sustainable agrifood supply chains research field. Following that, the study is developed along three main parts as discussed below. PART A: In the first part of the thesis an integrated hierarchical decision-making framework for the design and operation of sustainable agrifood supply chains is developed. The framework assists in the determination of the decisions that need to be considered at strategic, tactical and operational levels. Additionally, a critical synthesis and systemic taxonomy of the existing research and best practices are applied, based on the internationally recognized decision-making hierarchy. The critical analysis demonstrates that sustainable supply chains in the agrifood sector have attracted the research interest of the global scientific community. However, a limited number of comprehensive systemic approaches that could effectively support the design and planning of the corresponding supply networks exists. Despite the dynamic and stochastic nature of decision-making in agrifood supply chains, the literature taxonomy reveals a lack of stochastic approaches, as the majority of studies elaborates static and deterministic analysis methods. PART B: The second part of the thesis involves a focuced literature review upon each of the sustainability components environmental, economic, social and a critical analysis of scientific works is applied in order to identify gaps and overlaps in the literature that relate to the design and optimization of agrifood supply chains. Furthermore, based on each of the sustainability dimensions, relevant qualitative methodological research approaches and quantitative tools are developed. Firstly, with respect to the environmental component, a strategic System Dynamics model is developed for managing the water footprint in agrifood supply chains (Model #1). The model incorporates the water footprint concept and highlights the role of inventory management and control for the environmental management of sustainable supply chains. The proposed model is applied to the specific case of a perishable agricultural commodity and significant managerial insights are presented. In addition, a strategic System Dynamics model is developed that allows for the design and impact assesment of alternative policies that promote the use of agricultural waste for domestic heating (Model #2). The model incorporates both economic factors that influence the adoption by potential users (such as the

17 ABSTRACT xi investment cost and the fuel cost) and non-economic factors (such as the level of consumers environmental awareness). Additionally, the model evaluates the environmental pollutants of the system and can contribute to projections about agricultural biomass demand in the system under study. Secondly, referring to the component of economy, primary research results in Greek market demonstrate the important role for food products, especially at the initial stage of the economic recession in the country. In addition, key performance indicators are explored and a methodological framework is developed that allows for the objective assessment of the economic impact that results from the adoption and implementation of sustainable business practices by stakeholders at each echelon of an agrifood supply chain. Finally, with regard to the social dimension of sustainability, a critical taxonomy of food security challenges in the developed world is provided. Following that, a System Dynamics model is developed that highlights the need to promote smallholdings (or small farms) and their products in the market (Model #3). Additionally, the problem of customer service for the supply chain of a perishable food product is investigated through employing two suppliers: a regular supplier and a more expensive emergency supplier (Model #4). Based on the analysis of the results, it is demonstrated that emergency supplies may have, under certain conditions, a central role in the profitability of agrifood supply chain stakeholders. PART C: In the third part of the thesis an integrated assesment framework is developed that facilitates the selection of the appropriate key performance indicators for measuring the sustainability of supply chain operations activities (Model #5). The methodological framework is used for the holistic assessment of the corporate sustainability performance in the organic food sector. Specifically, the developed methodological framework is applied to assess the overall activities from farm to fork in the Greek organic food sector. In conclusion, the design and management of sustainable agrifood supply chains is a complex and challenging issue because it entails a large set of interrelated variables and decision parameters. In this context, this thesis provides novel methodological tools to support the decision-making process and which could be directly applied in the business environment of the real world.

18 xii ABSTRACT This research has received funding from the European Union's Seventh Framework Programme (FP7-REGPOT ) under Grant Agreement No , Project Acronym: GREEN-AgriChains, Project Full Title: Innovation Capacity Building by Strengthening Expertise and Research in the Design, Planning and Operations of Green Agrifood Supply Chains, Project Duration:

19 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ xiii ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1.1: Εικονίδια μεταβλητών και γραμμών επιρροής στο διάγραμμα ροής Πίνακας 2.1: Ιεραρχικό πλαίσιο λήψης αποφάσεων Πίνακας 2.2: Ταξινόμηση υφιστάμενης έρευνας αναφορικά με τις κρίσιμες αποφάσεις σε κάθε στάδιο μίας αγροδιατροφικής αλυσίδας εφοδιασμού Πίνακας 3.1: Ταξινόμηση επιστημονικής έρευνας αναφορικά με τις συνιστώσες του υδατικού αποτυπώματος Πίνακας 3.2: Ταξινόμηση εθνικών και ευρωπαϊκών νομοθετικών παρεμβάσεων για την προστασία των υδάτινων πόρων Πίνακας 3.3: Ταξινόμηση πρακτικών διαχείρισης υδατικού αποτυπώματος Πίνακας 4.1: Πηγές δεδομένων που χρησιμοποιήθηκαν και αντίστοιχες ερευνητικές περιοχές συνεισφοράς [Πηγή: Kock, 2008] Πίνακας 4.2: Σύντομη ταξινόμηση των μέτρων οικονομικής επίδοσης των επιχειρήσεων που σχετίζονται με κίνητρα για βιώσιμες στρατηγικές και πρακτικές σε εφοδιαστικές αλυσίδες Πίνακας 4.3: Περιγραφή επιλεγμένων πλαισίων αξιολόγησης βιωσιμότητας εφοδιαστικής αλυσίδας Πίνακας 4.4: Κατηγορίες αξιολόγησης βιωσιμότητας αγροδιατροφικών αλυσίδων εφοδιασμού κατά SAFA Πίνακας 4.5: Συγκριτική αξιολόγηση της υπό μελέτη περίπτωσης με βάση τις βέλτιστες πρακτικές βιωσιμότητας και τη σχετική βιβλιογραφία Στάδιο αγροτικής παραγωγής Πίνακας 4.6: Συγκριτική αξιολόγηση της υπό μελέτη περίπτωσης με βάση τις βέλτιστες πρακτικές βιωσιμότητας και τη σχετική βιβλιογραφία Στάδιο βιομηχανικής μεταποίησης/ παρασκευής Πίνακας 4.7: Συγκριτική αξιολόγηση της υπό μελέτη περίπτωσης με βάση τις βέλτιστες πρακτικές βιωσιμότητας και τη σχετική βιβλιογραφία Στάδιο δραστηριοτήτων εφοδιαστικής Πίνακας 4.8: Συγκριτική αξιολόγηση της υπό μελέτη περίπτωσης με βάση τις βέλτιστες πρακτικές βιωσιμότητας και τη σχετική βιβλιογραφία Στάδιο χονδρικής πώλησης

20 xiv ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 4.9: Αξιολόγηση ανά στάδιο και δραστηριότητα της εφοδιαστικής αλυσίδας της υπό μελέτη εταιρείας βιολογικών προϊόντων τροφής Πίνακας 6.1: Προκλήσεις επισιτιστικής ασφάλειας ανά επίπεδο και συνιστώσα βιωσιμότητας Κριτική ταξινόμηση βιβλιογραφίας Πίνακας 6.2: Συμβολισμοί και παράμετροι μοντελοποίησης Πίνακας I.1: Βοηθητικές μεταβλητές Μαθηματική έκφραση (Πρότυπο υδατικού αποτυπώματος εφοδιαστικής αλυσίδας αγροδιατροφικών προϊόντων) Πίνακας I.2: Σταθερές (Πρότυπο υδατικού αποτυπώματος εφοδιαστικής αλυσίδας αγροδιατροφικών προϊόντων) Πίνακας I.3: Ρυθμοί (Πρότυπο υδατικού αποτυπώματος εφοδιαστικής αλυσίδας αγροδιατροφικών προϊόντων) Πίνακας I.4: Αρχικές τιμές καταστατικών μεταβλητών (Πρότυπο υδατικού αποτυπώματος εφοδιαστικής αλυσίδας αγροδιατροφικών προϊόντων) Πίνακας II.1: Κατάλογος συνεντευξιαζόμενων Πίνακας II.2: Ερωτηματολόγιο Ψηφιακό μάρκετινγκ Πίνακας II.3: Ερωτηματολόγιο Αγοραστικές τάσεις καταναλωτών Πίνακας II.4: Αποτελέσματα συνεντεύξεων [Πηγή: Tsolakis, 2010] Πίνακας II.5: Απαντήσεις ερωτηματολογίου Ψηφιακό μάρκετινγκ: Ερώτηση 5 In overall how will you regard the idea of smart shopping carts? Πίνακας II.6: Απαντήσεις ερωτηματολογίου Ψηφιακό μάρκετινγκ: Ερώτηση 6 What other recommendations do you feel that may improve your shopping experience? Πίνακας II.7: Απαντήσεις ερωτηματολογίου Ψηφιακό μάρκετινγκ: Ερώτηση 7 Do you like the name "CuSight" for the company? It derives from the phrase "Customer Insight" as the company will facilitate analytics to improve grocery retailers sales and customer loyalty Πίνακας II.8: Κύριες απαντήσεις ημι-δομημένων συνεντεύξεων στην «Ελληνική Εταιρεία Βιολογικών Προϊόντων» υπό μελέτη Πίνακας IV.1: Αριθμός και ζήτηση θερμικής ενέργειας μονοκατοικιών έναντι του συνόλου των κτιρίων της Ελλάδας, ιαθέσιμο δυναμικό βιομάζας, Εκπεμπόμενοι ρύποι CO 2,eq και σωματίδια PM [Πηγή: Τόκα, 2013] Πίνακας IV.2: Αριθμός και ζήτηση θερμικής ενέργειας μονοκατοικιών που δεν έχουν πρόσβαση σε δίκτυο φυσικού αερίου χαμηλής πίεσης και χρησιμοποιούν

21 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ xv πετρελαιοειδή προϊόντα έναντι του συνόλου των κτιρίων της Ελλάδας [Πηγή: Τόκα, 2013] Πίνακας IV.3: Αριθμός και ζήτηση θερμικής ενέργειας των δυνητικών χρηστών του μοντέλου (δηλαδή μονοκατοικίες που χρησιμοποιούν πετρελαιοειδή προϊόντα), ιαθέσιμο δυναμικό βιομάζας, Εκπεμπόμενοι ρύποι CO 2,eq και PM όταν όλοι οι δυνητικοί χρήστες έχουν πετρέλαιο και βιομάζα αντίστοιχα [Πηγή: Τόκα, 2013] Πίνακας IV.4: Τιμή πετρελαίου θέρμανσης στην Ελλάδα, [Πηγή: Τόκα, 2013] Πίνακας IV.5: Βοηθητικές μεταβλητές Μαθηματική έκφραση (Πρότυπο διάχυσης συστημάτων οικιακής θέρμανης αγροτικής βιομάζας) Πίνακας IV.6: Σταθερές (Πρότυπο διάχυσης συστημάτων οικιακής θέρμανης αγροτικής βιομάζας) Πίνακας IV.7: Ρυθμοί (Πρότυπο διάχυσης συστημάτων οικιακής θέρμανης αγροτικής βιομάζας) Πίνακας IV.8: Αρχικές τιμές καταστατικών μεταβλητών (Πρότυπο διάχυσης συστημάτων οικιακής θέρμανης αγροτικής βιομάζας) Πίνακας V.1: Βοηθητικές μεταβλητές Μαθηματική έκφραση (Πρότυπο διάχυσης προϊόντων μικρών αγροτικών καλλιεργειών) Πίνακας V.2: Σταθερές (Πρότυπο διάχυσης προϊόντων μικρών αγροτικών καλλιεργειών) Πίνακας V.3: Ρυθμοί (Πρότυπο διάχυσης προϊόντων μικρών αγροτικών καλλιεργειών) Πίνακας V.4: Αρχικές τιμές καταστατικών μεταβλητών (Πρότυπο διάχυσης προϊόντων μικρών αγροτικών καλλιεργειών)

22 xvi ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ

23 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ xvii ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήμα 1.1: Τυπική εφοδιαστική αλυσίδα αγροδιατροφικών προϊόντων [Πηγή: Tsolakis, Keramydas et al., 2014] Σχήμα 1.2: Διαστάσεις επισιτιστικής ασφάλειας [Πηγή: Keramydas et al., 2014a] Σχήμα 1.3: Τυπικό πλαίσιο βιώσιμης διαχείρισης εφοδιαστικής αλυσίδας τροφίμων Σχήμα 1.4: Πορεία αγροδιατροφικών προϊόντων from farm to fork [Πηγή: FoodLink] Σχήμα 1.5: Πηγές ερευνητικών ερεθισμάτων παρούσας διατριβής Σχήμα 1.6: Σχέδιο έρευνας παρούσας διατριβής Σχήμα 1.7: Παράδειγμα δομής ροής και κατάστασης [Πηγή: Sterman, 2000] Σχήμα 3.1: Οι τρείς τύποι του υδατικού αποτυπώματος Σχήμα 3.2: Διάγραμμα επιρροής συστήματος αγροδιατροφικής αλυσίδας εφοδιασμού ντομάτας και ντοματοπολτού Σχήμα 3.3: Διάγραμμα επιρροής συστήματος αγροδιατροφικής αλυσίδας εφοδιασμού ντομάτας και ντοματοπολτού Κύριος βρόχος ελέγχου Σχήμα 3.4: Διάγραμμα ροής συστήματος αγροδιατροφικής αλυσίδας εφοδιασμού ντομάτας και ντοματοπολτού Στάδιο αγροτικής παραγωγής Σχήμα 3.5: Διάγραμμα ροής συστήματος αγροδιατροφικής αλυσίδας εφοδιασμού ντομάτας και ντοματοπολτού Στάδιο βιομηχανικής μεταποίησης Σχήμα 3.6: Διάγραμμα ροής συστήματος αγροδιατροφικής αλυσίδας εφοδιασμού ντομάτας και ντοματοπολτού Στάδιο λιανικής πώλησης Σχήμα 4.1: Αγροδιατροφικές αλυσίδες εφοδιασμού και κύριοι δείκτες οικονομικής επίδοσης για την αξιολόγηση παρεμβάσεων βιωσιμότητας Σχήμα 4.2: Ιεραρχικό πλαίσιο διαδικασίας λήψης αποφάσεων σε βιώσιμες εφοδιαστικές αλυσίδες βιολογικών προϊόντων τροφής Σχήμα 4.3: Κατηγορίες και υποκατηγορίες αξιολόγησης βιωσιμότητας κατά GRI Σχήμα 4.4: Μεθοδολογικό πλαίσιο αξιολόγησης της επίδοσης βιώσιμων αγροδιατροφικών αλυσίδων εφοδιασμού του τομέα των βιολογικών προϊόντων Σχήμα 5.1: Διάγραμμα επιρροής διάχυσης της τεχνολογίας αγροτικής βιομάζας για οικιακή θέρμανση Σχήμα 5.2: Διάγραμμα ροής συστήματος διάχυσης συστημάτων οικιακής θέρμανης αγροτικής βιομάζας Κλιματική Ζώνη Α

24 xviii ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήμα 5.3: Διάγραμμα ροής συστήματος διάχυσης συστημάτων οικιακής θέρμανης αγροτικής βιομάζας Κλιματική Ζώνη Β Σχήμα 5.4: Διάγραμμα ροής συστήματος διάχυσης συστημάτων οικιακής θέρμανης αγροτικής βιομάζας Κλιματική Ζώνη Γ Σχήμα 5.5: Διάγραμμα ροής συστήματος διάχυσης συστημάτων οικιακής θέρμανης αγροτικής βιομάζας Κλιματική Ζώνη Δ Σχήμα 6.1: Διάγραμμα επιρροής συστήματος μικρών αγροτικών καλλιεργειών και των προϊόντων τους Σχήμα 6.2: Διάγραμμα ροής προτύπου διάχυσης των προϊόντων των μικρών αγροτικών καλλιεργειών στην αγορά Σχήμα 6.3: Κύκλος ζωής ευπαθούς προϊόντος Σχήμα 6.4: Περιγραφή συστήματος Σχήμα I.1: Πλήρες διάγραμμα ροής συστήματος αγροδιατροφικής αλυσίδας εφοδιασμού ντομάτας και ντοματοπολτού Σχήμα I.2: Διάγραμμα ροής συστήματος υδατικού αποτυπώματος στο επίπεδο του αγρότη σε αγροδιατροφική αλυσίδα εφοδιασμού ντομάτας και ντοματοπολτού Σχήμα I.3: Διάγραμμα ροής συστήματος υδατικού αποτυπώματος στο επίπεδο του παρασκευαστή σε αγροδιατροφική αλυσίδα εφοδιασμού ντομάτας και ντοματοπολτού Σχήμα I.4: Διάγραμμα ροής συστήματος συνολικού υδατικού αποτυπώματος σε αγροδιατροφική αλυσίδα εφοδιασμού ντομάτας και ντοματοπολτού Σχήμα I.5: Διάγραμμα ροής συστήματος λειψυδρίας για το υπό μελέτη σύστημα Σχήμα III.1: Θεματικές ενότητες και υποενότητες αξιολόγησης βιωσιμότητας κατά SAFA Χρηστή διακυβέρνηση [Πηγή: FAO, 2013b] Σχήμα III.2: Θεματικές ενότητες και υποενότητες αξιολόγησης βιωσιμότητας κατά SAFA Περιβαλλοντική ακεραιότητα [Πηγή: FAO, 2013b] Σχήμα III.3: Θεματικές ενότητες και υποενότητες αξιολόγησης βιωσιμότητας κατά SAFA Οικονομική συνεκτικότητα [Πηγή: FAO, 2013b] Σχήμα III.4: Θεματικές ενότητες και υποενότητες αξιολόγησης βιωσιμότητας κατά SAFA Κοινωνική Ευημερία [Πηγή: FAO, 2013b] Σχήμα IV.1: Διάγραμμα ροής συστήματος διάχυσης τεχνολογικών συστημάτων οικιακής θέρμανης αγροτικής βιομάζας Σχήμα IV.2: Διάγραμμα ροής συστήματος διάχυσης της νέας και καινοτόμου τεχνολογίας οικιακής θέρμανσης αγροτικής βιομάζας

25 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ xix ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Διάγραμμα 3.1: Μέσος όρος υδατικού αποτυπώματος εθνικής παραγωγής σε χώρες της ΕΕ- 15 (Mm 3 /έτος), [Πηγή: Mekonnen and Hoekstra, 2011a] Διάγραμμα 3.2: Προφίλ λειτουργιών αγροδιατροφικής αλυσίδας εφοδιασμού ντομάτας και ντοματοπολτού Διάγραμμα 3.3: Προφίλ ολικού μπλε υδατικού αποτυπώματος αλυσίδας εφοδιασμού ντομάτας και ντοματοπολτού Διάγραμμα 4.1: Αξία εγχώριας αγοράς βιολογικών τροφίμων, [Πηγή: ICAP, 2011] Διάγραμμα 4.2: Βιολογικά καλλιεργούμενες εκτάσεις στην Ελλάδα, [Πηγή: ICAP, 2011] Διάγραμμα 4.3: Αποτελέσματα έρευνας Βιώσιμη επίδοση αναφορικά με το στάδιο αγροτικής παραγωγής στην εφοδιαστική αλυσίδα της «Ελληνικής Εταιρείας Βιολογικών Προϊόντων» υπό μελέτη Διάγραμμα 4.4: Αποτελέσματα έρευνας Βιώσιμη επίδοση αναφορικά με το στάδιο βιομηχανικής μεταποίησης/ παρασκευής στην εφοδιαστική αλυσίδα της «Ελληνικής Εταιρείας Βιολογικών Προϊόντων» υπό μελέτη Διάγραμμα 4.5: Αποτελέσματα έρευνας Βιώσιμη επίδοση αναφορικά με τις δραστηριότητες της εφοδιαστικής στο δίκτυο της «Ελληνικής Εταιρείας Βιολογικών Προϊόντων» υπό μελέτη Διάγραμμα 4.6: Αποτελέσματα έρευνας Βιώσιμη επίδοση αναφορικά με το στάδιο χονδρικής πώλησης στην εφοδιαστική αλυσίδα της «Ελληνικής Εταιρείας Βιολογικών Προϊόντων» υπό μελέτη Διάγραμμα 5.1: Επίπεδο περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης των πιθανών χρηστών αγροτικής βιομάζας για οικιακή θέρμανση σε συνάρτηση με το χρόνο t, Διάγραμμα 5.2: Πρόβλεψη τιμών αγροτικής βιομάζας και πετρελαίου θέρμανσης σε συνάρτηση με το χρόνο t, Διάγραμμα 5.3: Συνολικοί χρήστες τελικοί, "καινοτόμοι" και "μιμητές" καταναλωτές Βασικό Σενάριο Διάγραμμα 5.4: Ρυθμός αύξησης χρηστών τελικοί, "καινοτόμοι" και "μιμητές" καταναλωτές Βασικό Σενάριο

26 xx ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Διάγραμμα 5.5: Συνολικοί τελικοί χρήστες ανά τιμή του παράγοντα καινοτομίας p Διάγραμμα 5.6: Ρυθμός αύξησης τελικών χρηστών ανά τιμή του παράγοντα καινοτομίας p Διάγραμμα 5.7: Συνολικοί τελικοί χρήστες ανά τιμή του παράγοντα μίμησης q Διάγραμμα 5.8: Ρυθμός αύξησης τελικών χρηστών ανά τιμή του παράγοντα μίμησης q Διάγραμμα 5.9: Συνολικοί τελικοί χρήστες για διαφορετικό ποσοστό επιδότησης αρχικής επένδυσης την περίοδο Διάγραμμα 5.10: Ρυθμός αύξησης τελικών χρηστών για διαφορετικό ποσοστό επιδότησης αρχικής επένδυσης την περίοδο Διάγραμμα 5.11: Επίδραση της πολιτικής προώθησης της ευαισθητοποίησης των καταναλωτών στους συνολικούς τελικούς χρήστες Διάγραμμα 5.12: Επίδραση της πολιτικής προώθησης της ευαισθητοποίησης των καταναλωτών στο ρυθμό αύξησης των τελικών χρηστών Διάγραμμα 5.13: Επίδραση της πολιτικής αύξησης της φορολογίας πετρελαίου θέρμανσης στους συνολικούς τελικούς χρήστες Διάγραμμα 5.14: Επίδραση της πολιτικής αύξησης της φορολογίας πετρελαίου θέρμανσης στο ρυθμό αύξησης των τελικών χρηστών Διάγραμμα 5.15: Επίδραση της συνδυασμένης πολιτικής στο ρυθμό αύξησης των τελικών χρηστών Διάγραμμα 5.16: Επίδραση της συνδυασμένης πολιτικής στον ποσοστιαίο ρυθμό μείωσης των εκπομπών CO Διάγραμμα 6.1: Γενικευμένο μοντέλο επισιτιστικής ασφάλειας Διάγραμμα επιρροής Δυναμικής Συστημάτων Διάγραμμα 6.2: Συνολικός αριθμός απασχολούμενων σε μικρές αγροτικές καλλιέργειες Διάγραμμα 6.3: Συνολική κερδοφορία μικρών αγροτικών καλλιεργειών Διάγραμμα 6.4: Επίδραση της τιμής πώλησης υποβαθμισμένων ποιοτικά προϊόντων στο αναμενόμενο συνολικό κέρδος και στις βέλτιστες ποσότητες παραγγελίας Διάγραμμα 6.5: Επίδραση της τιμής προμήθειας στο αναμενόμενο συνολικό κέρδος και στις βέλτιστες ποσότητες παραγγελίας Διάγραμμα 6.6: Επίδραση του κόστους έλλειψης στο αναμενόμενο συνολικό κέρδος και στις βέλτιστες ποσότητες παραγγελίας

27 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ xxi Διάγραμμα II.1: Αποτελέσματα απαντήσεων ερωτηματολογίου Ψηφιακό μάρκετινγκ: Ερώτηση 1 How do you find the idea of the device described above? Διάγραμμα II.2: Αποτελέσματα απαντήσεων ερωτηματολογίου Ψηφιακό μάρκετινγκ: Ερώτηση 2 Would you use such a device when in a supermarket (for free)? Διάγραμμα II.3: Απαντήσεις ερωτηματολογίου Ψηφιακό μάρκετινγκ: Ερώτηση 3 Do you expect to benefit from such a device in terms of shopping convenience and provided information? Διάγραμμα II.4: Απαντήσεις ερωτηματολογίου Ψηφιακό μάρκετινγκ: Ερώτηση 4 How important to you are the following features with regards to using computer devices on your shopping cart? Διάγραμμα II.5: Απαντήσεις ερωτηματολογίου Ψηφιακό μάρκετινγκ: Ερώτηση 5 In overall how will you regard such a device? Διάγραμμα II.6: Απαντήσεις ερωτηματολογίου Ψηφιακό μάρκετινγκ: Ερώτηση 6 What other recommendations do you feel that may improve your shopping experience? Διάγραμμα II.7: Απαντήσεις ερωτηματολογίου Ψηφιακό μάρκετινγκ: Ερώτηση 7 Do you like the name "CuSight" for the company? It derives from the phrase "Customer Insight" as the company will facilitate analytics to improve grocery retailers sales and customer loyalty Διάγραμμα II.8: Απαντήσεις ερωτηματολογίου Ψηφιακό μάρκετινγκ: Ερώτηση 8 How innovative is the supermarket you shop more often? Διάγραμμα II.9: Απαντήσεις ερωτηματολογίου Ψηφιακό μάρκετινγκ: Ερώτηση 9 In which ways is your supermarket innovative? Διάγραμμα II.10: Απαντήσεις ερωτηματολογίου Ψηφιακό μάρκετινγκ: Ερώτηση 10 How important is a supermarket s prices versus its innovations to you? Διάγραμμα II.11: Απαντήσεις ερωτηματολογίου Αγοραστικές τάσεις καταναλωτών: Ερώτηση 1 What is your sex? Διάγραμμα II.12: Απαντήσεις ερωτηματολογίου Αγοραστικές τάσεις καταναλωτών: Ερώτηση 2 How many times do you (or your parents) visit a supermarket per week? Διάγραμμα II.13: Απαντήσεις ερωτηματολογίου Αγοραστικές τάσεις καταναλωτών: Ερώτηση 3 How many brands of supermarkets does your family visit to handle your weekly shopping?

28 xxii ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Διάγραμμα II.14: Απαντήσεις ερωτηματολογίου Αγοραστικές τάσεις καταναλωτών: Ερώτηση 4 Do you use coupons to keep your bill down? Διάγραμμα II.15: Απαντήσεις ερωτηματολογίου Αγοραστικές τάσεις καταναλωτών: Ερώτηση 5 Do you visit multiple supermarket brands to compare prices and to buy the cheapest products? Διάγραμμα II.16: Απαντήσεις ερωτηματολογίου Αγοραστικές τάσεις καταναλωτών: Ερώτηση 6 In general, do you enjoy supermarket/ grocery shopping?

29 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ xxiii ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... i ΠΕΡΙΛΗΨΗ... v ABSTRACT... ix ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ... xiii ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ... xvii ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ... xix ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... xxiii 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Γενικά Βασικές Έννοιες Εφοδιαστική Αλυσίδα Αγροδιατροφικών Προϊόντων Δομή Ιδιαίτερα Χαρακτηριστικά Βιωσιμότητα Επισιτιστική Ασφάλεια Διαθεσιμότητα Φυσική και Οικονομική Προσβασιμότητα Σταθερότητα Κατανάλωση Μικρές Αγροτικές Εκμεταλλεύσεις Σημασία του Ερευνητικού Προβλήματος Ερευνητικά Κίνητρα της Διδακτορικής Διατριβής Αναγκαιότητα Διοίκησης και Διαχείρισης Βιώσιμων Εφοδιαστικών Αλυσίδων Αγροδιατροφικών Προϊόντων Ερευνητικό Πλαίσιο της Διδακτορικής Διατριβής Γενικά Σχέδιο Έρευνας Μεθοδολογική Προσέγγιση Δυναμικής Συστημάτων Δομή της Διδακτορικής Διατριβής ΒΙΩΣΙΜΕΣ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΕΣ ΑΛΥΣΙΔΕΣ ΑΓΡΟΔΙΑΤΡΟΦΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ: ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ

30 xxiv ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 2.1. Εισαγωγή Διαχείριση Βιώσιμων Εφοδιαστικών Αλυσίδων Αγροδιατροφικού Τομέα Ιεραρχικό Πλαίσιο Λήψης Αποφάσεων Διαδικασία Λήψης Αποφάσεων σε Στρατηγικό Επίπεδο Επιλογή Αγροτικής Τεχνολογίας Ανάπτυξη Επενδυτικού Χαρτοφυλακίου Προώθηση Συνεργατικών Σχέσεων στην Εφοδιαστική Αλυσίδα Διαμόρφωση Δικτύων Εφοδιαστικής Αλυσίδας Καθιέρωση Συστήματος Μέτρησης Επίδοσης Διασφάλιση Βιωσιμότητας Υιοθέτηση Πολιτικών Διαχείρισης Ποιότητας Λήψη Αποφάσεων σε Τακτικό και Λειτουργικό Επίπεδο Προγραμματισμός Λειτουργιών Συγκομιδής Σχεδιασμός Λειτουργιών Εφοδιαστικής Υποστήριξη Ασφάλειας Τροφίμων μέσω Διαφάνειας και Ιχνηλασιμότητας Σύνθεση και Κριτική Ταξινόμηση Βιβλιογραφίας Συμπεράσματα και Εμβάθυνση ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΔΥΝΑΜΙΚΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΒΙΩΣΙΜΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΥΔΑΤΙΚΟΥ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΟΣ ΣΕ ΑΛΥΣΙΔΕΣ ΕΦΟΔΙΑΣMOY ΑΓΡΟΔΙΑΤΡΟΦΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Γενικά Θεωρητικό Υπόβαθρο Ορισμός Υδατικού Αποτυπώματος Ευρωπαϊκή Πραγματικότητα και Υδατικό Αποτύπωμα Κριτική Ταξινόμηση Βιβλιογραφίας Αξιολόγησης Υδατικού Αποτυπώματος σε Εφοδιαστικές Αλυσίδες Αγροδιατροφικών Προϊόντων Κριτική Ταξινόμηση Μεθόδων και Πρακτικών Διαχείρισης Υδατικού Αποτυπώματος σε Εφοδιαστικές Αλυσίδες Αγροδιατροφικών Προϊόντων Εφαρμογή σε Μελέτη Πραγματικής Περίπτωσης Περιγραφή Γενικευμένου Μοντέλου Διάγραμμα Επιρροής Ανάπτυξη Μοντέλου Δυναμικής Συστημάτων Μαθηματική Διαμόρφωση

31 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ xxv Διάγραμμα Ροής Προτύπου Έλεγχος Εγκυρότητας και Αξιοπιστίας Προτύπου Εφαρμογή σε Μελέτη Πραγματικής Περίπτωσης και Ανάλυση Σεναρίων Συμπεράσματα ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΔΟΣΗΣ ΒΙΩΣΙΜΩΝ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΩΝ ΑΛΥΣΙΔΩΝ ΑΓΡΟΔΙΑΤΡΟΦΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ: ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΟΜΕΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΤΡΟΦΗΣ Γενικά Οικονομική Ύφεση και Ρόλος του Μάρκετινγκ στον Τομέα Λιανικής Πώλησης Τροφίμων Μεθοδολογία και Συλλογή Δεδομένων Αποτελέσματα και Βασικά Ευρήματα Διαχείριση Εφοδιαστικής Αλυσίδας και Δείκτες Οικονομικής Επίδοσης Επιχειρήσεων Γενικά Μεθοδολογικό Πλαίσιο και Κύριοι Δείκτες Οικονομικής Επίδοσης Εταίρων σε Αγροδιατροφικές Αλυσίδες Εφοδιασμού Επίδοση Βιωσιμότητας σε Αγροδιατροφικές Αλυσίδες Εφοδιασμού στον Τομέα Βιολογικών Προϊόντων: Μελέτη Πραγματικής Περίπτωσης Γενικά Μεθοδολογικό Πλαίσιο και Μελέτη Πραγματικής Περίπτωσης Επιχειρησιακή Έρευνα και Αξιολόγηση Βιωσιμότητας Μεθοδολογίες Αξιολόγησης Βιωσιμότητας Τομέας Βιολογικών Προϊόντων Μελέτη Πραγματικής Περίπτωσης Συμπεράσματα και Εμβάθυνση ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΔΥΝΑΜΙΚΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΓΡΟΔΙΑΤΡΟΦΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Εισαγωγή Σύστημα υπό Μελέτη Μοντέλο Μοντέλο Διάχυσης του Bass Μαθηματική Διαμόρφωση Διάγραμμα Επιρροής

32 xxvi ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Διάγραμμα Ροής Προτύπου Έλεγχος Εγκυρότητας και Αξιοπιστίας Μοντέλου Εφαρμογή σε Μελέτη Πραγματικής Περίπτωσης και Ανάλυση Ευαισθησίας Εκτίμηση Παραμέτρων Εναλλακτικές Πολιτικές Παρέμβασης Αποτελέσματα Προσομοίωσης και Ανάλυση Ευαισθησίας Βασικό Σενάριο Ανάλυση Ευαισθησίας Εναλλακτικές Πολιτικές Παρέμβασης Συμπεράσματα και Εμβάθυνση ΕΠΙΣΙΤΙΣΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ, ΜΙΚΡΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΕΣ ΑΛΥΣΙΔΕΣ ΕΦΟΔΙΑΣΜΟΥ ΑΓΡΟΔΙΑΤΡΟΦΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Εισαγωγή Βιώσιμες Αγροδιατροφικές Εφοδιαστικές Αλυσίδες και Επισιτιστική Ασφάλεια Γενικά Σύγχρονες Προκλήσεις και Κριτική Ταξινόμηση Γενικευμένο Μοντέλο Δυναμικής Συστημάτων Στρατηγικό Μοντέλο Πρόβλημα υπό Μελέτη Σύστημα υπό Μελέτη Διάγραμμα Επιρροής Ανάπτυξη Μοντέλου Δυναμικής Συστημάτων Μαθηματική Διαμόρφωση Διάγραμμα Ροής Προτύπου Εφαρμογή Εκτίμηση Παραμέτρων Μοντέλο Δυναμικής Συστημάτων και Πολιτικές υπό Διερεύνηση Αποτελέσματα Προσομοίωσης Διοίκηση Εφοδιαστικών Αλυσίδων και Διαχείριση Αποθεμάτων Ευπαθών Διατροφικών Αγαθών Γενικά Βιβλιογραφική Ανασκόπηση Περιγραφή Συστήματος

33 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ xxvii Ανάπτυξη Μοντέλου Αριθμητικό Παράδειγμα και Ανάλυση Ευαισθησίας Συμπεράσματα και Εμβάθυνση ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗΣ ΔΙΑΤΡΙΒΗΣ Συνεισφορά Διδακτορικής Διατριβής Συμπεράσματα Διδακτορικής Διατριβής Προτάσεις για Μελλοντική Έρευνα ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I. Παράρτημα: Υδατικό Αποτύπωμα II. Παράρτημα: Μάρκετινγκ στον Αγροδιατροφικό Τομέα Πρωτογενής Έρευνα Κατλάλογος Συνεντευξιαζόμενων Πρωτογενής Έρευνα Ερωτηματολόγιο Πρωτογενής Έρευνα Συνεντεύξεις Πρωτογενής Έρευνα Αποτελέσματα Ερωτηματολογίου (Ερωτήσεις Κλειστού Τύπου) Πρωτογενής Έρευνα Ερωτηματολόγιο (Ερωτήσεις Ανοικτού Τύπου) III. Παράρτημα: Αξιολόγηση Βιωσιμότητας IV. Παράρτημα: Αγροτική Βιομάζα και Οικιακή Θέρμανση V. Παράρτημα: Μικρές Αγροτικές Καλλιέργειες

34

35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. Γενικά Στην καθημερινή καταναλωτική πρακτική, ο καταναλωτής προσέρχεται σε κάποιο σημείο πώλησης, με σκοπό την προμήθεια συγκεκριμένων προϊόντων διατροφής για την κάλυψη των απαραίτητων βιολογικών του αναγκών, όπως αυτές έχουν αναγνωριστεί από τον Maslow (Satter, 2007). Προκειμένου, όμως, να υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης του τελικού καταναλωτή σε μία μεγάλη ποικιλία από ασφαλή, ποιοτικά και φρέσκα προϊόντα διατροφής αγροτικής προέλευσης, απαιτείται να διεκπεραιωθεί μία σειρά από λειτουργίες που συνδέονται με τη διακίνηση των προϊόντων από το στάδιο του παραγωγού, μέχρι τον πελάτη, όπως οι εσωτερικές και εξωτερικές μεταφορές, η διαχείριση αποθεμάτων, η αποθήκευση, οι προμήθειες πρώτων υλών, οι προβλέψεις, ο προγραμματισμός παραγωγής και επεξεργασίας, η διανομή, η διαχείριση πληροφοριών και η εξυπηρέτηση πελατών. Απαιτείται, δηλαδή, να υπάρχουν και οι αντίστοιχες εφοδιαστικές αλυσίδες αγροδιατροφικών προϊόντων (agrifood supply chains). Μια αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων αναφέρεται στις διαδικασίες που περιγράφουν τον τρόπο με τον οποίο η αγροτική παραγωγή διατίθεται στον τελικό καταναλωτή με τη μορφή προϊόντος έτοιμου προς βρώση. Γενικά, οι διαδικασίες που εμπεριέχονται σε μία αλυσίδα εφοδιασμού αγροδιατροφικών προϊόντων περιλαμβάνουν: την παραγωγή, τη μεταποίηση, τη διανομή, την κατανάλωση και την απόρριψη. Σήμερα, οι εταιρείες του αγροδιατροφικού τομέα λειτουργούν σε ένα σύνθετο και δυναμικά μεταβαλλόμενο περιβάλλον λόγω των ακόλουθων παραγόντων (π.χ., Brinkmann et al. 2011; Eksoz, Mansouri and Bourlakis, 2014; Fritz and Schiefer 2009; Luning, Devliehere and Verhé, 2006; Trienekens et al. 2012; Verdouw, 2010): - της παγκοσμιοποίησης και της απελευθέρωσης των αγορών με αποτέλεσμα την εντατικοποίηση του ανταγωνισμού τόσο σε τοπικό, όσο και σε διεθνές επίπεδο, - της έντονης ανησυχίας των καταναλωτών σχετικά με την ασφάλεια των τροφίμων, και ως εκ τούτου των ταχέων προσαρμογών της νομοθεσίας για την ασφάλεια των τροφίμων και την εφαρμογή αυστηρών κριτηρίων ποιότητας, - των διατροφικών συνηθειών των καταναλωτών σε παγκόσμιο επίπεδο,