Πανεπιστήµιο. Χωρίς Κάπνισµα

Transcript

1 Πανεπιστήµιο Χωρίς Κάπνισµα ΠEPIEXOMENA 4 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΧΩΡΙΣ ΚΑΠΝΙΣΜΑ: ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΚΑΠΝΙΣΤΙΚΗΣ ΣΥΝΗΘΕΙΑΣ ΣΤΟΝ ΦΟΙΤΗΤΙΚΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ( ) Α. ΚΑΛΑΝΤΖΗ-ΑΖΙΖΙ 5 ΑΝΤΙΚΑΠΝΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΦΟΙΤΗΤΕΣ. Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΧΩΡΙΣ ΚΑΠΝΙΣΜΑ» Β. ΚΑΡΑ ΗΜΑΣ 6 ΕΝΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΟΜΗΜΕΝΟ ΟΜΑ ΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΤΗ ΙΑΚΟΠΗ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ Κ. ΕΥΘΥΜΙΟΥ & Α. ΣΟΦΙΑΝΟΠΟΥΛΟΥ 7 Η ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΩΝ ΤΩΝ ΟΜΑ ΩΝ ΙΑΚΟΠΗΣ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ Ν. ΧΑΡΙΛΑ 8 ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΠΝΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΦΟΙΤΗΤΙΚΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ Α. ΣΟΦΙΑΝΟΠΟΥΛΟΥ, Κ. ΕΥΘΥΜΙΟΥ, Α. ΚΑΛΑΝΤΖΗ-ΑΖΙΖΙ & Β. ΚΑΡΑ ΗΜΑΣ 9 ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ: ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΕΙ ΙΚΑ ΙΑΤΡΕΙΑ ΙΑΚΟΠΗΣ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ Χ. ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ 10 ΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ Η. ΣΧΟΡΕΤΣΑΝΙΤΗ 11 Η ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ Η ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ ΤΟΥΣ Κ. ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ Ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ. ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ: ΕΠΙΛΟΓΗ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ 14 ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 15 ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑ Α 16 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 17 ΝΕΕΣ ΕΚ ΟΣΕΙΣ 18 ΠΡΟΣΕΧΗ ΣΥΝΕ ΡΙΑ Τα ποσοστά των ενηλίκων καπνιστών στην Ελλάδα είναι από τα υψηλότερα στον κόσµο, κάτι που, παρά την πτωτική τάση που παρατηρείται τα τελευταία δύο χρόνια, επιβεβαιώνεται από όλες τις πρόσφατες έρευνες. Παραδόξως, την ίδια στιγµή, η χώρα µας βρίσκεται κάτω από τον ευρωπαϊκό µέσο όρο στο ποσοστό των µαθητών που καπνίζουν, ενώ έχει βρεθεί ότι οι µισοί από τους Έλληνες καπνιστές ξεκινούν το κάπνισµα µετά την ενηλικίωσή τους. Φαίνεται λοιπόν ότι στην ελληνική κοινωνία, σε αντίθεση µε τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, η παραγωγή καπνιστών συνεχίζεται και συχνά εντείνεται- µετά το σχολείο, στα χρόνια που συµπίπτουν µε τη συµµετοχή στην πανεπιστηµιακή ζωή. Είναι, εποµένως, προφανές ότι το πανεπιστήµιο µπορεί να διαδραµατίσει ση- µαντικό ρόλο, τόσο στην πρόληψη, όσο και στην έγκαιρη διακοπή του καπνίσµατος. Για να συµβεί αυτό, είναι αναγκαία η τήρηση των περιορισµών του καπνίσµατος µέσα στους χώρους του πανεπιστηµίου, ώστε, αφενός µεν να διευκολύνεται η υιοθέτηση υγιεινών συµπεριφορών από τους φοιτητές και τους εργαζοµένους, αφετέρου δε να εµπεδώνονται οι αρχές σεβασµού και προστασίας των µη καπνιστών από το παθητικό κάπνισµα. Εξίσου σηµαντική είναι η ύπαρξη υποστηρικτικών δοµών, οι οποίες θα είναι υπεύθυνες για την ενηµέρωση του φοιτητικού πληθυσµού, αλλά και για την παροχή εύκολα προσβάσιµων υπηρεσιών διακοπής σε όσους νέους το επιθυµούν. Στο αφιέρωµα αυτού του τεύχους, περιγράφονται µερικές από τις πιο ουσιαστικές προσπάθειες που έχουν γίνει στη χώρα µας προς αυτή την κατεύθυνση, ώστε να γίνει πραγµατικότητα αυτό που ήδη θεωρείται αυτονόητο σε πολλά εκπαιδευτικά ιδρύµατα σε όλο τον κόσµο: ένα πανεπιστήµιο ελεύθερο από καπνό. Φίλιππος Φιλιππίδης Ιατρός, MSc. Προαγωγή και Αγωγή Υγείας NEA YΓEIA Τριµηνιαίο Ενηµερωτικό Περιοδικό Αλεξανδρουπόλεως 25, Αθήνα τηλ.: , fax: , chsr@med.uoa.gr, website: Γραµµατεία Σύνταξης: Χριστίνα ηµητρακάκη, Ηρώ Σχορετσανίτη, Χριστίνα Βλαχοπούλου, ήµητρα Πετανίδου Καλλιτεχνική Επιµέλεια: Κώστας Βοσταντζόγλου Εκδότης: Χριστίνα ηµητρακάκη, Ιδιοκτήτης: Χριστίνα ηµητρακάκη, Παραγωγή - Εκτύπωση: Άρτιον Γραφικές Τέχνες ΑΒΕΕΕ

2 Πανεπιστήµιο χωρίς Κάπνισµα: 4 Το Πρόγραµµα Πρόληψης και Αντιµετώπισης της Καπνιστικής Συνήθειας στον Φοιτητικό Πληθυσµό ( ) Αναστασία Καλαντζή-Αζίζι Καθηγήτρια Κλινικής Ψυχολογίας, /ντρια Εργαστηρίου Ψυχολογικής Συµβουλευτικής Φοιτητών, Υπεύθυνη Προγράµµατος Tο Εργαστήριο Ψυχολογικής Συµβουλευτικής Φοιτητών του Πανεπιστηµίου Αθηνών (Ε.Ψυ.Συ.Φοι.) ( έχει ως βασικό στόχο την κάλυψη των ψυχοκοινωνικών αναγκών των φοιτητών µέσω διαφόρων δράσεων: α) ατοµικής συµβουλευτικής, β) οµαδικών παρεµβάσεων, γ) τηλεσυµβουλευτικής (web-counseling) ( δ) συµβουλευτικής οµηλίκων (peer-counseling) ( ε) εκτύπωσης και διανοµής φυλλαδίων σχετικών µε τις ειδικές εκπαιδευτικές και αναπτυξιακές ανάγκες των φοιτητών ( problhmata. html), στ) διεξαγωγής ερευνών και τέλος, ζ) ανάληψης καινοτόµων δράσεων ευρύτερου ενδιαφέροντος στο χώρο της υγείας (ψυχικής και σω- µατικής). Έτσι ήδη από καιρό, το Ε.Ψυ.Συ.Φοι. του Πανεπιστηµίου Αθηνών έχει να εµφανίσει µεγάλη εµπειρία και σε θέµατα που άπτονται της καπνιστικής συνήθειας και της διακοπής του καπνίσµατος (Καραδή- µας, 2006 Σπανέα και συν., 2006), διότι ως γνωστό ο φοιτητικός πληθυσµός παρουσιάζει διεθνώς ένα πολύ αυξηµένο ποσοστό καπνιστών (CDC, 2007 Mas και συν., 2004 Ρηγοπούλου και. συν., 2003). Μάλιστα έχει παρατηρηθεί ότι σε φοιτητές ιατρικής και άλλων κλάδων υγείας το ποσοστό αυτό είναι ιδιαίτερα αυξηµένο. Είναι πολύ σηµαντικό λοιπόν να διεξαχθούν προγράµµατα πρόληψης αλλά και παρέµβασης (διακοπής καπνίσµατος) πριν εδραιωθούν βιολογικές α- σθένειες που σχετίζονται άµεσα µε την καπνιστική συνήθεια και των οποίων οι ολέθριες για την υγεία επιπτώσεις εµφανισθούν µε την πάροδο των χρόνων. Το Πρόγραµµα Πρόληψης και Αντιµετώπισης της Καπνιστικής Συνήθειας στον Φοιτητικό Πληθυσµό ( του Ε.Ψυ.Συ.Φοι συ- µπεριλήφθηκε στο Εθνικό Σχέδιο ράσης για το κάπνισµα ( nakoinseis-egkyklioi/ethniko-s3a7edio-drasis-gia-tidimosia-ygeia /ethniko-schedio-drasis-gia-to- kapnisma / view). Περιλαµβάνει τρεις κύριους άξονες/δράσεις: α) έρευνα: διεξαγωγή πανελλήνιας έρευνας µε σκοπό την διαφώτιση/διερεύνηση των παραγόντων που οδηγούν στην εδραίωση και διατήρηση της καπνιστικής συνήθειας στον φοιτητικό πληθυσµό, β) παρέµβαση: εκπαίδευση ψυχολόγων από διάφορα ΑΕΙ της Ελλάδας, οι οποίοι θα υλοποιήσουν οµαδικό πρόγραµµα παρέµβασης σε καπνίζοντες φοιτητές µε ταυτόχρονη έρευνα ελέγχου της αποτελεσµατικότητας αυτής της παρέµβασης και γ) πρόληψη: δηµιουργία πληροφοριακού υλικού ευαισθητοποίησης των φοιτητών σχετικά µε τις βλαπτικές για την υγεία επιπτώσεις της καπνιστικής συ- µπεριφοράς. Η υλοποίηση του Προγράµµατος Πρόληψης και Α- ντιµετώπισης της Καπνιστικής Συνήθειας στον Φοιτητικό Πληθυσµό ξεκίνησε τον Ιούλιο του Μέχρι τώρα έχει ολοκληρωθεί: α) Η εκπαίδευση ειδικών ψυχικής υγείας από 6 συνεργαζόµενα Πανεπιστήµια. Το Ε.Ψυ.Συ.Φοι. του Πανεπιστηµίου Αθηνών προσέφερε εκπαίδευση στο συντονισµό οµάδων για την διακοπή του καπνίσµατος στο φοιτητικό πληθυσµό, σε ψυχολόγους που εργάζονται ή είναι εξωτερικοί συνεργάτες στα ακόλουθα ΑΕΙ. Η εκπαίδευση αυτή διάρκειας 12 ωρών, διεξήχθη στις 5 και 6 Νοεµβρίου 2009 στην Αθήνα. β) Η εκτύπωση του ενηµερωτικού υλικού για το κάπνισµα και τις συνέπειές του αλλά και την κινητοποίηση των καπνιστών για την διακοπή του. Ήδη έχει ξεκινήσει η διανοµή του ενηµερωτικού υλικού στους φοιτητές και η ανάρτηση της σχετικής αφίσας, ώστε η φοιτητική κοινότητα να ευαισθητοποιηθεί και να κινητοποιηθεί ως προς την δυνατότητα συµµετοχής σε οµαδικά προγράµµατα διακοπής καπνίσµατος. ιεξάγονται επίσης ειδικές ηµερίδες µε θέµα «Πανεπιστήµιο χωρίς Κάπνισµα», -όπως αυτή στις στο Πανεπιστήµιο Αθηνών- οι οποίες ενισχύουν την ευρύτερη ενηµέρωση όλης της Πανεπιστηµιακής Κοινότητας γι αυτά τα θέµατα. γ) Η διεξαγωγή της πανελλαδικής έρευνας για το κάπνισµα σε φοιτητικό πληθυσµό, τόσο η πιλοτική (Ν=300 άτοµα), όσο και η κυρίως έρευνα (Ν= 2.500). Η έρευνα σε ότι αφορά στο δείγµα της Αθήνας συντονίστηκε από το Ε.Ψυ.Συ.Φοι. του Πανεπιστηµίου Αθηνών. Σε ότι αφορά στα δείγµατα στα συνεργαζόµενα ΑΕΙ της επαρχίας, η έρευνα συντονίστηκε από τους αντίστοιχους επιστηµονικούς υπευθύνους. Τέλος, αναφέρουµε ότι ήδη έχει ξεκινήσει η στατιστική επεξεργασία των ερευνητικών δεδοµένων, ενώ ήδη έχει πραγµατοποιηθεί η διεξαγωγή οµάδων παρέµβασης τον Απρίλιο και Μάιο του Ελπίζουµε το Πρόγραµµα Πρόληψης και Αντιµετώπισης της Καπνιστικής Συνήθειας στον Φοιτητικό Πληθυσµό του Ε.Ψυ.Συ.Φοι. του Πανεπιστηµίου Αθηνών να αποτελέσει τη βάση για τον σχεδιασµό και την υλοποίηση σχετικών δράσεων σε όλα τα ΑΕΙ της χώρας και να συνδράµει ουσιαστικά στον αγώνα ενάντια στην καπνιστική συνήθεια, στην οποία έχει δοθεί τόση έµφαση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.

3 Tο πληροφοριακό υλικό που χρησιµοποιήθηκε στα πλαίσια του αντικαπνιστικού προγράµµατος «Πανεπιστήµιο Χωρίς Κάπνισµα» αποτελείται από: (α) µικρού µεγέθους αφίσες, (β) ενηµερωτικές κάρτες και (γ) ένα ολιγοσέλιδο φυλλάδιο ενηµέρωσης και οδηγιών. Tο πλήρες υλικό µπορεί να βρει ο ενδιαφερόµενος στην ιστοσελίδα: Ο σκοπός της δηµιουργίας του υ- λικού αυτού υπήρξε τριπλός: να επισηµάνει το πρόβληµα, να µεταφέρει χρήσιµες πληροφορίες σχετικά µε το κάπνισµα και τη διακοπή της συνήθειας αυτής, καθώς και να παρακινήσει τους ενδιαφερό- µενους φοιτητές να επισκεφθούν τα κατά τόπους Συµβουλευτικά Κέντρα Φοιτητών για να συµµετάσχουν στις εκεί προσφερόµενες οµάδες διακοπής του καπνίσµατος. Προκειµένου να επιτευχθούν, όσο είναι βέβαια εφικτό, οι επιµέρους στόχοι, στο ενη- µερωτικό υλικό έγινε προσπάθεια να «αµφισβητηθούν» λανθασµένες πεποιθήσεις σχετικά µε την υγεία των καπνιστών, τη δυνατότητα της «κατά βούληση» διακοπής της συνήθειας, αλλά και το βαθµό εξάρτησης που αυτή συνεπάγεται. Για την ανάπτυξη του υλικού στηριχθήκαµε σε πρότερες προσπάθειες από τη διεθνή βιβλιογραφία και χρησιµοποιήσαµε βασικές αρχές που περιλαµβάνονται σε γνωστές κοινωνιο-γνωστικές θεωρίες για την αλλαγή της συµπεριφοράς. Έτσι, στηριχθήκαµε τόσο στο ευρύτερο κοινωνιο-γνωστικό µοντέλο (Bandura, 1986), όσο και σε πιο ειδικές προσεγγίσεις: το µοντέλο πεποιθήσεων για την υγεία (Becker, 1974), το διαθεωρητικό (Prochaska & DiClemente, 1984), και το µοντέλο της προσχεδιασµένης συµπεριφοράς (Ajzen, 1991). Πιο συγκεκριµένα, προσπαθήσαµε οι σύντοµες πληροφορίες σχετικά µε το κάπνισµα που παρέχουν οι ενηµερωτικές κάρτες να δοθούν υπό τη µορφή µιας γνωστικής πρόκλησης (π.χ., «Το κάπνισµα φαίνεται στους καπνιστές ωραίο και χαλαρωτικό! Γνωρίζεις όµως ότι περιέχει ;»). Επίσης, στο πίσω µέρος κάθε κάρτας περιγράφεται µια κατάλληλη «διέξοδος» για την απαλλαγή από την επικίνδυνη εξάρτηση που προκαλεί το κάπνισµα: η παροχή δηλαδή, δωρεάν σχετικής βοήθειας στα Συµβουλευτικά Κέντρα Φοιτητών των Πανεπιστη- µίων που συµµετέχουν στο πρόγραµµα. Η ίδια περίπου συλλογιστική υιοθετήθηκε και στις πληροφοριακές αφίσες, οι οποίες αναρτήθηκαν σε διάφορα σηµεία των Πανεπιστηµίων. Για την ανάπτυξη του ενηµερωτικού φυλλαδίου, το οποίο έχει τη µορφή µικρού τετραδίου σηµειώσεων, δώσαµε έµφαση στα εξής: α) Στην κινητοποίηση των φοιτητών να διακόψουν το κάπνισµα µέσω της παροχής πληροφοριών γύρω από τον απαιτούµενο κόπο και χρόνο, την αποτελεσµατικότητα και τις επιπτώσεις των αντίστοιχων προσπαθειών, αλλά και µέσω της παροχής πληροφοριών για τις συνέπειες στην υγεία και το βαθµό απειλής της ανεξαρτησίας των νέων ανθρώπων σε περίπτωση µη διακοπής. β) Στη θετική ενίσχυση των πιθανών προσπαθειών που καταβάλλονται για τη διακοπή της συνήθειας του καπνίσµατος, µέσω της πληροφόρησης για τις άµεσες και πιο µακροπρόθεσµες θετικές αλλαγές που συµβαίνουν στο σώµα και στη συµπεριφορά µετά τη διακοπή. γ) Στην ανάδειξη των παραγόντων που συντελούν στην έναρξη και στη διατήρηση της καπνιστικής συνήθειας, αλλά και του βαθµού εξάρτησης του καπνιστή φοιτητή µέσω ενός ειδικού ερωτηµατολογίου. δ) Στην παρουσίαση συγκεκριµένων οδηγιών για τη διακοπή της συνήθειας του καπνίσµατος ενταγµένων σε ένα µικρό πρόγραµµα. Tα βήµατα εφαρµογής του προγράµµατος αυτού ακολουθούν τις αρχές του διαθεωρητικού µοντέλου, ενώ για την επίτευξή τους αξιοποιήθηκαν στοιχεία από το διαθεωρητικό µοντέλο, καθώς και από τη θεωρία της προσχεδιασµένης συµπεριφοράς. Τα βήµατα αυτά ήταν τέσσερα: λήψη απόφασης για την έναρξη της προσπάθειας διακοπής του καπνίσµατος (και τι βοηθά στον επιτυχή σχεδιασµό της), προετοιµασία σε προσωπικό αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο, έναρξη της προσπάθειας αλλά και επιµονή στην προσπάθεια µε την υπερκέραση των εµποδίων. Όπως και στις ενηµερωτικές κάρτες και στις αφίσες, έτσι και σε διάφορα σηµεία του φυλλαδίου παρέχονται πληροφορίες για τον τρόπο επικοινωνίας µε τα Συµβουλευτικά Κέντρα Φοιτητών, καθώς και για την εκεί παροχή δωρεάν βοήθειας για τη διακοπή του καπνίσµατος. Αντίγραφα των ενηµερωτικών φυλλαδίων και καρτών, σε ικανούς αριθµούς, τοποθετήθηκαν στις γραµ- µατείες των τµηµάτων και σε µέρη συχνής προσέλευσης των φοιτητών (π.χ. κυλικεία, βιβλιοθήκες), προκειµένου να έχουν ελεύθερη πρόσβαση σε αυτά και να τα προµηθευτούν οι ενδιαφερόµενοι. Επίσης, έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Αντικαπνιστικού Προγράµµατος για Φοιτητές. Τέλος, θα πρέπει να σηµειώσουµε ότι η ανάπτυξη και η διάθεση του όλου υλικού περιορίστηκε από τις µικρές οικονοµικές δυνατότητες του προγράµµατος «Πανεπιστήµιο Χωρίς Κάπνισµα». Αντικαπνιστικό Πρόγραµµα για Φοιτητές. Η Ανάπτυξη του Πληροφοριακού Υλικού για το Πρόγραµµα «Πανεπιστήµιο Χωρίς Κάπνισµα» Βαγγέλης Καραδήµας Τµήµα Ψυχολογίας, Πανεπιστήµιο Κρήτης 5

4 6 Ένα Ελληνικό οµηµένο Οµαδικό Πρόγραµµα για τη ιακοπή του Καπνίσµατος Κωνσταντίνος Ευθυµίου PhD & Αναστασία Σοφιανοπούλου MSc., Κλινικοί Ψυχολόγοι, Εργαστήριο Ψυχολογικής Συµβουλευτικής Φοιτητών ΕΚ.Π.Α. Πολλοί είναι οι καπνιστές που σκοπεύουν να διακόψουν το κάπνισµα. Σειρά ερευνών αναφέρουν ότι περίπου το 70% αυτών θα το επιθυµούσαν, το 30% κάνει µια σοβαρή προσπάθεια κάθε χρόνο (το κόβει για τουλάχιστον µια µέρα) αλλά µόνο το 3% των καπνιστών ετησίως καταφέρνει να το διακόψει χωρίς την βοήθεια εξειδικευµένων φαρµακευτικών ή ψυχολογικών παρεµβάσεων. Η εύρεση και η εφαρµογή αποτελεσµατικών τρόπων βοήθειας των εξαρτηµένων είναι µια πρόκληση για τους επαγγελµατίες της υγείας. Η µη φαρµακευτική βοήθεια για τη διακοπή του καπνίσµατος µπορεί να λάβει διαφορετικές µορφές: βιβλία αυτοβοήθειας, υποστήριξη, συµβουλές ή/και κινητοποίηση από το ιατρικό προσωπικό, ατοµική ψυχοθεραπεία και οµάδες διακοπής καπνίσµατος. Από το σύνολο των παρεµβάσεων, οι πλέον αποτελεσµατικές, τα οφέλη των οποίων διατηρούνται και µετά την παρέλευση 12 µηνών από τη διακοπή (το µεγαλύτερο ποσοστό των υποτροπών εµφανίζεται µέσα στους 6 πρώτους µήνες), είναι τεχνικές της γνωσιακής - συµπεριφοριστικής ψυχοθεραπείας (ΓΣΘ), η οποία αποτελεί την θεραπεία επιλογής όσον αφορά στις ψυχολογικές παρεµβάσεις. Ιδιαίτερα αποτελεσµατική έχει αποδειχθεί η οµαδική µορφή παρέµβασης (Ευθυµίου & Σοφιανοπούλου, 2007). Οι οµάδες προτιµώνται λόγω του ότι προσφέρουν καλύτερη εκµάθηση των απαραίτητων δεξιοτήτων µέσα από την διάδραση της οµάδας και λόγω της θετικής ενίσχυσης που λαµβάνουν τα µέλη µέσω της αλληλοϋποστήριξης. Παράλληλα προσφέρουν πληροφόρηση και χρησιµοποιούν στρατηγικές αυτοελέγχου και αυτοδιαχείρισης σε άτοµα που έχουν αναπτύξει κάποια διαταραχή. Σηµαντικές εδώ είναι οι στρατηγικές της ψυχοεκπαίδευσης, της αυτοδιαχείρισης, της τροποποίησης του γνωσιακού µηχανισµού, καθώς και της πρόληψης της υποτροπής. Στην Ελλάδα, παρά την ανάπτυξη της ΓΣΘ, οι πρώτες µελέτες αποτελεσµατικότητας φαρµακευτικών παρεµβάσεων σε σύγκριση µε ψυχολογικές µεθόδους που έγιναν στις αρχές της προηγούµενης δεκαετίας, δεν µπόρεσαν να στηριχθούν σε κάποιο ήδη αναπτυγµένο θεραπευτικό πρωτόκολλο. Η απουσία ελληνικής βιβλιογραφίας για τη διακοπή του καπνίσµατος αλλά και η αισιόδοξη έκβαση ερευνών, στις οποίες χρησιµοποιήθηκε σε δείγµα ελλήνων αυτοσχέδιο πρωτόκολλο ΓΣΘ, οδήγησε στην κατασκευή από τους Ευθυµίου και Σοφιανοπούλου (2007) ενός εγχειριδίου, το οποίο στόχευσε στην χρήση της γνώσης από το ευρύτατο πεδίο εφαρµογής της ΓΣΘ στο εξωτερικό τόσο σε ατοµικό όσο και σε οµαδικό επίπεδο. Έτσι δηµιουργήθηκαν βοηθήµατα, εγχειρίδια δοµηµένης παρέµβασης τόσο για τον θεραπευτή όσο και για τον θεραπευόµενο βασισµένα στην ελληνική πραγµατικότητα. Η προσπάθεια αυτή βασίστηκε στις αρχές και στις τεχνικές του ΓΣ µοντέλου και ιδιαιτέρως στη λογικοσυναισθηµατική θεωρία του Ellis. Το πρόγραµµα εκτελείται σε οµάδες οι οποίες αποτελούνται από 8 ως και 12 άτοµα και προβλέπονται 8-10 εβδοµαδιαίες συναντήσεις διάρκειας 120 λεπτών η κάθε µία. Η συνολική διάρκεια είναι 2-3 µήνες. Χρησιµοποιούνται τόσο συµπεριφοριστικές ό- σο και γνωσιακές τεχνικές. Συµπεριφοριστικές µέθοδοι όπως η αυτοπαρατήρηση (τήρηση ηµερολογίου), η αυτό-ενίσχυση και η αυτοτιµωρία (σύναψη συµβολαίων τόσο για τους επιµέρους, όσο και για τον τελικό στόχο), η χαλάρωση και η συστηµατική απευαισθητοποίηση (άσκηση in vivo) εφαρµόζονται παράλληλα µε την τροποποίηση των µη ρεαλιστικών πεποιθήσεων που συντηρούν την καπνιστική συµπεριφορά (η αποκαταστροφοποίηση, τα «πρέπει», η χαµηλή ανεκτικότητα στη µαταίωση), την γνωσιακή αναδόµηση µέσω αντεπιχειρηµάτων και την άσκηση στη φαντασία. Βασικά δοµικά στοιχεία του προγράµµατος είναι: 1. Η πληροφόρηση γύρω από την αιτιοπαθολογία και ερµηνεία της εξάρτησης σύµφωνα µε το ΓΣΘ µοντέλο (ψυχοεκπαιδευτικός χαρακτήρας των οµάδων). 2. Η κατανόηση του ψυχολογικού µηχανισµού που οδηγεί στην εµφάνιση του προβλήµατος (σύνδεση της προβληµατικής συµπεριφοράς µε τον ατοµικό γνωσιακό µηχανισµό). 3. Η τροποποίηση του γνωσιακού µηχανισµού που συνδέεται µε την προβληµατική συµπεριφορά. 4. Η εκπαίδευση στην αυτοδιαχείριση προσωπικών προβληµάτων. 5. Η πρόληψη της υποτροπής, µέσω της ενίσχυσης στρατηγικών πρόληψης αυτής. Οι σκοποί των εκάστοτε συνεδριών περιγράφονται συνοπτικά ως εξής: 1 η συνεδρία: Επίτευξη της συνοχής της οµάδας, ενίσχυση του κινήτρου για τη διακοπή του καπνίσµατος, ενίσχυση των προσδοκιών επιτυχίας και παρουσίαση των πρώτων δραστηριοτήτων. 2 η συνεδρία: Ενίσχυση των κινήτρων, ενίσχυση των πρώτων επιτυχιών και εκµάθηση νέων δεξιοτήτων µέσω συζήτησης των εργασιών για το σπίτι. 3 η συνεδρία: Εισαγωγή στο θέµα «µη ρεαλιστικές προσδοκίες» και συζήτηση του θέµατος του ρόλου των σκέψεων στην καπνιστική συνήθεια. 4 η συνεδρία: Εισαγωγή στο θέµα «ιαχείριση των µη ρεαλιστικών πεποιθήσεων». 5 η συνεδρία: Εντοπισµός των αναγκών που δικαιολογούν και στηρίζουν την καπνιστική συµπεριφορά. 6 η συνεδρία: Ενίσχυση των επιτυχιών που έχουν µέχρι εκείνη τη στιγµή σηµειωθεί και εκµάθηση χαλάρωσης. 7 η συνεδρία: Πρόληψη υποτροπής µέσω ασκήσεων στη φαντασία σεναρίων υποτροπής. 8 η συνεδρία: Πρόληψη υποτροπής και προώθηση της ιδέας να συναντώνται οι συµµετέχοντες και µετά το πέρας του προγράµµατος. Το πρόγραµµα είναι αποτελεσµατικό και δηµοσιευ- µένα στοιχεία καταδεικνύουν ότι έως και το 55% των συµµετεχόντων διακόπτουν το κάπνισµα µε τη λήξη του προγράµµατος. Περαιτέρω εφαρµογή του προγράµµατος σε φοιτητικό και ειδικό πληθυσµό (ασθενείς µε σοβαρή ασθένεια) βρίσκονται σε στάδιο υλοποίησης.

5 Προκειµένου να υλοποιηθεί το Πρόγραµµα Πρόληψης και Αντιµετώπισης της Καπνιστικής Συνήθειας στον Φοιτητικό Πληθυσµό, το οποίο εντάσσεται στο «Εθνικό Σχέδιο ράσης για το Κάπνισµα, » του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, υπεύθυνοι από οκτώ Ανώτατα Ιδρύ- µατα της χώρας και ένα Πανεπιστήµιο της αλλοδαπής (το οποίο δεν εντάσσεται στο πρόγραµµα), εκπαιδεύτηκαν στις βασικές αρχές του οµαδικού προγράµµατος παρέµβασης για τη διακοπή του καπνίσµατος µε στόχο να το εφαρµόσουν στον φοιτητικό πληθυσµό. Συγκεκριµένα, τα Ανώτατα Ιδρύµατα που έλαβαν µέρος στην εκπαίδευση ήταν: Το Παν/µιο Αθηνών, το ηµοκρίτειο Παν/µιο Θράκης, το Παν/µιο Θεσσαλίας, το Παν/µιο Ιωαννίνων, το Παν/µιο Κρήτης, το Παν/µιο Μακεδονίας, το Χαροκόπειο Παν/µιο, η Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε και το Παν/µιο Κύπρου. Οι βασικοί άξονες της εκπαίδευσης είναι: Η ευαισθητοποίηση σχετικά µε τις συνέπειες του καπνίσµατος. Η ευαισθητοποίηση στη γνωσιακή-συµπεριφοριστική θεραπεία και στην λογικοσυναισθηµατική θεραπεία. Η εκπαίδευση στο οµαδικό πρόγραµµα ανά συνεδρία. Η ενηµέρωση για τον τρόπο αξιολόγησης των οµαδικών παρεµβάσεων. Πολύ συνοπτικά το εκπαιδευτικό πρόγραµµα διακοπής της συνήθειας του καπνίσµατος περιλαµβάνει: L Αλληλογνωριµία. L Σχέση των µελών µε την συµπεριφορά του καπνίσµατος/εµπειρίες από το κάπνισµα (βιωµατική άσκηση). L Ενηµέρωση γύρω από τις συνέπειες του καπνίσµατος στον οργανισµό. L Στόχος των οµαδικών παρεµβάσεων. L Χαρακτηριστικά των οµαδικών παρεµβάσεων. L Χρησιµότητα των οµαδικών παρεµβάσεων. L Βασικά χαρακτηριστικά Γ/Σ προσέγγισης. L Ερµηνεία της εγκατάστασης και διατήρησης της συνήθειας του καπνίσµατος βάσει της θεωρίας της µάθησης. L Εισαγωγή στην λογικοσυναισθηµατική θεραπεία του Ellis. L Μέθοδοι τροποποίησης/τεχνικές. L Εκπαίδευση στο οµαδικό πρόγραµµα ανά συνεδρία. L Ενηµέρωση σχετικά µε την αξιολόγηση του οµαδικού προγράµµατος. Το οµαδικό πρόγραµµα διακοπής του καπνίσµατος έχει τα βασικά χαρακτηριστικά των οµαδικών παρεµβάσεων γνωσιακής-συµπεριφοριστικής προσέγγισης. Συγκεκριµένα, στο πρόγραµµα: ; Γίνεται καλύτερη εκµάθηση των νέων δεξιοτήτων µέσα από την διάδραση της οµάδας. ; Αναπτύσσεται η συνεργατικότητα ανάµεσα στα µέλη της οµάδας µε στόχο την επίλυση προβληµάτων. ; Τα µέλη αλληλοϋποστηρίζονται. ; Υπάρχει πληροφόρηση γύρω από την αιτιοπαθολογία και ερ- µηνεία αυτής σύµφωνα µε το γνωσιακό-συµπεριφοριστικό µοντέλο (ψυχοεκπαιδευτικός χαρακτήρας των οµάδων). ; Γίνεται κατανόηση του ψυχολογικού µηχανισµού που οδηγεί στην εµφάνιση του προβλήµατος (σύνδεση της προβληµατικής συµπεριφοράς µε τον ατοµικό γνωσιακό µηχανισµό). ; Υ- πάρχει επικέντρωση στο εδώ και τώρα. ; Επιτυγχάνεται τροποποίηση του γνωσιακού µηχανισµού που συνδέεται µε την προβληµατική συµπεριφορά. ; Γίνεται εκπαίδευση στην αυτοδιαχείριση προσωπικών προβληµάτων. ; Γίνεται πρόληψη της υποτροπής, µέσω της ενίσχυσης στρατηγικών πρόληψης αυτής. Όλο το πρόγραµµα διακοπής του καπνίσµατος διέπεται από τις βασικές αρχές της Γνωσιακής-Συµπεριφοριστικής προσέγγισης που είναι κυρίως ότι: 1) Η γνωσιακή λειτουργία επηρεάζει την συµπεριφορά. 2) Η γνωσιακή λειτουργία µπορεί να ελεγχθεί. 3) Οι επιθυµητές αλλαγές στη συµπεριφορά µπορούν να επηρεαστούν από τις γνωσιακές αλλαγές. Σύµφωνα µε τις θεωρίες της µάθησης και ειδικότερα µε την συντελεστική µάθηση, η συµπεριφορά του καπνίσµατος µπορεί να θεωρηθεί ως µια συµπεριφορά που επαναλαµβάνεται µέσω της ενίσχυσης λόγω των θετικών συνεπειών που έχει ο καπνιστής από αυτή (π.χ.χαλάρωση, ευχαρίστηση, ένταξη σε παρέα κ.λ.π.). Βάσει της κλασσικής εξαρτηµένης µάθησης ουδέτερα ερεθίσµατα συνδυάζονται µε την συµπεριφορά του καπνίσµατος και γίνονται εξαρτηµένα, οπότε όποτε ο καπνιστής είναι εκτεθειµένος σε αυτά να επαναλαµβάνει την συµπεριφορά του καπνίσµατος. Τέτοια ερεθίσµατα µπορεί να είναι ο καφές, το φαγητό, η έξοδος για ποτό, η θέα του πακέτου τσιγάρων κ.λ.π. Σηµαντικός είναι ο ρόλος των αντιλήψεων γύρω από την συµπεριφορά του καπνίσµατος. Όσο πιο θετικές και επιτρεπτικές (αντιλήψεις αποδοχής) είναι, τόσο µεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες να επαναληφθεί η συµπεριφορά. Μερικές από τις συνήθεις σκέψεις καπνιστών είναι: L «Το κάπνισµα µε βοηθά να λύνω τα προβλήµατά µου». L «Αφού δεν έχω καταφέρει να κόψω το κάπνισµα, άρα δεν το θέλω πραγµατικά». L «Αν προσπαθήσω να το σταµατήσω και δεν τα καταφέρω, θα ντρέποµαι στους φίλους µου». L«Φοβάµαι να κόψω το κάπνισµα µήπως παχύνω». L «Η Πολιτεία πρέπει να κάνει περισσότερα έτσι ώστε να µην καπνίζει ο κόσµος». L «Με φοβίζει αυτό που µπορεί να µου κάνει το κάπνισµα». L «Ακόµη και αν το κόψω οι άλλοι θα µε πείσουν να το ξαναρχίσω». L «εν είµαι ακόµη έτοιµος να κόψω το κάπνισµα». L «Αν κόψω το κάπνισµα δεν θα απολαµβάνω µικροχαρές, όπως ο καφές ή η παρέα». L «Αν κόψω το κάπνισµα θα είµαι υγιής». L «Κινδυνεύω περισσότερο από την µόλυνση του περιβάλλοντος παρά από το κάπνισµα». Το κάπνισµα συνήθως το συντηρούν η σωµατική έξη στη νικοτίνη (σωµατική εξάρτηση), η συνήθεια και ο αυτοµατισµός, οι ευχάριστες επιπτώσεις του καπνίσµατος, καθώς και οι αρνητικές γνωσίες για τον χρόνο που απαιτείται για τη διακοπή του καπνίσµατος (ψυχολογική εξάρτηση). Στο οµαδικό πρόγραµµα διακοπής της συµπεριφοράς του καπνίσµατος, ο καπνιστής µαθαίνει σταδιακά να αντικαθιστά τις αντιλήψεις αποδοχής µε τις πεποιθήσεις ελέγχου (π.χ. «µπορώ να διασκεδάσω χωρίς να καπνίσω», «το κάπνισµα µε βλάπτει») και να παρεµποδίζει την παρόρµηση για κάπνισµα. Η Εκπαίδευση των Συντονιστών των Οµάδων ιακοπής Καπνίσµατος Ντιάνα Χαρίλα Ψυχολόγος- ρ. Κλινικής Ψυχολογίας, Εργαστήριο Ψυχολογικής Συµβουλευτικής Φοιτητών-ΕΚΠΑ 7

6 ιερεύνηση των Παραγόντων 8 που Σχετίζονται µε την Καπνιστική Συµπεριφορά στον Φοιτητικό Πληθυσµό της Ελλάδας Α. Σοφιανοπούλου, Κ. Ευθυµίου, Α. Καλαντζή-Αζίζι Εργαστήριο Ψυχολογικής Συµβουλευτικής Φοιτητών ΕΚ.Π.Α. Β. Καραδήµας Τµήµα Ψυχολογίας, Παν/µιο Κρήτης Εκτιµάται ότι στη χώρα µας το 27,5% των νέων ηλικίας 18 ετών είναι καπνιστές. Το 15% των εφήβων ετών καπνίζουν συστηµατικά, ενώ το 70-90% εκείνων που καπνίζουν πάνω από τέσσερα τσιγάρα την ηµέρα αναµένεται να εξελιχθούν σε συστηµατικούς καπνιστές. Στους ενήλικες ετών υπολογίζεται ότι καπνίζει πάνω από το 50%. Στον φοιτητικό πληθυσµό εντοπίζονται διεθνώς τα υψηλότερα ποσοστά καπνιστών (42-47%), µε τους φοιτητές των Ιατρικών Σχολών να διατηρούν τις υψηλότερες θέσεις (ΕΣΥΕ, 2004 Κοκκέβη και συν, 2007 Mas et al., 2004). Η έναρξη του καπνίσµατος συνδέεται µε συγκεκρι- µένους κοινωνικο-δηµογραφικούς παράγοντες, την πίεση ένταξης στην οµάδα των συνοµηλίκων, τα οικογενειακά και κοινωνικά πρότυπα (Garisson et al., 2003). Οι κυριότεροι παράγοντες για τη διατήρηση της καπνιστικής συµπεριφοράς εντοπίζονται στο ρόλο της βιολογικής και της ψυχολογικής εξάρτησης που αναπτύσσουν οι καπνιστές. Τα στερητικά συµπτώµατα και η ευερεθιστότητα, η δυσκολία συγκέντρωσης και η ένταση λειτουργούν αποτρεπτικά για τη διακοπή του καπνίσµατος. Παράλληλα, ψυχολογικές µεταβλητές, όπως η σύνδεση του τσιγάρου µε µία σειρά συνηθειών και η προσδοκώµενη χαλάρωση, ευχαρίστηση και ψυχοκινητική ετοιµότητα, σε συνδυασµό µε συγκεκριµένες αρνητικές σκέψεις για τις αναµενόµενες δυσκολίες στην προσπάθεια διακοπής του καπνίσµατος, συντηρούν την καπνιστική συµπεριφορά (Ευθυµίου & Σοφιανοπούλου, 2007). Οι παράγοντες αυτοί δεν εξηγούν πλήρως τη διατήρηση της καπνιστικής συµπεριφοράς, καθώς 70-90% των καπνιστών επιθυµούν να διακόψουν το κάπνισµα, ενώ από αυτούς µόνο 1/7 τα καταφέρνει χωρίς εξειδικευµένη βοήθεια. Παράλληλα, από την εµπειρία του Εργαστηρίου Ψυχολογικής Συµβουλευτικής Φοιτητών (Ε.Ψυ.Συ.Φοι.) του Πανεπιστηµίου Αθηνών, φαίνεται ότι οι φοιτητές εµφανίζουν ιδιαίτερα χαµηλό ενδιαφέρον να διακόψουν το κάπνισµα. Έτσι φάνηκε αναγκαίο να µελετηθούν επιπλέον παράγοντες που θα µπορούσαν να ερµηνεύσουν συνολικότερα τη διατήρηση του καπνίσµατος, ώστε να σχεδιαστούν αποτελεσµατικότερα προγράµµατα πρόληψης και παρέµβασης, κυρίως στο νεανικό πληθυσµό, προτού ακόµη η καπνιστική συµπεριφορά εγκατασταθεί και αρχίσουν να εµφανίζονται τα σοβαρά προβλήµατα υγείας. Οι παράγοντες αυτοί είναι: α) Χαρακτηριστικά του φοιτητικού πληθυσµού. Οι φοιτητές διαφοροποιούνται από τους συνοµηλίκους τους, καθώς χαρακτηρίζονται από έντονη πνευµατική ενασχόληση, που τους αποκόβει από τα καθηµερινά προβλήµατα αντιµετωπίζουν πολλαπλές ακαδηµαϊκές απαιτήσεις, κάποιοι και επιπλέον κοινωνικά και οικονοµικά προβλήµατα, ενώ χρειάζεται να προσαρ- µοστούν σε ένα νέο τρόπο ζωής, αναπτύσσοντας ε- παρκώς απαραίτητες δεξιότητες. Συχνά βιώνουν το αίσθηµα του ενδιάµεσου, καθώς δεν αισθάνονται ούτε έφηβοι ούτε ενήλικες. Όλη αυτή η µεταβατική περίοδος συνδέεται µε υψηλότερα ποσοστά ψυχοπαθολογίας στους φοιτητές σε σύγκριση µε το γενικό πληθυσµό (Ευθυµίου κ συν., 2007). β) Το αναπτυξιακό στάδιο της αναδυόµενης ενηλικίωσης (Arnett, 2000). Αφορά την περίοδο µεταξύ εφηβείας και νεότητας (18-25 ετών), µε κυρίαρχα χαρακτηριστικά την εξερεύνηση της ταυτότητας και των δυνατοτήτων, την εστίαση στον εαυτό, την αστάθεια και το αίσθηµα του ενδιάµεσου. Θεωρείται παράγοντας κινδύνου για την εµφάνιση συµπεριφορών, όπως κάπνισµα, κατάχρηση αλκοόλ, χρήση ουσιών, επικίνδυνη οδική συµπεριφορά, αλλά και εµφάνιση ψυχολογικών δυσκολιών. Η επικράτηση των επικίνδυνων συµπεριφορών κορυφώνεται στην αναδυόµενη ενηλικίωση, ενώ γίνονται κατανοητές ως µέρος της εξερεύνησης της ταυτότητας. Οι συµπεριφορές µειώνονται καθώς η αναδυόµενη ενηλικίωση ακολουθείται από την είσοδο στην ενηλικίωση. γ) Σύµφωνα µε τη γνωσιακή θεωρία (Bandura, 1977), oι δυσλειτουργικές πεποιθήσεις και οι αρνητικές σκέψεις του ατόµου, προκαλούν και διατηρούν δυσλειτουργικές συµπεριφορές. δ) Σύνδεση της καπνιστικής συµπεριφοράς µε συγκεκριµένες διαταραχές. Οι καπνιστές εµφανίζουν σηµαντικά περισσότερες δυσκολίες και ψυχολογικά προβλήµατα, αλλά και χαµηλότερα επίπεδα ποιότητας ζωής. Συχνότερες είναι οι διαταραχές της διάθεσης (25-40% των καπνιστών αναφέρουν ιστορικό κατάθλιψης ή δυσθυµία), οι αγχώδεις διαταραχές και οι διαταραχές σχετιζόµενες µε ουσίες (15-20% των καπνιστών). Η σχέση µεταξύ καπνίσµατος και ψυχοπαθολογίας είναι κυκλική, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις το κάπνισµα αντιµετωπίζεται ως µια προσπάθεια αυτό-ίασης. Αν η σχέση µεταξύ των µεταβλητών αυτών και της καπνιστικής συµπεριφοράς επαληθευτεί ερευνητικά, θα µπορούσε να υποτεθεί ότι συγκεκριµένες δηµογραφικές µεταβλητές επηρεάζουν την είσοδο στο αναπτυξιακό στάδιο της αναδυόµενης ενηλικίωσης, το οποίο µε τη σειρά του αυξάνει την πιθανότητα εµφάνισης προβληµάτων, διαταραχών και άλλων επικίνδυνων για την υγεία συµπεριφορών, και άρα τόσο η πιθανότητα εµφάνισης καπνιστικής συµπεριφοράς αυξάνεται όσο και επηρεάζεται αρνητικά η πρόθεση των καπνιστών να διακόψουν το κάπνισµα. Τα προκαταρκτικά ευρήµατα της πανελλήνιας έρευνας που διεξάγεται από το Ε.Ψυ.Συ.Φοι. τείνουν να επιβεβαιώνουν ένα µέρος των υποθέσεων αυτών, καθώς σε δείγµα νέων ετών, 40% εκ των οποίων φοιτητές, το 50% είναι καπνιστές (53% άνδρες και 47% γυναίκες), ενώ το 38% των φοιτητών καπνίζουν. Το 38% των καπνιστών εκφράζει πρόθεση διακοπής του καπνίσµατος εντός των επόµενων 6 µηνών. Ωστόσο, οι νέοι καπνιστές σε σχέση µε τους µη-καπνιστές, εµφανίζουν υψηλότερα επίπεδα γενικής δυσφορίας, καταθλιπτικής διάθεσης, άγχους, θυµού/ ευερεθιστότητας, καθώς και εντονότερα σωµατικά συµπτώµατα ως αντιδράσεις άγχους.

7 Είναι πλέον αναµφισβήτητο γεγονός ότι σύµφωνα µε το Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας το κάπνισµα αποτελεί όχι απλά µία «συνήθεια ενός τρόπου ζωής» αλλά ένα σηµαντικό πρόβληµα κινδύνου υγείας που µπορεί να προληφθεί και να αντιµετωπισθεί θεραπευτικά, όπως γίνεται και µε άλλους παράγοντες κινδύνου (π.χ. αντιµετώπιση της αυξηµένης χοληστερόλης ή της υπέρτασης). Η προσέγγιση και αντιµετώπιση της διακοπής του καπνίσµατος αποτελεί πλέον ιατρικό θέµα και αντικείµενο ειδικής ιατρικής θεραπευτικής παρέµβασης. Η κατάλληλη ιατρική εκπαίδευση και ενηµέρωση είναι απαραίτητη. Εδώ και 10 χρόνια η εκπαίδευση Επαγγελµατιών Υγείας γίνεται από την Οµάδα ιακοπής καπνίσµατος και Προαγωγής Υγείας της Ελληνικής Πνευµονολογικής Εταιρείας (ΕΠΕ) µε 3-5 ετήσια διήµερα ή τριήµερα σεµινάρια. Σήµερα εκπαιδεύονται περίπου 250 άτοµα κατά έτος. Τα ειδικά ιατρεία διακοπής στην Ελλάδα Με βάση την αναγκαιότητα βοήθειας των καπνιστών για να κόψουν το τσιγάρο εδώ και 12 περίπου έτη οργανώθηκαν στη χώρα µας Ειδικά Ιατρεία ιακοπής Καπνίσµατος σε όλη την Ελλάδα µέσα από προγράµµατα εκπαίδευσης της Ελληνικής Πνευµονολογικής εταιρείας. Το τελευταίο έτος οργανώθηκαν πλέον των 16 νέων ιατρειών. Η εµπειρία της λειτουργίας των Ειδικών Κέντρων αποδεικνύει τη µεγάλη αποτελεσµατικότητα των θεραπευτικών παρεµβάσεων στη καθηµερινή πρακτική. Η 12ετής πλέον εµπειρία των Ειδικών Κέντρων ιακοπής έδειξε ότι παρά το γεγονός ότι οι Έλληνες καπνιστές καπνίζουν περισσότερο και έχουν µεγάλη εξάρτηση, η αποτελεσµατικότητα των προγραµµάτων διακοπής που εφαρµόζονται στη χώρα µας είναι πολύ µεγάλη ξεπερνώντας πολλά αντίστοιχα κέντρα της Ευρώπης. Το 50-70% των καπνιστών καταφέρνει εύκολα πλέον να κόψει το κάπνισµα. Οι λόγοι υγείας, κυρίως, καθορίζουν την απόφαση στα µεγαλύτερης ηλικίας άτοµα (άνω των 50 ετών). Τα τελευταία χρόνια όλο και νεότεροι καπνιστές ηλικίας ετών αποφασίζουν τη διακοπή µε κίνητρο τη βελτίωση της προσωπικής τους εικόνας, της σωµατικής τους αντοχής, της οµορφιάς τους, και φυσικά της απεξάρτησής τους δεδοµένου ότι α- ντιλαµβάνονται ότι πλέον είναι δύναµη και «µαγκιά», όπως λένε, το να κόψει κάποιος το κάπνισµα παρά να καπνίζει, κάτι που πριν 10 χρόνια δεν ίσχυε τουλάχιστον για την Ελληνική κοινωνία. Η εξοικονόµηση χρηµάτων αναφέρεται πλέον πολύ συχνότερα ως κίνητρο του Έλληνα καπνιστή που κινητοποιείται να κόψει το τσιγάρο και για λόγους οικονοµίας σε µία περίοδο κρίσης. Αν σκεφθεί κανείς ότι το µηνιαίο κόστος των τσιγάρων µπορεί να κυµαίνεται από 150 έως 300 ευρώ το µήνα (1-2 πακέτα τσιγάρων ηµερησίως), δηλαδή ευρώ το χρόνο και µερικές φορές ακόµη περισσότερο (ανάλογα µε πόσα τσιγάρα καπνίζει), το κόστος των θεραπευτικών παρεµβάσεων είναι στην ουσία πολύ µικρότερο και φυσικά µε ένα σηµαντικό επιπλέον µόνιµο κέρδος υγείας και ποιότητας ζωής. Υπάρχουν παράγοντες που επηρεάζουν την επιτυχία; Συχνός µύθος είναι ότι αν κόψει κάποιος το κάπνισµα θα έχει περισσότερο άγχος. Η εκτίµηση των καπνιστών µέσα από ένα ειδικό πρόγραµµα έδειξε ότι τα επίπεδα άγχους ήταν υψηλότερα στην αρχή (πριν να κόψει κανείς το τσιγάρο), ενώ βελτιώθηκαν σηµαντικά µετά τη διακοπή του καπνίσµατος και οι καπνιστές που κατάφεραν να κόψουν το τσιγάρο είχαν καλύτερη αίσθηση ευεξίας και διάθεσης. Έτσι λοιπόν, είναι απλά δικαιολογία να λέει ο καπνιστής ότι «τώρα έχω άγχος δεν µπορώ να κόψω το τσιγάρο». Η ανάλυση των ελληνικών δεδοµένων οδηγεί στο συµπέρασµα ότι η προσεκτική επιλογή και η εξατο- µίκευση της θεραπευτικής παρέµβασης καθώς και η κατάλληλη προσωπική υποστήριξη του καπνιστή αποτελούν το βασικό συντελεστή για να καταφέρει ακόµη και ένας βαρύς καπνιστής να κόψει το κάπνισµα για πάντα. ραστηριότητες της Ελληνικής Πνευµονολογικής Εταιρείας: Εκπαίδευση Επαγγελµατιών Υγείας και Ειδικά Ιατρεία ιακοπής Καπνίσµατος Χριστίνα Γκράτζιου Πνευµονολόγος, Αν. καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής, Παν/µίου Αθηνών, ιευθύντρια Ειδικού Ιατρείου ιακοπής Καπνίσµατος, Ευγενίδειο Θεραπευτήριο Ποιά κίνητρα κάνουν σήµερα τον Έλληνα καπνιστή να κόψει το κάπνισµα; Σύµφωνα µε νεότερα δεδοµένα µας, σηµαντικό κίνητρο για τη διακοπή καπνίσµατος είναι σε µεγάλο ποσοστών γυναικών και νέων ζευγαριών τα παιδιά στην οικογένεια, καθώς τα νέα ζευγάρια αναγνωρίζουν τους κινδύνους από την έκθεση στο παθητικό κάπνισµα. Η ύπαρξη ενός προβλήµατος υγείας δεν αποτελεί πλέον αναστολή για την εφαρµογή ενός θεραπευτικού προγράµµατος. Η ευρύτερη εφαρµογή µιας κοινωνικής πολιτικής και η εφαρµογή της νοµοθεσίας για την προστασία από την έκθεση στο κάπνισµα θα βοηθήσει ακόµη περισσότερο στην µακρόχρονη επιτυχία της διακοπής, ώστε να απαλλαγεί ο καπνιστής από το τσιγάρο για πάντα. 9

8 Στάσεις και Συµπεριφορές 10 του Ελληνικού Πληθυσµού Απέναντι στο Κάπνισµα Ηρώ Σχορετσανίτη Ψυχολόγος, ΜSc. Προαγωγής και Αγωγής Υγείας, Υπ. ιδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Εξαιρετικά υψηλά εξακολουθούν να παραµένουν τα ποσοστά των καπνιστών στην Ελλάδα, σύµφωνα µε τα ευρήµατα της πρόσφατης πανελλαδικής έρευνας Hellas Health ΙΙI, που πραγµατοποίησε το Κέντρο Μελετών Υπηρεσιών Υγείας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Αθηνών και το Ινστιτούτο Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής σε συνεργασία µε το Harvard School of Public Health και τη Metron Analysis. Η έρευνα πραγµατοποιήθηκε σε αντιπροσωπευτικό δείγµα ατόµων ηλικίας άνω των 18 ετών, κατά την περίοδο 1-21 Οκτωβρίου 2010, δηλαδή µετά την έναρξη εφαρµογής του νέου νόµου για την απαγόρευση του καπνίσµατος σε όλους τους εσωτερικούς χώρους. Συγκεκριµένα, το 42,9% των ανδρών και το 37,2% των γυναικών δηλώνουν ότι είναι καθηµερινοί καπνιστές. Σε σύγκριση µε τις προηγούµενες πανελλαδικές µελέτες Hellas Health I και ΙΙ, που έγιναν το 2006 και το 2008 αντίστοιχα, τα ποσοστά των ανδρών καπνιστών εµφανίζονται µειωµένα (ήταν 49,9% το 2006 και 46,4% το 2008), ενώ στις γυναίκες παρουσιάζεται αύξηση (30,8% το 2006 και 33,5% το 2008). Αξιοσηµείωτο είναι ότι το 61,2% του δείγµατος έχει καπνίσει τουλάχιστον ένα τσιγάρο στη ζωή του, ενώ οι µισοί από τους καπνιστές ξεκίνησαν το καθηµερινό κάπνισµα σε ηλικία µικρότερη των 18 ετών. Τρεις στους 10 καπνιστές έχουν σταµατήσει το κάπνισµα για τουλάχιστον µία µέρα µέσα στο τελευταίο έτος και 43% των καπνιστών δηλώνει ότι σκοπεύει να κόψει το κάπνισµα (19% µέσα στο ερχόµενο έτος). Οι περισσότεροι καπνιστές βλέπουν ως σηµαντικότερα κίνητρα για τη διακοπή τις συνέπειες που έχει το τσιγάρο στην υγεία τους (67%) και στην υ- γεία των φίλων και των συγγενών τους (51%), καθώς και την επιθυµία τους να δώσουν το καλό παράδειγµα στα παιδιά (54%). Αντιθέτως, οι απαγορεύσεις στον χώρο εργασίας (20%) και στους δηµόσιους χώρους (22%), οι σχετικές διαφηµίσεις (13%) και η κοινωνική αποδοκιµασία του καπνίσµατος (10%), φαίνεται να έχουν πολύ µικρότερη σηµασία, τουλάχιστον ως κίνητρα για τους καπνιστές. Οι περισσότεροι Έλληνες γνωρίζουν ότι το κάπνισµα προκαλεί καρκίνο του πνεύµονα, εµφράγµατα, αναπνευστικά νοσήµατα και επιπλοκές της κύησης (ποσοστά 88-93%). Λιγότεροι (69-71%) γνωρίζουν ότι προκαλεί επίσης εγκεφαλικά επεισόδια και άλλους καρκίνους, ενώ τα ποσοστά είναι σηµαντικά µικρότερα, όταν η αντίστοιχη ερώτηση αφορά το παθητικό κάπνισµα. 15% των συµµετεχόντων στην έρευνα, δήλωσαν ότι ο καπνός από το τσιγάρο των άλλων θεωρούν πως δεν είναι καν επικίνδυνος για τη δική τους υγεία! Αυτή η άγνοια αντικατοπτρίζεται και στα υψηλά ποσοστά έκθεσης στο παθητικό κάπνισµα, τόσο στο σπίτι, όσο και στους χώρους εργασίας. Τρεις στους 10 ανθρώπους ζουν σε σπίτια όπου κάποιος καπνίζει εντός σπιτιού, ενώ 4 στους 10 απάντησαν ότι δεν υπάρχει κάποιου είδους περιορισµός του καπνίσµατος στο σπίτι τους. Η κατάσταση δεν είναι ιδιαίτερα καλύτερη και στους εργασιακούς χώρους, παρά τις σχετικές διατάξεις της νοµοθεσίας. Μόνο το 56,3% των ανθρώπων που εργάζονται σε κλειστούς χώρους δήλωσαν ότι υπάρχει απαγόρευση του καπνίσµατος στον χώρο που εργάζονται, µε αποτέλεσµα 1 στους 3 εργαζόµενους (34,3%) να γίνεται παθητικός καπνιστής στον χώρο δουλειάς του. Ωστόσο, το 69,6% του συνόλου των εργαζοµένων (καπνιστών και µη) πιστεύει ότι το κάπνισµα δε θα πρέπει να επιτρέπεται στον χώρο εργασίας τους. Μάλιστα, ένας σηµαντικός αριθµός ανθρώπων θεωρούν ότι η απαγόρευση του καπνίσµατος στον χώρο εργασίας τους θα βελτίωνε την απόδοσή τους (20%), το ηθικό τους (21%) και την υγεία τους (42%). Το 69%, το 67% και το 49% αντίστοιχα πιστεύουν ότι δεν θα υπήρχε καµιά διαφορά. Παρά την θετική τους στάση απέναντι στην απαγόρευση, το 43% δε θα αντιδρούσε αν κάποιος ά- ναβε τσιγάρο στον χώρο που εργάζονται και ένα επιπλέον 23% θα ακολουθούσε και θα άναβε επίσης τσιγάρο. Προβλήµατα στην εφαρµογή της νοµοθεσίας παρουσιάζονται και στους χώρους εστίασης και διασκέδασης. Το 43% όσων επισκέφθηκαν κάποιο εστιατόριο τον τελευταίο µήνα, δήλωσαν ότι είδαν πελάτες να καπνίζουν «µερικές φορές», «συχνά» ή «πάντα», ενώ µόνο το 37% διαπίστωσαν ότι στο εστιατόριο δεν υπήρχε καθόλου καπνός. Το αντίστοιχο ποσοστό για µπαρ, κλαµπ και καφέ ήταν µόλις 33%. Η απαγόρευση του καπνίσµατος σε µπαρ, κλαµπ και καφέ βρίσκει σύµφωνους το 63% των ανθρώπων. Ωστόσο, σε περίπτωση που διαπιστώσουν ότι αυτή δεν τηρείται, µόνο το 17% δηλώνει ότι θα διαµαρτυρόταν στον υπεύθυνο του καταστήµατος, το 11% θα διαµαρτυρόταν στον καπνιστή και µόλις το 1% θα έκανε καταγγελία στις αρµόδιες αρχές. Η πλειονότητα των πολιτικών εναντίον του καπνίσµατος συγκεντρώνει την υποστήριξη των πολιτών, µε µοναδική εξαίρεση την αύξηση της φορολογίας στα προϊόντα καπνού. Ως προς τον νέο νόµο που προβλέπει την πλήρη απαγόρευση σε κλειστούς χώρους, το 96% των πολιτών δηλώνουν ότι τον γνωρίζουν και σχεδόν 7 στους 10 θεωρούν ότι είναι θετική (47%) ή µάλλον θετική (22%) εξέλιξη.

9 Ειδικές µελέτες έδειξαν ότι η ενηµέρωση Τα του σεξουαλικώς εκπαιδευτικού πάνω σε ζητήµατα ψυχολογίας βλεννόρροια, θα µποσθάνεται AIDS, κ.ά.) την αποτελούσαν ανάγκη να σταµατήσει µάστιγες, µε και τους να αναρω- υπαλλήλους, στους οποίους καταφεύγουν για 3 η : είναι µεταδιδόµενα η στιγµή, νοσήµατα κατά την οποία (σύφιλη, ο διδάσκων επίσης περίπτωση αι- αποµάκρυνσης των ΑΜΕΑ από ρούσε να διευκολύνει το έργο του εν γένει εκατόµβες και να θυµάτων τηθεί για σε τις όλο αιτίες τον κόσµο. κάποιων Σε επιλογών πολλούς του να καταγγείλουν και κάποιων η φαινοµένων αντίληψη της της «κάθαρσης» σχολικής ζωής. τουοι αδυναµίας πρακτικέςτων υπαλλήλων Ηνα κατανοήσουν τα άτοµα το βιασµό τους, κυρίως λόγω της τον κάνει πιο επιτυχηµένο και ευτυχισµένο λαούς κατά κυριάρχησε την άσκηση του επαγγέλµατός του. νοσούντα ανθρώπου του δεν µέσω του αρκούν της σεξουαλικής πλέον, γιατί επαφής αναζητεί µε έναν αναπηρία. ορίζοντα περισσότερο σώµα». διευρυµένο και περίπλοκο. νεται η άδεια να υποβάλουν αναφορά ή καταγγελία Σε πολλές χώρες µάλιστα δεν τους δί- του µε το «καθαρό στην αστυνοµία ή να ορκισθούν ή να δώσουν κατάθεση στο δικαστήριο, λόγω αυτής της σωµατικής Κατά Προκαταλήψεις τη γνώµη µας, µια τέτοια εκπαίδευση θα πρέπει να έχει ως στόχο της και τον ίδιο τον διδάσκοντα. Η κάθαρση Το Πρόβληµα Κατάρτιση Σύµφωνα αυτή είχε µε ως άλλους, αποτέλεσµα όπως το o Day, βιασµό οι εκπαιδευτικοί τους µειονεξίας. Ο εκπαιδευτικός έχει ανάγκη από ψυχολογική παρθένων κατάρτιση, εφόσον και Αύξηση εµπλέκεται εξολοκλήρου στην αποµάκρυνση παιδα- είναι κοριτσιών διατρέχουν από πέντε τον ασθενή, επαγγελµατικά µε στόχο στάδια, την τα οποία του τα µολυσµατικού εξής: αιτίου και τη θεραπεία λέει του και των Ανισοτήτων των γωγική διαδικασία µε ό,τι πιστεύει και µε ό,τι 5. αρρώστου. Την κατάσταση επιδεινώνει συχνά η έλλειψη ειδικευµένου χρόνια-: η 1) Η αρχή της σταδιοδροµίας τους -1-3 πράττει. προσωπικού (π.χ. διερµηνέων την νοηµατικής ή δύσκο- γλώσσας για τα άτοµα µε προβλήµατα ακοής) αρχική επαγγελµατική δέσµευση (εύκολο της Συχνότητας Ήδη από τον λο ξεκίνηµα). 16ο αιώνα σε αρκετά ευρωπαϊκά στην Εκπαιδευτικών Υγεία στα αστυνοµικά τµήµατα ή στα δικαστήρια. Επίσης Σηµειώνουµε ότι ο εκπαιδευτικός είναι κράτη ένα πρόσωπο, που υποχρεούται συχνά να παίρνει σύφιλη αποφά- 2) γινόταν σεξουαλική συνεύρεση ασθενών από η δυσκολία πρόσβασης στους δηµόσιους χώρους ή γονόρροια Η σταθεροποίηση µε παρθένες -4-6 γυναίκες, χρόνια-: µε στόχο µάλιστα την απαλλαγή επαναπροσδιορισµός (π.χ. λόγω ανυπαρξίας ειδικής ράµπας για την κίνηση σεις κάτω Ασθενών από περίπλοκες συνθήκες και του της ασθενή επαγγελµατικής από τη νόσο. δέσµευσης (σταθεροποίηση, ένταξη στο σώµα των συναδέλφων). ατόµων µε προβλήµατα στην κινητικότητας) Ευρώπη σε Θέµατα αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για την υποβολή µήνυσης ή αρκετά γρήγορα. Γι αυτό, µπορούµε να υποστηρίξουµε µε βεβαιότητα ότι «ο δάσκαλος παίρνει περισσότερες από αποφάσεις το AIDS από οποιονδήποτε µάνατζερ Οι αντιλήψεις 3) αυτές διαπιστώθηκαν τα τελευταία αναφοράς περιστατικών βιασµού από τις παθούσες. Οι νέες προκλήσεις, οι νέες ανησυχίες χρόνια- (πειραµατισµός, περιοχών της υπευθυνότητα). και µάλιστα κάτω από δυσκολότερες συνθήκες» χρόνια σε κατοίκους Ψυχολογίας υποσαχάριας (Καψάλης, 2006). Αφρικής, της Ασίας, της Ευρώπης και της Αµερικής. Συµπεράσµατα 4) Μάλιστα τα αποτελέσµατα Η επίτευξη ενός µελετών, ανώτερου που έγιναν επαγγελµατικού σε επιπέδου 21 χώρες, έδειξαν ότι στις 14 χρόνιααπό αυτές (αίσθηµα κατεγράφησαν ένα βιασµοί επάγ- παρθένων εξουθένωσης, Το πρόβληµα εγκατάλειψη των της και σεξουαλικής η ιαχείριση κακοποίησης των Άλλωστε, η διδασκαλία είναι εκ φύσεως ατόµων προσπαθειών από φορείς για του εξέλιξη, AIDS. ικανοποίηση ατόµων µε σωµατική αδυναµία ή στέρηση ή αναπηρία, καθώς και των παρθένων κοριτσιών ως µέσο γελµα αγχογενές µε πολλά προβλήµατα. Εκτός από ή στασιµότητα). το συνεχές πρόβληµα της διαχείρισης της τάξης, ο για την κάθαρση του από σοβαρές και µοιραίες ασθένειες, της ανη- Εαυτού τους δάσκαλος ή ο καθηγητής πρέπει καθηµερινά να αντι- όπως είναι το AIDS, υφίσταται και αποτελεί Οι πεποιθήσεις 5) Το αυτές τελικό οδηγούν στάδιο συχνά χρόνια-: στο βιασµό (αύξηση νηπίων ή µικρών συχίας, κοριτσιών που αφορά από ανθρώπους στη µόρφωση που των έ-µαθητών, σύγχρονο αύξηση από της τον αναζήτησης ιό HIV ή νοσούν εξωτερικών ήδη από ενδιαφερόντων, µετωπίζει τις συχνά αντικρουόµενες απαιτήσεις των πρόβληµα, κυρίως σε χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, της νότιας και νοτιο ανατολικής χουν µολυνθεί µαθητών, των συναδέλφων, των γονέων, των πολιτικών, του διευθυντή. εν έχει σηµαντική συµµετοχή Ασί- ας, της βόρειας Αµερικής, ακόµα και της Ευ- AIDS. Μεγαλύτερο περιορισµός κίνδυνο της βιασµού επαγγελµατικής διατρέχουν δραστηριότητας τα άτοµα που έχουν και των κάποια αντίστοιχων αναπηρία, ενδιαφερόντων). διότι τους καθιστά αδύναµους για οποιαδήποτε σθεναρή και επι- στη λήψη αποφάσεων για τη λειτουργία του σχολείου. Επηρεάζεται συναισθηµατικά από την επιτυχία ρώπης. τυχή αντίσταση κατά τον βιασµό τους (π.χ. άτοµα ή την αποτυχία των µαθητών του. Η συναισθηµατική ωριµότητα είναι το στοιχείο, τυφλά, κωφά, µε νοητική στέρηση, κ. ά.). Η νοοτροπία το αυτή απαιτεί αφενός την εξέταση του οποίο θα επιτρέψει στον δάσκαλο ή στον µεγέθους καθηγητή του προβλήµατος, καθώς και των νοµικών, να διαχειριστεί τα προβλήµατά του µε έναν ήρεµο ιατρικών και κοινωνικών παρεµβάσεων, που θα Εξ αιτίας όλων αυτών προκύπτει το γνωστό Η ευκολότερη άγχος και προσέγγιση αντικειµενικό και τρόπο ο βιασµός και θα των τον γυναικών µε βοηθήσει πρέπει να ξεπεράσει ανάγκες τις αποτυχίες αποδίδεται, και σύµφωνα τις απογοητεύσεις µε την προφύλαξη να εφαρµοσθούν από τα κράτη, µε στόχο του διδάσκοντα, του οποίου η αρχική εκπαίδευση θα ειδικές του, της υγείας και της αξιοπρέπειας έπρεπε να είναι αντικείµενο σοβαρού προγραµµατισµού. Πώς µπορεί να αντιµετωπίσει το άγχος του λική ζωή. τους ερευνητές, τα συναισθήµατα στα εξής αίτια: που είναι συνυφασµένα των µε τη ευπαθών σχο- αυτών πληθυσµιακών οµάδων. µόνος του ο εκπαιδευτικός; 1. Λόγω της αναπηρίας τους τα άτοµα µε ειδικές Ιδιαίτερη ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση θα πρέπει να υπάρχει από τους προµηθευτές υπηρεσιών ανάγκες είναι Εξάλλου, πιθανότερο ο εκπαιδευτικός να είναι σεξουαλικά πρέπει ανενεργά και να σει έχουν την διατηρήσει απάθειά του, την η οποία, αγνότητά σε γενικές τους, γραµµές, να καταπολεµή- Οι ειδικοί συµβουλεύουν, κατά πρώτο λόγο, να µην προσπαθεί να αποφύγει το πρόβληµα. Κατόπιν, µε τη υγείας (ιατρούς, ο- νοσηλευτικό προσωπικό, κ.ά.)από αφού έχουν φείλεται µεγαλύτερες στη µονοτονία δυσκολίες και επιλογών στις δύσκολες για την όψεις αστυνοµία, του Χριστίνα λογική και το χιούµορ, αφού πρώτα αµβλύνει την ένταση, να εξετάζει τις αιτίες, ώστε να µπορεί να διαχει- καθώς και από τους λειτουργούς τις προσωπικές επαγγέλµατος. τους σχέσεις και γενικά για την ιδιωτική τους ζωή. της δικαιοσύνης, ηµητρακάκη, προκειµένου Κωνσταντίνα να επιτευχθεί η µείωση του προβλήµατος και η σωστή και ισότιµη ανρίζεται τις αντιδράσεις του. Ψυχολόγος Σταυροπούλου Έρευνας, Πρέπει να αντισταθεί στην ψυχολογική τιµετώπιση γήρανση των θυµάτων, πολλά από τα οποία είναι Επιστηµονική 2. Η ύπαρξη και της αναπηρίας προσπαθήσει τους τα να καθιστά παραµείνει εύκο-κοντλους στόχους νέους, για τους αν επίδοξους θέλει να συνεχίσει βιαστές. Μάλιστα να έχει επίδραση σε Συνεργάτης Ειδ. ιδακτικής ΚΜΥΥ άτοµα στους µε ειδικές Μεταπτυχ. ανάγκες. ίπλωµα Σχετικά µε το θέµα αυτό, οι Castellotti και De Carlo (1995) έδειξαν ότι, κατά τη διάρκεια του εργασιακού επιστήµονες αυτούς. έχουν διαπιστώσει ότι τα άτοµα αυτά βίου τους, οι εκπαιδευτικοί διέρχονται από τρεις Επιπλέον, ενηµέρωση και Γαλλικής ΙΚΠΙ για τις εσφαλµένες Γλώσσας προκαταλήψεις θα πρέπει να παρέχεται στα άτοµα µε ει- διατρέχουν συχνά τριπλάσιο κίνδυνο βιασµού σε διαδοχικές φάσεις: Ε.Κ.Π.Α., σχέση µε ανθρώπους χωρίς αναπηρία. Συµπερασµατικά, υποστηρίζουµε ότι µία δικές κατάλληλη ψυχολογική εκπαίδευση - όπως αυτή, που προ- Φ.Π.Ψ./ τους από τυχόν ανάγκες, καθώς και στις οικογένειές τους, µε 1 η : οι δάσκαλοι και οι καθηγητές, στην αρχή της καριέρας τους, κατακλύζονται από πλήθος 3. Τα άµεσων άτοµα που σφέρεται εξαρτώνται µέσω από της γνωστικής άλλους, λόγω κοινωνικής της βιασµό. ψυχολο- Ειδίκευση: προβληµάτων, όπως οι σχέσεις µε τους µαθητές, στόχο την µεγαλύτερη προστασία Πτυχ. Νικολέττα Θάνου, ύπαρξης µε κάποιας γίας, αναπηρίας, επικεντρωµένη είναι στην ψυχολογικά αυτογνωσία περισσότερο στην τρωτά τοανάπτυξη και έτσι - καθίστανται θα µπορούσε εύκολος να στηρίξει στό- και να βοη- και στην αυ- Ψυχολογία, τη διοίκηση και τους συναδέλφους, η πειθαρχία τάξη, Οδοντίατρος η γνώση των συνηθειών και των λειτουργιών χος για πιθανή θήσει σεξουαλική τον διδάσκοντα, τους κακοποίηση. ώστε να ελέγξει και να διαχειριστεί τα γεγονότα και τις συγκρούσεις. Γαλλικής Γλώσσας σεις µε τους γονείς των µαθητών και τους τοπικούς Καθηγήτρια του σχολείου -Υγιεινολόγος, και των εγκαταστάσεών του, οι σχέ- φορείς. Ειδ. στην Κοινωνική 4. Σε πολλές περιπτώσεις διαπιστώνεται άγνοια χειρισµού των ατόµων Πρόκειται µε ειδικές για µία ανάγκες κατάρτιση από τους εκπαιδευτικού δι- σε 1 ου Γυµνασίου 2 η : αργά ή γρήγορα, ο εκπαιδευτικός αισθάνεται κηγόρους, πιοτην ζητήµατα αστυνοµία, ψυχολογίας, τους δικαστικούς που αφορούν λειτουρ-στον ίδιο τον και Φιλολογίας, -Προληπτική ασφαλής Οδοντιατρική Αιγάλεω και διαµορφώνει µία επαγγελµατική γούς, τους ταυτότητα. Έτσι, διερευνά τους πιο κατάλληλους νός αυτό µε- καθιστά τους τους µε τους λειτουργούς άλλους, αδύναµους η οποία θα στην λαµβάνει υπόψη συµβούλους ψυχολόγους, εαυτό, στο ρόλο του ως δασκάλου κ.ά. Το γεγο- και στις σχέσεις θοδολογικούς τρόπους, µέσω των οποίων υπεράσπιση θα επιτευχθούν οι µαθησιακοί στόχοι του. κές ανάγκες, κοινωνία ύστερα από και το σύγχρονο βιασµό τους. περιβάλλον. και την στην εξέλιξη προστασία των δυσκολιών, των ατόµων που µε συνδέονται ειδι- µε την Υπάρχει

10

11

12 Ν Ε Α Α Π Ο Τ Η Ν Ε Υ Ρ Ω Π Η Η ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΕΞΕΛΙΣΣΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Η αναφορά που δηµοσιεύτηκε για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή από την κοινοπραξία αφορά τις ηλεκτρονικές στρατηγικές για την υγεία και την εφαρµογή τους σε 30 χώρες. Σύµφωνα µε την αναφορά, οι ευρωπαϊκές χώρες παρουσιάζουν σηµαντική πρόοδο στις µοντέρνες υποδοµές ηλεκτρονικής υγείας και στην εφαρµογή τους. Πρακτικώς, όλες αυτές οι χώρες έχουν ήδη ξεκινήσει ή σκοπεύουν να ξεκινήσουν την εφαρµογή των εθνικών συστηµάτων προκειµένου να είναι τα βασικά στοιχεία των ασθενών διαθέσιµα σε όλους τους επαγγελµατίες υγείας όποτε και οπουδήποτε υπάρχει ανάγκη και κρίνεται απαραίτητο. Ενώ τα συστήµατα για τον ηλεκτρονικό φάκελο υγείας αποτελούν κοινό στοιχείο σε όλες τις στρατηγικές και τα σχέδια δράσης, δεν είναι πάντα καλώς και σαφώς καθορισµένα και συχνά περιλαµβάνουν µόνο µια περίληψη κάποιων στοιχείων που αφορούν στον ασθενή ή παρόµοια βασικά ηλεκτρονικά αρχεία των ασθενών. Ο ενθουσιασµός των κλινικών για περιεκτικούς η - λεκτρονικούς φακέλους υγείας σχετίζεται µε τα αντιλαµβανόµενα οφέλη στο άµεσο περιβάλλον τους (οι διαδικασίες που αφορούν την καθηµερινή τους εργασία) παρά µε τη γεωγραφική ανταλλαγή λεπτο- µερών δεδοµένων που αφορούν στον ασθενή. Για περισσότερες πληροφορίες: thstrategies.eu/report/e HStrategies_Final_Report.pdf ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ. Ο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΝΙΖΕΙ ΤΗ ΣΠΟΥ ΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ Στην Παγκόσµια Ηµέρα για τον Καρκίνο (4 Φεβρουαρίου 2011), η παγκόσµια κοινότητα για τον έλεγχο του καρκίνου, προώθησε προληπτικά µέτρα τα οποία µπορούν να σώσουν εκατοµµύρια ζωές. Το φετινό γεγονός αποτέλεσε σηµαντικό ορόσηµο για τις προετοιµασίες της συνάντησης κορυφής των Ηνωµένων Εθνών σε ότι αφορά στην πρόληψη και στον έλεγχο των µη µεταδιδόµενων ασθενειών, η οποία θα πραγµατοποιηθεί στη Νέα Υόρκη, στις Σεπτεµβρίου Η συνάντηση κορυφής θα αποτελέσει µια ιστορική ευκαιρία για τη διάσφαλιση της ανανεωµένης παγκόσµιας δεύσµευσης για την αντιµετώπιση του καρκίνου, των ασθενειών του καρδιαγγειακού συστήµατος, των χρόνιων παθήσεων του αναπνευστικού συστήµατος και του διαβήτη καθώς και για την άσκηση πίεσης για την εφαρµογή της Παγκόσµιας Στρατηγικής του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας για την Πρόληψη και τον Έλεγχο των µη µεταδιδόµενων νοσηµάτων και το αντίστοιχο Σχέδιο ράσης για τα έτη Επιπρόσθετα, οι Υπουργοί Υγείας και άλλοι ιθύνοντες πραγµατοποίησαν συνάντηση στη Μόσχα στις Απριλίου 2011, όπου πραγµατοποιήθηκε το 1 ο παγκόσµιο υπουργικό συνέδριο για την προαγωή του υγιούς τρόπου διαβίωσης και τον έλεγχο των µη µεταδιδόµενων νοσηµάτων. Στις 2 Φεβρουαρίου 2011, µέσω νέων παγκόσµιων συστάσεων για τη σωµατική δραστηριότητα, ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας έχει προωθήσει οδηγίες προς τις κυβερνήσεις σε ότι αφορά στη σχέση ποσότητας-αποτελεσµατικότητας στη συχνότητα, στη διάρκεια, στην ένταση, στον τύπο και στη συνολική ποσότητα της σωµατικής δραστηριότητας που είναι αναγκαία για την πρόληψη των µη µεταδιδόµενων νοσηµάτων ανά ηλικιακή οµάδα. Τα επίπεδα της σωµατικής δραστηριότητας αυξάνονται σε πολλές χώρες του κόσµου, µε σηµαντικές επιπτώσεις στη γενική υγεία του πληθυσµού και στην επικράτηση των µη µεταδιδόµενων ασθενειών (όπως ασθένειες καρδιαγγειακού συστήµατος, διαβήτης και καρκίνος) καθώς και στους παράγοντες κινδύνου των ασθενειών αυτών (όπως η υψηλή πίεση του αίµατος, το σάκχαρο και η παχυσαρκία). Η έλλειψη σωµατικής δραστηριότητας εκτιµάται ως η σηµαντικότερη αιτία για το 21-25% των καρκίνου µαστού και παχέος εντέρου, για το 27% του διαβήτη και για το 30% της ισχαιµικής νόσου του µυοκαρδίου. Στις 53 χώρες του ευρωπαϊκου τοµέα του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας, τα µη µεταδιδόµενα νοσήµατα ευθύνονται για το 86% των θανάτων. «Οι ασθένειες αυτές προλαµβάνονται σε σηµαντικό βαθµό µέσα από αποτελεσµατικές παρεµβάσεις οι οποίες στοχεύουν στην αντιµετώπιση τεσσάρων κοινών παραγόντων κινδύνου: το κάπνισµα, την ανθυγιεινή διατροφή, την έλλειψη σωµατικής δραστηριότητας και την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ», σχολίασε η Dr Gauden Galea, διευθύντρια του Τοµέα Μη Μεταδιδόµενων Ασθενειών και Προαγωγής Υγείας του γραφείου του ευρωπαϊκου τοµέα του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας. Για περισσότερες πληροφορίες: int/dietphysicalactivity/factsheet_recommendati ons/en/index.html 14

13 ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΙ ΤΟΥ Ε ΝΥΠΥ ΣΤΟ 19 Ο ΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΕΝΩΣΗΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Στις 1-3 Ιουνίου 2011 διεξήχθη το 19 ο ιεθνές Συνέδριο της Παγκόσµιας Ένωσης Νοσοκοµείων και Υπηρεσιών Προαγωγής Υγείας. Το συνέδριο πραγ- µατοποιήθηκε στην πόλη Turku της Φιλανδίας και είχε θέµα «Improving Health Gain Orientation in All Services: Better Cooperation for Continuity in Care». Η δοµή του συνεδρίου, όπως και στα προηγούµενα συνέδρια, απαρτίζονταν από κοινές συνεδρίες (5), προφορικές (148) και γραπτές παρουσιάσεις (207), εργαστήρια (7), συµπόσια (5), συναντήσεις (4) των οµάδων εργασίας (taskforces), καθώς επίσης και από δορυφορικές εκδηλώσεις όπως το summer school 2011, το εργαστήριο για τους Εθνικούς και Περιφερειακούς συντονιστές, το εργαστήριο εκπαίδευσης του Tobacco Free United ENSΗ και το εργαστήριο για τα νέα µέλη του ΗΡΗ. Το κεντρικό θέµα συζήτησης του συνεδρίου ήταν η σηµασία της καλής συνεργασίας ανάµεσα στα νοσοκοµεία και τις υπόλοιπες δοµές των συστηµάτων υγείας, αλλά και εκπαίδευσης, ώστε να είναι δυνατή η εξασφάλιση της συνέχειας στην φροντίδα της υ- γείας, εντός και εκτός του νοσοκοµειακού περιβάλλοντος. Παρουσιάστηκαν παραδείγµατα επιτυχηµένης συνεργασίας των νοσοκοµείων µε φορείς πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας, µε σχολικούς οργανισµούς, αλλά και µε ασφαλιστικούς φορείς και τονίστηκε η ανάγκη υλοποίησης αντίστοιχων προγραµ- µάτων σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Κατά τη γενική συνέλευση της Παγκόσµιας Ένωσης Νοσοκοµείων και Υπηρεσιών Προαγωγής Υγείας, συζητήθηκε ο απολογισµός του 2010 και ο προγραµµατισµός του 2011 των δράσεων και των οικονοµικών θεµάτων. Αυτή τη στιγµή, η Παγκόσµια Ένωση απαριθµεί 845 µέλη, 30 εκ των οποίων ανήκουν στο Ε - ΝΥΠΥ. Επιπρόσθετα, στις νέες δράσεις του Παγκόσµιου ικτύου εντάσσεται η έκδοση του περιοδικού «Clinical Health Promotion: Research & Best Practice for Patients, Staff and Community», το οποίο διανεµήθηκε στους συµµετέχοντες του συνεδρίου. Περισσότερες πληροφορίες για το περιοδικό, µπορείτε να αντλήσετε: Τέλος, κατά τη διάρκεια του συνεδρίου πραγµατοποιήθηκε η 1 η συνάντηση των ενδιαφεροµένων µελών και συντονιστών των Πρωτοβάθµιων Υπηρεσιών Υ- γείας. Στη συνάντηση παρέστησαν 15 άτοµα και προέδρευσε ο Αν. καθηγητής Γιάννης Τούντας, που έχει αναλάβει τη σύσταση του Παγκόσµιου ικτύου Πρωτοβάθµιων Υπηρεσιών Προαγωγής Υγείας. Το συνέδριο παρακολούθησαν 9 Έλληνες, µε 8 γραπτές και 2 προφορικές παρουσιάσεις. Το επόµενο συνέδριο θα λάβει χώρα στην πόλη Taipei της Taiwan στις Απριλίου Περισσότερες πληροφορίες για τα συνέδρια του ΗΡΗ, µπορείτε να αντλήσετε από την ιστοσελίδα: 13 Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΗΜΕΡΙ Α Ε..Ν.Υ.Π.Υ. Στις 4 Μαΐου 2011 πραγµατοποιήθηκε στο Γ.Ν.Α. «Ιπποκράτειο» η 13 η Επιστηµονική Ηµερίδα του Εθνικού ικτύου Νοσοκοµείων & Υπηρεσιών Προαγωγής Υγείας (Ε ΝΥΠΥ) µε θέµα «Η Αντιµετώπιση του Καπνίσµατος στα Ελληνικά Νοσοκοµεία». Σκοπός της ηµερίδας ήταν η κινητοποίηση και ενηµέρωση, προκειµένου όλο και περισσότερα νοσοκοµεία να γίνουν εµπράκτως «ελεύθερα από καπνό» και να προάγουν προγράµµατα διακοπής τόσο για το προσωπικό όσο και για τους ασθενείς. Την ηµερίδα παρακολούθησαν 240 άτοµα. Χαιρετισµό κατά την έναρξη της ηµερίδας απηύθυνε ο κ. Γ. Τούντας, Αν. Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής, Πρόεδρος Επιστηµονικής Επιτροπής Ε ΝΥΠΥ, ο κ. Αρ. Συγγελάκης, Σύµβουλος Γενικού Γραµµατέα η- µόσιας Υγείας, καθώς και ο κ. Π. Παναγιωτόπουλος, Αν. ιοικητής Γ.Ν.Α. «Ιπποκράτειο». Στην 1 η Θεµατική Ενότητα, µε πρόεδρο την κα. Ο. Μπουτζιώνα, /ντρια Νοσηλευτικής Υπηρεσίας «Ιπποκράτειο» και τον κ. Σ. Κυριαζή, µέλος Εκτελεστικής Επιτροπής Ε ΝΥΠΥ, παρουσιάστηκε «Η Αντικαπνιστική Πολιτική: Προκλήσεις & Προβλήµατα» από τον καθηγητή κ. Π. Μπεχράκη, Πρόεδρο του European Network for Smoking & Tobacco Prevention. Ακολούθησε η οµιλία «Κάπνισµα και Εργασία» της ιατρού εργασίας κας. Ε. Κυπραίου, Επιµελήτριας Α Τµ. Ιατρικής Εργασίας & Προστασίας Περιβάλλοντος «Θριάσιο». Στο πλαίσιο της 1 ης Θεµατικής Ενότητας, η κα. Ι. Πετρούλια, Ψυχολόγος- Συντονίστρια Ε ΝΥΠΥ, παρουσίασε τα αποτελέσµατα της έρευνας για το κάπνισµα στα Ελληνικά Νοσοκοµεία, καθώς και τις δράσεις που πραγµατοποιεί το Ε ΝΥΠΥ για την καταπολέµηση του καπνίσµατος. Η κα. Σ. Σχορετσανίτη, Ψυχολόγος, Υπ. ιδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, περιέγραψε το πρόγραµµα κατάρτισης των Επαγγελµατιών Υγείας στη συµβουλευτική παρακίνηση ασθενών για την διακοπή καπνίσµατος, που συντονίζει σε συνεργασία µε τον ιατρό κ. Φ. Φιλιππίδη. Η ενότητα ολοκληρώθηκε µε την οµιλία του κ. Φ. Φιλιππίδη, Υπ. ιδάκτορα Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, ο οποίος παρουσίασε το Παγκόσµιο ίκτυο Υπηρεσιών Υγείας Ελεύθερων από Καπνό. Στη 2 η θεµατική ενότητα, µε Πρόεδρο την κα. Α. η- µητρούλη, Επόπτρια ηµόσιας Υγείας «Ασκληπιείου Βούλας», ο καθηγητής κ. Στ. Γερουλάνος, έκανε µια ιστορική αναδροµή στους αντικαπνιστικούς νόµους που έχουν θεσπιστεί στην Ελλάδα αλλά και στην ση- µερινή πραγµατικότητα. Στη συνέχεια ακολούθησαν οµιλίες για τα λαµβανόµενα µέτρα κάθε νοσοκο- µείου για την καταπολέµηση του καπνίσµατος στους εργαζοµένους και τους εσωτερικούς ασθενείς. Πρότυπα νοσοκοµεία αποτέλεσαν η «Σωτηρία», ο «Ευαγγελισµός», το «Σισµανόγλειο». Οι οµιλίες παρουσιάστηκαν αντίστοιχα από τους: κ. Μιχάλη Τουµπή, /ντή 6 ης Πνευµονολογικής Κλ. & Υπεύθυνο Ιατρείου ιακοπής, κ. Γ. Μπουλµπασάκο, /ντή Πνευµονολογικής Κλ. Γ.Ν.Α. «Ευαγγελισµός» σε συνεργασία µε τον κ. Μ. Κούγια, Ειδικευόµενο Ιατρό και τέλος κ. Μ. Πατενταλάκη, /ντή Μονάδας Επαγγελµατικών Νόσων & Ιατρείου ιακοπής Καπνίσµατος. Ν Ε Α Α Π Ο Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Α 15

14 Το Πρόβληµα των Ανισοτήτων στην Υγεία στην Ευρώπη Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α Χριστίνα ηµητρακάκη, Ψυχολόγος Έρευνας, Επιστηµονική Συνεργάτης ΚΜΥΥ και ΙΚΠΙ 16 CHANGES IN SMOKING BEHAVIOR AMONG COLLEGE STUDENTS FOLLOW ING IMPLEMENTATION OF A STRICT CAMPUS SMOKING POLICY IN TAIWAN Int J Public Health Jun 8. [Epub ahead of print] 2011 Chuang S.H. & Huang S.L. Objectives: To understand the perception and responses among college students to a strict campus smoking policy which was in accordance with a national law requiring complete prohibition indoors and permission to smoke in designated outdoor smoking areas only. Methods: This study was conducted in the third to sixth month after the implementation of the revised Tobacco Hazard Prevention Act in Taiwan. In-depth interviews were conducted with 22 smokers who were second and third year students of a college in Taiwan. Thematic analysis was used to categorize ideas into concept themes. Results: In interviews, most smokers revealed some modification in their smoking behavior and attitude: they sensed that smoking was unwelcome, reduced smoking in campus, thought about quitting, and tried to avoid exposing roommates in the dormitory. The reasons cited by the students for behavior change were grouped into four major themes: a changed smoking experience, change in social norm, the respect for law, and concern for others' health. Conclusions: Implementation of a strict smoking policy in college prompted smokers to markedly reduce smoking in campus. SMOKING PATTERNS, ATTITUDES AND MOTIVES: UNIQUE CHARACTERISTICS AMONG 2-YEAR VERSUS 4-YEAR COLLEGE STUDENTS Health Educ Res Mar 29. [Epub ahead of print] 2011 Berg C.J., An L.C., Thomas J.L., Lust K.A., Sanem J.R., Swan D.W. & Ahluwalia J.S. Given the previously documented higher rates of smoking among 2-year college students in comparison with 4-year university students, this study compares smoking patterns, attitudes and motives among 2-year and 4-year college students. Two thousand two hundred and sixty-five undergraduate students aged years at a 2-year college and a 4-year university completed an online survey in Current (past 30- day) smoking was reported by 43.5% of 2-year and 31.9% of 4-year college students, and daily smoking was reported by 19.9% of 2-year and 8.3% of 4-year college students. Attending a 2-year college was associated with higher rates of current smoking [odds ratio (OR) = 1.72] and daily smoking (OR = 2.84), and with less negative attitudes regarding smoking, con- trolling for age, gender, ethnicity and parental education. Also, compared with 4-year college student smokers, 2-year college smokers had lower motivation to smoke for social reasons, but more motivation to smoke for affect regulation, after controlling for age, gender, ethnicity and parental education. Two- and 4- year college students report different smoking patterns, attitudes and motives. These distinctions might inform tobacco control messages and interventions targeting these groups of young adults. A SYSTEMATIC REVIEW OF RANDOMIZED CONTROLLED TRIALS: WEB-BASED INTERVENTIONS FOR SMOKING CESSATION AMONG ADOLESCENTS, COLLEGE STUDENTS, AND ADULTS Nicotine Tob Res Apr;13(4) P.p , 2011 Hutton H.E., Wilson L.M., Apelberg B.J., Tang E.A., Odelola O., Bass E.B. & Chander G. Introduction: Web-based treatments can deliver broad reaching, relatively inexpensive, and clinically tested methods for smoking cessation. We performed a systematic review of randomized controlled trials (RCTs) of smoking cessation to evaluate the efficacy of web-based interventions in adults, college students, and adolescents. Methods: MEDLINE, EM- BASE, The Cochrane Library, CINAHL, and PsycIN FO were searched from January 1, 1990 through February 12, 2010 for RCTs examining the efficacy of Web-based smoking cessation programs. Paired reviewers abstracted data on study design, patient characteristics, and outcomes sequentially and did quality assessments independently. Results: Twentyone RCTs met eligibility criteria, with 15 conducted among adults. Among adults, 2 RCTs found that a multicomponent intervention with Web and non- Web-based elements was more efficacious than a self-help manual, and one of 2 RCTs found that Webbased interventions may be more effective than no treatment. Three trials provided insufficient evidence to demonstrate whether web-based interventions were more efficacious than counseling. By contrast, tailored web sites in 2 RCTs and greater Web site exposure in 6 of 7 RCTs were associated with higher rates of abstinence. Among college students, evidence supporting use of web-based interventions was insufficient because the one RCT conducted was also a multicomponent intervention. Five RCTs among adolescents demonstrated mixed results, with insufficient evidence supporting their efficacy. Conclusions: Evidence supporting the use of webbased interventions for smoking cessation is insufficient to moderate in adults and insufficient in college students and adolescents. These RCTs have, however, elucidated clinical, methodological, and statistical practices that are likely to improve future trial design and treatment delivery.

15 ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΥΓΕΙΑΣ Επιστηµονική Επιµέλεια: Ξενοφών Κοντιάδης & Κυριάκος Σουλιώτης Εκδόσεις Παπαζήση Πανεπιστήµιο Πελοποννήσου Αθήνα, 2010 ISBN: Ο τοµέας της υγείας έχει προκαλέσει τα τελευταία χρόνια διεθνώς το ενδιαφέρον τόσο της πολιτικής όσο και της κοινωνικής και επιστηµονικής συζήτησης. Ο πλουραλισµός των θεµάτων που συνδέονται µε τον τοµέα της υγείας, σε συνδυασµό πάντα µε το έντονο κοινωνικό ενδιαφέρον που αυτός συγκεντρώνει, οδήγησαν το Τµήµα Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής του Πανεπιστηµίου Πελοποννήσου στο να ε- ντάξει στο Πρόγραµµα Μεταπτυχιακών Σπουδών που λειτουργεί εδώ και τρία ακαδηµαϊκά έτη, την κατεύθυνση: «Θεσµοί και Πολιτικές Υγείας». Οι υπογράφοντες, οι οποίοι ανέλαβαν την πρωτοβουλία του σχεδιασµού της εν λόγω κατεύθυνσης, θεώρησαν χρήσιµη την έκδοση του ανά χείρας τόµου, ο οποίος περιλαµβάνει κείµενα όλων των διδασκόντων, σε µια προσπάθεια συγκέντρωσης και ταξινόµησης των κυριότερων σηµείων των παραδόσεων. Συγκεκριµένα, στην 1 η ενότητα η οποία εξετάζει το διεθνές και ευρωπαϊκό πλαίσιο των συστηµάτων υγείας, στο 1 ο κεφάλαιο ο Ξενοφών Κοντιάδης παρουσιάζει τη θεσµική συγκρότηση του εθνικού συστήµατος υγείας στο πλαίσιο του ελληνικού κράτους πρόνοιας και στο 2 ο κεφάλαιο ο ηµήτρης Κρεµαλής αναλύει τους αντίστοιχους θεσµούς σε διεθνές επίπεδο. Στη 2 η ενότητα η οποία πραγµατεύεται ζητήµατα σχεδιασµού, οικονοµικών και διοίκησης υπηρεσιών υγείας, στο 3 ο κεφάλαιο ο Κυριάκος Σουλιώτης αναλύει τη σχέση πολιτικής και οικονοµίας στις υπηρεσίες υγείας καθώς και το τρίπτυχο: στρατηγικός σχεδιασµός-διοίκηση-αξιολόγηση. Στο 4 ο κεφάλαιο, ο Θεόδωρος Τσέκος εξετάζει µεθόδους και εργαλεία οργανωτικής ανάλυσης και σχεδιασµού όπως αυτά εξειδικεύονται στο χώρο της υγείας, ενώ στο 5 ο κεφάλαιο ο Άρης Σισσούρας αναλύει το υπόδειγµα µάνατζµεντ στην υγεία µέσα από τις εµπειρίες ανάπτυξης του ΕΣΥ. Στο 6 ο κεφάλαιο Θεόδωρος Ρούπας υπεισέρχεται στο ζήτηµα της δοµής, λειτουργίας και επενδυτικής στρατηγικής των ασφαλιστικών ταµείων σε διεθνές επίπεδο, ενώ στο 7 ο κεφάλαιο η Λορένα Ανδρούτσου παρουσιάζει ένα µοντέλο διαχείρισης προγραµµάτων και έργων για τα δηµόσια νοσοκοµεία. Στην 3 η ενότητα η οποία προσεγγίζει ζητήµατα δικαίου της υγείας, ο Πέτρος Τσαντίλας στο 8 ο κεφάλαιο οριοθετεί την προστασία της υγείας στο ιεθνές και Ευρωπαϊκό ίκαιο, στο 9 ο κεφάλαιο η Ιωάννα Αρσενοπούλου παρουσιάζει τα δικαιώµατα των πολιτών και των ασθενών στα συστήµατα υγείας, ενώ στο 10 ο κεφάλαιο ο Αχιλλέας Κουτσουράδης προσεγγίζει το ιατρικό δίκαιο δίδοντας έµφαση σε θέµατα αστικού ενδιαφέροντος και ευθύνης. Στο 11 ο κεφάλαιο ο Γιώργος Κατρούγκαλος προσεγγίζει από συνταγµατική άποψη τα ζητήµατα της άρνησης θεραπείας και της ευθανασίας, στο 12 ο κεφάλαιο η Πηνελόπη Αγαλλοπούλου αναλύει το ζήτηµα της ιατρικώς υποβοηθού- µενης ανθρώπινης αναπαραγωγής, ενώ στο 13 ο κεφάλαιο, η Αθηνά Σαλάππα προσεγγίζει τις εγκληµατολογικές διαστάσεις της εφαρµογής των νέων µεθόδων ιατρικώς υποβοηθούµενης αναπαραγωγής. Η 4 η ενότητα, καλύπτει θέµατα έρευνας και κοινωνικών επιστηµών που σχετίζονται µε την υγεία. Ειδικότερα, στο 14 ο κεφάλαιο ο Θανάσης Κατσής παρουσιάζει µεθοδολογία και εφαρµογές για την ανάλυση συσχέτισης ενώ, στο 15 ο κεφάλαιο, ο Μάνος Σπυριδάκης προσεγγίσει µέσα από µια ανθρωπολογική θεώρηση τις ποιοτικές µεθόδους έρευνας στο πεδίο της υγείας. Στο 16 ο κεφάλαιο ο Χαράλαµπος Οικονόµου συνδέει την κοινωνιολογική θεωρία µε την υγεία και τις υπηρεσίες υγείας, και, τέλος, στο 17 ο κεφάλαιο, η Χριστίνα Καραµανίδου εξετάζει το ζήτηµα της επικοινωνίας µεταξύ επαγγελµατιών υγείας και ασθενών. ΦΥΤΟΧΗΜΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΤΗΣ ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΜΕ ΑΝΤΙΟΞΕΙ ΩΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΕΣ Ι ΙΟΤΗΤΕΣ. Προστατευτικός Ρόλος για Κακοήθεις Νεοπλασίες, Καρδιαγγειακές και Νευροεκφυλιστικές Παθήσεις Αθανάσιος Βαλαβανίδης Ιατρικές Εκδόσεις ΒΗΤΑ Αθήνα, 2011 ISBN: Το βιβλίο αυτό έρχεται να προσφέρει τις επιστηµονικές γνώσεις δεκαετιών µε συνεκτικό και εκλαϊκευµένο τρόπο για τις φυτοχηµικές ουσίες των φρούτων και των λαχανικών. Τα φυτά βιοσυνθέτουν πολυάριθµες χηµικές ενώσεις, κυρίως µε αντιοξειδωτική δράση, για να αντιµετωπίσουν τους πολυάριθµους εχθρούς τους. Η βιοσύνθεση βιταµινών, πολυφαινολών, καροτενοειδών και άλλων µικροθρεπτικών συστατικών παίζει πολύτιµο ρόλο στην ανάπτυξη και στο µεταβολισµό των φυτών. Ακριβώς αυτές τις ουσίες παραλαµβάνει ο άνθρωπος µε τη διατροφή των φρούτων και των λαχανικών µε ευεγερτικές επιπτώσεις για την υγεία του. Το βιβλίο εξετάζει συστηµατικά τις κατηγορίες των φυτοχηµικών ουσιών και τις αντιοξειδωτικές, αντικαρκινικές, αντιφλεγµονώδεις και άλλες ιδιότητές τους. Η διατροφή για τον άνθρωπο και ιδιαίτερα η συστηµατική κατανάλωση φρούτων και λαχανικών έχει αποδειχθεί ακρογωνιαίος παράγοντας για την υγεία του. Συγχρόνως, βιολογικές, κλινικές και επιδηµιολογικές έρευνες τεκµηριώνουν τα θετικά αποτελέσµατα για τις κυριότερες παθήσεις στον ανθρώπινο οργανισµό. Η υγεία του ανθρώπου βελτιώνεται µε τη συστηµατική λήψη φυτικών τροφίµων σε µεγαλύτερο βαθµό από τη λήψη διατροφικών συµπληρωµάτων. Υπάρχουν κεφάλαια για τις αντικαρκινικές ιδιότητες πολλών φυτοχηµικών ουσιών και εξηγούνται οι µηχανισµοί τους. Η µεσογειακή διατροφή και τα οφέλη της παρουσιάζονται µέσα από τις πολυάριθµες επιστηµονικές έρευνες. Πλούσια βιβλιογραφία από τα σηµαντικότερα επιστηµονικά περιοδικά και βιβλία της διεθνούς και ελληνικής βιβλιογραφίας, σχήµατα και εικόνες συµπληρώνουν την κατανόηση των µηχανισµών. Ν Ε Ε Σ Ε Κ Ο Σ Ε Ι Σ 17 15

16 Π Ρ Ο Σ Ε Χ Η Σ Υ Ν Ε Ρ Ι Α P 5 TH INTERNATIONAL STRESS ON OXIDATIVE STRESS IN SKIN MEDICINE AND BIOLOGY September 1-4, 2011 Andros, Greece Οργ.: University of Athens, School of Pharmacy Πληρ.: M. Rallis / A. Petri Τηλ.: (+30) , (+30) / Fax: (+30) / rallis@pharm.uoa.gr/aspetri@mail.ntua.gr Website: P UK SOCIETY FOR SOCIAL MEDICINE - 55 TH ANNUAL SCIENTIFIC MEETING. Healthy Communities Promote Healthy Minds & Bodies September 14-16, 2011 University of Warwick, England Οργ.: Society for Social Medicine Website: P 8 TH CONGRESS OF ISAPP Adolescence-A Second Chance? Development Attachment Neurobiology Trauma Psychodynamic Treatment September 14-18, 2011 Berlin, Germany Οργ.: International Society of Adolescent Psychiatry and Psychology (ISAPP) Πληρ.: CPO Hancer Service Τηλ.: Fax: isapp@cpo-hanser.de Website: P 4 TH INTERNATIONAL CONFERENCE ON UNEMPLOYMENT, JOB INSECURITY AND HEALTH. From Unemployment to Sustainable Participation in Work-Research, Interventions and Policies September 21-23, 2011 Hanasaari Cultural Center, Espoo, Finland Οργ.: Finnish Institute of Occupational Health Τηλ.: (switchboard) Fax: Website: P The 7 TH WORLD ALLIANCE FOR RISK FACTOR SURVEILLANCE (WARFS) GLOBAL CONFERENCE. Role of Surveillance in the Promotion of Health October 16-19, 2011 Toronto, Ontario, Canada Οργ.: The Global Working Group on Surveillance of the International Union for Health Promotion and Education (IUHPE) Website: n=&page=497&lang=en P AMERICAN PUBLIC HEALTH ASSOCIATION TH ANNUAL MEETING & EXPOSITION October 29 - November 2011 Washington, DC Οργ.: American Public Health Association Τηλ.: Fax: comments@apha.org Website: Meeting/ P ISPOR 14 ΤΗ ANNUAL EUROPEAN CONGRESS November 5-8, 2011 Hotel Auditorium, Madrid, Spain Οργ.: International Society For Pharmacoeconomics and Outcomes Research (ISPOR) Πληρ.: ISPOR Τηλ.: / Fax: info@ispor.org Website: P 4 TH EUROPEAN PUBLIC HEALTH CONFERENCE Public Health and Welfare Welfare Development and Health November 10-12, 2011 The Bella Centre, Copenhagen, Denmark Οργ.:The European Public Health Association (EUPHA), the Association of Schools of Public Health in the European Region (ASPHER) and the Danish Society of Public Health (DSOP) Τηλ.: Fax: office@eupha.org Website: conference.php P 2 Ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕ ΡΙΟ του ΦΟΡΟΥΜ ΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ Νοεµβρίου 2011 Ξενοδοχείο Larissa Imperial, Λάρισα Πληρ.: The Mastermind Group Τηλ.: Fax: ssialma@tmg.gr Website: P 3 Ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΓΝΩΣΙΑΚΩΝ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΩΝ. Με ιεθνή Συµµετοχή Ιανουαρίου 2012 Ξενοδοχείο Makendonia Palace, Θεσσαλονίκη Οργ.: Ελληνική Εταιρεία Γνωστικής Συµπεριφορικής Ψυχοθεραπείας Πληρ.: Global Events Τηλ.: , Fax: info@globalevents.gr Website: nak_syn_gnosiakon.pdf 18

17