Βρυξέλλες, COM(2015) 572 final

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2015) 572 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠHΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ, ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ Κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης το 2015 {SWD(2015) 208} {SWD(2015) 209} {SWD(2015) 217 à 243} EL EL

2 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Με το έγγραφο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Στρατηγική πλαίσιο για μια ανθεκτική Ενεργειακή Ένωση με μακρόπνοη πολιτική για την κλιματική αλλαγή» 1 δημιουργήθηκε νέα δυναμική για τη μετάβαση σε ασφαλή και ανταγωνιστική οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Προκειμένου να διατηρηθεί αυτή η δυναμική, στην παρούσα πρώτη αποτύπωσης της κατάστασης της Ενεργειακής Ένωσης 2 εξετάζεται η πρόοδος που σημειώθηκε κατά τη διάρκεια των εννέα τελευταίων μηνών και προσδιορίζονται τα κυριότερα θέματα που θα απαιτήσουν ιδιαίτερη πολιτική προσοχή το 2016, έτος κρίσιμο για την υλοποίηση της Ενεργειακής Ένωσης 3. Σε λίγες ημέρες, οι ηγέτες του κόσμου θα συγκεντρωθούν στο Παρίσι για να καταλήξουν σε συμφωνία σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης μίας από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της ανθρωπότητας: την κλιματική αλλαγή. Στην αποτύπωσης της κατάστασης της Ενεργειακής Ένωσης υπογραμμίζεται η συμβολή της Ευρώπης στις διαπραγματεύσεις του Παρισιού, με έμφαση στη συνέχεια που θα δοθεί. Ο ηγετικός ρόλος της Ευρώπης στη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα πρέπει να συνεχιστεί μετά τη διάσκεψη του Παρισιού, τόσο μέσω της υλοποίησης των στόχων για το κλίμα και την ενέργεια έως το 2030 όσο και μέσω συνεκτικής διπλωματίας για την ενέργεια και το κλίμα, ώστε να εξασφαλιστεί ότι όλες οι χώρες τηρούν τις δεσμεύσεις που ανέλαβαν. Πολλά οικονομικά επιχειρήματα συνηγορούν υπέρ της μετάβασης αυτής. Οι κορυφαίες ευρωπαϊκές εταιρείες αλλάζουν τα επιχειρηματικά τους μοντέλα. Η ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και η ενεργειακή απόδοση δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας στην Ευρώπη, για τις οποίες απαιτούνται νέες δεξιότητες και επενδύσεις. Πολλές από τις αλλαγές που συνδέονται με τη μετάβαση αυτή θα πραγματοποιηθούν στις πόλεις και τους δήμους όταν οι πόλεις μας γίνονται πιο έξυπνες καθίστανται βασικοί κινητήριοι μοχλοί των πολιτικών βιώσιμης ενέργειας της ΕΕ. Οι αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου εξακολουθούν να μην εμφανίζουν βέλτιστες επιδόσεις. Για να είναι επιτυχής και κοινωνικά δίκαιη η μετάβαση προς την οικονομία και κοινωνία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, οι πολίτες θα πρέπει να αναλάβουν μεγαλύτερη ευθύνη, να αξιοποιούν τις νέες τεχνολογίες και την αύξηση του ανταγωνισμού για να μειώσουν τους λογαριασμούς τους, και να συμμετέχουν ενεργά στην αγορά. Τα γεωπολιτικά γεγονότα του 2015 στις χώρες σε άμεση γειτνίαση με την ΕΕ διατήρησαν την ενέργεια υψηλά στην ημερήσια διάταξη. Η ενεργειακή ασφάλεια και απόδοση, η ανάπτυξη υποδομών, η ενοποίηση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας και η αειφορία συνδέονται άρρηκτα για την αντιμετώπιση των προκλήσεων αυτών. Ο 2 ος κατάλογος των Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος περιλαμβάνει τα έργα υποδομών που είναι επειγόντως αναγκαία για την υλοποίηση των στόχων και σκοπών μας στον τομέα της ενεργειακής πολιτικής COM(2015) 80. Συνοδεύεται από σειρά εκθέσεων και υπηρεσιακών εγγράφων εργασίας, ως πρώτο βήμα προς τον εξορθολογισμό των υποχρεώσεων υποβολής εκθέσεων από την Επιτροπή. Πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής, COM(2015)610. Όλες οι προτάσεις θα καταρτιστούν σύμφωνα με τις αρχές της επικουρικότητας, της αναλογικότητας και της βελτίωσης της νομοθεσίας. Ορισμένες από τις προτάσεις αυτές θα είναι πρωτοβουλίες στο πλαίσιο του προγράμματος ελέγχου της καταλληλότητας της νομοθεσίας (REFIT). 2

3 Στην αποτύπωση της κατάστασης της Ενεργειακής Ένωσης παρουσιάζονται τα βασικά δομοστοιχεία μηχανισμού υλοποίησης που θα οδηγήσει σε πιο προβλέψιμες, διαφανείς και σταθερές πολιτικές. Η καθοδήγηση σχετικά με τα ολοκληρωμένα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα παρέχει στα κράτη μέλη τη βάση για να αρχίσουν να καταρτίζουν τα ολοκληρωμένα εθνικά τους σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα για την περίοδο από το 2021 έως το Η προτεινόμενη μεθοδολογία σχετικά με τους βασικούς δείκτες αποτελεί το πρώτο βήμα για τη μέτρηση και παρακολούθηση της υλοποίησης της Ενεργειακής Ένωσης. Τους τελευταίους μήνες, η Επιτροπή επισκέφθηκε πολλά κράτη μέλη για να συζητήσει την Ενεργειακή Ένωση με ευρύ φάσμα ενδιαφερόμενων μερών. Επιπλέον, διεξήχθησαν τεχνικές συζητήσεις με όλα τα κράτη μέλη. Οι επαφές αυτές έδωσαν στην Επιτροπή τη δυνατότητα να προβεί σε εκτίμηση της Ενεργειακής Ένωσης για κάθε κράτος μέλος και να καταλήξει σε συμπεράσματα σχετικά με την άσκηση πολιτικής για τις πέντε διαστάσεις της Ενεργειακής Ένωσης. 2. ΑΠΑΛΛΑΓΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΝΘΡΑΚΟΥΧΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ Πρόοδος που επιτελέστηκε Η οικονομία της ΕΕ είναι σήμερα η πλέον αποδοτική από άποψη αξιοποίησης άνθρακα μεγάλη οικονομία στον κόσμο. Ιδιαίτερα επιτυχής υπήρξε η αποσύνδεση της οικονομικής μεγέθυνσης από τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Μεταξύ 1990 και 2014, το συνδυασμένο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της ΕΕ αυξήθηκε κατά 46%, ενώ οι συνολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μειώθηκαν κατά 23%. Η ΕΕ είναι η μία από τις μόλις τρεις μεγάλες οικονομίες 4 που παράγουν περισσότερο από το ήμισυ της ηλεκτρικής ενέργειάς τους χωρίς εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου 5. Ένας από τους στόχους της στρατηγικής για την Ενεργειακή Ένωση είναι να απομακρυνθεί περαιτέρω από την οικονομία που βασίζεται στα ορυκτά καύσιμα. Το 2015 επιτελέστηκε πρόοδος σε τρία πεδία που είναι συνυφασμένα με τη μετάβαση αυτή: στην εμπορία δικαιωμάτων εκπομπής, στην ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, και σε περαιτέρω επενδύσεις σε τεχνολογίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και στην ενεργειακή απόδοση. Η συμφωνία σχετικά με τη δημιουργία του Αποθεματικού για τη Σταθερότητα της Αγοράς, που θα εφαρμόζεται από το 2019, θα ενισχύσει το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής της ΕΕ (ΣΕΔΕ). Τον Ιούλιο του 2015 η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση για την αναθεώρηση του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής της ΕΕ. Αυτό είναι το τελικό βήμα ώστε να καταστεί το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής της ΕΕ κατάλληλο για να διαδραματίσει πλήρως τον ρόλο του ως το βασικό ευρωπαϊκό μέσο για την επίτευξη του στόχου μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το Η Επιτροπή καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να προωθήσουν την πρόταση κατά προτεραιότητα. Η Επιτροπή, προκειμένου να υποστηρίξει τη φιλοδοξία να καταλάβει η ΕΕ την πρώτη θέση στον τομέα της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, υπέβαλε τον Ιούλιο του 2015 συμβουλευτική ανακοίνωση σχετικά με νέο σχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, βασικός στόχος του οποίου είναι μεταξύ άλλων να προσαρμόσει την αγορά στην αύξηση του 4 5 Οι άλλες δύο είναι η Βραζιλία και ο Καναδάς. Ποσοστό 27 % παράγεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και επιπλέον ποσοστό 27 % παράγεται από πυρηνική ενέργεια. 3

4 μεριδίου της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Οι ανανεώσιμες πηγές γίνονται όλο και περισσότερο μια από τις κυριότερες πηγές ενέργειας. Καλύπτουν ήδη τις ανάγκες 78 εκατομμυρίων Ευρωπαίων και η ΕΕ βρίσκεται σε σωστή πορεία για την επίτευξη του στόχου του 20% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές έως το Η μετάβαση σε οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών θα απαιτήσει σημαντικές επενδύσεις, ιδίως στα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας, στην ηλεκτροπαραγωγή, στην ενεργειακή απόδοση και στην καινοτομία 6. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ συμβάλλει στην υλοποίηση της μετάβασης αυτής με την ενσωμάτωση των κλιματικών στόχων σε όλες τις σχετικές πρωτοβουλίες πολιτικής, διασφαλίζοντας ότι τουλάχιστον το 20 % του προϋπολογισμού της ΕΕ για την περίοδο αφορά το κλίμα. Το ποσοστό αυτό αναλογεί σε περίπου 180 δισ. ευρώ από το 2014 έως το Ποσό άνω των 110 δισ. ευρώ διατίθεται μέσω των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ). Επιπλέον, στα πρώτα έργα που εγκρίθηκαν για τις εγγυήσεις του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ) συγκαταλέγονται έργα αειφόρου ενέργειας, ιδίως στη Δανία, τη Φινλανδία, τη Γαλλία, την Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Τον Μάρτιο του 2015, η ΕΕ υπέβαλε δεσμευτικό στόχο για τη μείωση των εντός ΕΕ εκπομπών σε όλο το φάσμα της οικονομίας κατά τουλάχιστον 40 % έως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990, βάσει του πλαισίου πολιτικής της Επιτροπής για την ενέργεια και το κλίμα για το Τον Σεπτέμβριο του 2015, η ΕΕ συμφώνησε τη θέση της για τη διάσκεψη του Παρισιού για το κλίμα (COP21) 7. Επιβεβαίωσε την προθυμία της ΕΕ να διαπραγματευθεί μια φιλόδοξη, δεσμευτική και διαφανή παγκόσμια συμφωνία για το κλίμα, η οποία να χαράσσει σαφώς καθορισμένη πορεία για τον περιορισμό της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη σε λιγότερο από 2 C. Κατά τη στιγμή της έκδοσης της παρούσας αποτύπωσης της κατάστασης της Ενεργειακής Ένωσης, περισσότερες από 160 χώρες, που αντιπροσωπεύουν άνω του 90 % των παγκόσμιων εκπομπών, έχουν υποβάλει τις εθνικά Καθορισμένες Προθέσεις Συνεισφοράς (Intended Nationally Determined Contribution - INDC). Το ύψος αυτών των συνεισφορών είναι πρωτοφανές και θα οδηγήσει σε σημαντική μείωση των εκπομπών σε ολόκληρο τον πλανήτη, με τη μετατόπιση από την «δραστηριοποίηση ελαχίστων» στο πλαίσιο του πρωτοκόλλου του Κιότο στη «δραστηριοποίηση όλων». Η επίτευξη των στόχων αυτών θα απαιτήσει περαιτέρω τολμηρή δράση σε τοπικό επίπεδο. Με αυτό το στόχο κατά νου, η Επιτροπή συγκάλεσε στις 15 Οκτωβρίου 2015 τους εκπρόσωπους των πόλεων και δήμων να δρομολογήσουν νέο Σύμφωνο των Δημάρχων, που να καλύπτει πρωτοβουλίες για τον μετριασμό της αλλαγής του κλίματος και την προσαρμογή σε αυτή. Με τη δρομολόγηση του Συμφώνου των Δημάρχων θα ενθαρρυνθεί η δραστηριοποίηση των τοπικών αρχών σε ολόκληρο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων περιοχών οι οποίες μέχρι σήμερα δεν συμμετείχαν. Περισσότερες από επιχειρήσεις θα πρέπει επίσης να δεσμευτούν να αναλάβουν δράση επ ευκαιρία της COP21. Η εκπλήρωση αυτών των δεσμεύσεων σε τοπικό επίπεδο προσφέρει σημαντικές επιχειρηματικές ευκαιρίες για καινοτόμες επιχειρήσεις της ΕΕ και θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας και οικονομική μεγέθυνση στην ΕΕ. Μελλοντική πορεία 6 7 COM(2014)15 και σχετική εκτίμηση επιπτώσεων. Συμπεράσματα του Συμβουλίου «Περιβάλλον» της 18/9/

5 Αμέσως μετά τη διάσκεψη του Παρισιού για το κλίμα, όλες οι χώρες θα πρέπει να μετατρέψουν τις δεσμεύσεις τους σε συγκεκριμένα μέτρα πολιτικής. Για τον λόγο αυτό, η Επιτροπή σκοπεύει να υποβάλει, το πρώτο εξάμηνο του 2016, προτάσεις σχετικά με την υλοποίηση του στόχου μείωσης των εκπομπών που δεν υπάγονται στο ΣΕΔΕ της ΕΕ κατά 30% σε σύγκριση με το 2005, με τον καθορισμό εθνικών στόχων μείωσης των αερίων του θερμοκηπίου και με την ενσωμάτωση του τομέα της χρήσης γης, της αλλαγής χρήσης γης και της δασοκομίας (LULUCF). Δεδομένου ότι περίπου το ένα τρίτο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τομείς που δεν υπάγονται στο ΣΕΔΕ προέρχονται από τις μεταφορές, η Επιτροπή προβλέπει να προβεί σε ανακοίνωση σχετικά με τις δράσεις που απαιτούνται για την απαλλαγή όλων των τρόπων μεταφορών από τις ανθρακούχες εκπομπές. Θα πρέπει να ακολουθήσουν προτάσεις, μεταξύ άλλων σχετικά με τα πρότυπα εκπομπών CO 2 των αυτοκινήτων και ημιφορτηγών και την παρακολούθηση των βαρέων επαγγελματικών οχημάτων, για δίκαιη και αποδοτική τιμολόγηση, καθώς και για τους κανόνες που διέπουν την πρόσβαση στην αγορά οδικών μεταφορών. Η αποτελεσματική επιβολή κανονιστικών προτύπων είναι καίριας σημασίας στοιχείο για τη μείωση των εκπομπών από τις οδικές μεταφορές. Οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου και ορισμένων ατμοσφαιρικών ρύπων έχουν υποτιμηθεί σε σημαντικό βαθμό στα συστήματα δοκιμών. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή εκπονεί πρόταση για την εφαρμογή στην ΕΕ της εναρμονισμένης παγκοσμίως διαδικασίας δοκιμών ελαφρών οχημάτων (WLTP) 8. Όταν τεθεί σε ισχύ το 2017, η διαδικασία αυτή θα παρέχει ακριβέστερες πληροφορίες σχετικά με τις εκπομπές CO 2 και την κατανάλωση καυσίμου. Επιπλέον, οι δοκιμές σε πραγματικές συνθήκες οδήγησης για τη μέτρηση των εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων από οχήματα ντίζελ θα καταστούν υποχρεωτικές από το 2017, με σκοπό τη μείωση των εκπομπών οξειδίων του αζώτου (NOx) των εν λόγω οχημάτων 9. Επιπλέον, η Επιτροπή καταρτίζει προτάσεις για την ενίσχυση του συστήματος έγκρισης τύπου και επιτήρησης της αγοράς και για την ενίσχυση της ανεξαρτησίας των δοκιμών οχημάτων. Η νέα οδηγία για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και η πολιτική για την αειφορία της βιοενέργειας έως το 2030, που θα υποβληθούν το 2016, αναμένεται ότι θα δημιουργήσουν το κατάλληλο πλαίσιο για την επίτευξη του δεσμευτικού στόχου της ΕΕ να ανέλθει σε τουλάχιστον 27% το μερίδιο της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές έως το Θα καθορίζουν τις πολιτικές και τα μέτρα της ΕΕ που θα πρέπει, σε συνδυασμό με τη συμβολή κάθε κράτους μέλους που θα περιγράφεται στο πλαίσιο των εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα, να διασφαλίσουν ότι θα επιτευχθεί ο στόχος αυτός. Θα προωθήσουμε επίσης τη σταδιακή κατάργηση των επιδοτήσεων των ορυκτών καυσίμων, με στόχο τη δημιουργία των κατάλληλων κινήτρων για την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές. Συμπεράσματα για τη χάραξη πολιτικής σε εθνικό, περιφερειακό και ενωσιακό επίπεδο: 8 9 Η εναρμονισμένη παγκοσμίως διαδικασία δοκιμών ελαφρών οχημάτων (WLTP) υιοθετήθηκε το 2014 στο πλαίσιο της Οικονομικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη (ΟΕΕ/ΗΕ), προκειμένου να αντικαταστήσει τον παλαιό κύκλο δοκιμών «Νέος Ευρωπαϊκός Κύκλος Οδήγησης» (New European Drive Cycle NEDC). Αυτό θα εξασφαλίσει την πραγματική συμμόρφωση των πραγματικών επιδόσεων όσον αφορά τις εκπομπές των οχημάτων με τις κανονιστικές οριακές τιμές, με την επιφύλαξη των ανοχών λόγω των αβεβαιοτήτων της διαδικασίας δοκιμής και των οργάνων μέτρησης, οι οποίες θα μειωθούν σταδιακά με την πάροδο του χρόνου. 5

6 Η ΕΕ βρίσκεται σε σωστή πορεία για την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «ΕΕ 2020» όσον αφορά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (δηλ. μείωση κατά 20% έως το 2020 σε σύγκριση με το 1990). Το 2014 οι εκπομπές της ΕΕ ήταν κατά 23% κάτω από το επίπεδο του 1990 και, σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις που υποβλήθηκαν από τα κράτη μέλη, οι εκπομπές αναμένεται να είναι χαμηλότερες κατά 24% το 2020 σε σύγκριση με το Αναμένεται ότι, με τις υφιστάμενες πολιτικές και μέτρα, 24 κράτη μέλη θα επιτύχουν τους εθνικούς τους στόχους της στρατηγικής «ΕΕ 2020» στους τομείς εκτός του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής. Τέσσερα κράτη μέλη (Ιρλανδία, Λουξεμβούργο, Βέλγιο και Αυστρία) θα χρειαστεί να καταβάλουν πρόσθετες προσπάθειες για να εκπληρώσουν σε εθνικό επίπεδο τους στόχους τους για το 2020 όσον αφορά τους τομείς εκτός ΣΕΔΕ ή να χρησιμοποιήσουν τις υφιστάμενες δυνατότητες ευελιξίας που προβλέπονται στην απόφαση επιμερισμού των προσπαθειών 10. Όσον αφορά την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, η ΕΕ βρίσκεται σε σωστή πορεία για την επίτευξη του στόχου για το Όλα τα κράτη μέλη πλην τριών (Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες και Ηνωμένο Βασίλειο) πέτυχαν τον ενδιάμεσο στόχο τους για την περίοδο 2013/2014 βάσει των στοιχείων του Ορισμένα κράτη μέλη η Γαλλία, το Λουξεμβούργο, η Μάλτα, οι Κάτω Χώρες και το Ηνωμένο Βασίλειο καθώς και, σε μικρότερο βαθμό, το Βέλγιο και η Ισπανία, πρέπει να αξιολογήσουν κατά πόσον οι πολιτικές και τα μέσα που εφαρμόζουν είναι επαρκή και αποτελεσματικά για να επιτύχουν τους στόχους τους σχετικά με την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές. Επίσης, δεν είναι βέβαιο κατά πόσον θα επιτευχθούν οι στόχοι του 2020 για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές στην περίπτωση της Ουγγαρίας και της Πολωνίας. Τα λοιπά δεκαεννέα κράτη μέλη ενδέχεται να υπερβούν ορισμένα μάλιστα σε σημαντικό βαθμό τους στόχους τους για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές το Η αύξηση του μεριδίου της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές συμβάλλει στην ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης. Επιπλέον, απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες στη μεγάλη πλειονότητα των κρατών μελών, προκειμένου να εξασφαλιστεί η καλύτερη ένταξη της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην αγορά και η συνοχή μεταξύ των καθεστώτων στήριξης και της λειτουργίας των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας ειδικότερα. Όλα τα κράτη μέλη οφείλουν να διασφαλίσουν ότι τηρούνται οι νέες κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις για το περιβάλλον και την ενέργεια, συμπεριλαμβανομένης της βασικής απαίτησης όσον αφορά τη χορήγηση ενίσχυσης στο πλαίσιο ανταγωνιστικής διαδικασίας υποβολής προσφορών βάσει σαφών, διαφανών και αμερόληπτων κριτηρίων και την ένταξη της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην αγορά. Η Σουηδία είναι το μόνο κράτος μέλος που συμμετέχει μέχρι στιγμής με άλλη χώρα (Νορβηγία) σε μηχανισμό συνεργασίας για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές. Είναι ενθαρρυντική η επέκταση του εύρους των περιφερειακών φόρουμ, όπως το σχέδιο διασύνδεσης των αγορών ενέργειας της περιοχής της Βαλτικής (ΒΕΜΙΡ), ώστε να συμπεριληφθεί η συνεργασία των κρατών μελών στον τομέα της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Απαιτούνται περισσότερες τέτοιες περιφερειακές πρωτοβουλίες, π.χ. όσον αφορά τις περιφέρειες της Βόρειας Θάλασσας και της Μεσογείου. 3. ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΣΤΟΝ ΜΕΤΡΙΑΣΜΟ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Βλ. έκθεση προόδου της δράσης για το κλίμα, COM(2015)576 + SWD(2015)246. Δεδομένου ότι οι ενδιάμεσοι στόχοι ορίζονται ως μέσος όρος δύο ετών, νέα στοιχεία της Eurostat για το 2014 ενδέχεται να μεταβάλουν την εκτίμηση αυτή. 6

7 Πρόοδος που επιτελέστηκε Για να επιτευχθεί φιλόδοξο επίπεδο ενεργειακής απόδοσης έως το 2030, η Επιτροπή έχει αρχίσει να καθιερώνει εργαλεία και μηχανισμούς χειρισμού της ενεργειακής απόδοσης ως καθεαυτό ενεργειακής πηγής. Ως πρώτο βήμα, η Επιτροπή πρότεινε, τον Ιούλιο του 2015, την αναθεώρηση της οδηγίας για την ενεργειακή επισήμανση 12. Η πρόταση αυτή αυξάνει την αποτελεσματικότητα του υφιστάμενου κεκτημένου για την επισήμανση της κατανάλωσης ενέργειας και ενισχύει την επιβολή του. Επίσης το 2015 τέθηκε σε ισχύ σειρά από μέτρα οικολογικού σχεδιασμού και ενεργειακής επισήμανσης, τα οποία είναι πιθανόν να οδηγήσουν σε περαιτέρω μείωση της κατανάλωσης ενέργειας των νοικοκυριών και, κατ αυτόν τον τρόπο, των λογαριασμών. Αργότερα, εντός του τρέχοντος έτους, η Επιτροπή σκοπεύει να υποβάλει νέο πρόγραμμα εργασίας για τον οικολογικό σχεδιασμό, το οποίο παράλληλα με τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης θα στηρίξει μελλοντικά την κυκλική οικονομία. Η ενεργειακή απόδοση διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων. Το Ταμείο στηρίζει ήδη στρατηγικά έργα ενεργειακής απόδοσης, για παράδειγμα στη Γαλλία και την Ιταλία. Πολλά άλλα έργα βρίσκονται στ στάδιο έγκρισης. Η στήριξη αυτή θα είναι συμπληρωματική προς τις επενδύσεις από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία. Από την έκθεση σχετικά με την πρόοδο της εφαρμογής του στόχου ενεργειακής απόδοσης κατά 20% έως το , που συνοδεύει την παρούσα ανακοίνωση, προκύπτει ότι, παρά τη σημαντική πρόοδο που έχει σημειωθεί, οι συλλογικές προσπάθειες των κρατών μελών αντιστοιχούν σε εξοικονόμηση πρωτογενούς ενέργειας μόλις κατά 17,6% σε σύγκριση με τις προβλέψεις για το Ωστόσο, η Επιτροπή εξακολουθεί να είναι αισιόδοξη ότι μπορεί να επιτευχθεί ο στόχος του 20% αν η υφιστάμενη νομοθεσία της ΕΕ εφαρμοστεί σωστά και πλήρως. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να αυξήσουν τις φιλοδοξίες και τους επενδυτικούς όρους, ούτως ώστε η ενεργειακή απόδοση εξακολουθεί να βελτιώνεται στην Ευρώπη. Μελλοντική πορεία Πολλά εμπόδια εξακολουθούν να παρακωλύουν την πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων της ενεργειακής απόδοσης, όπως η έλλειψη ενημέρωσης και ειδικών χρηματοδοτικών εργαλείων. Αυτό έχει ως συνέπεια την περιορισμένη αξιοποίηση των δυνατοτήτων, προϊόντων και τεχνολογιών ενεργειακής απόδοσης. Για το 2016 η Επιτροπή προβλέπει την υποβολή νομοθετικών προτάσεων για την ευθυγράμμιση της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση με τον ενδεικτικό στόχο σε επίπεδο ΕΕ τουλάχιστον 27% έως το 2030 (που θα αναθεωρηθεί έως το 2020, με την προοπτική να επιδιωχθεί 30% σε επίπεδο ΕΕ). Εξίσου σημαντικό είναι να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στα κτίρια, με μερίδια περίπου 40% της συνολικής τελικής κατανάλωσης ενέργειας και το ένα τέταρτο περίπου των άμεσων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τομείς εκτός ΣΕΔΕ. Επί του παρόντος διεξάγεται διεξοδική αξιολόγηση της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, ενόψει της αναθεώρησής της. Η χρηματοδότηση των αρχικών επενδύσεων στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης εξακολουθεί να αποτελεί σημαντική πρόκληση. Οι επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση COM(2015) 341. COM(2015)574 και το συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής SWD (2015) 245 COM(2014)

8 πρέπει να πενταπλασιαστούν έως το Η Επιτροπή θα συνεργαστεί, κατά προτεραιότητα, με τους εταίρους της για την υιοθέτηση, το 2016, μηχανισμών συνάθροισης των μικρότερων έργων ενεργειακής απόδοσης. Οι μηχανισμοί αυτοί θα πρέπει να προσφέρουν στους επενδυτές καλύτερες ευκαιρίες επενδύσεων στην ενεργειακή απόδοση και να βελτιώσουν την πρόσβαση σε κεφάλαια των εθνικών, περιφερειακών ή τοπικών πλατφορμών και προγραμμάτων ενεργειακής απόδοσης, ιδίως σε εκείνα τα κράτη μέλη που τα χρειάζονται περισσότερο. Οι μηχανισμοί αυτοί θα περιλαμβάνουν την ενίσχυση της τεχνικής βοήθειας και της συνδρομής για την ανάπτυξη έργων στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Κόμβου Επενδυτικών Συμβουλών (ΕΚΕΣ), ο οποίος συστάθηκε από την Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα επενδύσεων για να παρέχει βοήθεια στους δημόσιους κυρίους έργων κατά τη διάρθρωση των σχεδίων των έργων τους και για να προωθεί μηχανισμούς χρηματοδότησης με τυποποιημένους όρους και προϋποθέσεις, ιδίως στον τομέα των κτιρίων. Η Επιτροπή θα αρχίσει, στις αρχές του 2016, τη λειτουργία της Διαδικτυακής Πύλης Ευρωπαϊκών Επενδυτικών Έργων (European investment project portal - EIPP). Σκοπός της EIPP είναι να προσελκύσει επενδυτές σε επενδυτικά σχέδια στην Ευρώπη. Ενθαρρύνονται οι ενδιαφερόμενοι του ενεργειακού τομέα να υποβάλουν τα σχέδιά τους για τη δημιουργία κρίσιμης μάζας έργων πριν από την έναρξή τους. Η θέρμανση και η ψύξη καταλαμβάνουν τα μεγαλύτερα ποσοστά χρήσης ενέργειας στην ΕΕ. Προβλέπεται για τις αρχές του 2016 ειδική στρατηγική για τη θέρμανση και την ψύξη, στόχος της οποίας θα είναι ο έξυπνος μετασχηματισμός του εν λόγω τομέα. Η στρατηγική θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να προσδιορίσει λύσεις και μέτρα για τη μείωση της ζήτησης θέρμανσης και ψύξης στον οικιστικό, τον τριτογενή και τον βιομηχανικό τομέα, με παράλληλη παρακολούθηση τουλάχιστον της ποιότητας των υπηρεσιών και άνεσης, και να μειώσει την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Συμπεράσματα για τη χάραξη πολιτικής σε εθνικό, περιφερειακό και ενωσιακό επίπεδο: Τα περισσότερα κράτη μέλη θα πρέπει να λάβουν πρόσθετα μέτρα για να κλιμακώσουν τα επίπεδα φιλοδοξίας τους και τις προσπάθειές τους, ώστε να επιτύχουν τους εθνικούς στόχους ενεργειακής απόδοσης για το Είναι ενθαρρυντικό ότι αρκετά κράτη μέλη (Αυστρία, Βουλγαρία, Κροατία, Κύπρος, Γαλλία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιταλία, Μάλτα, Ισπανία, και Σουηδία) έχουν κοινοποιήσει πιο φιλόδοξους εθνικούς στόχους για το 2020, εκφρασμένους είτε ως κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας είτε ως τελική κατανάλωση ενέργειας. Ταυτοχρόνως, πέντε κράτη μέλη μείωσαν το επίπεδο φιλοδοξίας τους για έναν από τους δύο στόχους. Σε γενικές γραμμές, τα επίπεδα των ενδεικτικών εθνικών στόχων για το 2020 που είχαν τεθεί από π.χ. την Κροατία, τη Φινλανδία, την Ελλάδα και τη Ρουμανία καθώς και από την Κύπρο, την Ιταλία και την Πορτογαλία όσον αφορά την τελική κατανάλωση ενέργειας δεν είναι αρκετά φιλόδοξα ως προς την αναμενόμενη οικονομική μεγέθυνση. Το Βέλγιο, η Εσθονία, η Γαλλία, η Γερμανία, οι Κάτω Χώρες, η Πολωνία και η Σουηδία θα πρέπει να μειώσουν την κατανάλωσή τους πρωτογενούς ενέργειας σε ποσοστό υψηλότερο κατά την περίοδο απ ό,τι κατά την περίοδο , ώστε να επιτευχθούν οι οικείοι ενδεικτικοί στόχοι κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας έως το Η Αυστρία, το Βέλγιο, η Εσθονία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Λιθουανία, η Μάλτα και η Σλοβακία έχουν θέσει στόχους για την τελική κατανάλωση ενέργειας το 2020 οι οποίοι απαιτούν ποσοστά μείωσης της τελικής κατανάλωσης ενέργειας κατά την περίοδο υψηλότερα από τα ποσοστά μείωσης κατά την περίοδο The Energy Efficiency Financial Institutions Groups (EEFIG) Report ( 8

9 Όσον αφορά την ένταση ενέργειας, υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ του κράτους μέλους με το υψηλότερη ενεργειακή ένταση στη βιομηχανία (Βουλγαρία) και εκείνων με τη χαμηλότερη (Δανία και Ιρλανδία). Αυτό οφείλεται, σε μεγάλο βαθμό, στις διαρθρωτικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών. Ωστόσο, από το 2005 έως το 2013, όλα τα κράτη μέλη πλην της Ελλάδας, της Ουγγαρίας, της Ιρλανδίας και της Λετονίας μείωσαν την ένταση ενέργειας στη βιομηχανία και στον κατασκευαστικό τομέα. Όσον αφορά τον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής, η ανάλυση των δεικτών επιδόσεων έδειξε τάση επιδείνωσης στις περισσότερες χώρες. Ειδικότερα, τα κράτη μέλη πρέπει να προωθήσουν περαιτέρω το μερίδιο της θερμότητας από συμπαραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας (ΣΗΘ) υψηλής απόδοσης, καθώς και το μερίδιο τηλεθέρμανσης και τηλεψύξης υψηλής απόδοσης. 4. ΠΛΗΡΩΣ ΕΝΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Πρόοδος που επιτελέστηκε Οι γραμμές μεταφοράς ηλεκτρισμού και οι αγωγοί αερίου αποτελούν τη ραχοκοκαλιά μιας ενοποιημένης αγοράς ενέργειας. Πολλές ήταν οι εξελίξεις αφότου παρουσιάστηκε η στρατηγική πλαίσιο για την Ενεργειακή Ένωση. Με τα εγκαίνια της γραμμής ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ Ιταλίας και Μάλτας τον Απρίλιο του 2015 τέθηκε τέλος στην ενεργειακή απομόνωση του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας της Μάλτας. Η ολοκλήρωση της Eastlink μεταξύ Φινλανδίας και Εσθονίας και της NordBalt μεταξύ Λιθουανίας και Σουηδίας παρέχει τη δυνατότητα στα κράτη της Βαλτικής να συμμετέχουν στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας NordPool από φέτος. Άλλο παράδειγμα καλής συνεργασίας αποτελεί η πρωτοβουλία διασύνδεσης LitPolLink μεταξύ Λιθουανίας και Πολωνίας, που θα εγκαινιαστεί στα τέλη Δεκεμβρίου Το 2015 εγκαινιάστηκε επίσης νέα γραμμή διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας Γαλλίας-Ισπανίας, με την οποία διπλασιάστηκε η δυναμικότητα μεταφοράς ηλεκτρισμού μεταξύ των δύο χωρών. Στον τομέα του φυσικού αερίου, ο νέος τερματικός σταθμός υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) Klaipeda (Λιθουανία) επέφερε για πρώτη φορά διαφοροποίηση του εφοδιασμού της αγοράς φυσικού αερίου της Βαλτικής, ενώ η πρόσφατη συμφωνία για τη διασύνδεση φυσικού αερίου μεταξύ Πολωνίας και Λιθουανίας θα θέσει τέλος στην απομόνωση των κρατών της Βαλτικής από την εσωτερική αγορά φυσικού αερίου. Σημαντικό ορόσημο είναι επίσης η γραμμή διασύνδεσης μεταξύ Ουγγαρίας και Σλοβακίας, παράλληλα δε εγκαταστάθηκε σημαντικός εξοπλισμός αντίστροφης ροής τόσο εντός της ΕΕ όσο και στα σύνορά της με την Ουκρανία, διευκολύνοντας τις συναλλαγές αμφίδρομης ροής. Επιπλέον, τα κράτη της Βαλτικής συμφώνησαν στον κοινό στρατηγικό στόχο συγχρονισμού των οικείων συστημάτων ισχύος με το δίκτυο της ηπειρωτικής Ευρώπης. Το 2015 η Επιτροπή συνεργάστηκε εντατικά με τα κράτη μέλη με σκοπό τη σύσταση ομάδων υψηλού επιπέδου για τη διασυνδεσιμότητα φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας της Ιβηρικής Χερσονήσου και για τη διασυνδεσιμότητα φυσικού αερίου της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης (CESEC), καθώς και για τη μεταρρύθμιση της ομάδας υψηλού επιπέδου για την περιοχή της Βαλτικής (BEMIP) Τα κράτη μέλη έχουν εντείνει τη συνεργασία σε περιφερειακές ομάδες, που έχει αρχίσει να αποδίδει καρπούς. Η ομάδα υψηλού επιπέδου για τη διασυνδεσιμότητα φυσικού αερίου της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης, για παράδειγμα, έχει συμφωνήσει κατάλογο έργων προτεραιότητας 16, η υλοποίηση των οποίων, το αργότερο έως το 2018/2019, θα δώσει τη

10 δυνατότητα στις χώρες της περιοχής να έχουν πρόσβαση σε τουλάχιστον τρεις πηγές φυσικού αερίου. Το Φόρουμ για τις Ενεργειακές Υποδομές που συνέστησε η Επιτροπή πραγματοποίησε την εναρκτήρια συνεδρίασή του στις 9-10 Νοεμβρίου στην Κοπεγχάγη και θα εργαστεί για βέλτιστες πρακτικές σε θέματα όπως τα κανονιστικά εμπόδια, η ανάπτυξη υποδομών, η αποδοχή από το κοινό, καθώς και η χρηματοδότηση. Η Επιτροπή συνεργάστηκε εντατικά με τα κράτη μέλη για να αρθούν τα υφιστάμενα κανονιστικά εμπόδια στο διασυνοριακό εμπόριο ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου. Η Επιτροπή, σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη, αντιμετώπισε τα προβλήματα που ανέκυψαν κατά την πλήρη εφαρμογή της τρίτης δέσμης μέτρων για την ενέργεια σε διάφορα κράτη μέλη. Σκοπός της πρωτοβουλίας της Επιτροπής για τον σχεδιασμό της αγοράς 17 είναι να ανοίξει το δρόμο για την περαιτέρω προσαρμογή του ευρωπαϊκού ρυθμιστικού πλαισίου στην πραγματικότητα των ολοένα πιο ενοποιημένων ευρωπαϊκών αγορών ενέργειας. Η Επιτροπή εξακολούθησε επίσης να επιβάλλει με αυστηρότητα τους κανόνες ανταγωνισμού που προβλέπει η Συνθήκη. Μια πλήρως ενοποιημένη εσωτερική αγορά ενέργειας θα πρέπει κατά πρώτο και κύριο λόγο να αποφέρει απτά οφέλη στους καταναλωτές. Αυτή η αρχή αποτυπώνεται πλήρως στην ανακοίνωση του Ιουλίου του 2015 με τίτλο «Νέα Συμφωνία για τους καταναλωτές ενέργειας» 18. Στην ανακοίνωση αναγνωρίζεται ότι οι καταναλωτές δεν μπορούν ακόμη να διαδραματίσουν πλήρως τον ρόλο τους στη μετάβαση του ενεργειακού συστήματος. Από την άποψη του καταναλωτή, οι επιδόσεις των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου υπολείπονται ακόμα των προσδοκιών, όπως φαίνεται στο έγγραφο σχετικά με τις τάσεις των καταναλωτών ενέργειας που υποβάλλεται μαζί με την παρούσα αποτύπωση της κατάστασης της Ενεργειακής Ένωσης 19. Μελλοντική πορεία Το 2016 όλοι οι παράγοντες πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους σχετικά με τα έργα υποδομών. Ειδικότερα, απαιτείται επείγουσα πολιτική ώθηση για τα έργα κοινού ενδιαφέροντος (ΕΚΕ). Παρότι 13 έργα από τον πρώτο κατάλογο έργων κοινού ενδιαφέροντος θα ολοκληρωθούν μέχρι το τέλος του 2015 και λίγο περισσότερα από 100 έργα κοινού ενδιαφέροντος βρίσκονται σε φάση αδειοδότησης, πάνω από το ένα τέταρτο των έργων 20 αντιμετωπίζουν καθυστερήσεις, που οφείλονται κυρίως σε προβλήματα αδειοδότησης και/ή χρηματοδότησης Οι διαδικασίες απλώς είναι υπερβολικά χρονοβόρες ώστε να είναι αποτελεσματικές. Για την επιτυχή αντιμετώπισή τους, είναι σημαντικό τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν πλήρως τις διατάξεις του κανονισμού σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδομές (ΔΕΔ-Ε), ιδίως εκείνες που αφορούν την αδειοδότηση COM(2015) 340. COM (2015) 339 συνοδεύεται από έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές για την ιδιοκατανάλωση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, SWD(2015) 114. SWD(2015) % της ηλεκτρικής ενέργειας και 25% του φυσικού αερίου, σύμφωνα με την έκθεση παρακολούθησης του Οργανισμού Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ACER) σχετικά με την υλοποίηση των έργων κοινού ενδιαφέροντος. 10

11 Στον δεύτερο κατάλογο έργων κοινού ενδιαφέροντος 21, που εγκρίθηκε παράλληλα με την παρούσα ανακοίνωση, καθορίζονται τα έργα που είναι επειγόντως αναγκαία για την επίτευξη των στόχων της ενεργειακής μας πολιτικής. Στο συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής 22 περιγράφονται οι βελτιώσεις που χρειάζονται για να υλοποιηθεί η ραχοκοκαλιά των υποδομών για την ενοποιημένη ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας. Τα πρώτα οφέλη για επενδύσεις σε υποδομές από τους μηχανισμούς που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων αναμένεται να υλοποιηθούν το Όσον αφορά ειδικότερα την ηλεκτρική ενέργεια, η Επιτροπή προβλέπει την εκπόνηση ανακοίνωσης σχετικά με τα απαραίτητα μέτρα για την επίτευξη του στόχου διασύνδεσης του 15% της ηλεκτρικής ενέργειας έως το Επιπλέον, η Επιτροπή θα εξετάσει τρόπους για τη χρηματοδότηση έργων εκατέρωθεν των συνόρων της ΕΕ και της Ενεργειακής Κοινότητας. Τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον για τη συνεργασία στην περιοχή της Βόρειας Θάλασσας. Σχεδόν το ήμισυ των κεφαλαιουχικών δαπανών για όλα τα έργα ηλεκτρικής ενέργειας κοινού ενδιαφέροντος θα επενδυθούν στην περιοχή της Βόρειας Θάλασσας. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή προτίθεται να δημιουργήσει ομάδα υψηλού επιπέδου για περιφερειακή συνεργασία στη Βόρεια Θάλασσα, με στόχο την αντιμετώπιση των ρυθμιστικών, οικονομικών και χωροταξικών προβλημάτων τα οποία παρεμποδίζουν την υλοποίηση των εν λόγω έργων. Θα απαιτηθούν επίσης συνεχείς επενδύσεις στις υποδομές των εθνικών δικτύων προκειμένου να αποφευχθούν οι περιφερειακοί περιορισμοί. Ιδιαίτερη ανησυχία προξενούν οι στρεβλώσεις που προκαλούν οι ανεπαρκείς εθνικές υποδομές όπου υπάρχουν μεγάλες ενιαίες ζώνες προσφοράς. Με τη διαδικασία επανεξέτασης των ζωνών προσφοράς, η οποία θα διενεργείται από το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΕΔΔΣΜ-ΗΕ), θα πρέπει να προσδιορίζονται οι κρίσιμοι περιορισμοί του δικτύου και, κατά περίπτωση, χωριστές ζώνες προσφοράς για περιοχές όπου υπάρχουν περιορισμοί. Οι εν λόγω ζώνες προσφοράς ενδέχεται επίσης να συμβάλουν στην επισήμανση της ανάγκης περισσότερων επενδύσεων στο δίκτυο. Επιπλέον, είναι σημαντικό να εξασφαλιστεί ότι οι υπάρχουσες υποδομές φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού αξιοποιούνται πλήρως προς όφελος της ενοποίησης της αγοράς. Σκοπός της συνέχισης της αυστηρής επιβολής των κανόνων ανταγωνισμού θα είναι ιδίως να διασφαλιστεί ότι οι αγορές δεν κατανέμονται με τεχνητό περιορισμό της χρήσης της υπάρχουσας δυναμικότητας. Έχουν προγραμματιστεί για το 2016 νομοθετικές προτάσεις για την εφαρμογή του νέου σχεδιασμού της αγοράς. Βασικοί στόχοι της νομοθεσίας θα είναι: καλύτερα συνδεδεμένες αγορές χονδρικής και λιανικής ενισχυμένη περιφερειακή συνεργασία και αύξηση των διασυνοριακών συναλλαγών και ανάπτυξη βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων αγορών, που θα παρέχουν σωστά μηνύματα για επενδύσεις σε σύγχρονες τεχνολογίες, τόσο στους παραγωγούς όσο και στους καταναλωτές ηλεκτρισμού. Ο αντίκτυπος του αναθεωρημένου συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής της ΕΕ θα πρέπει επίσης να παρέχει καλύτερα μακροπρόθεσμα μηνύματα για επενδύσεις σε τεχνολογίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Η Επιτροπή διασφαλίζει ότι, όταν τα κράτη μέλη στηρίζουν την αύξηση των επενδύσεων στις οικείες αγορές ενέργειας με κρατικές ενισχύσεις, οι πολιτικές στήριξης χαράζονται σύμφωνα με τις απαιτήσεις των κατευθυντηρίων γραμμών σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις για το C(2015)8052. SWD(2015)

12 περιβάλλον και την ενέργεια 23, με σκοπό την αποφυγή πιθανών στρεβλώσεων της αγοράς. Επιπλέον, η εν εξελίξει τομεακή έρευνα για τις κρατικές ενισχύσεις στους μηχανισμούς δυναμικότητας ηλεκτροπαραγωγής 24 εξετάζει κατά πόσον οι υφιστάμενοι και προβλεπόμενοι μηχανισμοί δυναμικότητας ενδέχεται να παρεμποδίσουν την αποτελεσματικότητα της εσωτερικής αγοράς. Κατά την εκπόνηση των εν λόγω νομοθετικών προτάσεων, η Επιτροπή θα δώσει ιδιαίτερη έμφαση στην τόνωση της συμβολής της απόκρισης της ζήτησης ως μέσο για την αύξηση της απόδοσης και της ευελιξίας των δικτύων ενέργειας. Η έλλειψη πληροφοριών σχετικά με το κόστος και την κατανάλωση, οι δυσκολίες στην αλλαγή προμηθευτή και η έλλειψη ανταμοιβής για ενεργό συμμετοχή θα πρέπει να αποτελέσουν παρελθόν. Οι καταναλωτές τόσο τα νοικοκυριά όσο και η βιομηχανία επιθυμούν μεγαλύτερη διαφάνεια των τιμών και του κόστους της ενέργειας. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή εκπονεί νέα έκθεση, προς δημοσίευση το 2016, σχετικά με τις τιμές και το κόστος της ενέργειας, στην οποία θα παρέχεται επισκόπηση του κόστους της ενέργειας, των φόρων, των τελών, αλλά και των επιδοτήσεων. Αυτό αναμένεται να συμβάλει σε πιο εμπεριστατωμένη συζήτηση σχετικά με τα διάφορα επίπεδα τιμών στα κράτη μέλη, τις διάφορες συνιστώσες των ενεργειακών τιμών, την επιρροή τους στην ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και στις επενδύσεις στην Ευρώπη, καθώς και όσον αφορά την ικανότητά τους να επηρεάσουν τη συμπεριφορά των καταναλωτών. Ως πρώτο βήμα, η Επιτροπή υπέβαλε σήμερα πρόταση για τη βελτίωση των ευρωπαϊκών στατιστικών όσον αφορά τις τιμές φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας 25. Κατά την επανεξέταση της βασικής νομοθεσίας το 2016, η Επιτροπή θα δώσει ιδιαίτερη προσοχή στην προστασία των ευάλωτων καταναλωτών όπως π.χ. με την επανεξέταση της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση ή την πρόταση για νέο σχεδιασμό της αγοράς στο πλαίσιο των οποίων θα μπορούσε να βελτιωθεί η διατύπωση των υποχρεώσεων των κρατών μελών και των φορέων εκμετάλλευσης της αγοράς έναντι των ευάλωτων καταναλωτών. Η Επιτροπή σκοπεύει να εξασφαλίσει ότι τα προγράμματα χρηματοδότησης για την ενεργειακή απόδοση είναι προσιτά στους φτωχούς και ευάλωτους καταναλωτές ενέργειας και θα επιδιώξει να βελτιώσει τη συλλογή δεδομένων σχετικά με την ενεργειακή φτώχεια. Συμπεράσματα για τη χάραξη πολιτικής σε εθνικό, περιφερειακό και ενωσιακό επίπεδο: Πολλά κράτη μέλη έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο όσον αφορά το άνοιγμα στον ανταγωνισμό των αγορών χονδρικής πώλησης, το οποίο απέφερε σημαντικά οφέλη. Εντούτοις, υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ κρατών μελών, και πολλά κράτη μέλη δεν έχουν ακόμη εφαρμόσει πλήρως τους αναγκαίους κανόνες που να καθιστούν δυνατή τη λειτουργία ανταγωνιστικών αγορών με μεγάλη ρευστότητα. Όσον αφορά τις υποδομές ηλεκτρικής ενέργειας: 22 κράτη μέλη βρίσκονται σε σωστή πορεία για να επιτύχουν, ή έχουν ήδη επιτύχει, τον στόχο της δυναμικότητας διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας της τάξης του 10%, που έχει τεθεί για το Τα οκτώ κράτη μέλη που επί του παρόντος υπολείπονται του στόχου διασύνδεσης για το 2020 είναι η Κύπρος, η Ιρλανδία, η Ιταλία, η Πολωνία, η Πορτογαλία, η Ρουμανία, η Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο ΕΕ C 200/1 της 28ης Ιουνίου C(2015)2814. COM(2015)

13 Εξακολουθούν να απαιτούνται διασυνδέσεις για την περαιτέρω εμβάθυνση της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (π.χ. στη Νοτιοδυτική Ευρώπη), καθώς και μεταξύ αρκετών κρατών μελών της Βόρειας και Ανατολικής Ευρώπης (π.χ. Γερμανία, Πολωνία και Τσεχική Δημοκρατία), ή για την περαιτέρω σύνδεση κρατών μελών (Ιρλανδία και Ηνωμένο Βασίλειο) με την υπόλοιπη Βορειοδυτική Ευρώπη. Σύμφωνα με πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, η ρύθμιση των τιμών λιανικής πρέπει να είναι περιορισμένης χρονικής διάρκειας και να περιορίζεται σε εξαιρετικές περιπτώσεις 26. Αρκετά άλλα κράτη μέλη έχουν πρόσφατα εγκαταλείψει τη ρύθμιση των τιμών για τους τελικούς χρήστες (Ιρλανδία, Λετονία), αλλά στα μισά περίπου κράτη μέλη συνεχίζεται, σε διαφορετικό βαθμό, η νομοθετική ρύθμιση των τιμών για τα νοικοκυριά, γεγονός το οποίο είναι δυνατόν να αποτελεί εμπόδιο για τη συμμετοχή από την πλευρά της ζήτησης και τον ανταγωνισμό σε επίπεδο λιανικής. Όλα τα κράτη μέλη πρέπει να ενημερώνουν καλύτερα τους καταναλωτές σχετικά με τις επιλογές ενεργειακής απόδοσης και να βελτιώσουν περαιτέρω τους επενδυτικούς όρους για τους ιδιώτες καταναλωτές. Επιπλέον, χρειάζονται πιο εστιασμένα μέτρα για τους ευάλωτους καταναλωτές, προκειμένου να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η ένδεια καυσίμων. Η ενίσχυση της θέσης των καταναλωτών μέσω της εμπορικής εξάπλωσης των έξυπνων συστημάτων μέτρησης έχει εφαρμοστεί αποτελεσματικά σε μερικά μόνο κράτη μέλη (κυρίως στη Φινλανδία, την Ιταλία και τη Σουηδία), καθώς και, σε μικρότερο βαθμό, σε μερικά ακόμη (μεταξύ των οποίων η Δανία, η Εσθονία και οι Κάτω Χώρες). Σε πολλά κράτη μέλη, η διοικητική επιβάρυνση λειτουργεί ως φραγμός για τους καταναλωτές που επιθυμούν να στραφούν προς νέους προμηθευτές και καλύτερους συμβατικούς όρους. Σε περιφερειακό επίπεδο, από τα μέσα του 2015, οι περισσότερες από τις αγορές χονδρικής πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ είναι συζευγμένες με μία ή περισσότερες από τις γειτονικές τους αγορές, με ενδείξεις σύγκλισης των τιμών. Η κατάσταση παρουσιάζει μεγαλύτερες αντιθέσεις όσον αφορά το αέριο. Παρά την κάποια σύγκλιση των τιμών στους βασικότερους ευρωπαϊκούς κόμβους αερίου, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές διαφορές τιμών και να παρατηρείται ανεπαρκής ενοποίηση της αγοράς σε ολόκληρη την ΕΕ, που οφείλονται εν μέρει στις επιπτώσεις των μακροπρόθεσμων συμβάσεων καθώς και στις ελλείπουσες διασυνδέσεις. Οι λιανικές αγορές, τόσο ηλεκτρισμού όσο και φυσικού αερίου, εξακολουθούν να είναι εθνικές (ή κατακερματισμένες εντός του ιδίου κράτους μέλους). Πρέπει να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες από όλα τα κράτη μέλη για να προχωρήσει η περιφερειακή ενοποίηση της αγοράς. 5. ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ, ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ ΚΑΙ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ Πρόοδος που επιτελέστηκε Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έχουν αποφασίσει να υποστηρίξουν πιο συνεκτική ευρωπαϊκή εξωτερική ενεργειακή πολιτική και δράση, που να λαμβάνει υπόψη τις γεωπολιτικές εξελίξεις. Τον Ιούλιο του 2015, το Συμβούλιο εξέδωσε συμπεράσματα όσον αφορά την ενεργειακή διπλωματία, μαζί με σχέδιο δράσης 27. Τα προαναφερόμενα καταδεικνύουν την ανάγκη για ενίσχυση των διμερών και πολυμερών διαλόγων, αυξημένη χρήση των C-36/14, Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά Δημοκρατίας της Πολωνίας. Συμπεράσματα του Συμβουλίου σχετικά με τη διπλωματία στον τομέα του κλίματος και της ενέργειας (10995/15 και 11029/15). 13

14 μηχανισμών εξωτερικής πολιτικής για την ενίσχυση της διαφοροποίησης, καθώς και για προώθηση των βασιζόμενων σε κανόνες, διαφανών και βιώσιμων αγορών ενέργειας. Με τη μετάβαση σε ανταγωνιστική οικονομία χαμηλών επιπέδων ανθρακούχων εκπομπών θα μειωθεί η χρήση εισαγόμενων ορυκτών καυσίμων, καθώς θα μετριαστεί η ζήτηση ενέργειας και θα αξιοποιηθεί η ενέργεια από ανανεώσιμες και άλλες εγχώριες πηγές. Αυτό το μεταβαλλόμενο περιβάλλον πρέπει να λαμβάνεται υπόψη για τις επενδύσεις σε προσαρμόσιμες ανθεκτικές υποδομές, ώστε να μην παραμένουν αναξιοποίητα στοιχεία ενεργητικού. Το 2015 χαρακτηρίστηκε από: τη συνεχιζόμενη διένεξη μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας σταθερά χαμηλές τιμές του πετρελαίου με επίδραση στις ενεργειακές αγορές σε ολόκληρο τον κόσμο νέες πρωτοβουλίες για πρόσθετες υποδομές εφοδιασμού με φυσικό αέριο από τη Ρωσία νέες προοπτικές που διάνοιξε η πυρηνική συμφωνία με το Ιράν καθώς και τη συνεχιζόμενη πτώση της εγχώριας παραγωγής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα. Παρά τη δυσχερή πολιτική κατάσταση, η Ουκρανία αποδείχθηκε κατά τη χειμερινή περίοδο 2014/2015 αξιόπιστος εταίρος διαμετακόμισης του ρωσικού φυσικού αερίου. Η ΕΕ πιστεύει ότι είναι προς το συμφέρον όλων των μερών να παραμείνει η Ουκρανία σημαντική χώρα διαμετακόμισης. Η ΕΕ υποστηρίζει ενεργά τις προσπάθειες της ουκρανικής κυβέρνησης και της Naftogaz να διασφαλίσουν ότι αυτό θα εξακολουθήσει να ισχύει, ιδίως μέσω των βαθιών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων του τομέα του φυσικού αερίου, που αναλαμβάνει σήμερα η Ουκρανία. Είναι ζωτικής σημασίας να συνεχιστεί η εν λόγω διαδικασία μεταρρύθμισης. Καθ όλη τη διάρκεια του 2015, η Επιτροπή διευκόλυνε ενεργά τις διαπραγματεύσεις μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, με στόχο την ασφάλεια του εφοδιασμού της Ουκρανίας με αέριο όλον τον χειμώνα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη μονογράφηση δεσμευτικού πρωτοκόλλου στις 25 Σεπτεμβρίου 2015 και την εφαρμογή του από τις 9 Οκτωβρίου Η δυναμικότητα αντίστροφης ροής από την ΕΕ, και ιδίως από τη Σλοβακία, προς την Ουκρανία έχει επίσης αυξηθεί σημαντικά το 2015, παρέχοντας στην Ουκρανία τη δυνατότητα να εισάγει αέριο μέσω της ΕΕ και, κατά συνέπεια, να μειώσει την άμεση εξάρτησή της από τη Ρωσία. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σημειώνει τα σχέδια εμπορικών εταιρειών να κατασκευάσουν νέους αγωγούς για τη σύνδεση της Ρωσίας με τη Γερμανία μέσω της Βαλτικής Θάλασσας. Αν κατασκευαστούν, οι αγωγοί Nord Stream 3 και 4 θα καταστήσουν δυνατή την πρόσβαση όχι σε μια νέα πηγή εφοδιασμού, αλλά θα μπορούσα να συμβάλουν στην περαιτέρω αύξηση της δυναμικότητας μεταφοράς από τη Ρωσία στην ΕΕ, δυναμικότητα που, ακόμη και τώρα, αξιοποιείται μόνο σε ποσοστό 50%. Οι αγωγοί αυτοί θα πρέπει να συμμορφώνονται πλήρως με τη νομοθεσία της ΕΕ. Η Επιτροπή πρέπει να αξιολογεί αυστηρά κάθε έργο αυτού του είδους, με βάση το ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο. Η ΕΕ θα στηρίζει μόνο τα έργα υποδομής που συνάδουν με τις βασικές αρχές της Ενεργειακής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένης της στρατηγικής για την ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ 28. Η διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών, των προμηθευτών και των οδεύσεων εφοδιασμού είναι καίριας σημασίας για την εξασφάλιση ασφαλών και ελαστικών προμηθειών στους ευρωπαίους πολίτες και επιχειρήσεις. Η ενεργειακή ασφάλεια της Ένωσης συνδέεται στενά με την ενεργειακή ασφάλεια των γειτονικών χωρών 29. Εν προκειμένω, η Ενεργειακή Κοινότητα διαδραματίζει κεντρικό ρόλο, τόσο για την προώθηση των έργων διασύνδεσης προτεραιότητας, όσο και για να εξασφαλίζεται ότι η περιφέρεια λειτουργεί βάσει κανόνων COM(2014) 330. JOIN(2015)50, συνοδεύεται από το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής SWD(2015)

15 που συνάδουν με εκείνους της ΕΕ. Εν προκειμένω, στο πλαίσιο της συνόδου κορυφής των Δυτικών Βαλκανίων που πραγματοποιήθηκε στη Βιέννη, οι χώρες της περιοχής αποφάσισαν να δημιουργήσουν περιφερειακή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Στην ομάδα υψηλού επιπέδου για τη διασυνδεσιμότητα φυσικού αερίου της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης, έξι χώρες της Ενεργειακής Κοινότητας προσχώρησαν στο μνημόνιο συμφωνίας και συμφώνησαν σε σχέδιο δράσης μαζί με εννέα χώρες της ΕΕ κατ εξοχήν παράδειγμα του γεγονότος ότι η Ενεργειακή Ένωση επεκτείνεται και αποφέρει οφέλη πέραν των συνόρων της ΕΕ. Το 2015 η Επιτροπή συμμετείχε στη στήριξη της διαδικασίας μεταρρυθμίσεων της Ενεργειακή Κοινότητα. Ο Διεθνής Χάρτης Ενέργειας συνυπογράφηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στη Διάσκεψη της 20ής-21ης Μαΐου, που πραγματοποιήθηκε στη Χάγη. Η πρόσφατη ανακάλυψη φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο αυξάνει τις δυνατότητες της περιοχής της Μεσογείου να συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης. Ως εκ τούτου, ενισχύθηκε η συνεργασία με τη δημιουργία τριών ευρωμεσογειακών πλατφορμών για το φυσικό αέριο, την περιφερειακή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και την προώθηση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και της ενεργειακής απόδοσης. Το 2015 επανεκκίνησαν οι συνομιλίες σχετικά με τον αγωγό μέσω της Κασπίας και συνεχίστηκαν οι εργασίες για τον Νότιο διάδρομο μεταφοράς φυσικού αερίου. Τους τελευταίους μήνες η προσοχή στράφηκε έντονα στην ηλεκτρική ενέργεια. Σε ορισμένα κράτη μέλη, η υπερπροσφορά ηλεκτρικής ενέργειας μειώθηκε κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας και αυξάνεται πλέον η απειλή περιόδων χαμηλής τάσης. Προκειμένου να εκτιμηθούν τα πραγματικά προβλήματα του συστήματος ηλεκτρισμού και ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισής τους ανελήφθησαν διάφορες πρωτοβουλίες με σκοπό να διασφαλιστεί ότι η ανάλυση για την επάρκεια ηλεκτροπαραγωγής πραγματοποιείται σε περιφερειακή βάση και βάσει κοινής μεθοδολογίας 30. Μελλοντική πορεία Οι γεωπολιτικές προκλήσεις δεν θα εξαλειφθούν το Η ΕΕ θα πρέπει να επιδιώξουν αποτελεσματικά νέα ενεργειακή διπλωματία και να τηρεί ομόφωνη στάση έναντι τρίτων χωρών. Θα χρειαστεί επίσης να αναπτυχθούν περαιτέρω σχετικά σχέδια δράσης για την ενεργειακή διπλωματία, ώστε η διαφοροποίηση να ενισχυθεί επίσης με μέσα εξωτερικής πολιτικής. Στόχος της αναθεώρησης του κανονισμού για την ασφάλεια του εφοδιασμού με φυσικό αέριο, η οποία προβλέπεται για το 2016, είναι να βελτιωθεί η ανθεκτικότητα της ΕΕ σε διακοπές εφοδιασμού. Ιδιαίτερα σημαντικό θα είναι να ενισχυθεί η περιφερειακή συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών, τόσο για την πρόληψη όσο και για τον μετριασμό των διαταραχών εφοδιασμού, καθώς και για τη διασφάλιση της αλληλεγγύης σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Η Επιτροπή προτίθεται να υποβάλει παράλληλα στρατηγική για το υγροποιημένο φυσικό αέριο (ΥΦΑ) και την αποθήκευση φυσικού αερίου, ώστε να διασφαλιστεί ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι σε θέση να αξιοποιεί πλήρως τις δυνατότητες διαφοροποίησης που προσφέρει το υγροποιημένο φυσικό αέριο. Παράλληλα, η Επιτροπή εξακολουθεί να τονίζει τη σημασία της ενέργειας εν γένει και του υγροποιημένου φυσικού αερίου ειδικότερα, στο πλαίσιο των τρεχουσών διαπραγματεύσεων για τη Διατλαντική εταιρική σχέση εμπορίου και επενδύσεων (TTIP). 30 Βλέπε π.χ. τη δήλωση της Γερμανίας και των γειτονικών της χωρών όσον αφορά την ασφάλεια του εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια, 15

16 Για να αυξηθεί η διαφάνεια και να εξασφαλιστεί ότι οι διακυβερνητικές συμφωνίες (ΔΣ) στον τομέα της ενέργειας είναι σύμφωνες με την ισχύουσα νομοθεσία και τις πολιτικές της ΕΕ, η Επιτροπή καταρτίζει πρόταση αναθεώρησης της ισχύουσας απόφασης σχετικά με τις διακυβερνητικές συμφωνίες. Έως το τέλος του 2016, η Επιτροπή προτίθεται να υποβάλει νέα νομική πράξη σχετικά με την ασφάλεια του εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια, με στόχο την αύξηση της διαφάνειας, τη διασφάλιση κοινής προσέγγισης και την καλύτερη εξέταση διασυνοριακών λύσεων για την ασφάλεια του εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια. Θεωρείται ότι η πράξη αυτή πρέπει να ενσωματωθεί πλήρως στον ανασχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας, η δημοσίευση, το 2016, νέου ενδεικτικού πυρηνικού προγράμματος (ΕΠΠ) θα παράσχει επισκόπηση των επενδύσεων που προβλέπονται από τα κράτη μέλη μέχρι το 2050 για όλα τα στάδια του πυρηνικού κύκλου. Λαμβανομένου υπόψη ότι τα μισά κράτη μέλη της ΕΕ έχουν δηλώσει την πρόθεσή τους να εξακολουθήσουν να βασίζονται στην εν λόγω πηγή ενέργειας για την κάλυψη μέρους της ηλεκτροπαραγωγής τους, η εν λόγω πρωτοβουλία θα πρέπει να καταστήσει σαφέστερες τις μακροπρόθεσμες ανάγκες επενδύσεων στον πυρηνικό τομέα και τη διαχείριση των πυρηνικών ευθυνών. Συμπεράσματα για τη χάραξη πολιτικής σε εθνικό, περιφερειακό και ενωσιακό επίπεδο: Η ΕΕ σημειώνει πρόοδο ως προς τη διαφοροποίηση των πηγών, των οδών εφοδιασμού και των προμηθευτών ενέργειας. Ωστόσο, περίπου το 40% των εισαγωγών φυσικού αερίου στην ΕΕ το 2013 προήλθε από τη Ρωσία και ορισμένα κράτη μέλη εξακολουθούν να εξαρτώνται πλήρως ή κατά κύριο λόγο από τη Ρωσία για τον εφοδιασμό τους, συγκεκριμένα: η Βουλγαρία, η Τσεχική Δημοκρατία, η Εσθονία, η Φινλανδία, η Ουγγαρία, η Λετονία, η Λιθουανία και η Σλοβακία. Τρία κράτη μέλη (Βουλγαρία, Λιθουανία και Πορτογαλία) δεν πληρούν ακόμη το πρότυπο υποδομής που προβλέπει ο κανονισμός για την ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο. Είναι αναγκαία η περαιτέρω σύνδεση, ιδίως των κρατών της Βαλτικής, με την αγορά φυσικού αερίου της Κεντρικής Ευρώπης, προκειμένου να βελτιωθούν οι συνδέσεις μεταξύ κρατών μελών (π.χ. Ουγγαρίας, Ρουμανίας, Βουλγαρίας και Ελλάδας Πορτογαλίας και Ισπανίας με τη Γαλλία) και να διασφαλιστεί ότι όλα τα κράτη μέλη έχουν πρόσβαση σε κόμβους εμπορίας με επαρκείς ποσότητες φυσικού αερίου και μπορούν να αξιοποιήσουν τη δυναμικότητα ΥΦΑ την οποία έχουν αναπτύξει ή έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν ορισμένες χώρες. Σε περιφερειακό επίπεδο, οι προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων που πραγματοποιήθηκαν το 2014 καταδεικνύουν σαφώς τα οφέλη της περιφερειακής συνεργασίας για την πρόληψη ή τον μετριασμό κρίσης στον τομέα του αερίου. Η Επιτροπή προωθεί ήδη ενεργά την εν λόγω συνεργασία, π.χ. μέσω της ομάδας υψηλού επιπέδου για τη διασυνδεσιμότητα φυσικού αερίου της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης (CESEC). Θα πρέπει να συνεχιστούν οι εργασίες αυτές. Τα κράτη μέλη οφείλουν επίσης να ενισχύσουν την (περιφερειακή) συνεργασία όσον αφορά την ασφάλεια του εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια και την επάρκεια της ηλεκτροπαραγωγής. 6. ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΈΝΩΣΗ ΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑ, ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ Πρόοδος που επιτελέστηκε 16