Δελτίον Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Δελτίον Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας"

Transcript

1 Δελτίον Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας Τομ. 28, 2007 Η ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΕΝΟΣ ΜΕΣΟΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΚΙΤΡΟΥΣ ΜΑΡΚΗ Ευτέρπη Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού ΑΓΓΕΛΚΟΥ Ευαγγελία Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού ΧΕΙΜΩΝΟΠΟΥΛΟΥ Μαρία Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού /dchae.593 Copyright 2007 To cite this article: ΜΑΡΚΗ, ΑΓΓΕΛΚΟΥ, & ΧΕΙΜΩΝΟΠΟΥΛΟΥ (2007). Η ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΕΝΟΣ ΜΕΣΟΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΚΙΤΡΟΥΣ. Δελτίον Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, 28,

2 Η κεραμική ενός μεσοβυζαντινού λιμανιού της Μακεδονίας. Η περίπτωση του Κίτρους Ευτέρπη ΜΑΡΚΗ, Ευαγγελία ΑΓΓΕΛΚΟΥ, Μαρία ΧΕΙΜΩΝΟΠΟΥΛΟΥ Περίοδος Δ', Τόμος ΚΗ' (2007) Σελ ΑΘΗΝΑ 2007

3 Ε. Μ α ρ κ ή - E. Α γ γ έ λ κ ο υ - Μ. Χ ε ι μ ω ν ο π ο ύ λ ο υ H ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΕΝΟΣ ΜΕΣΟΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΚΙΤΡΟΥΣ 1 Χ ο Κίτρος, πρώτη βυζαντινή πόλη της Πιερίας και ση μαντικό λιμάνι που αναπτύχθηκε στη θέση της αρχαίας Πύδνας, γνώρισε μεγάλη οικονομική ακμή το 12ο αιώνα ως έδρα του ομώνυμου κατεπανικίου 2. Την ευημερία του σταμάτησε το χρυσόβουλλο του Αλεξίου Αγγέλου, του 1199, με το οποίο οι Βενετοί απέκτησαν το δικαίωμα δη μιουργίας στο Κίτρος εμπορικού σταθμού. Το 1204 κυρι εύθηκε από τους Φράγκους, οι οποίοι πυρπόλησαν τη μεσοβυζαντινή επισκοπή και όλο τον οικισμό, και στη συνέ χεια, το 1219, ελευθερώθηκε από το δεσπότη της Ηπείρου Θεόδωρο Άγγελο. Το 14ο αιώνα συμμετέχει στις δυναστι κές έριδες ανάμεσα στο νόμιμο διάδοχο του βυζαντινού θρόνου Ιωάννη Ε' Παλαιολόγο και στον εκπρόσωπο της αριστοκρατίας και πεθερό του Ιωάννη Καντακουζηνό. Το 1390, μετά από ένα διάστημα υπαγωγής του στους Σέρβους, καταλαμβάνεται από τους Τούρκους. Το 15ο αι ώνα λόγω των πειρατικών επιδρομών εγκαταλείπεται από τους κατοίκους του, οι οποίοι μετοίκισαν 3,5 χλμ. δυ τικότερα, στη θέση του σημερινού Δ.Δ. Κίτρους. Με τις σωστικές ανασκαφές 3 της 9ης Εφορείας Βυζαντι νών Αρχαιοτήτων στο Κίτρος αποκαλύφθηκαν η μεσοβυζαντινή επισκοπή 4, πανδοχείο, λουτρό 5, κοιμητηριακός ναός, εργαστήριο κεραμικής και χύτευσης σιδήρου 6, σπίτια και τμήμα του κάστρου με τη δυτική του πύλη. Από τις ανασκαφές προήλθε μεγάλος αριθμός κινητών ευρημάτων, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζει η εφυαλωμένη κεραμική που καλύπτει όλο σχεδόν το φάσμα και τα είδη των εφυαλωμένων βυζαντινών αγγείων, τα αξιολογότερα από τα οποία παρουσιάζονται στο άρθρο αυτό. 1 Ευτ. Μαρκή, Κίτρος. Μια πόλη-κάστρο της βυζαντινής περιφέ ρειας. Αρχαιολογική και ιστορική προσέγγιση, Θεσσαλονίκη 2001, Γ. Θεοχαρίδου, Κατεπανίκια Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη 1954, Ε. Μαρκή, «Ανασκαφές βυζαντινής Πύδνας», ΑΕΜΘ 2,1988, ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ Κεραμική με λευκό πηλό και γραπτή διακόσμηση 1. Μικρό κανάτι. Αριθ. ευρ. ΠΜ1/03Κ2 (αγροτ. 581). Ύψ. 13,8, διάμ. βάσης 3,5, διάμ. χείλους 4 εκ. (Εικ. 1). Πηλός λευκός. Το αγγείο έχει μία λαβή που ξεκινάει χα μηλά και καταλήγει στο χείλος, πατάει σε στενή, επίπε δη βάση και διαμορφώνει χαμηλό σφαιρικό σώμα με ψηλό λαιμό που ανοίγει προς τα έξω σχηματίζοντας το χείλος. Οριζόντιες ραβδώσεις κοσμούν το αγγείο από τη γένεση της λαβής έως το χείλος. Χρονολόγηση: ΙΟος-ΙΙος αι. Εικ. 1. Κανάτι με λευκό πηλό. Τομή. 4 Η ίδια, «Ο μεσοβυζαντινός ναός της Πύδνας», Οι αρχαιολόγοι μιλούν για την Πιερία, 1985, Η ίδια, «Ανασκαφή βυζαντινού πανδοχείου και λουτρού στην Πνονα»,ΑΕΜΘ 5,1991, Η ίδια, «Ανασκαφή εργαστηρίου κεραμικής και χύτευσης σιδή ρου στην αρχαία Πύδνα», Αντίφωνον. Αφιέρωμα στον καθηγητή Ν. Β. Δρανδάκη, Θεσσαλονίκη 1994,

4 Ε. ΜΑΡΚΗ - E. ΑΓΓΕΛΚΟΥ - Μ. ΧΕΙΜΩΝΟΠΟΥΛΟΥ mkl. *. Εικ. 2. Όστρακα ποτηρίον. Εικ. 4. Πινάκιο τύπον spatter ware. Τομή. 2. Τμήματα μικρού ποτηριού. Αριθ. ευρ. ΒΚ4512/19 (αγροτ. 541) (Εικ. 2). Πηλός λευκός με μικρή ποσότητα προσμείξεων χαλαζιακής άμμου. Γραπτή διακόσμηση από ανοιχτό κίτρι νο χρώμα στο χείλος και ταινία σε γκρι-μολυβί κάτω από αυτό. Χρονολόγηση: 11ος αι. Spatter ware 4. Πινάκιο. Αριθ. ευρ. ΒΚ4512/14 (αγροτ. 541). Ύψ. 5,3, διάμ. βάσης 8,4 εκ. (Εικ. 4). Πηλός πορτοκαλορόδινος με αρκετές πολύ λεπτές προ σμείξεις ασβεστόλιθου και χρυσίζουσας μαρμαρυγίας. Βάση χαμηλή δακτυλιόσχημη. Λοξά, ανοιχτά τοιχώμα τα με απλό αποστρογγυλεμένο χείλος. Λευκό επίχρι σμα καλύπτει την εσωτερική επιφάνεια και το ανώτερο εξωτερικό τμήμα. Διακόσμηση τύπου spatter ware με μι κρές καφέ κηλίδες οξειδίου του σιδήρου στην εσωτερική επιφάνεια. Λεπτό στρώμα άχρωμης διαφανούς εφυάλωσης καλύπτει την εσωτερική επιφάνεια και το χείλος εξωτερικά. Στον πυθμένα η εφυάλωση έχει αναμειχθεί με το χρώμα. α Εικ. 5. Κούπα τύπον spatter ware. Τομή. Εικ. 3. Κούπα με φνλλόσχημα μοτίβα. Όψη και τομή. Γραπτά δι' επιχρίσματος 3. Κούπα. Αριθ. ευρ. ΠΜ1/95 (αγροτ. 577). Ύψ. 8,5, διάμ. βάσης 9, διάμ. χείλους 19 εκ. (Εικ. 3). Πηλός καστανός κοκκινωπός με μεγάλη ποσότητα προσμείξεων χρυσίζουσας μαρμαρυγίας (βιοτίτης). Με γάλη ημισφαιρική κούπα με δακτυλιόσχημη βάση. Στον πυθμένα γραπτός διάκοσμος με επίχρισμα. Τρία φυλλόσχημα μοτίβα εναλλάσσονται με κυκλικά και φέρουν στο εσωτερικό τους σπείρες. Κούπα με ανάλογη διακόσμηση βρέθηκε στην Κόρινθο Μικρή κούπα. Αριθ. ευρ. ΒΚ4512/15 (αγροτ. 541). 'Υψ. 5,4, διάμ. βάσης 4,5, διάμ. χείλους 9,9 εκ. (Εικ. 5). Πηλός καστανός-ρόδινος με αρκετή ποσότητα προ σμείξεων ασβεστόλιθου και πολύ λεπτόκοκκη χρυσίζουσα μαρμαρυγία. Δισκόμορφη βάση με πεπλατυσμένη στεφάνη, ημισφαιρικό σώμα και απλό κάθετο χείλος, ελαφρά κυρτό στο εσωτερικό. Λευκό επίχρισμα καλύ πτει το εσωτερικό της. Διακόσμηση τύπου spatter ware με μικρές καφέ κηλίδες οξειδίου του σιδήρου στην εσω τερική επιφάνεια και στο εξωτερικό τμήμα του χείλους. 7 Ch. Morgan, The Byzantine Pottery, Corinth IX, Cambridge, Mass. 1942, αριθ. 749, πίν. XXXIIa. 272

5 Η ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΕΝΟΣ ΜΕΣΟΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ρες στο χείλος και βλαστούς στα τοιχώματα. Το εσωτε ρικό των σκούρων καφέ περιγραμμάτων των βλαστών γεμίζει με πράσινο χρώμα οξειδίου του χαλκού. Είναι άγνωστο αν η κούπα έμεινε ημιτελής ή αυτή ήταν η δια κόσμηση της. Ανάλογα όστρακα έχουν βρεθεί στις ανασκαφές του 10 Ηρακλείου και χρονολογούνται στα τέλη του 11ου11 αρχές του 12ου αιώνα. Σε ένα από αυτά λείπει το τελι κό επενδυτικό στρώμα της εφυάλωσης, γεγονός που επιτρέπει να θεωρηθεί ως προϊόν τοπικής παραγωγής. Ανάλογα γραπτά αγγεία έχουν επίσης βρεθεί στην Αγορά των Αθηνών, στην Κωνσταντινούπολη και την Κόρινθο, με χρονολογήσεις από τα τέλη του 11ου έως τα μέσα του 12ου αιώνα. Εικ. 6. Κούπα με γραπτή διακόσμηση. Κεραμική Ζευξίππου Άχρωμη διαφανής εφυάλωση καλύπτει την εσωτερική και τμήμα της εξωτερικής επιφάνειας. Χρονολόγηση: 12ος αιώνας. Ο τύπος αυτός κεραμικής καθορίστηκε για πρώτη φο ρά από τον Ch. Morgan στη δημοσίευση της κεραμικής της Κορίνθου 8. Παρόμοια σχήματα εμφανίζονται σπο ραδικά στη βυζαντινή Βρύα 9 σε στρώματα του πρώτου μισού του 12ου αιώνα. 7. Πυθμένας πινακίου κεραμικής Ζευξίππου, τύπου IIB 1 2. Αριθ. ευρ. ΒΚ4508/6 (αγροτ. 568). Μέγ. σωζ. ύψ. 13,6, διάμ. βάσης 7,6 εκ. (Εικ. 7). Γραπτά με καστανό και πράσινο χρώμα 6. Τμήμα μεγάλης κούπας. Αριθ. ευρ. ΒΚ4512/23 (αγροτ. 541). Ύψ. 9,3, διάμ. βάσης (υπολογιζόμενη) 10 εκ. (Εικ. 6). Πηλός ρόδινος με πολύ μεγάλη ποσότητα προσμείξεων ασβεστόλιθου, ώστε δίνεται η εντύπωση ανοιχτού ρόδι νου χρώματος. Δακτυλιόσχημη βάση με επίπεδη στε φάνη, ανοιχτά λοξά τοιχώματα και όρθιο κάθετο χείλος με πεπλατυσμένη την άνω επιφάνεια του. Λευκό επί χρισμα καλύπτει τις εσωτερικές και τις εξωτερικές επι φάνειες. Γραπτή διακόσμηση από σκούρες καφέ σπεί- 8 Στο ίδιο, 84-85, Α. Tsanana, «The Glazed Pottery of Byzantine Vrya (Vrea)», Vile Congrès International sur la Céramique Médiévale en Méditerranée, Thessaloniki, octobre 1999, Actes (επιμ. Ch. Bakirtzis), Αθήνα 2003, , εικ. 3 (στο εξής: Vile Congrès). 10 Ν. Πούλου-ΙΊαπαδημητρίου, «Μεταβυζαντινή κεραμική α π ό την Κρήτη: 9ος-12ος αιώνας», Vile Congrès, , εικ Στο ίδιο, εικ Α. Η. S. Megaw, «Zeuxippus Ware», BSA 63 (1968), ίδιος, 9 ELK. 7. Πινάκιο τύπον Ζευξίππου. «Zeuxippus Ware Again», Recherches sur la céramique byzantine, Actes du colloque organisé par l'école Française dathènes et l'université de Strasbourg II, Athènes, 8-10 avril 1987 (επιμ. V. Déroche - J.-M. Spieser), BCH Supplement XVIII, Παρίσι 1989, (στο εξής: Sup plement XVIII), Α. Η. S. Megaw - R. E. Jones, «Byzantine and Allied Pottery: Contribution by Chemical Analysis to Problems of Origin and Distribution», BSA 78 (1983), A. H. S. Megaw, P. Armstrong, H. Hatcher, «Zeuxippus Ware: An Analytical Approach to the Que stion of Provenance», Vile Congrès,

6 Ε. ΜΑΡΚΗ - E. ΑΓΓΕΛΚΟΥ - Μ. ΧΕΙΜΩΝΟΠΟΥΛΟΥ Πηλός καστανός με ελάχιστες προσμείξεις ασβεστόλι θου. Λεπτό στρώμα κατάλευκου επιχρίσματος καλύ πτει την εσωτερική και την εξωτερική επιφάνεια. Το κε ντρικό εγχάρακτο διακοσμητικό θέμα περιβάλλεται από δύο κύκλους με λεπτή και πλατιά χάραξη και απο τελείται από τρία ζεύγη ομόκεντρων κύκλων που περι κλείουν σχηματοποιημένο φυτικό κόσμημα, μεταξύ των οποίων παρεμβάλλονται τριγωνικά κοσμήματα. Οι χαράξεις των περιγραφόμενων κοσμημάτων τονίζο νται με γκρίζο χρώμα, ενώ κηλίδες καφεκίτρινης εφυάλωσης συμπληρώνουν τη διακόσμηση του κεντρικού μεταλλίου. Άχρωμη λεπτή διαφανής εφυάλωση καλύ πτει τις επιφάνειες. Ίχνη τριποδίσκου στον πυθμένα. Παρόμοια δείγματα κεραμικής τύπου Ζευξίππου έχουν βρεθεί στην Παληόχωρα Μαρώνειας 1 3 και στην Κόρινθο 1 4, και χρονολογούνται στο πρώτο μισό του 13ου αιώνα, ενώ παρόμοιο όστρακο, επίσης του 13ου αιώνα, έχει βρεθεί στη Βενετία 15. Επιπεδόγλυφα 8. Πυθμένας μικρής κούπας. Αριθ. ευρ. ΒΚ4512/8 (αγροτ. 541). Εικ. 8. Επιπεδόγλυφη 13 κούπα με γρύπα. Βυζαντινά εφναλωμένα κεραμικά. Η τέχνη των εγχάρακτων (επιστημ. επιμ. Δ. Παπανικόλα-Μπακιρτζή), κατάλογος έκθεσης, Αθήνα 1999, αριθ. κατ. 71 (Σ. Δουκατά-Δεμερτζή) και 72 (Π. Βαλάκου) (στο εξής: Εφναλωμένα κεραμικά). 14 Εφναλωμένα κεραμικά, 73, αριθ. κατ. 74 (Ι. Τζώνου-Herbst). F. Saccardo, L. Lazzarini, Μ. Munarini, «Ceramiche importate a Εικ. 9. Όστρακο με επιπεδόγλνφο κονφικό διάκοσμο. Μήκ. (σωζ.) 7,5, πλ. (σωζ.) 6,1 εκ. (Εικ. 8). Πηλός καστανός-πορτοκαλής με λίγες προσμείξεις ασβε στόλιθου. Παράσταση γρύπα με βλαστούς σε λευκό επί χρισμα. Ανοιχτή πράσινη εφυάλωση καλύπτει τις επι φάνειες. Ίχνος διαβήτη στο κέντρο του πυθμένα. Παρόμοιες απεικονίσεις μυθικών ζώων σώζονται σε πι νάκιο με παράσταση σφίγγας από τη βυζαντινή Βρύα 1 6 και σε τμήματα από πινάκιο και κάλυμμα σκεύους με παραστάσεις θηριομαχίας από τη Λάρισα 1 7, που χρο νολογούνται στα τέλη του 12ου-αρχές του 13ου αιώνα. 9. Πυθμένας και τμήμα βάσης ανοιχτού αγγείου. Αριθ. ευρ. ΒΚ4512/9 (αγροτ. 541). Μέγ. σωζ. διάστ. 7,5 εκ. (Εικ. 9). Πηλός καστανοπορτοκαλής με μικρή ποσότητα προ σμείξεων χαλαζία. Λευκό επίχρισμα καλύπτει την εσω τερική και την εξωτερική επιφάνεια. Στην εσωτερική, επιπεδόγλυφη πλατιά ταινία με κουφικό διάκοσμο και κίτρινη στιλπνή εφυάλωση. Ανάλογη ζώνη με κουφικό διάκοσμο σώζεται σε τμήμα πινακίου, του δεύτερου μισού του 12ου αιώνα, από τη Θήβα 1 8. Venezia e nel Veneto tra XI e XIV secolo», Vile Congrès, , εικ Εφναλωμένα κεραμικά, 61, αριθ. κατ. 54 (Τ. Τσανανά). 17 Εφναλωμένα κεραμικά, 62, αριθ. κατ (Σ. Σδρόλια). 18 Εφναλωμένα κεραμικά, 57, αριθ. κατ. 48 (Χ. Κοιλάκου). 274

7 Η ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΕΝΟΣ ΜΕΣΟΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ^ Εικ. 11. Επιπεοόγλνφη Εικ. 10. Επιπεοόγλνφη κούπα με λιοντάρι. 10. Τμήμα κούπας. Αριθ. ευρ. ΒΚ4508/8 (αγροτ. 568). Μέγ. σωζ. διαστ. 16 εκ. (Εικ. 10). Πηλός καστανός-πορτοκαλής με ομοιόχρωμο πυρήνα και ελάχιστες προσμείξεις χαλαζία. Λευκό επίχρισμα καλύπτει την εσωτερική και την εξωτερική επιφάνεια. Στην εσωτερική χαράσσεται κεντρικό μετάλλιο με πα ράσταση λιονταριού πλαισιωμένου από βλαστούς. Λε πτό στρώμα κίτρινης εφυάλωσης καλύπτει την εσωτερι κή επιφάνεια. Ίχνος διαβήτη στο κέντρο του πυθμένα. Παράσταση λιονταριού σε μετάλλιο σώζεται σε μεγάλο πινάκιο από τη βυζαντινή Βρύα, που χρονολογείται στα τέλη του 12ου-αρχές του 13ου αιώνα Κούπα. Αριθ. ευρ. ΒΚ4512/1 (αγροτ. 541). Ύψ. 9,1, διάμ. χείλους 21,2, διάμ. βάσης 6,6 εκ. (Εικ. 11). Πηλός καστανός-κοκκινωπός με μικρή ποσότητα α σβεστολιθικών προσμείξεων. Είναι ημισφαιρική, με χα μηλή δακτυλιόσχημη βάση και επίπεδη στεφάνη. Λευ- Εφυαλωμένα κεραμικά, 69, αριθ. κατ. 67 (Τ. Τσανανά). Εφναλωμένα κεραμικά, 64, αριθ. κατ. 58 (Χ. Κοιλάκου). Εφναλωμένα κεραμικά, 70, αριθ. κατ. 69 (Ε. Κατσαρά). κούπα. Τομή. κό επίχρισμα καλύπτει την εσωτερική και την εξωτερι κή επιφάνεια. Στο κέντρο του πυθμένα εικονίζεται αι λουροειδές, πιθανότατα λέαινα, πλαισιωμένο από σχη ματοποιημένους ελισσόμενους βλαστούς και τετραπλή ταινία με κάθετες χαράξεις ανά διαστήματα. Ίχνος δια βήτη στο κέντρο του πυθμένα. Ανοιχτή πράσινη εφυάλωση καλύπτει την εσωτερική επιφάνεια και τμήμα της εξωτερικής. Επιπεδόγλυφες κούπες και πινάκια με παραστάσεις αι λουροειδών σε μετάλλιο, μεμονωμένων ή που σπαράσ σουν λαγό και ελάφι, έχουν βρεθεί στον Κόμβο Ακραιφνίου (τέλη 12ου-αρχές 13ου αι.) 2 0, στο Αργός ( ά μισό 13ου αι.) 2 1, στην Κόρινθο ( )22 και στο ναυάγιο του Καστελλόριζου (τέλη 12ου-αρχές 13ου αι.) Κούπα. Αριθ. ευρ. ΒΚ4512/2 (αγροτ. 541). 'Υψ. 9,9, διάμ. χείλους 22,5 εκ. (Εικ. 12). Πηλός πορτοκαλής, αρκετά καθαρός, με λίγες προσμεί ξεις ασβεστόλιθου. Είναι ημισφαιρική, με ελαφρώς υπε- ^ Εικ. 12. Επιπεοόγλνφη κούπα. Τομή. 22 Εφναλωμένα κεραμικά, 185, αριθ. κατ. 212 (Ι. Τζώνου-Herbst). Εφναλωμένα κεραμικά, , αριθ. κατ (Μ. Μιχαηλίδου)

8 Ε. ΜΑΡΚΗ - E. ΑΓΓΕΛΚΟΥ - Μ. ΧΕΙΜΩΝΟΠΟΥΛΟΥ Εικ. 13. Επιπεοόγλνφη κούπα. Τομή. ρυψωμένη και αποκλίνουσα δακτυλιόσχημη βάση με πεπλατυσμένη στεφάνη. Στρώμα λευκού επιχρίσματος καλύπτει την εσωτερική και την εξωτερική επιφάνεια. Στο κέντρο του πυθμένα χαράσσεται μετάλλιο που πε ρικλείει λαγό. Πάνω από το λαγό κάθετη διαγράμμιση μιμείται απλοποιημένο κουφικό διάκοσμο. Ίχνος δια βήτη στο κέντρο του πυθμένα. Ανοιχτή κίτρινη εφυάλωση καλύπτει την εσωτερική επιφάνεια και το χείλος στην εξωτερική. Χρονολόγηση: 12ος αιώνας. Η απεικόνιση λαγού μέσα σε μετάλλιο ήταν θέμα ιδιαίτε ρα αγαπητό και με μεγάλη διασπορά. Απαντά σε πινά 24 κιο από τη Θήβα (τέλη 12ου-αρχές 13ου αι.), σε τμήμα 25 κούπας από τη Σπάρτη (αρχές 13ου αι.), σε δύο κούπες από τη Βρύα (τέλη 12ου-αρχές 13ου αι.) 2 6, σε μία κούπα στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού της Θεσσαλονίκης (τέλη 12ου-αρχές 13ου αι.) 2 7, σε μία κούπα από τη Χίο (α 28 μισό 13ου αι.), σε ένα πινάκιο στο Βυζαντινό και Χρι στιανικό Μουσείο της Αθήνας (αρχές 13ου αι.) 2 9 και σε μία κούπα από το Άργος (α μισό 13ου αι.) Κούπα. Αριθ. ευρ. ΒΚ4512/7 (αγροτ. 541). Ύψ. 6,8, διάμ. χείλους 17,8, διάμ. βάσης 7,3 εκ. (Εικ. 13). Πηλός καστανός-ρόδινος με ρόδινο πορτοκαλή πυρή να και μικρή ποσότητα προσμείξεων χαλαζία. Είναι ημισφαιρική, με χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση και απλό αποστρογγυλεμένο χείλος. Λευκό επίχρισμα καλύπτει την επιφάνεια του αγγείου εσωτερικά και εξωτερικά. Εγχάρακτος διάκοσμος με συνδυασμό λεπτής και πλα 24 Εφναλωμένα κεραμικά, 65, αριθ. κατ. 60 (Χ. Κοιλάκου). Εφναλωμένα κεραμικά, 66, αριθ. κατ. 61 (Α. Μπακούρου). 26 Εφναλωμένα κεραμικά, 66-67, αριθ. κατ (Τ. Τσανανά). 27 Εφναλωμένα κεραμικά, 67, αριθ. κατ. 64 (Δ. Παπανικόλα-Μπακιρτζή). 28 Εφναλωμένα κεραμικά, 68, αριθ. κατ. 65 (Π. Βαλάκου). 29 Εφναλωμένα κεραμικά, 68, αριθ. κατ. 66 (Ε. Παπαβασιλείου). 30 Εφναλωμένα κεραμικά, 70, αριθ. κατ. 68 (Ε. Κατσαρά). 31 Α. Tsanana, «The Glazed Pottery of Byzantine Vrya (Vrea)», Vile 25 τιάς χάραξης κοσμεί την εσωτερική επιφάνεια. Πέντε εγχάρακτοι κύκλοι με κάθετες χαράξεις ανά διαστήμα τα περιγράφουν το κεντρικό μετάλλιο, όπου εγγράφε ται λέαινα με λεπτή χάραξη. Τη διακόσμηση συμπλη ρώνουν βλαστοί και λεπτή διαγράμμιση. Ανοιχτή πρά σινη εφυάλωση καλύπτει το εσωτερικό της κούπας και το χείλος εξωτερικά. 31 Παρόμοιο δείγμα έχει βρεθεί στη βυζαντινή Βρύα, ενώ ανάλογα ημιτελή όστρακα, του τέλους του 12ου αι 32 ώνα, έχουν βρεθεί στη Σπάρτη. Αδρεγχάρακτα 14. Τμήμα πινακίου. Αριθ. ευρ. ΒΚ4512/5 (αγροτ. 541). 'Υψ. 5,6, διάμ. βάσης 9,6 εκ. (Εικ. 14). Πηλός ρόδινος-πορτοκαλής με ομοιόχρωμο πυρήνα και μικρή ποσότητα προσμείξεων χαλαζία. Δακτυλιό σχημη βάση και ανοιχτά, ελαφρώς κυρτά τοιχώματα. Λευκό-κρεμ επίχρισμα καλύπτει την εσωτερική και την εξωτερική επιφάνεια του αγγείου. Το κεντρικό εγχάρα κτο κόσμημα του πυθμένα έχει απολεπισθεί* πιθανώς απεικονιζόταν πτηνό πλαισιωμένο από εγχάρακτη κα μπύλη γραμμή. Λεπτή, ανοιχτόχρωμη κιτρινοπράσινη εφυάλωση καλύπτει την εσωτερική επιφάνεια. Το πινάκιο μοιάζει με ορισμένα αγγεία από το ναυάγιο του Καστελλόριζου 3 3, στα οποία απεικονίζονται σχη ματοποιημένα πτηνά και θαλάσσιοι οργανισμοί, και χρονολογούνται στα τέλη του 12ου-αρχές 13ου αιώ- Εικ. 14. Αδρεγχάρακτο πινάκιο. Τομή. Congrès, , εικ. 6. A. Bakourou, E. Katsara, P. Kalamara, «Argos and Sparta: Pottery of the 12th and 13th Centuries», Vile Congrès, , εικ Γ. Φιλόθεου - Μ. Μιχαηλίδου, «Βυζαντινά πινάκια α π ό το φορ τίο ναυαγισμένου πλοίου κοντά στο Καστελλόριζο», ΑΔ 41 (1986), Μελέτες, G. Philothéou - M. Michaïlidou, «Plats byzantins provenant d'une épave près de Castellorizo», Supplement XVIII, , εικ. la. 276

9 Η ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΕΝΟΣ ΜΕΣΟΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Εικ. 15. Αδρεγχάρακτο πινάκιο. Τομή. να 3 4. Παρόμοια πινάκια από το ίδιο ναυάγιο βρίσκο νται σε συλλογές των Βρυξελλών και του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου 3 5 της Αθήνας ανάλογα δείγματα από τη μεσαιωνική Βρύα Τμήμα μεγάλου πινακίου. Αριθ. ευρ. ΒΚ4512/12 (αγροτ. 541). Ύψ. 5,6, διάμ. βάσης 10,5 εκ. (Εικ. 15). Πηλός καστανός-πορτοκαλής με μικρή ποσότητα προ σμείξεων χαλαζία. Λευκό επίχρισμα καλύπτει την εσω τερική και την εξωτερική επιφάνεια του αγγείου. Περί τεχνος και εκλεπτυσμένος εγχάρακτος διάκοσμος. Δύο λεπτές κυκλικές χαράξεις ορίζουν τα ανώτερα τοιχώμα τα, που κοσμούνται με ταινία πεπλατυσμένων δακτυ λίων, τα κενά των οποίων γεμίζουν με δικτυωτές χαρά ξεις. Στο μεγάλο κεντρικό μετάλλιο του πυθμένα εγγρά φεται συμπλεκόμενος κύκλος με κόμβο του Σολομώντα και τέσσερα κυκλικά κοσμήματα μεταξύ των κεραιών του κόμβου. Ανοιχτή πρασινοκίτρινη εφυάλωση καλύ πτει την εσωτερική επιφάνεια και το χείλος εξωτερικά. Εικ. 16. Εγχάρακτο και γραπτό πινάκιο. Τομή. όρθιο χείλος. Λευκό επίχρισμα καλύπτει την εσωτερική επιφάνεια, μικρές κάθετες γλώσσες το χείλος εξωτερικά. Στον πυθμένα χαράσσεται μετάλλιο με λεπτεγχάρακτο φυτικό διάκοσμο από ελισσόμενους βλαστούς και σπεί ρες. Λεπτεγχάρακτη ταινία με βλαστόσπειρα περιγράφει τα τοιχώματα. Πινελιές σκούρου καφέ χρώματος από οξείδιο του σιδήρου τονίζουν το χείλος. Κηλίδα πράσι νου χρώματος σε σημείο του χείλους οφείλεται σε διάχυ ση από παρακείμενο αγγείο μέσα στον κλίβανο. Άχρωμη, διαφανής εφυάλωση καλύπτει την εσωτερική επιφάνεια. Χρονολόγηση: 12ος αιώνας. 17. Μικρή κούπα. Αριθ. ευρ. ΒΚ4508/238 (αγροτ. 568). 'Υψ. 6, διάμ. χείλους 13, διάμ. βάσης 6 εκ. (Εικ. 17). Ανάλογο διακοσμητικό θέμα με κόμβο του Σολομώντα σώζεται σε κούπα του 14ου αιώνα από τη Θεσσαλονίκη 37. Εγχάρακτα και γραπτά 16. Τμήμα μεγάλου πινακίου. Αριθ. ευρ. ΒΚ4512/20 (αγροτ. 541). Ύψ. 8,4 εκ. (Εικ. 16). Πηλός με αρκετή ποσότητα προσμείξεων ασβεστόλιθου. Δακτυλιόσχημη βάση με επίπεδη στεφάνη και λοξά τοι χώματα με έντονη κλίση προς τα έξω απολήγουν σε απλό 34 Εφναλωμένα κεραμικά, , αριθ. κατ (Μ. Μιχαηλίδου). 35 Ι. Loucas, «Les plats byzantins à glaçure inédits d'une collection privée de Bruxelles», Supplement XVIII, , όπου και η σχετι κή βιβλιογραφία. Εφναλωμένα κεραμικά, 5, αριθ. κατ. 42 (Μ. Εικ. 17. Εγχάρακτη και γραπτή κούπα. Μπορμπουδάκη). Tsanana, ό.π. (υποσημ. 31), , εικ. 7. Εφναλωμένα κεραμικά, 96, αριθ. κατ. 110 (Π. Καμπάνης). 38 Μαρκή, ό.π. (υποσημ. 6), , ειδικά 127, σχέδ. 3, εικ. 12. Εφναλωμένα κεραμικά, 39, αριθ. κατ. 23 (Ε. Μαρκή)

10 Ε. ΜΑΡΚΗ - E. ΑΓΓΕΛΚΟΥ - Μ. ΧΕΙΜΩΝΟΠΟΥΛΟΥ Πηλός καστανός-ρόδινος με μεγάλη ποσότητα προσμεί ξεων ασβεστόλιθου. Βάση δακτυλιόσχημη, σώμα ημι σφαιρικό και απλό κάθετο χείλος. Λευκό επίχρισμα κα λύπτει την εσωτερική και την εξωτερική επιφάνεια. Στο κέντρο του πυθμένα χαράσσεται λεπτεγχάρακτο μετάλ λιο με τέσσερις μεγάλες σπείρες που εναλλάσσονται με τρεις μικρότερες. Κάτω από το χείλος ταινία με εφαπτό μενες σπείρες. Το διάκοσμο συμπληρώνουν πράσινες κηλίδες στο μετάλλιο και στο σώμα πράσινες γραπτές σπείρες και δύο αντωπές σε καφέ χρώμα (από οξείδια χαλκού και μαγγανίου). Πράσινες και καφέ γραπτές «γλώσσες» εναλλάσσονται στο χείλος εξωτερικά. Στο κέντρο του πυθμένα οπή από χρήση διαβήτη. Υποπράσινη εφυάλωση καλύπτει την εσωτερική επιφάνεια και τμήμα του χείλους εξωτερικά. Τοπικού εργαστηρίου Τμήμα μικρής κούπας. Αριθ. ευρ. ΒΚ4512/21 (αγροτ. 541). Ύψ. 5,1, διάμ. βάσης 5,2, διάμ. χείλους 11,9 εκ. (Εικ. 18). Πηλός καστανός-ρόδινος με μεγάλη ποσότητα προ σμείξεων ασβεστόλιθου. Δακτυλιόσχημη βάση με επί πεδη στεφάνη, κυρτός πυθμένας και ελαφρώς κυρτά τοιχώματα που απολήγουν σε απλό κάθετο χείλος. Λευ κό επίχρισμα καλύπτει το εσωτερικό της κούπας και πολύ μικρό τμήμα του χείλους εξωτερικά. Λεπτεγχάρα κτο μετάλλιο στον πυθμένα, όπου τρεις μεγάλες συμπλεκόμενες σπείρες εναλλάσσονται με τρεις μικρότε- \] Εικ. 18. Εγχάρακτη 39 και γραπτή κούπα. Τομή. Εφναλωμένα κεραμικά, 39, αριθ. κατ. 22,23 (Ε. Μαρκή). Μ. Popovic, Supplement XVIII, , εικ Στο ίδιο, Ch. Bakirtzis, D. Papanikola-Bakirtzis, «De la céramique byzantine en glaçure à Thessalonique», Byzantino-bulgarica 7 (1981), Morgan, ό.π. (υποσημ. 7), αριθ. 1374, πίν. XLVI, XLVII. Εφναλω40 Εικ. 19. Τμήμα εγάρακτης και γραπτής κούπας. ρες. Παρόμοια λεπτεγχάρακτη ταινία με συνεχόμενες σπείρες περιγράφει τα τοιχώματα κάτω από το χείλος. Μεταξύ του μεταλλίου και της ταινίας πράσινες γραπτές σπείρες από οξείδιο του χαλκού εναλλάσσονται με αντω πές καφέ από οξείδιο του μαγγανίου. Ανοιχτή πράσινη στιλπνή εφυάλωση καλύπτει την εσωτερική επιφάνεια και πολύ μικρή ταινία στο χείλος εξωτερικά. Υποπράσινη εφυάλωση καλύπτει την εσωτερική επιφάνεια και τμήμα του χείλους εξωτερικά. Τοπικού εργαστηρίου. Ανάλογες κούπες μεγαλύτερου μεγέθους έχουν βρεθεί στο κάστρο του Ρας 4 0, στη Νίσα και στον Πρίλαπο, και θεωρούνται εισηγμένες από την περιοχή της Θεσσαλο 41 νίκης. Πολλά δείγματα έχουν βρεθεί στη Θεσσαλονί κη, ορισμένα στην Κόρινθο και κάποια στην Dinogetia 44 της Ρουμανίας και τη Δοβρουτσά Τμήμα κούπας. Αριθ. ευρ. ΒΚ4508/10 (αγροτ. 568) (Εικ. 19). Πηλός καστανός-πορτοκαλής με μικρή ποσότητα προ σμείξεων ασημίζουσας μαρμαρυγίας (μουσχοβίτης). Τοιχώματα κυρτά και κάθετο αποστρογγυλεμένο χεί- μένα κεραμικά, 42, αριθ. κατ. 27 (Ι. Τζώνου-Herbst). 44 Ι. Barnea, «Ceramica de import», Dinogetia I, 1967, , εικ. 150/9-13. Ο ίδιος, «La céramique byzantine de Dobroudja», Supplement XVIII, , εικ A. Kuzev, «Byzantinische Keramik ( Jh.) aus der Dobrudscha», Vile Congrès, 77-80, εικ

11 Η ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΕΝΟΣ ΜΕΣΟΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Εικ. 20. Εφυαλωμένη κούπα. Εικ. 21. Εφναλωμέη κούπα. λος. Λευκό επίχρισμα καλύπτει την επιφάνεια του αγγεί ου εσωτερικά και εξωτερικά. Εγχάρακτη ταινία με κάθε τη διαγράμμιση περιγράφει το σώμα κάτω από το χείλος, στη συνέχεια δύο εγχάρακτοι κύκλοι περιγράφουν το κεντρικό διακοσμητικό θέμα, από το οποίο σώζεται μι κρό τμήμα. Διακοσμητική ταινία πράσινου χρώματος, μεταξύ της εγχάρακτης ταινίας και του κεντρικού θέμα τος, φέρει διάχωρα με επιπόλαιες πινελιές καφέ-μαύρου χρώματος. Γραπτή διακόσμηση πράσινου χρώματος στο μετάλλιο του πυθμένα, σε δύο ταινίες του χείλους και αμέσως κάτω από αυτό. Επένδυση λεπτού στρώματος άχρωμης εφυάλωσης καλύπτει το εσωτερικό. Χρονολόγηση: Δεύτερο μισό του 12ου αι. 21. Κούπα. Παρόμοια με την ΒΚ4508/346. Αριθ. ευρ. ΒΚ4508/4 (αγροτ. 568). Ύψ. 6, διάμ. χείλους 12,8, διάμ. βάσης 5,8 εκ. (Εικ. 21). Πηλός πορτοκαλορόδινος με αρκετές προσμείξεις α σβεστόλιθου. Ημισφαιρική, με χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση με ελαφρά τροπίδωση, κυρτή στεφάνη και απλό κάθετο χείλος. Λευκό επίχρισμα καλύπτει την εσωτερι κή επιφάνεια και το χείλος εξωτερικά. Υποπράσινη εφυάλωση, που γίνεται σκούρα πράσινη στον πυθμένα, καλύπτει το εσωτερικό του αγγείου. Κακοπλασμένη. Τοπικού εργαστηρίου. Χρονολόγηση: Δεύτερο μισό του 12ου αι. Κλειστά αγγεία Απλά εφυαλωμένα Κούπα. Αριθ. ευρ. ΒΚ4508/3 (αγροτ. 568). Ύψ. 6, διάμ. χείλους 13,6, διάμ. βάσης 5,6 εκ. (Εικ. 20). Πηλός καστανός-πορτοκαλής με μεγάλη ποσότητα προσ μείξεων ασβεστόλιθου, χαλαζία, χρυσίζουσας και ασημίζουσας μαρμαρυγίας. Είναι ημισφαιρική, έχει χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση με κυρτή στεφάνη και απλό κάθε το χείλος. Λευκό επίχρισμα καλύπτει την εσωτερική επιφάνεια και το χείλος εξωτερικά. Υποπράσινη εφυάλωση καλύπτει το εσωτερικό και το χείλος εξωτερικά. Κακοπλασμένη κούπα. Τοπικού εργαστηρίου. Χρονολόγηση: Δεύτερο μισό του 12ου αι. 22. Δίωτη κανάτα. Αριθ. ευρ. ΒΚ4512/13 (αγροτ. 541). Σωζ. ύψ. 22, διάμ. βάσης 10,2 εκ. (Εικ. 22). Πηλός καστανός, σχετικά καθαρός. Σώμα ωοειδές. Σώ ζονται οι γενέσεις των δύο λαβών. Καλύπτεται από επί χρισμα κιτρινωπού-χρυσού χρώματος, πλούσιο σε χρυσίζουσα μαρμαρυγία (βιοτίτης), που δίνει μεταλλική Μαρκή, ό.π. (υποσημ. 6), 127, σχέδ. 3, 279

12 Ε. ΜΑΡΚΗ - E. ΑΓΓΕΛΚΟΥ - Μ. ΧΕΙΜΩΝΟΠΟΥΛΟΥ Εικ. 22. Δίωτη κανάτα. Τομή. Εικ. 23. Όστρακα στάμνας. υφή στο αγγείο. Κάθετες ταινίες καστανοκόκκινου χρώ ματος συμπληρώνουν τη γραπτή διακόσμηση. 23. Άνω τμήμα στάμνας. Αριθ. ευρ. ΒΚ4508/7 (αγροτ. 568) (Εικ. 23). Πηλός καστανός με μεγάλη ποσότητα προσμείξεων χα λαζία και κοπανισμένου οστρέου. Έχει κυρτούς ώμους και ταινιωτές λαβές. Καστανό ρόδινο επίχρισμα με με γάλη ποσότητα προσμείξεων χρυσίζουσας και ασημίζουσας μαρμαρυγίας καλύπτει τις εξωτερικές επιφά νειες. Φέρει εγχάρακτο διάκοσμο με πουλιά, τεθλασμέ νες και κυματοειδείς γραμμές και ζεύγη ομόκεντρων κύκλων. Πλάγιες χαράξεις σε σχήμα ψαροκόκαλου στις ράχες των λαβών. Χρονολόγηση: Πρώτο μισό του 11ου αι. Παρόμοια στάμνα μεσοβυζαντινών χρόνων έχει βρεθεί στη Θεσσαλονίκη και φέρει παράσταση με εγχάρα κτους γρύπες Αμφορέας. Αριθ. ευρ. ΒΚ4508/548 (αγροτ. 568). Σωζ. ύψ. 45 εκ. (Εικ. 24). Πηλός καστανός-ρόδινος με αρκετή ποσότητα προ σμείξεων χαλαζία και ασβεστόλιθου. Ατρακτόσχημο σώμα με κυλινδρικό λαιμό και υπερυψωμένες λαβές κυκλικής διατομής. Ανοιχτό ρόδινο επίχρισμα καλύ πτει την εξωτερική επιφάνεια. Παράλληλες κτενωτές χαράξεις γύρω από την κοιλιά 49. Χρονολόγηση: 11ος-12ος αι. ELK. 24. Αμφορέας. 47 Εφυαλωμένα κεραμικά, 17-24, εικ. 1 (Δ. Παπανικόλα-Μπακιρτζή). 48 Μαρκή, ό.π. (υποσημ. 6), 129, σχέδ Χ. Μπακιρτζής, Βυζαντινά τσονκαλολάγηνα, Αθήνα 1989, 80, πίν

13 Η ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΕΝΟΣ ΜΕΣΟΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ Από τη μελέτη της κεραμικής των ανασκαφών του Κί τρους διαπιστώνεται η παράλληλη παρουσία εισηγμένων και ντόπιων αγγείων. Η πλειονότητα των εισηγμένων αγγείων έχει βρεθεί στο αγροτεμάχιο 541, που βρί σκεται στο βυζαντινό λιμάνι. Στο αγροτεμάχιο αυτό ανασκάφηκε μεγάλη οικία με τρεις χώρους, ο ένας από τους οποίους ήταν πιθανότατα κατάστημα. Τα υπόλοι πα αντικείμενα βρέθηκαν στο αγροτεμάχιο 568, όπου ανασκάφηκαν επάλληλοι κεραμικοί κλίβανοι και πύε λος χύτευσης μετάλλων. Τα εισηγμένα αγγεία αντιπροσωπεύουν τους χαρακτη ριστικότερους τύπους της κεραμικής του 12ου αιώνα, που απαντούν σε όλο το βυζαντινό κόσμο. Η παρουσία αυτή δικαιολογείται από το γεγονός ότι το Κίτρος ήταν ένα σημαντικό λιμάνι της Μακεδονίας, όπου πιθανώς ΛΙΜΑΝΙΟΥ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ κατέληγαν τα κεραμικά προϊόντα με προορισμό την εν δοχώρα και κυρίως την περιοχή της Βέροιας, με την οποία το Κίτρος συνδέεται το 12ο αιώνα και διοικητικά 50 {Θέμα Βέροιας συν τω κατεπανικίω Κίτρους). Τα αγ γεία της τοπικής παραγωγής, λεπτεγχάρακτα και γρα πτά με πράσινο και καφέ χρώμα, απλά εφυαλωμένα και γραπτά δι' επιχρίσματος, παρόμοια με ανάλογα αγγεία που προέρχονται από άλλα κεραμικά εργαστήρια, απο δεικνύουν την αλληλεξάρτηση των εργαστηρίων ως προς τη θεματολογία και τον τρόπο διακόσμησης. Εί ναι προφανής η ύπαρξη μιας κοινής κεραμικής «γλώσ σας», που διαμορφώνεται στα μεγάλα αστικά κέντρα της αυτοκρατορίας και από εκεί εξαπλώνεται στα κά στρα και τα λιμάνια της περιφέρειας. E. Marki - E. Angel kou - M. Cheimonopoulou THE POTTERY OF A MIDDLE BYZANTINE HARBOUR TOWN IN MACEDONIA: THE CASE OF KITROS J\itros, principal Byzantine town in Pieria and an import ant harbour, developed on the site of ancient Pydna and en joyed an economic heyday in the twelfth century as seat of the homonymous katepanikion. Its prosperity was brought to an end by the chrysobull of Alexios Angelos (1199), grant ing the Venetians the right to establish a trading station at Kitros. In 1204 it was captured by the Franks, who put to the torch the Middle Byzantine bishop's residence and the en tire settlement. In 1219 it was liberated by the Despot of Epirus Theodoros Angelos. In the fourteenth century it was embroiled in the dynastic rivalries between the legal heir to the Byzantine throne, John V Palaiologos, and the represen- tative of the aristocracy, his father-in-law John Kantakouzenos. In 1390, after a period of subjugation to the Serbs, it was taken by the Ottoman Turks. In the fifteenth century it was abandoned, because of piratical raids, and its inhabit ants moved 2.5 kilometres further west to the site of the pre sent town of Kitros. Rescue excavations conducted by the 9th Ephorate of Byzantine Antiquities at Kitros have revealed the Middle Byzantine episcopal residence, an inn, a bathhouse, a ceme tery church, a pottery workshop and an iron foundry, a house and part of the castle with the west gateway. The in vestigations also yielded a large quantity of moveable finds, Θεοχαρίδου, Κατεπανίκια (υποσημ. 2),

14 Ε. ΜΑΡΚΗ - E. ΑΓΓΕΛΚΟΥ - Μ. ΧΕΙΜΩΝΟΠΟΥΛΟΥ outstanding among which is the glazed pottery, which spans almost the entire spectrum and kinds of Byzantine cera mic vases, the most significant of which are presented in this article. Study of the pottery from the Kitros excavation has shown the parallel presence of imported and local vases. Most of the imported vases were found in field 541 (Figs 2, 4,5, 6, 8, 9,11-16,18 and 22), which lies in front of the Byzantine har bour. A large house with three rooms, one of which was most probably a shop, was uncovered here. The rest of the vases were found in field 568 (Figs 7,10,17,19,20-24), where a succession of pottery kilns and a basin for casting metals were brought to light. The imported vases represent the most characteristic ceramic wares of the twelfth century, which are found throughout the Byzantine world. This presence is ex plained by the fact that Kitros was an important port in Macedonia, possibly the destination of pottery products des tined for the hinterland and mainly the area of Veroia, with which Kitros was also linked administratively in the twelfth century (thema of Veroia plus the katepanikion of Kitros). The local wares (Figs 17,18,20,21), fine sgraffito and painted in green and brown, plain glazed and slip-painted, similar to corresponding vases from other ceramic workshops, point to the interdependence of the workshops with regard to thematic repertoire and mode of decoration. Obvious is the existence of a common ceramic language, which was articu lated in the major urban centres of the empire and spread from there to the burgs and harbour towns in the provinces. 282 Powered by TCPDF (

Η κεραμική ενός μεσοβυζαντινού λιμανιού της Μακεδονίας. Η περίπτωση του Κίτρους

Η κεραμική ενός μεσοβυζαντινού λιμανιού της Μακεδονίας. Η περίπτωση του Κίτρους Η κεραμική ενός μεσοβυζαντινού λιμανιού της Μακεδονίας. Η περίπτωση του Κίτρους Ευτέρπη ΜΑΡΚΗ, Ευαγγελία ΑΓΓΕΛΚΟΥ, Μαρία ΧΕΙΜΩΝΟΠΟΥΛΟΥ Περίοδος Δ', Τόμος ΚΗ' (2007) Σελ. 271-282 ΑΘΗΝΑ 2007 Ε. Μαρκή - E.

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΥΛΙΚΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΘΕΣΗ. Ύψος: 20cm Διάμ. σώματος: 10,5cm. Πορσελάνη. αγγείο, τύπου «Τσαγερό», από λευκή πορσελάνη με. Χίου.

ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΥΛΙΚΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΘΕΣΗ. Ύψος: 20cm Διάμ. σώματος: 10,5cm. Πορσελάνη. αγγείο, τύπου «Τσαγερό», από λευκή πορσελάνη με. Χίου. ΕΚΘΕΜΑΤΑΑ ΤΗΣ ΕΦΟΡΕΙΑΣ ΕΝΑΛΙΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ 1. Ισρικό Ναυάγιο ΑΕ ΘΕΣΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΥΛΙΚΟ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ 88/22-18 1,5ν.μ. Κλεισύ σχήμας αγγείο, τύπου «Τσαγερό»,

Διαβάστε περισσότερα

H Χαλκίδα κατά τους Mεσοβυζαντινούς χρόνους και την Eποχή της Λατινοκρατίας: η μαρτυρία της κεραμικής (9ος 15ος αι.) 1

H Χαλκίδα κατά τους Mεσοβυζαντινούς χρόνους και την Eποχή της Λατινοκρατίας: η μαρτυρία της κεραμικής (9ος 15ος αι.) 1 H Χαλκίδα κατά τους Mεσοβυζαντινούς χρόνους και την Eποχή της Λατινοκρατίας: η μαρτυρία της κεραμικής (9ος 15ος αι.) 1 Στεφανία Σ. ΣΚΑΡΤΣΗ Γιάννης ΒΑΞΕΒΑΝΗΣ Abstract This paper discusses the pottery from

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΡΑΜΙΚΑ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΗ

ΚΕΡΑΜΙΚΑ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΗ ΚΕΡΑΜΙΚΑ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ Η κεραμική, μια πανάρχαια τέχνη, χρησιμοποιεί ως πρώτη ύλη το αργιλόχωμα. Όταν αναμείξουμε το αργιλόχωμα με νερό θα προκύψει μία πλαστική μάζα

Διαβάστε περισσότερα

Τι μπορεί να δει κάποιος στο μουσείο της Ι.Μ. Μεγάλου Μετεώρου

Τι μπορεί να δει κάποιος στο μουσείο της Ι.Μ. Μεγάλου Μετεώρου 18/05/2019 Τι μπορεί να δει κάποιος στο μουσείο της Ι.Μ. Μεγάλου Μετεώρου / Ιερές Μονές Η μο νή του Με γά λου Με τε ώ ρου δι α μόρ φω σε μί α σει ρά α πό πε ρι κα λείς μου σεια κούς χώ ρους, για την α

Διαβάστε περισσότερα

Η κεραμική τέχνη στην αρχαία Ελλάδα

Η κεραμική τέχνη στην αρχαία Ελλάδα Θέμα της διδακτικής πρότασης Η κεραμική τέχνη στην αρχαία Ελλάδα Τάξη: Α Γυμνασίου Στοχοθεσία Επιδιώκεται οι μαθητές/τριες να εξοικειωθούν με τους τύπους, τα ονόματα και τις χρήσεις των αγγείων της αρχαιότητας.

Διαβάστε περισσότερα

Οικισμός αρχαιότερης και μέσης νεολιθικής στα Ρεβένια Κορινού. Πρώτα αποτελέσματα της μελέτης της κεραμικής.

Οικισμός αρχαιότερης και μέσης νεολιθικής στα Ρεβένια Κορινού. Πρώτα αποτελέσματα της μελέτης της κεραμικής. Ντ. Ούρεμ-Κώτσου, Ά. Παπαϊωάννου, T. Silva, Φ. Αδακτύλου, Μ. Μπέσιος Οικισμός αρχαιότερης και μέσης νεολιθικής στα Ρεβένια Κορινού. Πρώτα αποτελέσματα της μελέτης της κεραμικής. Στην εργασία αυτή επιχειρείται

Διαβάστε περισσότερα

Όψεις Βυζαντίου... στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας. Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας

Όψεις Βυζαντίου... στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας. Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας... στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας Το φυλλάδιο αυτό είναι του/της... που επισκέφθηκε το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας στις... Το φυλλάδιο που κρατάς στα χέρια σου

Διαβάστε περισσότερα

Ανεμόσπηλια Αρχανών : τα ευρήματα και η ερμηνεία τους

Ανεμόσπηλια Αρχανών : τα ευρήματα και η ερμηνεία τους Ανεμόσπηλια Αρχανών : τα ευρήματα και η ερμηνεία τους Βογιατζόπουλος Σταμάτης Ιστορικό - Αρχαιολογικό Ιωαννίνων Ζ' Εξάμηνο Υπ.Καθ : Αν. Βλαχόπουλος, Μάθημα: Κρητομυκηναϊκή Θρησκεία Δεκέμβριος 2013 Εικόνα

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων ( π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος

Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων ( π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος [IA11] ΚΛΑΣΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ Α Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων (1100-480 π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος Πρώιμοι και Γεωμετρικοί χρόνοι (1100-700 π.χ.) (συνέχεια) Οι περίοδοι της αρχαίας ελληνικής

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΓΡΙΑΣ ΠΑΝΙΔΑΣ ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΓΡΙΑΣ ΠΑΝΙΔΑΣ ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΓΡΙΑΣ ΠΑΝΙΔΑΣ ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ 1. Σκίουρος Sciurus vulgaris 1. Περιγραφή Κοκκινωπός έως μαύρος, άσπρη κοιλιά, τούφες στα αυτιά Μήκος: 18-27 εκ. (ουρά 14-20 εκ.) Βάρος: 200-480 γρ. 1. Σκίουρος Sciurus

Διαβάστε περισσότερα

Από τα νεκροταφεία τύμβων του Μακεδονικού Ολύμπου (ΜΟ) I. Γενικά

Από τα νεκροταφεία τύμβων του Μακεδονικού Ολύμπου (ΜΟ) I. Γενικά 4 Χειροποίητες φιάλες με οριζόντιες λαβές & μία «σαλτσιέρα» [1] Από τα νεκροταφεία τύμβων του Μακεδονικού Ολύμπου (ΜΟ) I. Γενικά Ε. Πουλάκη Παντερµαλή Πρόκειται για τέσσερα ρηχά και ευρέα χειροποίητα αγγεία,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟ ΧΟΣ- Ε ΠΙ ΔΙΩ ΞΗ ΠΛΑΙ ΣΙΟ ΧΡΗ ΜΑ ΤΟ ΔΟ ΤΗ ΣΗΣ

ΣΤΟ ΧΟΣ- Ε ΠΙ ΔΙΩ ΞΗ ΠΛΑΙ ΣΙΟ ΧΡΗ ΜΑ ΤΟ ΔΟ ΤΗ ΣΗΣ ΣΤΟ ΧΟΣ- Ε ΠΙ ΔΙΩ ΞΗ Στό χος του Ο λο κλη ρω μέ νου Προ γράμ μα τος για τη βιώ σι μη α νά πτυ ξη της Πίν δου εί ναι η δια μόρ φω ση συν θη κών α ει φό ρου α νά πτυ ξης της ο ρει νής πε ριο χής, με τη δη

Διαβάστε περισσότερα

[1] με κρεμάμενα ημικύκλια (ΣΚΗ)

[1] με κρεμάμενα ημικύκλια (ΣΚΗ) 18 Σκύφοι [1] με κρεμάμενα ημικύκλια (ΣΚΗ) Από τα νεκροταφεία τύμβων του Μακεδονικού Ολύμπου (ΜΟ) Ε. Πουλάκη Παντερµαλή I. Γενικά Στην περιοχή του Μακεδονικού Ολύµπου υπάρχουν µέχρι σήµερα τρία παραδείγµατα

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΑ ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΑ ΚΑΡΤΩΝ. Σχεδιαστικά καρτών και κείμενα περιγραφής σχεδίων ΠΡΩΙΜΗ ΚΑΙ ΜΕΣΗ ΧΑΛΚΟΚΡΑΤΙΑ. Master Card Classic Credit

ΝΕΑ ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΑ ΚΑΡΤΩΝ. Σχεδιαστικά καρτών και κείμενα περιγραφής σχεδίων ΠΡΩΙΜΗ ΚΑΙ ΜΕΣΗ ΧΑΛΚΟΚΡΑΤΙΑ. Master Card Classic Credit 1 ΝΕΑ ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΑ ΚΑΡΤΩΝ Σχεδιαστικά καρτών και κείμενα περιγραφής σχεδίων ΠΡΩΙΜΗ ΚΑΙ ΜΕΣΗ ΧΑΛΚΟΚΡΑΤΙΑ Master Card Classic Credit Προχοΐσκη Ερυθροστιλβωτού ΙΙΙ Ρυθμού Προχοΐσκη, δείγμα κεραμικής του Ερυθροστιλβωτού

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων ( π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος

Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων ( π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος [IA11] ΚΛΑΣΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ Α Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων (1100-480 π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος Πρώιμοι και Γεωμετρικοί χρόνοι (1100-700 π.χ.) Οι περίοδοι της αρχαίας ελληνικής τέχνης:

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές τεχνικές γυάλινων αγγείων: Η τεχνική του πυρήνα και του φυσητού γυαλιού

Βασικές τεχνικές γυάλινων αγγείων: Η τεχνική του πυρήνα και του φυσητού γυαλιού Βασικές τεχνικές γυάλινων αγγείων: Η τεχνική του πυρήνα και του φυσητού γυαλιού Η ιστορία του γυαλιού Η κατασκευή του γυαλιού άρχισε γύρω στο 1500 π.χ στην Αίγυπτο και τη Μεσοποταμία. Το πρώτο φυσικό γυαλί

Διαβάστε περισσότερα

Λίγα λόγια για την αρχαία κεραμική. Ευρυδίκη Κεφαλίδου

Λίγα λόγια για την αρχαία κεραμική. Ευρυδίκη Κεφαλίδου Λίγα λόγια για την αρχαία κεραμική Ευρυδίκη Κεφαλίδου Η κεραμική είναι το πολυπληθέστερο και πιο συχνό αρχαιολογικό αντικείμενο. Με τη βοήθεια της κεραμικής: α) εντοπίζουμε μια αρχαιολογική θέση β) χρονολογούμε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ. Χ ώ ρο ς Π.ΕΛΛΑΣ. Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού Εφορεία Αρχαιοτήτων Πέλλας

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ. Χ ώ ρο ς Π.ΕΛΛΑΣ. Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού Εφορεία Αρχαιοτήτων Πέλλας ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ Χ ώ ρο ς Π.ΕΛΛΑΣ Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού Εφορεία Αρχαιοτήτων Πέλλας ΥΠΟΜΝΗΜΑ 1. Ο ΙΚΙΑ «ΔΙΟΝΥΣΟΥ» 2. Ο ΙΚΙΑ «ΑΡΠΑΓΗΣ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ» 3. Δ Η Μ Ο Σ ΙΟ ΑΡΧΕΙΟ 4. ΑΓΟΡΑ 5. ΥΠΟΓΕΙΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Α ) ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Α ΚΑΙ Β ) ΤΕΤΑΡΤΗ 20 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Α ) ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Α ΚΑΙ Β ) ΤΕΤΑΡΤΗ 20 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Α ) ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΘΕΜΑ A ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Α ΚΑΙ Β ) ΤΕΤΑΡΤΗ 20 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΛΙΚΩΝ A1. Να χαρακτηρίσετε τις

Διαβάστε περισσότερα

Ανάμεσα στα αρχαιολογικά ευρήματα που παραδόθηκαν

Ανάμεσα στα αρχαιολογικά ευρήματα που παραδόθηκαν ΔΧΑΕ 33 (2012) 305-312 Χαρίκλεια Κοιλάκου ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΜΕ ΛΕΥΚΟ ΠΗΛΟ ΑΠΟ ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ ΣΤΗ ΘΗΒΑ Από την κεραμική που έχει συγκεντρωθεί από τις σωστικές ανασκαφές στην πόλη της Θήβας παρουσιάζονται έξι αγγεία κατασκευασμένα

Διαβάστε περισσότερα

Ο υαλοψός (υαλουργός),αναφέρεται σε : πρώιμους βυζαντινούς κώδικες αγιολογικές μαρτυρίες μεταγενέστερα κείμενα,που επιβεβαιώνουν την ύπαρξη

Ο υαλοψός (υαλουργός),αναφέρεται σε : πρώιμους βυζαντινούς κώδικες αγιολογικές μαρτυρίες μεταγενέστερα κείμενα,που επιβεβαιώνουν την ύπαρξη Ο υαλοψός (υαλουργός),αναφέρεται σε : πρώιμους βυζαντινούς κώδικες αγιολογικές μαρτυρίες μεταγενέστερα κείμενα,που επιβεβαιώνουν την ύπαρξη υαλουργικής δραστηριότητας στη βυζαντινή Κωνσταντινούπολη. Το

Διαβάστε περισσότερα

Κοσμήματα και εξαρτήματα ένδυσης από το μεσοβυζαντινό Κίτρος

Κοσμήματα και εξαρτήματα ένδυσης από το μεσοβυζαντινό Κίτρος Κοσμήματα και εξαρτήματα ένδυσης από το μεσοβυζαντινό Κίτρος Ευαγγελία ΑΓΓΕΛΚΟΥ, Μαρία ΧΕΙΜΩΝΟΠΟΥΛΟΥ Τόμος ΚΖ (2006) Σελ. 381-390 ΑΘΗΝΑ 2006 Ευαγγελία Αγγέλκου - Μαρία Χειμωνοπούλου ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΞΑΡΤΗΜΑΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

Π α σα πνο η αι νε σα τω τον Κυ ρι. Π α σα πνο η αι νε σα α τω τον. Ἕτερον. Τάξις Ἑωθινοῦ Εὐαγγελίου, Ὀ Ν Ψαλµός. Μέλος Ἰωάννου Ἀ. Νέγρη.

Π α σα πνο η αι νε σα τω τον Κυ ρι. Π α σα πνο η αι νε σα α τω τον. Ἕτερον. Τάξις Ἑωθινοῦ Εὐαγγελίου, Ὀ Ν Ψαλµός. Μέλος Ἰωάννου Ἀ. Νέγρη. Τάξις Ἑωθινοῦ Εὐαγγελίου, Ὀ Ν Ψαλµός. Μέλος Ἰωάννου Ἀ. Νέγρη. Κυ ρι ε ε λε η σον Ἦχος Πα Α µην Π α σα πνο η αι νε σα τω τον Κυ ρι ον Ἕτερον. Π α σα πνο η αι νε σα α τω τον Κυ υ ρι ι ον 1 ΙΩΑΝΝΟΥ Α. ΝΕΓΡΗ

Διαβάστε περισσότερα

Γραπτή εφυαλωμένη κεραμική από την ανασκαφή της αρχαίας Μεσσήνης

Γραπτή εφυαλωμένη κεραμική από την ανασκαφή της αρχαίας Μεσσήνης Γραπτή εφυαλωμένη κεραμική από την ανασκαφή της αρχαίας Μεσσήνης Αναστασία ΓΙΑΓΚΑΚΗ Τόμος ΚΖ (2006) Σελ. 435-444 ΑΘΗΝΑ 2006 Αναστασία Γ. ΓΙαγκάκη ΓΡΑΠΤΗ ΕΦΥΑΛΩΜΕΝΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΣΚΑΦΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι. Ελληνικά

Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι. Ελληνικά 1 Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι Ελληνικά 2 ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΣΤΟ ΠΕΛΕΝΤΡΙ Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι φαίνεται να χτίστηκε λίγο μετά τα μέσα του 12 ου αιώνα

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων ( π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος

Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων ( π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος [IA11] ΚΛΑΣΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ Α Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων (1100-480 π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος Πρώιμοι και Γεωμετρικοί χρόνοι (1100-700 π.χ.) (συνέχεια) Οι περίοδοι της αρχαίας ελληνικής

Διαβάστε περισσότερα

Οι σωστικές ανασκαφές σε οικόπεδα της σύγχρονης. ΕΙΣΗΓΜΕΝΗ ΙΤΑΛΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ (13ος-18ος αιώνας) Nικόλαος Βασιλάκης

Οι σωστικές ανασκαφές σε οικόπεδα της σύγχρονης. ΕΙΣΗΓΜΕΝΗ ΙΤΑΛΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ (13ος-18ος αιώνας) Nικόλαος Βασιλάκης Nικόλαος Βασιλάκης ΕΙΣΗΓΜΕΝΗ ΙΤΑΛΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ (13ος-18ος αιώνας) Το θέμα που πραγματεύεται το παρόν άρθρο αφορά στην παρουσίαση και μελέτη αντιπροσωπευτικών τύπων εισηγμένης ιταλικής κεραμικής,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΜΟΝΙΚΕΣ ΧΑΡΑΞΕΙΣ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΣΠ. ΠΑΠΑΛΟΥΚΑ

ΑΡΜΟΝΙΚΕΣ ΧΑΡΑΞΕΙΣ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΣΠ. ΠΑΠΑΛΟΥΚΑ ΑΡΜΟΝΙΚΕΣ ΧΑΡΑΞΕΙΣ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΣΠ. ΠΑΠΑΛΟΥΚΑ α) Ειρήνη Χρυσοβαλάντη Ρουμπάνη β) Μαρία Πανακάκη «Το τοπίο είναι αντικείμενα σε διάφορες αποστάσεις, που χαρακτηρίζονται με χρώματα, σε διάφορες πλάκες, οριζόντιες,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ HMEΡΗΣΙΩΝ Δ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΑΥΤΟΤΕΛΩΝ ΕΙΔΙΚΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ & ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΣΥΝΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΤΕΤΑΡΤΗ 20 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΛΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΓΡΙΑΣ ΠΑΝΙΔΑΣ 11. ΙΧΘΥΕΣ ΓΛΥΚΕΩΝ ΥΔΑΤΩΝ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΓΡΙΑΣ ΠΑΝΙΔΑΣ 11. ΙΧΘΥΕΣ ΓΛΥΚΕΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΓΡΙΑΣ ΠΑΝΙΔΑΣ 11. ΙΧΘΥΕΣ ΓΛΥΚΕΩΝ ΥΔΑΤΩΝ 1. Λιπαριά Alosa alosa Περιγραφή σώμα πεπιεσμένο στις πλευρές, μικρό ραχιαίο πτερύγιο, χωρίς πλευρική γραμμή, με βαθιά εγκοπή στο μέσο του χείλους της

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Θέμα Α Στις ερωτη σεις Α1 Α4 να γρα ψετε στο τετρα διο σας τον αριθμο της ερω τησης και

Διαβάστε περισσότερα

2 Τροχήλατοι αμφορίσκοι με οριζόντιες λαβές [1]

2 Τροχήλατοι αμφορίσκοι με οριζόντιες λαβές [1] 2 Τροχήλατοι αμφορίσκοι με οριζόντιες λαβές [1] & ένα όστρακο αμφορέα Από τα νεκροταφεία τύμβων του Μακεδονικού Ολύμπου (ΜΟ) Ε. Πουλάκη Παντερµαλή Υπάρχουν δύο παραδείγµατα αµφορίσκων µε οριζόντιες λαβές

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ. Δρ Δημήτρης Γ. Μυλωνάς

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ. Δρ Δημήτρης Γ. Μυλωνάς Π ΜΩΚ Δρ Δημήτρης Γ. Μυλωνάς Π ΜΩΚ ΛΖΥ Δρ Δ.Γ. Μυλωνάς 2 Π ΜΩΚ Δαίδαλος νατολή ιγαίο νατολίζουσα τέχνη Κρήτη Δρ Δ.Γ. Μυλωνάς 3 Π ΜΩΚ τα μέσα του 9ου αι. π.. επέκταση πέρα από τα όρια του ιγαίου, αποκατάσταση

Διαβάστε περισσότερα

ΙΔΡΥΜΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ & ΝΤΟΛΛΗΣ ΓΟΥΛΑΝΔΡΗ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΥΚΛΑΔΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΙΔΡΥΜΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ & ΝΤΟΛΛΗΣ ΓΟΥΛΑΝΔΡΗ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΥΚΛΑΔΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΙΔΡΥΜΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ & ΝΤΟΛΛΗΣ ΓΟΥΛΑΝΔΡΗ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΥΚΛΑΔΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης Τμήμα εκπαιδευτικών προγραμμάτων Εκπαιδευτικές Μουσειοσκευές Οι Μουσειοσκευές είναι βαλίτσες που ταξιδεύουν από σχολείο

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΤΡΑ ΚΑΙ ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΕΡΑΜΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ

ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΤΡΑ ΚΑΙ ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΕΡΑΜΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ Νικόλαος Βασιλάκης ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΤΡΑ ΚΑΙ ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΕΡΑΜΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ Από σωστικές ανασκαφές οικοπέδων της Άνω Πό λης και ανασκαφές στο κάστρο Πάτρας προέρχε ται

Διαβάστε περισσότερα

Efi Ragia Αναστασια Γ. Γιαγκακη

Efi Ragia Αναστασια Γ. Γιαγκακη INSTITUTE OF HISTORICAL RESEARCH SECTION OF BYZANTINE RESEARCH NATIONAL HELLENIC RESEARCH FOUNDATION ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΕΘΝΙΚΟ IΔΡΥΜΑ ΕΡΕΥΝΩΝ Efi Ragia Αναστασια Γ.

Διαβάστε περισσότερα

Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας

Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας Τομ. 37, 2016 Κεραμική μεταβυζαντινής περιόδου απο την Πάτρα και τεκμήρια τοπικών κεραμικών εργαστηρίων. ΒΑΣΙΛΑΚΗΣ Νικόλαος Αρχαιολόγος, Εφορεία Αρχαιοτήτων

Διαβάστε περισσότερα

AΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙ ΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΥΤΕΡΑ 17 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013 ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕ ΙΟ

AΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙ ΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΥΤΕΡΑ 17 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013 ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕ ΙΟ AΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙ ΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΥΤΕΡΑ 17 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013 ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕ ΙΟ ΘΕΜΑ: Σύνθεση με τέσσερα αντικείμενα. ΓΕΝΙΚΕΣ Ο ΗΓΙΕΣ: Το προς σχεδίαση

Διαβάστε περισσότερα

AΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Ο ΗΓΙΕΣ

AΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Ο ΗΓΙΕΣ AΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙ ΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΥΤΕΡΑ 17 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013 ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕ ΙΟ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ ΥΟ (2) ΖΗΤΟΥΝΤΑΙ: 1. Απεικόνιση του θέματος στον καθορισμένο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. - Γενική Εισαγωγή..2. - Iστορική αναδρομή...3-4. - Περιγραφή του χώρου...5-8. - Επίλογος...9. - Βιβλιογραφία 10

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. - Γενική Εισαγωγή..2. - Iστορική αναδρομή...3-4. - Περιγραφή του χώρου...5-8. - Επίλογος...9. - Βιβλιογραφία 10 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ - Γενική Εισαγωγή..2 - Iστορική αναδρομή....3-4 - Περιγραφή του χώρου.....5-8 - Επίλογος...9 - Βιβλιογραφία 10 1 Γενική Εισαγωγή Επίσκεψη στο Επαρχιακό Μουσείο Πάφου Το Επαρχιακό Μουσείο της

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΕΦΥΑΛΩΜΕΝΑ ΑΓΓΕΙΑ ΤΩΝ ΦΙΛΙΠΠΩΝ Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΜΙΑΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ

ΤΑ ΕΦΥΑΛΩΜΕΝΑ ΑΓΓΕΙΑ ΤΩΝ ΦΙΛΙΠΠΩΝ Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΜΙΑΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΤΑ ΕΦΥΑΛΩΜΕΝΑ ΑΓΓΕΙΑ ΤΩΝ ΦΙΛΙΠΠΩΝ Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΜΙΑΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ Εφυάλωση 1 καλείται η επίστρωση μιας κεραμικής επιφάνειας ενός σκεύους με στρώμα υαλώματος το οποίο έχει την ικανότητα να την καθιστά

Διαβάστε περισσότερα

Α ΝΑΣΚΑΦΗ. 01 Μεσοβυζαντινός ναός και κτιριακό συγκρότημα 4ου-3ου αι. π.χ.

Α ΝΑΣΚΑΦΗ. 01 Μεσοβυζαντινός ναός και κτιριακό συγκρότημα 4ου-3ου αι. π.χ. Α ΝΑΣΚΑΦΗ 01 Μεσοβυζαντινός ναός και κτιριακό συγκρότημα 4ου-3ου αι. π.χ. 84 teyχοσ 1 22 Δεκέμβριος 2016 ΒΥΖΑΝΤΙΝΟι ΧΡΟΝΟΙ 4ος έως 14ος αι. μ.χ. Η ΚΟΙΛΆΔΑ ΤΩΝ ΤΕΜΠΏΝ (IV) ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

διάστημα κατασκευής αυτών των αγγείων περιορίζεται σε δύο έως τρεις γενιές. Ως προς τη χρονολόγησή της βασιζόμαστε στα κεραμικά συνευρήματα που

διάστημα κατασκευής αυτών των αγγείων περιορίζεται σε δύο έως τρεις γενιές. Ως προς τη χρονολόγησή της βασιζόμαστε στα κεραμικά συνευρήματα που ΠΕΡΙΛΗΨΗ H διδακτορική διατριβή με θέμα: «Σύγκλιση Απόκλιση. Έρευνα & Συνεισφορά στην τοπική κεραμική της Περιφέρειας Αρμένων-Ρεθύμνου και στην Κεραμική Παραγωγή της Κρήτης κατά τον 14 ο και 13 ο π. Χ.

Διαβάστε περισσότερα

γεύσεις Αρχαίων και Βυζαντινών Δες τη λύση! Λύσεις των δραστηριοτήτων πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης

γεύσεις Αρχαίων και Βυζαντινών Δες τη λύση! Λύσεις των δραστηριοτήτων πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΟΥΣΕΙΩΝ TMHMA ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Δες τη λύση! Αρχαίων και Βυζαντινών

Διαβάστε περισσότερα

[IA12] ΚΛΑΣΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ Β

[IA12] ΚΛΑΣΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ Β [IA12] ΚΛΑΣΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ Β Αρχαιολογία των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων (480 π.χ. - 30 π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος Δ. Πλάντζος, Ελληνική τέχνη και αρχαιολογία 1200-30 π.χ. Εκδόσεις Καπόν: Αθήνα, 2016

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ CYPRUS COMPUTER SOCIETY ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 19/5/2007

ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ CYPRUS COMPUTER SOCIETY ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 19/5/2007 Οδηγίες: Να απαντηθούν όλες οι ερωτήσεις. Αν κάπου κάνετε κάποιες υποθέσεις να αναφερθούν στη σχετική ερώτηση. Όλα τα αρχεία που αναφέρονται στα προβλήματα βρίσκονται στον ίδιο φάκελο με το εκτελέσιμο

Διαβάστε περισσότερα

Οργάνωση Σεμιναρίου: Μαρίζα Μαρθάρη The seminar is organized by Marisa Marthari

Οργάνωση Σεμιναρίου: Μαρίζα Μαρθάρη The seminar is organized by Marisa Marthari CYCLADIC SEMINAR ΚΥΚΛΑΔΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΤHE ARCHAEOLOGICAL SOCIETY AT ATHENS, 22 PANEPISTIMIOU ST. Η ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ 22 Πέμπτη, 30 Απριλίου 2015, 7 μ.μ. - Thursday, 30 April

Διαβάστε περισσότερα

Από τα νεκροταφεία τύμβων του Μακεδονικού Ολύμπου (ΜΟ)

Από τα νεκροταφεία τύμβων του Μακεδονικού Ολύμπου (ΜΟ) [1] 52 Οπισθότμητες Πρόχοι Από τα νεκροταφεία τύμβων του Μακεδονικού Ολύμπου (ΜΟ) ΙI. Κατάλογος: 1-25 1.Οπισθότµητη Πρόχους ΜΔ 2177 Ε. Πουλάκη Παντερµαλή Καρίτσα Γαβριά, τύµβος 1, τάφος Α. Αριστερά από

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ AΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ Δευτέρα, 24 Ιουνίου 2019 ΖΗΤΟΥΝΤΑΙ: 1. Απεικόνιση

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία "Η ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ ΣΤΗ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ" Ειρήνη Σωτηρίου Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Τα θέατρα της Αμβρακίας. Ανδρέας Μαυρίκος, ΒΠΠΓ

Τα θέατρα της Αμβρακίας. Ανδρέας Μαυρίκος, ΒΠΠΓ Τα θέατρα της Αμβρακίας Ανδρέας Μαυρίκος, ΒΠΠΓ Αμβρακία Η Αμβρακία, μία από τις αξιολογότερες κορινθιακές αποικίες, ήταν χτισμένη στην περιοχή του Αμβρακικού κόλπου κοντά στην όχθη του ποταμού Άραχθου.

Διαβάστε περισσότερα

Ό λοι οι κα νό νες πε ρί με λέ της συ νο ψί ζο νται στον ε ξής έ να: Μά θε, μό νο προκει μέ νου. Friedrich Schelling. σελ. 13. σελ. 17. σελ.

Ό λοι οι κα νό νες πε ρί με λέ της συ νο ψί ζο νται στον ε ξής έ να: Μά θε, μό νο προκει μέ νου. Friedrich Schelling. σελ. 13. σελ. 17. σελ. σελ. 13 σελ. 17 σελ. 21 σελ. 49 σελ. 79 σελ. 185 σελ. 263 σελ. 323 σελ. 393 σελ. 453 σελ. 483 σελ. 509 σελ. 517 Ό λοι οι κα νό νες πε ρί με λέ της συ νο ψί ζο νται στον ε ξής έ να: Μά θε, μό νο προκει

Διαβάστε περισσότερα

AΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΙ ΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ

AΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΙ ΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ AΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΙ ΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕ ΙΟ 17 Σεπτεμβρίου 2014 ΘΕΜΑ: Σύνθεση με τρία

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. β. Το κολλάρισμα του χαρτιού στην Ανατολή γινόταν με αμυλόκολλα και στη Δύση με ζελατίνη. Σωστό

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. β. Το κολλάρισμα του χαρτιού στην Ανατολή γινόταν με αμυλόκολλα και στη Δύση με ζελατίνη. Σωστό ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ HMEΡΗΣΙΩΝ Δ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΑΥΤΟΤΕΛΩΝ ΕΙΔΙΚΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ & ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΣΥΝΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΤΕΤΑΡΤΗ 20 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΛΙΚΩΝ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

α κα ρι ι ο ος α α νηρ ος ου ουκ ε πο ρε ε ευ θη εν βου λη η η α α σε ε ε βων και εν ο δω ω α α µαρ τω λω ων ουουκ ε ε ε

α κα ρι ι ο ος α α νηρ ος ου ουκ ε πο ρε ε ευ θη εν βου λη η η α α σε ε ε βων και εν ο δω ω α α µαρ τω λω ων ουουκ ε ε ε Ἦχος Νη α κα ρι ι ο ος α α νηρ ος ου ουκ ε πο ρε ε ευ θη εν βου λη η η α α σε ε ε βων και εν ο δω ω α α µαρ τω λω ων ουουκ ε ε ε στη η και ε πι κα α θε ε ε ε δρα α λοι οι µων ου ουκ ε ε κα θι ι σε ε ε

Διαβάστε περισσότερα

Στρατή, & Τσουρής (1992). Σωστική ανασκαφή στο οικόπεδο της οδού Ι. Δραγούμη 21 στις Σέρρες. Μακεδονικά, 28, 325-354.

Στρατή, & Τσουρής (1992). Σωστική ανασκαφή στο οικόπεδο της οδού Ι. Δραγούμη 21 στις Σέρρες. Μακεδονικά, 28, 325-354. Μακεδονικά Τομ. 28, 1992 Σωστική ανασκαφή στο οικόπεδο της οδού Ι. Δραγούμη 21 στις Σέρρες Στρατή Αγγελική Τσουρής Κ. 10.12681/makedonika.155 Copyright 1992 ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ To cite this article: Στρατή, & Τσουρής

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ Αφήγηση και εθνική ταυτότητα: Η Κυπριακή Συλλογή στο Εθνικό

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΓΡΙΑΣ ΠΑΝΙΔΑΣ 5. ΜΕΓΑΛΑ ΠΑΡΥΔΑΤΙΑ ΠΤΗΝΑ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΓΡΙΑΣ ΠΑΝΙΔΑΣ 5. ΜΕΓΑΛΑ ΠΑΡΥΔΑΤΙΑ ΠΤΗΝΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΓΡΙΑΣ ΠΑΝΙΔΑΣ 5. ΜΕΓΑΛΑ ΠΑΡΥΔΑΤΙΑ ΠΤΗΝΑ 1. Σκουφοβουτηχτάρα Podiceps cristatus Περιγραφή Το μεγαλύτερο είδος της οικογένειας το καλοκαίρι διακρίνεται από το λευκό λαιμό, τα δύο μαύρα λοφία και

Διαβάστε περισσότερα

Institutional Repository - Library & Information Centre - University of Thessaly 08/09/ :22:41 EEST

Institutional Repository - Library & Information Centre - University of Thessaly 08/09/ :22:41 EEST ΧΡΟΝΙΚΑ Α.Δ. 16 (1960) ΠΙΝΑΞ 59 ΝΙΚ. ΒΕΡΔΕΛΗΣ α. Τάφος άποκαλυφθεϊς κατά τάς άνασκαφάς τοΰ Διόλκου, β. Αρχαϊκόν πήλινον ειδώλιον "Ηρας πιθανώς ( έκ των άνασκαφών εις Γαλατάκι), γ. Τμήμα τοϋ Διόλκου ΠΙΝΑΞ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΒΑΜΒΑΚΙ - ΚΛΩΣΤΙΚΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΒΑΜΒΑΚΙ Ε ΞΑ ΠΛΩ ΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟ ΝΟ ΜΙ ΚΗ ΣΗ ΜΑ ΣΙΑ Γε νι κά

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΒΑΜΒΑΚΙ - ΚΛΩΣΤΙΚΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΒΑΜΒΑΚΙ Ε ΞΑ ΠΛΩ ΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟ ΝΟ ΜΙ ΚΗ ΣΗ ΜΑ ΣΙΑ Γε νι κά Περιεχόμενα ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΒΑΜΒΑΚΙ - ΚΛΩΣΤΙΚΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΒΑΜΒΑΚΙ... 19 1. Ε ΞΑ ΠΛΩ ΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟ ΝΟ ΜΙ ΚΗ ΣΗ ΜΑ ΣΙΑ... 19 1.1. Γε νι κά... 19 1.2. Η καλ λιέρ γεια του βαμ βα κιού στην Ελ λά

Διαβάστε περισσότερα

ΣΚΕΥΗ (ΠΑΛΑΤΙ-ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ- ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ) 5 η ομάδα

ΣΚΕΥΗ (ΠΑΛΑΤΙ-ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ- ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ) 5 η ομάδα 5 η ομάδα 1 ο Πρότυπο Πειραματικό Δημοτικό Σχολείο Θεσσαλονίκης Τάξη Ε2 2014-2015 Μυρσίνη Μαλιόγκα, Ευάγγελος Σωτηριάδης, Κατερίνα Γαλλιού 1. Τι σκεύη χρησιμοποιούσαν οι αυτοκράτορες στις στρατιωτικές

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ. Δρ Δημήτρης Γ. Μυλωνάς

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ. Δρ Δημήτρης Γ. Μυλωνάς Π ΜΩΚ Δρ Δημήτρης Γ. Μυλωνάς Π ΜΩΚ ΓΩΜΚ Δρ Δ.Γ. Μυλωνάς 2 Π ΜΩΚ Δρ Δ.Γ. Μυλωνάς 3 Π ΜΩΚ Υπομυκηναϊκή Περίοδος, 1100 1050/1025 π.. Πρωτογεωμετρική Περίοδος, 1050 900 π.. Γεωμετρική Περίοδος, 900 700 π..

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙ ΕΣ

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙ ΕΣ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΠΑΝΕΛΛΑ ΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ HMEΡΗΣΙΩΝ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΠΕΜΠΤΗ 20 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΛΙΚΩΝ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΘΕΜΑ A A1. Να χαρακτηρίσετε τις

Διαβάστε περισσότερα

Ο Οικισμός Σκάρκος της Ίου

Ο Οικισμός Σκάρκος της Ίου Ο Οικισμός Σκάρκος της Ίου Εργασία στο μάθημα: Το Νησιωτικό Αιγαίο κατά την 3 η Χιλιετία π.χ. Παναγιώτης Καπλάνης Επιβλέπων Καθηγητής: Βλαχόπουλος Ανδρέας Εαρινό Εξάμηνο 2015 Η Θέση Η Ίος βρίσκεται στο

Διαβάστε περισσότερα

Από τα νεκροταφεία τύμβων του Μακεδονικού Ολύμπου(ΜΟ)

Από τα νεκροταφεία τύμβων του Μακεδονικού Ολύμπου(ΜΟ) [1] 52 Οπισθότμητες Πρόχοι Από τα νεκροταφεία τύμβων του Μακεδονικού Ολύμπου(ΜΟ) ΙI. Κατάλογος: 25-52 26. Οπισθότµητη Πρόχους ΜΔ 2457 Ε. Πουλάκη Παντερµαλή Καρίτσα Γαβριά, τύµβος 11, τάφος Ε Από το δυτικό

Διαβάστε περισσότερα

Καθηγητής Αστ. Λιώλιος

Καθηγητής Αστ. Λιώλιος ΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΡΓΑ ΤΗΣ ΕΓΝΑΤΙΑΣ Ο ΟΥ ΩΣ ΥΠΟ ΕΙΓΜΑΤΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ TOY ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΣΤΙΣ ΖΩΝΕΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ ΤΗΣ Καθηγητής Αστ. Λιώλιος Αντιπρόεδρος.Σ. ΕΓΝΑΤΙΑ Ο ΟΣ Α.Ε. ΕΓΝΑΤΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

1.2.3 ιαρ θρω τι κές πο λι τι κές...35 1.2.4 Σύ στη μα έ λεγ χου της κοι νής α λιευ τι κής πο λι τι κής...37

1.2.3 ιαρ θρω τι κές πο λι τι κές...35 1.2.4 Σύ στη μα έ λεγ χου της κοι νής α λιευ τι κής πο λι τι κής...37 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΚΕ Φ Α Λ ΑΙΟ ΤΟ ΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΑΛΙΕΙΑΣ... 21 ΚΕ Φ Α Λ ΑΙΟ 1 o Η ΑΛΙΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1.1 Η Α λιεί α ως Οι κο νο μι κή ρα στη ριό τη τα...25 1.2 Η Κοι νο τι κή Α λιευ τι κή Πο λι τι κή...28

Διαβάστε περισσότερα

Η Ελληνιστική Κεραμική

Η Ελληνιστική Κεραμική Η Ελληνιστική Κεραμική Μικρή Εισαγωγή Πριν από μερικές δεκαετίες η πρόταση μας για ένα φροντιστήριο ελληνιστικής κεραμικής στους φοιτητές αρχαιολογίας απορρίφθηκε πανηγυρικά, αφού η άσκηση των νέων αρχαιολόγων

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΛ ΠΕΜΠΤΗ 20 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΛΙΚΩΝ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΛ ΠΕΜΠΤΗ 20 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΛΙΚΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΛ ΠΕΜΠΤΗ 20 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΛΙΚΩΝ ΘΕΜΑ A A1. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα

Διαβάστε περισσότερα

Mικροί - Mεγάλοι σε δράση

Mικροί - Mεγάλοι σε δράση Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς Διεύθυνση Μουσείων, Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων και Επικοινωνίας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ Ι ΤΩΝ ΥΠΟ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΕΙΔΩΝ. 1. Αστέρες Ανώτερου Ταξιάρχη Τάγματος Φοίνικα τεμάχια 6. 2. Μετάλλια Στρατιωτικής Αξίας τεμάχια 160

ΠΙΝΑΚΑΣ Ι ΤΩΝ ΥΠΟ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΕΙΔΩΝ. 1. Αστέρες Ανώτερου Ταξιάρχη Τάγματος Φοίνικα τεμάχια 6. 2. Μετάλλια Στρατιωτικής Αξίας τεμάχια 160 ΠΙΝΑΚΑΣ Ι ΤΩΝ ΥΠΟ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΕΙΔΩΝ 1. Αστέρες Ανώτερου Ταξιάρχη Τάγματος Φοίνικα τεμάχια 6 2. Μετάλλια Στρατιωτικής Αξίας τεμάχια 160 3. Μετάλλια Ευδοκίμου Υπηρεσίας τεμάχια 160 4. Μετάλλια Αξίας και Τιμής

Διαβάστε περισσότερα

Εικονογραφημένο Λεξικό Το Πρώτο μου Λεξικό

Εικονογραφημένο Λεξικό Το Πρώτο μου Λεξικό ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Ι.Τ.Υ.Ε. «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» Αή Εί Ηίς Δής Μί Μά Ιί Αύ Εέ Λό Τ Πώ Λό Τός 9ς (Μ, (έ) Ν,) Εέ Λό Α, Β, Γ Δύ Τ Πώ Λό Τός 9ς (Μ, (έ) Ν,) ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ Αή

Διαβάστε περισσότερα

Α ΡΙΘ ΜΟΣ ΟΙ ΚΗ ΜΑ- ΤΩΝ ΚΑΙ Υ ΝΑ ΜΕΝΟ ΝΑ Ε ΞΥ ΠΗ ΡΕ ΤΗ ΘΕΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ. 3 ξε νώ νες Α ΣΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ. Ξε νώ νες Α ΣΣ Κοζάνη. Κ.

Α ΡΙΘ ΜΟΣ ΟΙ ΚΗ ΜΑ- ΤΩΝ ΚΑΙ Υ ΝΑ ΜΕΝΟ ΝΑ Ε ΞΥ ΠΗ ΡΕ ΤΗ ΘΕΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ. 3 ξε νώ νες Α ΣΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ. Ξε νώ νες Α ΣΣ Κοζάνη. Κ. ΞΕ ΝΩ ΝΕΣ Οι ξε νώ νες λει τουρ γούν µε σκο πό την προ σω ρι νή διαµονή, κυ ρί ως των νε ο το ποθε τη µέ νων Μον. Αξ κών - Αν θστών και των µε λών των οικο γε νειών τους που τυ χόν τους συ νο δεύ ουν µέ

Διαβάστε περισσότερα

Η θεώρηση και επεξεργασία του θέματος οφείλει να γίνεται κυρίως από αρχιτεκτονικής απόψεως. Προσπάθεια κατανόησης της συνθετικής και κατασκευαστικής

Η θεώρηση και επεξεργασία του θέματος οφείλει να γίνεται κυρίως από αρχιτεκτονικής απόψεως. Προσπάθεια κατανόησης της συνθετικής και κατασκευαστικής ΑΝΑΓΝΩΣΗ - ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΝΗΜΕΙΟΥ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΗΦΑΙΣΤΟΥ Η θεώρηση και επεξεργασία του θέματος οφείλει να γίνεται κυρίως από αρχιτεκτονικής απόψεως. Προσπάθεια κατανόησης της συνθετικής και κατασκευαστικής δομής

Διαβάστε περισσότερα

Ανάγνωση - Περιγραφή Μνημείου: Ναός του Ηφαίστου

Ανάγνωση - Περιγραφή Μνημείου: Ναός του Ηφαίστου ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ Εργαστήριο Συγκοινωνιακής Τεχνικής Σχολή Αγρονόμων-Τοπογράφων Μηχανικών Τομές Τοπογραφίας Αποτυπώσεις Μνημείων Υπεύθυνος Διδάσκων: Γεωργόπουλος Ανδρέας Ανάγνωση - Περιγραφή

Διαβάστε περισσότερα

Εικονογραφημένο Λεξικό Το Πρώτο μου Λεξικό

Εικονογραφημένο Λεξικό Το Πρώτο μου Λεξικό ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Ι.Τ.Υ.Ε. «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» Αή Εί Ηίς Δής Μί Μά Ιί Αύ Εέ Λό Τ Πώ Λό Τός 12ς (Π, (ίς- )) Εέ Λό Α, Β, Γ Δύ Τ Πώ Λό Τός 12ς (Π, (ίς- )) ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

AΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ

AΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ AΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΠΙΕΣΕΩΝ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ

ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ Π12761 (ΕΙΚ. 112) Εικόνα 112. Σκύφος-κοτύλη. Προέλευση: Σαβάλια, Κασιδιάρης, τομή 4. Σαρκοφάγος 7, ΟΜ1, 7/12/07 Διαστάσεις: ύψος: 0,098μ. Φ (διάμετρος) χείλους:

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΣ. Μετά τα Μηδικά κατακευάστηκε το 478 π.χ το Θεμιστόκλειο τείχος που χώρισε την κατοικημένη περιοχή από το νεκροταφείο.

ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΣ. Μετά τα Μηδικά κατακευάστηκε το 478 π.χ το Θεμιστόκλειο τείχος που χώρισε την κατοικημένη περιοχή από το νεκροταφείο. ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΣ Η περιοχή ΒΔ της Αγοράς μέχρι το τείχος της πόλης, όπου το Δίπυλο, αλλά και πέρα από το τείχος, όπου και το σημαντικότερο νεκροταφείο της Αθήνας. Η ονομασία της οφείλεται στις εγκαταστάσεις

Διαβάστε περισσότερα

Μινωικός Πολιτισμός σελ. 23-28

Μινωικός Πολιτισμός σελ. 23-28 Μινωικός Πολιτισμός σελ. 23-28 Να περιγράψετε ένα μινωικό ανάκτορο; Μεγάλα Συγκροτήματα κτιρίων, Είχαν πολλές πτέρυγες-δωματίων, Διοικητικά, Οικονομικά, Θρησκευτικά και Καλλιτεχνικά κέντρα της περιοχής,

Διαβάστε περισσότερα

αρχεία Πηγεσ γνωσησ, πηγεσ μνημησ Τα αρχεία στις ελληνικές πόλεις της αρχαιότητας Ασκήσεις στον πηλό

αρχεία Πηγεσ γνωσησ, πηγεσ μνημησ Τα αρχεία στις ελληνικές πόλεις της αρχαιότητας Ασκήσεις στον πηλό Τευχος τριτο αρχεία Πηγεσ γνωσησ, πηγεσ μνημησ Τα αρχεία στις ελληνικές πόλεις της αρχαιότητας Ασκήσεις στον πηλό Άσκηση Οι γραφείς του ανακτόρου της Πύλου Κάθε χρόνο τέτοια εποχή στο ανάκτορο της Πύλου

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων ( π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος

Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων ( π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος [IA11] ΚΛΑΣΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ Α Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων (1100-480 π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος Πρώιμοι και Γεωμετρικοί χρόνοι (1100-700 π.χ.) Οι περίοδοι της αρχαίας ελληνικής τέχνης:

Διαβάστε περισσότερα

MATAKIA ΤΕΜ - 5mm ΤΕΜ - 8mm ΤΕΜ - 10mm ΤΕΜ - 15mm ΤΕΜ - 20mm

MATAKIA ΤΕΜ - 5mm ΤΕΜ - 8mm ΤΕΜ - 10mm ΤΕΜ - 15mm ΤΕΜ - 20mm MATAKIA DESCRIBO DES-0001 100 ΤΕΜ - 8mm DES-0002 100 ΤΕΜ - 10mm DES-0003 100 ΤΕΜ - 12mm DES-0004 80 ΤΕΜ - 15mm DES-0005 MIX ΜΑΥΡΑ 20-15-10-8mm DES-0006 MIX ΧΡΩΜΑ 20-15-10-8mm 10030007 200 ΤΕΜ - 5mm 10030003

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΣΔΡΟΛΙΑ 7 η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία Αγιάς. Ανάδειξη και αξιοποίηση.

ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΣΔΡΟΛΙΑ 7 η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία Αγιάς. Ανάδειξη και αξιοποίηση. ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΣΔΡΟΛΙΑ 7 η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία Αγιάς. Ανάδειξη και αξιοποίηση. Στρατηγική θέση της Αγιάς Η περιοχή της Αγιάς χαρακτηρίζεται κυρίως από την εύφορη κοιλάδα

Διαβάστε περισσότερα

Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας

Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας Τομ. 27, 2006 Γραπτή εφυαλωμένη κεραμική από την ανασκαφή της αρχαίας Μεσσήνης ΓΙΑΓΚΑΚΗ Αναστασία Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών / Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Διαβάστε περισσότερα

Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά

Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Μυστράς Η καστροπολιτεία απλώνεται στις πλαγιές του φυσικά οχυρού λόφου του βυζαντινού Μυζηθρά, που έδωσε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ. Πρό λο γος...13 ΜΕ ΡΟΣ Ι: Υ ΠΑΙ ΘΡΙΑ Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ

ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ. Πρό λο γος...13 ΜΕ ΡΟΣ Ι: Υ ΠΑΙ ΘΡΙΑ Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ Πρό λο γος...13 ΜΕ ΡΟΣ Ι: Υ ΠΑΙ ΘΡΙΑ Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ Ει σα γω γή 1 ου Μέ ρους...16 1 ο Κε φά λαιο: Ε ΛΕΥ ΘΕ ΡΟΣ ΧΡΟ ΝΟΣ & Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ 1.1 Οι έν νοιες του ε λεύ θε ρου χρό νου και της ανα ψυ χής...17

Διαβάστε περισσότερα

Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά

Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Μυστράς Η καστροπολιτεία απλώνεται στις πλαγιές του φυσικά οχυρού λόφου του βυζαντινού Μυζηθρά, που έδωσε

Διαβάστε περισσότερα

ο Θε ος η η µων κα τα φυ γη η και δυ υ υ να α α α µις βο η θο ος ε εν θλι ψε ε ε σι ταις ευ ρου ου ου ου ου σαις η η µα α α ας σφο ο ο ο

ο Θε ος η η µων κα τα φυ γη η και δυ υ υ να α α α µις βο η θο ος ε εν θλι ψε ε ε σι ταις ευ ρου ου ου ου ου σαις η η µα α α ας σφο ο ο ο Ἐκλογή ἀργοσύντοµος εἰς τὴν Ἁγίν Κυρικήν, κὶ εἰς ἑτέρς Γυνίκς Μάρτυρς. Μέλος Ἰωάννου Ἀ. Νέγρη. Ἦχος Νη ε Κ ι δυ υ υ υ ν µι ις Α λ λη λου ου ου ι ι ι ι ο Θε ος η η µων κ τ φυ γη η κι δυ υ υ ν µις βο η θο

Διαβάστε περισσότερα

Ονοματεπώνυμο: Μάθημα: Ύλη: Επιμέλεια διαγωνίσματος: Αξιολόγηση: Φυσική Προσανατολισμού Ρευστά Ιωάννης Κουσανάκης

Ονοματεπώνυμο: Μάθημα: Ύλη: Επιμέλεια διαγωνίσματος: Αξιολόγηση: Φυσική Προσανατολισμού Ρευστά Ιωάννης Κουσανάκης Ονοματεπώνυμο: Μάθημα: Ύλη: Επιμέλεια διαγωνίσματος: Αξιολόγηση: Φυσική Προσανατολισμού Ρευστά Ιωάννης Κουσανάκης ΘΕΜΑ Α Α1. Το ανοιχτό κυλινδρικό δοχείο του σχήματος βρίσκεται εντός πεδίο βαρύτητας με

Διαβάστε περισσότερα

Αλέξανδρος Νικολάου, ΒΠΠΓ

Αλέξανδρος Νικολάου, ΒΠΠΓ Αλέξανδρος Νικολάου, ΒΠΠΓ Στην αρχαϊκή εποχή εικάζεται ότι υπήρχε κάποιο είδος θεατρικής κατασκευής στο χώρο που βρίσκονται τα σημερινά ευρήματα του θεάτρου, ενώ στα κλασσικά χρόνια υπήρχε σίγουρα κάποια

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΓΡΙΑΣ ΠΑΝΙΔΑΣ 9. ΕΔΑΦΟΒΙΑ - ΠΕΡΙΣΤΕΡΟΜΟΡΦΑ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΓΡΙΑΣ ΠΑΝΙΔΑΣ 9. ΕΔΑΦΟΒΙΑ - ΠΕΡΙΣΤΕΡΟΜΟΡΦΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΓΡΙΑΣ ΠΑΝΙΔΑΣ 9. ΕΔΑΦΟΒΙΑ - ΠΕΡΙΣΤΕΡΟΜΟΡΦΑ 1. Αγριόκουρκος Tetrao urogallus Περιγραφή αρσενικό: γενικός χρωματισμός γκριζόμαυρος, στήθος πρασινογάλανο, κοιλιά με λευκές λωρίδες ακανόνιστου σχήματος,

Διαβάστε περισσότερα

των Ξε να γών Ρόδου Ot04R14

των Ξε να γών Ρόδου Ot04R14 των Ξε να γών Ρόδου Ot04R14 να γούς που εργάζονται στη Ρόδο, οι οποίοι πα ρέ χουν τις υπηρεσίες τους στους εργοδότες τους τουριστικούς πράκτορες πραγµατικά µε σχέση εξηρτηµένης εργασίας Δ. ΚΑ ΘO ΡΙ ΣΜOΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Το υλικό που χρησιμοποιήθηκε για τα φύλλα εργασίας προέρχεται εξολοκλήρου από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης Διαβάζουμε: Οι Κυκλάδες οφείλουν το όνομά τους στη γεωγραφική

Διαβάστε περισσότερα

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ της Σταυρούλας Σδρόλια Το κρασί έπαιζε τεράστιο ρόλο στην οικονομία της περιοχής του Δήμου Μελιβοίας από την αρχαιότητα μέχρι το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Οι αρχαιότερες

Διαβάστε περισσότερα

Μόδα και ενδυμασία από τους προϊστορικούς μέχρι τους νεότερους χρόνους.

Μόδα και ενδυμασία από τους προϊστορικούς μέχρι τους νεότερους χρόνους. 1ο ΓΕΛ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ-ΚΟΡΔΕΛΙΟΥ 2011-2012 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΜΗΜΑ PR1 ΟΜΑΔΑ 3 Μόδα και ενδυμασία από τους προϊστορικούς μέχρι τους νεότερους χρόνους. Αρχαϊκή, Κλασσική, Ελληνιστική, Ρωμαϊκή Περίοδος

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ 10 ΧΡΟΝΩΝ

ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ 10 ΧΡΟΝΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ 10 ΧΡΟΝΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Ονοματεπώνυμο Κεντούλλα Πέτρου Αριθμός Φοιτητικής Ταυτότητας 2008761539 Κύπρος

Διαβάστε περισσότερα