Το τροπάριο της Κασσιανής Γιώργος Αλβανός

Transcript

1 Το τροπάριο της Κασσιανής Γιώργος Αλβανός Ο πατέρας Aου «άγιασaα να βγάλει το κοκαλάκι του!» θα έλεγε η Aακαρίτισσα Aάννα Aου ήταν χρόνια και χρόνια δεξιός ψάλτης στην εκκλησία του χωριού Aας. Αυτός ήταν ένας λόγος παραπάνω για να Aη λείπουaε ποτέ από την εκκλησία. ΠηγαίναAε να τον ακούσουaε να ψέλνει και να καaαρώσουaε τα περίτεχνα τεριρέ του.μα περισσότερο από κάθε άλλη φορά τον καaαρώναaε το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης, όταν Aε τη στεντόρεια φωνή του έψελνε το τροπάριο της Κασσιανής. /εν ξέρω πόσα βιβλία υπήρχαν σ ένα σπίτι τα χρόνια εκείνα. Πιστεύω πως δε θα ήταν πολλά, γιατί ο πολύς ο κόσaος δεν ήξερε να διαβάζει. Στο σπίτι Aου ωστόσο, πέρα από τα ψαλτικά του πατέρα Aου (4ρολόγια, Μηναία κι εκείνα Aε τις νότες βυζαντινής Aουσικής ), υπήρχαν ακόaα ο ΚαζαAίας, ο Ονειροκρίτης και το βιβλίο της Κασσιανής. Την ιστορία της Κασσιανής την είχαaε ακούσει απ τους γονείς κι απ τη γιαγιά Aας τόσες φορές, που την ξέραaε πια απέξω. Η Κασσιανή γεννήθηκε στο Βυζάντιο γύρω στα 810 A.Χ. Θα ήταν περίπου 20 χρονών, όταν η Aητέρα του βασιλιά Θεόφιλου, που ήταν ακόaα άγαaος, οργάνωσε στο παλάτι ένα είδος καλλιστείων για να εκλέξει ο νεαρός αυτοκράτορας εκείνη που θα γινόταν σύζυγός του και αυτοκράτειρα του Βυζαντίου. /ώδεκα πανέaορφες αρχοντοπούλες είχαν παραταχθεί στη Aεγάλη αίθουσα του παλατιού καρδιοχτυπώντας σε ποια θα έδινε ο βασιλιάς το χρυσό Aήλο, σηaάδι της εκλογής του. ΑνάAεσά τους και η Κασσιανή. Ο Θεόφιλος, θαaπωaένος από την οaορφιά της, στάθηκε Aπροστά της έτοιaος να της προσφέρει το χρυσό Aήλο. Προτού το κάνει όaως, θέλησε να δοκιaάσει και την πνευaατική της καλλιέργεια και χαaογελώντας τής είπε : «ς άρα δια γυναικός ερρύη τα φαύλα»(από τη γυναίκα, λοιπόν, πηγάζουν όλα τα κακά ),υπονοώντας την Εύα Aε το προπατορικό αaάρτηaα. Η Κασσιανή,χωρίς καθόλου να διστάσει, Aε θαυaαστή ετοιaότητα απάντησε στον βασιλιά : «Αλλά και εκ γυναικός πηγάζει τα κρείττω» ( αλλά κι από τη γυναίκα πηγάζουν όλα τα καλά),υπονοώντας την Παναγία, που γέννησε τον Σωτήρα του ΚόσAου. Ο Θεόφιλος,που δεν περίaενε Aια τέτοια εύστροφη απάντηση, τη θεώρησε αυθάδεια και προσβολή στο πρόσωπό του. Προχώρησε και πρόσφερε το χρυσό Aήλο στη σεaνή και ταπεινή Θεοδώρα, που έγινε έτσι αυτοκράτειρα του Βυζαντίου. 1

2 Η Κασσιανή εγκατέλειψε τα εγκόσaια, έχτισε Aοναστήρι και ως Aοναχή πέρασε την υπόλοιπη ζωή της αφιερωaένη στην προσευχή, τη Aελέτη και τη συγγραφή. Ασχολήθηκε ιδιαίτερα Aε την εκκλησιαστική ποίηση. Τα ποιήaατά της χαρακτηρίζονται από ευλάβεια, πρωτοτυπία ιδεών και τρυφερό καλλιτεχνικό αίσθηaα ( Αι γενεαί πάσαι, Κύατι θαλάσσης κ.ά.). Θεωρείται από τους σπουδαιότερους υaνογράφους και Aελωδούς της Εκκλησίας Aας. Από τα ποιήaατά της εκείνο που συγκινεί περισσότερο τη λαϊκή ψυχή είναι το ιδιόaελο που ψέλνεται το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης και αναφέρεται στην πόρνη που άλειψε Aε Aύρα τον Χριστό λίγες Aέρες πριν από τη σταύρωση και την ταφή Του. Είναι γνωστό ως «τροπάριο της Κασσιανής» και αρχίζει Aε τις λέξεις «Κύριε, η εν πολλαίς ααρτίαις περιπεσούσα γυνή». Το περιστατικό της αaαρτωλής γυναίκας το αφηγούνται Aε κάθε λεπτοaέρεια οι ευαγγελιστές Λουκάς (Ζ, 3650) και Μάρκος ( Ι/,39 ) : Ο Ιησούς βρισκόταν στο σπίτι του φαρισαίου ΣίAωνα καθισaένος, όπως συνηθιζόταν τότε, δίπλα στο τραπέζι για φαγητό. «Και ιδού γυνή εν τη πόλει ήτις ην ααρτωλός κοίσασα αλάβαστρον ύρου και στάσα οπίσω παρά τους πόδας αυτού κλαίουσα, ήρξατο βρέχειν τους πόδας αυτού τοις δάκρυσι και ταις θριξί της κεφαλής αυτής εξέασσε, και κατεφίλει τους πόδας αυτού και ήλειφε τω ύρω...». Κάποιοι από τους παρευρισκόaενους αγανάκτησαν για την απώλεια του πολύτιaου Aύρου και λέγανε Aεταξύ τους πως αυτό θα Aπορούσε να πουληθεί και να δοθούν τα χρήaατα στους φτωχούς. Και Aάλωναν τη γυναίκα. Ο Χριστός όaως τους είπε :«Αφήστε τη γυναίκα ήσυχη.γιατί τη στενοχωρείτε; Αυτό που έκανε ήταν Aια όaορφη πράξη σε Aένα. Πρόλαβε να αλείψει το σώaα Aου Aε Aύρο και να Aε ετοιaάσει για ενταφιασaό ( λίγες Aέρες πριν από τη σταύρωση και την ταφή Aου ). Αλήθεια σάς λέγω πως σ όποιο Aέρος ολόκληρου του κόσaου κηρυχθεί το Ευαγγέλιο τούτο, θα ακουστεί και αυτό που έκαaε αυτή και θα είναι για AνηAόσυνό της. Είπε δε προς τη γυναίκα : Η πίστις σου σέσωκέ σε, πορεύου εν ειρήνη.». (πηγή: 2

3 Πέρασαν οχτακόσια τόσα χρόνια από τότε που διαδραaατίστηκε το περιστατικό αυτό και ήλθε η Κασσιανή Aε το υπέροχο ποίηaά της να εκφράσει όλη τη συντριβή,την ταπείνωση και τη Aετάνοια της αaαρτωλής γυναίκας, της «αλειψάσης τον Κύριον Aύρω» : Κύριε, ἡ ἐν πολλαῖς ἁαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή, τὴν σὴν αἰσθοένη θεότητα, υροφόρου ἀναλαβοῦσα τάξιν, ὀδυροένη, ύρα σοι, πρὸ τοῦ ἐνταφιασοῦ κοίζει. Οἴοι! λέγουσα, ὅτι νύξ οι ὑπάρχει, οἶστρος ἀκολασίας, ζοφώδης τε καὶ ἀσέληνος ἔρως τῆς ἁαρτίας. #έξαι ου τὰς πηγὰς τῶν δακρύων, ὁ νεφέλαις διεξάγων τῆς θαλάσσης τὸ ὕδωρ κάφθητί οι πρὸς τοὺς στεναγοὺς τῆς καρδίας, ὁ κλίνας τοὺς οὐρανοὺς τῇ ἀφάτῳ σου κενώσει. Καταφιλήσω τοὺς ἀχράντους σου πόδας, ἀποσήξω τούτους δὲ πάλιν τοῖς τῆς κεφαλῆς ου βοστρύχοις ὧν ἐν τῷ παραδείσῳ Εὔα τὸ δειλινόν, κρότον τοῖς ὠσὶν ἠχηθεῖσα, τῷ φόβῳ ἐκρύβη. Ἁαρτιῶν ου τὰ πλήθη καὶ κριάτων σου ἀβύσσους τίς ἐξιχνιάσει, ψυχοσῶστα Σωτήρ ου; Μή ε τὴν σὴν δούλην παρίδῃς, ὁ ἀέτρητον ἔχων τὸ ἔλεος. Ο Θεόφιλος δεν Aπορούσε να διώξει από τον νου του την εικόνα της Κασσιανής. Ο έρωτάς του γι αυτήν, αντί να σβήσει, Aεγάλωνε. Άρχισε να ψάχνει όλα τα γυναικεία Aοναστήρια για να τη βρει. Και τελικά έφτασε σ αυτό που εκείνη κρυβόταν. Η παράδοση αναφέρει πως ο Θεόφιλος Aε την ακολουθία του έφτασε στο Aοναστήρι την ώρα που η Κασσιανή, κλεισaένη στο κελί της,τέλειωνε το τροπάριο για την αaαρτωλή γυναίκα κι έγραφε τους στίχους «καταφιλήσω τους αχράντους Σου πόδας, αποσήξω τούτους δε πάλιν τοις της κεφαλής ου βοστρύχοις» ( θα φιλήσω πολλές φορές ε λατρεία τα άχραντα πόδια Σου και θα τα σκουπίσω ε τις πούκλες των αλλιών ου ). Εκείνη τη στιγaή η Κασσιανή άκουσε τον καλπασaό των αλόγων της βασιλικής ακολουθίας. Κατάλαβε ότι ήταν ο Θεόφιλος. Άφησε ατέλειωτο το τροπάριο κι έσπευσε να εξαφανιστεί στις κρύπτες του Aοναστηριού. Ο Θεόφιλος έφτασε στο κελί της Κασσιανής, βρήκε το AισοτελειωAένο ποίηaα και πρόσθεσε σ αυτό τους τελευταίους στίχους «ων εν τω Παραδείσω Εύα τω δειλινώ κρότον τοις ωσίν ηχηθείσα τω φόβω εκρύβη.» 3

4 (των οποίων 0 ποδιών σου 0 τον θόρυβο των βηάτων,όταν άκουσε την ώρα του δειλινού η Εύα στον Παράδεισο, κρύφτηκε από τον φόβο της ). Ο Θεόφιλος Aε τους στίχους αυτούς υπονοούσε βέβαια την Κασσιανή που κρύφτηκε,όταν κατάλαβε τον ερχοaό του. Ίσως για να Aην την προδώσει η καρδιά της. Πριν από πολλά χρόνια αποτόλaησα Aια Aεταφορά του τροπάριου της Κασσιανής στη νεοελληνική γλώσσα. Το έκανα, γιατί το ένιωθα ως ψυχική ανάγκη, και όχι βέβαια για να δρέψω δάφνες ποιητή : Κύριε, η γυναίκα η κυλισένη ες τον βούρκο, σαν ένιωσε το θεϊκό Σου εγαλείο, πήρε τη στράτα υροφόρου και ύρα, πριν Σε θάψουνε, Σου φέρνει. Κοιτάζει τα σκοτάδια της ψυχής της, την τρέλα ακολασίας που την καίει, δέρνεται από αύρη απελπισιά και λέει: Την ααρτία αγάπησα, Χριστέ, αγάπη σκοτεινή και κολασένη, χωρίς αχτίνες φεγγαριού λουσένη Μα, να! Πηγές τα δάκρυά τώρα, που απ της ψυχής τα βάθη αναπηδάνε, στα πόδια Σου τα θεϊκά κυλάνε Και τα νερά της θάλασσας σύννεφα, Συ, που κάνεις, παρακαλώ Σε δέξου τα Άκου τους αναστεναγούς, που απ την καρδιά ου βγαίνουν, Συ, που άφησες τους ουρανούς κι έγινες Γιος τ Ανθρώπου. Τ άχραντα πόδια Σου φιλώ! Με δάκρυα τα ποτίζω και ε τις δυο πλεξούδες ου σκύβω και τα σφουγγίζω, τον ήχο των βηάτων τους, που άκουσ ένα δείλι η Εύα στον Παράδεισο κι από τον φόβο εκρύβη. Τις τόσες ααρτίες ου, τις άγνωστες βουλές Σου, να ξεδιαλύνει ποιος πορεί, Σωτήρα της ψυχής ου ; Μην παραβλέψεις, Κύριε, την ταπεινή Σου δούλη, Εσύ, που η ευσπλαχνία σου διαετρηό δεν έχει Για την Κασσιανή γράφτηκαν πολλά δράaατα, ποιήaατα και διηγήaατα. Το Πατριαρχείο της Αλεξάνδρειας την έχει ανακηρύξει αγία. Τη AνήAη της τιaάaε στις 7 ΣεπτεAβρίου. Κορυφαίοι τεχνίτες του λόγου Aετέγραψαν το τροπάριο της Κασσιανής στην καθοaιλούaενη γλώσσα : 4

5 Μεταγραφή του Φώτη Κόντογλου: Κύριε, η γυναίκα που έπεσε σε πολλές ααρτίες, σαν ένοιωσε τη θεότητά σου, γίνηκε υροφόρα και σε άλειψε ε υρουδικά πριν από τον ενταφιασό σου κι έλεγε οδυρόενη: Αλλοίονο σε ένα, γιατί έσα ου είναι νύχτα κατασκότεινη και δίχως φεγγάρι, η ανία της ασωτείας κι ο έρωτας της ααρτίας. #έξου από ένα τις πηγές των δακρύων, εσύ που εταλλάζεις ε τα σύννεφα το νερό της θάλασσας. Λύγισε στ' αναστενάγατα της καρδιάς ου, εσύ που έγειρες τον ουρανό και κατέβηκες στη γης. Θα καταφιλήσω τα άχραντα ποδάρια σου, και θα τα σφουγγίσω πάλι ε τα πλοκάια της κεφαλής ου: αυτά τα ποδάρια, που σαν η Εύα κατά το δειλινό, τ' άκουσε να περπατάνε, από το φόβο της κρύφτηκε. Των ααρτιών ου τα πλήθη και των κριάτων σου την άβυσσο, ποιος πορεί να τα εξιχνιάση, ψυχοσώστη Σωτήρα ου; Μην καταφρονέσης τη δούλη σου, εσύ που έχεις τ' αέτρητο έλεος. Ο Κωστής ΠαλαAάς το απέδωσε στη δηaοτική Aε τον δικό του τρόπο : Η Κασσιανή Κύριε, γυναίκα ααρτωλή, πολλά, πολλά, θολά, βαριά τα κρίατά ου. Μα, ω Κύριε, πώς η θεότης Σου ιλά έσ στην καρδιά ου! Κύριε, προτού Σε κρύψ η εντάφια γη από τη δροσαυγή λουλούδια πήρα κι απ της λατρείας την τρίσβαθη πηγή Σου φέρνω ύρα. Οίστρος ε σέρνει ακολασίας... Νυχτιά, σκοτάδι αφέγγαρο, άναστρο ε ζώνει, το σκοτάδι της ααρτίας φωτιά ε καίει, ε λιώνει. Εσύ που από τα πέλαα τα νερά τα υψώνεις νέφη, πάρε τα, Έρωτά ου, κυλάνε, είναι ποτάια φλογερά τα δάκρυά ου. 5

6 Γύρε σ εέ. Η ψυχή πώς πονεί! #έξου ε Εσύ που δέχτηκες και γείραν άφραστα ως εδώ κάτου οι ουρανοί. και σάρκα επήραν. Στ άχραντά Σου τα πόδια, βασιλιά ου Εσύ θα πέσω και θα στα φιλήσω, και ε της κεφαλής ου τα αλλιά θα στα σφουγγίσω. Τ άκουσεν η Εύα έσ στο αποσπερνό της παράδεισος φως ν αντιχτυπάνε, κι αλαφιασένη κρύφτηκε... Πονώ, σώσε, έλεος κάνε. Ψυχοσώστ, οι ααρτίες ου λαός, Τα αξεδιάλυτα ποιος θα ξεδιαλύση; Αέτρητό Σου το έλεος, ο Θεός! 'Αβυσσο η κρίση. ΚαAιά,ωστόσο, Aεταγραφή δε συγκινεί τόσο, όσο το «Κύριε η εν πολλαίς ααρτίαις περιπεσούσα γυνή», που ακούγεται το βράδυ κάθε Μεγάλης Τρίτης στις εκκλησιές Aας Το τροπάριο της Κασσιανής έρχεται τη Aέρα αυτή να Aας θυaίσει πως είναι Aια Aεγάλη ευκαιρία να κοιτάξουaε στα βάθη της ψυχής Aας, να αναγνωρίσουaε τα σφάλaατά Aας και να ζητήσουaε τη συγχώρεση από τον Θεό. Ο Θεός όλους τους συγχωρεί, αρκεί να Aετανοήσουν. Μαρούσι, Απρίλης 2009 Γιώργος Αλβανός 6

7 Γιώργος Αλβανός Το τροπάριο της Κασσιανής Ο πατέρας µου «άγιασµα να βγάλει το κοκαλάκι του!» θα έλεγε η µακαρίτισσα µάννα µου - ήταν χρόνια και χρόνια δεξιός ψάλτης στην εκκλησία του χωριού µας. Αυτός ήταν ένας λόγος παραπάνω για να µη λείπουµε ποτέ από την εκκλησία. Πηγαίναµε να τον ακούσουµε να ψέλνει και να καµαρώσουµε τα περίτεχνα τεριρέµ του.μα περισσότερο από κάθε άλλη φορά τον καµαρώναµε το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης, όταν µε τη στεντόρεια φωνή του έψελνε το τροπάριο της Κασσιανής. εν ξέρω πόσα βιβλία υπήρχαν σ ένα σπίτι τα χρόνια εκείνα. Πιστεύω πως δε θα ήταν πολλά, γιατί ο πολύς ο κόσµος δεν ήξερε να διαβάζει. Στο σπίτι µου ωστόσο, πέρα από τα ψαλτικά του πατέρα µου (Ωρολόγια, Μηναία κι εκείνα µε τις νότες βυζαντινής µουσικής ), υπήρχαν ακόµα ο Καζαµίας, ο Ονειροκρίτης και το βιβλίο της Κασσιανής. Την ιστορία της Κασσιανής την είχαµε ακούσει απ τους γονείς κι απ τη γιαγιά µας τόσες φορές, που την ξέραµε πια απέξω. Η Κασσιανή γεννήθηκε στο Βυζάντιο γύρω στα 810 µ.χ. Θα ήταν περίπου 20 χρονών, όταν η µητέρα του βασιλιά Θεόφιλου, που ήταν ακόµα άγαµος, οργάνωσε στο παλάτι ένα είδος καλλιστείων για να εκλέξει ο νεαρός αυτοκράτορας εκείνη που θα γινόταν σύζυγός του και αυτοκράτειρα του Βυζαντίου. ώδεκα πανέµορφες αρχοντοπούλες είχαν παραταχθεί στη µεγάλη αίθουσα του παλατιού καρδιοχτυπώντας σε ποια θα έδινε ο βασιλιάς το χρυσό µήλο, σηµάδι της εκλογής του. Ανάµεσά τους και η Κασσιανή. Ο Θεόφιλος, θαµπωµένος από την οµορφιά της, στάθηκε µπροστά της έτοιµος να της προσφέρει το χρυσό µήλο. Προτού το κάνει όµως, θέλησε να δοκιµάσει και την πνευµατική της καλλιέργεια και χαµογελώντας τής είπε : «ως άρα δια γυναικός ερρύη τα φαύλα»(από τη γυναίκα, λοιπόν, πηγάζουν όλα τα κακά), υπονοώντας την Εύα µε το προπατορικό αµάρτηµα. Η Κασσιανή,χωρίς καθόλου να διστάσει, µε θαυµαστή ετοιµότητα απάντησε στον βασιλιά :«Αλλά και εκ γυναικός πηγάζει τα κρείττω» (αλλά κι από τη γυναίκα πηγάζουν όλα τα καλά),υπονοώντας την Παναγία, που γέννησε τον Σωτήρα του Κόσµου. Ο Θεόφιλος,που δεν περίµενε µια τέτοια εύστροφη απάντηση, τη θεώρησε αυθάδεια και προσβολή στο πρόσωπό του. Προχώρησε και πρόσφερε το χρυσό µήλο στη σεµνή και ταπεινή Θεοδώρα, που έγινε έτσι αυτοκράτειρα του Βυζαντίου. Η Κασσιανή εγκατέλειψε τα εγκόσµια, έχτισε µοναστήρι και ως µοναχή πέρασε την υπόλοιπη ζωή της αφιερωµένη στην προσευχή, τη µελέτη και τη συγγραφή. Ασχολήθηκε ιδιαίτερα µε την εκκλησιαστική ποίηση. Τα ποιήµατά της χαρακτηρίζονται από ευλάβεια, πρωτοτυπία ιδεών και τρυφερό καλλιτεχνικό αίσθηµα ( Αι γενεαί πάσαι, Κύµατι θαλάσσης κ.ά.).θεωρείται από τους σπουδαιότερους υµνογράφους και µελωδούς της Εκκλησίας µας. Από τα ποιήµατά της εκείνο που συγκινεί περισσότερο τη λαϊκή ψυχή είναι το ιδιόµελο που ψέλνεται το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης και αναφέρεται στην πόρνη που άλειψε µε µύρα τον Χριστό λίγες µέρες πριν από τη σταύρωση και την ταφή Του. Είναι γνωστό ως «τροπάριο της Κασσιανής» και αρχίζει µε τις λέξεις «Κύριε, η εν πολλαίς αµαρτίαις περιπεσούσα γυνή» Το περιστατικό της αµαρτωλής γυναίκας το αφηγούνται µε κάθε λεπτοµέρεια οι ευαγγελιστές Λουκάς (Ζ, 36-50) και Μάρκος ( Ι, 3-9 ) : Ο Ιησούς βρισκόταν στο σπίτι του φαρισαίου Σίµωνα καθισµένος, όπως συνηθιζόταν τότε, δίπλα στο τραπέζι για φαγητό. «Και ιδού γυνή εν τη πόλει ήτις ην αµαρτωλός κοµίσασα αλάβαστρον µύρου και στάσα οπίσω παρά τους πόδας αυτού κλαίουσα, ήρξατο βρέχειν τους πόδας αυτού τοις δάκρυσι και ταις θριξί της κεφαλής αυτής εξέµασσε, και κατεφίλει τους πόδας αυτού και ήλειφε τω µύρω...». Κάποιοι από τους παρευρισκόµενου αγανάκτησαν για την απώλεια του πολύτιµου µύρου και λέγανε µεταξύ τους πως αυτό θα µπορούσε να πουληθεί και να δοθούν τα χρήµατα στους φτωχούς. Και µάλωναν τη γυναίκα. Ο Χριστός όµως τους είπε :«Αφήστε τη γυναίκα ήσυχη.γιατί τη στενοχωρείτε; Αυτό που έκανε ήταν µια όµορφη πράξη σε µένα. Πρόλαβε να αλείψει το σώµα µου µε µύρο και να µε ετοιµάσει για ενταφιασµό ( λίγες µέρες πριν από τη σταύρωση και την ταφή µου ). Αλήθεια σάς λέγω πως σ όποιο µέρος ολόκληρου του κόσµου κηρυχθεί το Ευαγγέλιο τούτο, θα ακουστεί και αυτό που έκαµε αυτή και θα είναι για µνηµόσυνό της. Είπε δε προς τη γυναίκα : «Η πίστις σου σέσωκέ σε, πορεύου εν ειρήνη.».

8 (πηγή: Πέρασαν οχτακόσια τόσα χρόνια από τότε που διαδραµατίστηκε το περιστατικό αυτό και ήλθε η Κασσιανή µε το υπέροχο ποίηµά της να εκφράσει όλη τη συντριβή,την ταπείνωση και τη µετάνοια της αµαρτωλής γυναίκας, της «αλειψάσης τον Κύριον µύρω» : Κύριε, ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή τὴν σὴν αἰσθομένη θεότητα, μυροφόρου ἀναλαβοῦσα τάξιν, ὀδυρομένη, μύρα σοι, πρὸ τοῦ ἐνταφιασμοῦ κομίζει. Οἴμοι! λέγουσα, ὅτι νύξ μοι ὑπάρχει, οἶστρος ἀκολασίας, ζοφώδης τε καὶ ἀσέληνος ἔρως τῆς ἁμαρτίας. Δέξαι μου τὰς πηγὰς τῶν δακρύων, ὁ νεφέλαις διεξάγων τῆς θαλάσσης τὸ ὕδωρ κάμφθητί μοι πρὸς τοὺς στεναγμοὺς τῆς καρδίας, ὁ κλίνας τοὺς οὐρανοὺς τῇ ἀφάτῳ σου κενώσει. Καταφιλήσω τοὺς ἀχράντους σου πόδας, ἀποσμήξω τούτους δὲ πάλιν τοῖς τῆς κεφαλῆς μου βοστρύχοις ὧν ἐν τῷ παραδείσῳ Εὔα τὸ δειλινόν, κρότον τοῖς ὠσὶν ἠχηθεῖσα, τῷ φόβῳ ἐκρύβη. Ἁμαρτιῶν μου τὰ πλήθη καὶ κριμάτων σου ἀβύσσους τίς ἐξιχνιάσει, ψυχοσῶστα Σωτήρ μου; Μή με τὴν σὴν δούλην παρίδῃς, ὁ ἀμέτρητον ἔχων τὸ ἔλεος. Ο Θεόφιλος δεν µπορούσε να διώξει από τον νου του την εικόνα της Κασσιανής. Ο έρωτάς του γι αυτήν, αντί να σβήσει, µεγάλωνε. Άρχισε να ψάχνει όλα τα γυναικεία µοναστήρια για να τη βρει. Και τελικά έφτασε σ αυτό που εκείνη κρυβόταν. Η παράδοση αναφέρει πως ο Θεόφιλος µε την ακολουθία του έφτασε στο µοναστήρι την ώρα που η Κασσιανή,κλεισµένη στο κελί της,τέλειωνε το τροπάριο για την αµαρτωλή γυναίκα κι έγραφε τους στίχους : «καταφιλήσω τους αχράντους Σου πόδας, αποσµήξω τούτους δε πάλιν τοις της κεφαλής µου βοστρύχοις» ( θα φιλήσω πολλές φορές µε λατρεία τα άχραντα πόδια Σου και θα τα σκουπίσω µε τις µπούκλες των µαλλιών µου ). Εκείνη τη στιγµή η Κασσιανή άκουσε τον καλπασµό των αλόγων της βασιλικής ακολουθίας. Κατάλαβε ότι ήταν ο Θεόφιλος. Άφησε ατέλειωτο το τροπάριο κι έσπευσε να εξαφανιστεί στις κρύπτες του µοναστηριού. Ο Θεόφιλος έφτασε στο κελί της Κασσιανής, βρήκε το µισοτελειωµένο ποίηµα και πρόσθεσε σ αυτό τους τελευταίους στίχους : «ων εν τω Παραδείσω Εύα τω δειλινώ κρότον τοις ωσίν ηχηθείσα τω φόβω εκρύβη.» (των οποίων - ποδιών σου - τον θόρυβο των βηµάτων,όταν άκουσε την ώρα του δειλινού η Εύα στον Παράδεισο, κρύφτηκε από τον φόβο της ). Ο Θεόφιλος µε τους στίχους αυτούς υπονοούσε βέβαια την Κασσιανή που κρύφτηκε, όταν κατάλαβε τον ερχοµό του. Ίσως για να µην την προδώσει η καρδιά της. Πριν από πολλά χρόνια αποτόλµησα µια µεταφορά του τροπάριου της Κασσιανής στη νεοελληνική γλώσσα. Το έκανα, γιατί το ένιωθα ως ψυχική ανάγκη, και όχι βέβαια για να δρέψω δάφνες ποιητή :

9 Κύριε, η γυναίκα η κυλισµένη µες τον βούρκο, σαν ένιωσε το θεϊκό Σου µεγαλείο, µε χέρια µυροφόρου µύρα προτού Σε θάψουνε, Σου φέρνει. Κοιτάζει τα σκοτάδια της ψυχής της, την τρέλα ακολασίας που την καίει, δέρνεται από µαύρη απελπισιά και λέει: - Την αµαρτία αγάπησα, Χριστέ, µ αγάπη σκοτεινή και κολασµένη, χωρίς αχτίνες φεγγαριού λουσµένη Μα, να! Πηγές τα δάκρυα τώρα, που απ της ψυχής τα βάθη αναπηδάνε, στα πόδια Σου τα θεϊκά κυλάνε Και τα νερά της θάλασσας σύννεφα, Συ, που κάνεις, παρακαλώ Σε δέξου τα Άκου τους αναστεναγµούς, που απ την καρδιά µου βγαίνουν, Συ, που άφησες τους ουρανούς κι έγινες Γιος τ Ανθρώπου. Τ άχραντα πόδια Σου φιλώ! Με δάκρυα τα ποτίζω και µε τις δυο πλεξούδες µου σκύβω και τα σφουγγίζω, τον ήχο των βηµάτων τους, που άκουσ ένα δείλι η Εύα στον Παράδεισο κι από τον φόβο εκρύβη. Τις τόσες αµαρτίες µου, τις άγνωστες βουλές Σου, να ξεδιαλύνει ποιος µπορεί, Σωτήρα της ψυχής µου ; Μην παραβλέψεις, Κύριε, την ταπεινή Σου δούλη, Εσύ, που η ευσπλαχνία σου διαµετρηµό δεν έχει Για την Κασσιανή γράφτηκαν πολλά δράµατα, ποιήµατα και διηγήµατα. Το Πατριαρχείο της Αλεξάνδρειας την έχει ανακηρύξει αγία. Τη µνήµη της τιµάµε στις 7 Σεπτεµβρίου. Κορυφαίοι τεχνίτες του λόγου µετέγραψαν το τροπάριο της Κασσιανής στην καθοµιλούµενη γλώσσα : Μεταγραφή του Φώτη Κόντογλου: Κύριε, η γυναίκα που έπεσε σε πολλές αµαρτίες, σαν ένοιωσε τη θεότητά σου, γίνηκε µυροφόρα και σε άλειψε µε µυρουδικά πριν από τον ενταφιασµό σου κι έλεγε οδυρόµενη: Αλλοίµονο σε µένα, γιατί µέσα µου είναι νύχτα κατασκότεινη και δίχως φεγγάρι, η µανία της ασωτείας κι ο έρωτας της αµαρτίας. έξου από µένα τις πηγές των δακρύων, εσύ που µεταλλάζεις µε τα σύννεφα το νερό της θάλασσας. Λύγισε στ' αναστενάγµατα της καρδιάς µου, εσύ που έγειρες τον ουρανό και κατέβηκες στη γης. Θα καταφιλήσω τα άχραντα ποδάρια σου, και θα τα σφουγγίσω πάλι µε τα πλοκάµια της κεφαλής µου αυτά τα ποδάρια, που σαν η Εύα κατά το δειλινό, τ' άκουσε να περπατάνε, από το φόβο της κρύφτηκε. Των αµαρτιών µου τα πλήθη και των κριµάτων σου την άβυσσο, ποιος µπορεί να τα εξιχνιάση, ψυχοσώστη Σωτήρα µου; Μην καταφρονέσης τη δούλη σου, εσύ που έχεις τ' αµέτρητο έλεος. Ο Κωστής Παλαµάς το απέδωσε στη δηµοτική µε τον δικό του τρόπο : Η Κασσιανή Κύριε, γυναίκα αµαρτωλή, πολλά, πολλά, θολά, βαριά τα κρίµατά µου. Μα, ω Κύριε, πώς η θεότης Σου µιλά µέσ στην καρδιά µου! Κύριε, προτού Σε κρύψ η εντάφια γη από τη δροσαυγή λουλούδια πήρα κι απ της λατρείας την τρίσβαθη πηγή Σου φέρνω µύρα. Οίστρος µε σέρνει ακολασίας... Νυχτιά, σκοτάδι αφέγγαρο, άναστρο µε ζώνει, το σκοτάδι της αµαρτίας φωτιά µε καίει, µε λιώνει. Εσύ που από τα πέλαα τα νερά τα υψώνεις νέφη, πάρε τα, Έρωτά µου,

10 κυλάνε, είναι ποτάµια φλογερά τα δάκρυά µου. Γύρε σ εµέ. Η ψυχή πώς πονεί! έξου µε Εσύ που δέχτηκες και γείραν άφραστα ως εδώ κάτου οι ουρανοί. και σάρκα επήραν. Στ άχραντά Σου τα πόδια, βασιλιά µου Εσύ θα πέσω και θα στα φιλήσω, και µε της κεφαλής µου τα µαλλιά θα στα σφουγγίσω. Τ άκουσεν η Εύα µέσ στο αποσπερνό της παράδεισος φως ν αντιχτυπάνε, κι αλαφιασµένη κρύφτηκε... Πονώ, σώσε, έλεος κάνε. Ψυχοσώστ, οι αµαρτίες µου λαός, Τα αξεδιάλυτα ποιος θα ξεδιαλύση; Αµέτρητό Σου το έλεος, ο Θεός! 'Αβυσσο η κρίση. Καµιά,ωστόσο, µεταγραφή δε συγκινεί τόσο, όσο το «Κύριε, ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή», που ακούγεται το βράδυ κάθε Μεγάλης Τρίτης στις εκκλησιές µας Το τροπάριο της Κασσιανής έρχεται τη µέρα αυτή να µας θυµίσει πως είναι µια µεγάλη ευκαιρία να κοιτάξουµε στα βάθη της ψυχής µας, ν αναγνωρίσουµε τα σφάλµατά µας και να ζητήσουµε τη συγχώρεση από τον Θεό. Ο Θεός όλους τους συγχωρεί, αρκεί να µετανοήσουν. Μαρούσι, Απρίλης 2009 Γιώργος Αλβανός