Συναισθηματικοί και Ψυχοκινητικοί στόχοι στα προγράμματα ΠΕ και ΑΥ

Transcript

1 Βιωματικό σεμινάριο «Συναισθηματική Αγωγή στα προγράμματα ΠΕ και ΑΥ» 4 ο ΔΣ Μάνδρας Συναισθηματικοί και Ψυχοκινητικοί στόχοι στα προγράμματα ΠΕ και ΑΥ Τσίγκου Αλεξάνδρα υπ/νη ΠΕ ΔΙΠΕ Δυτικής Αττικής

2 Τι είναι γενικώς οι μαθησιακοί στόχοι Αποτελούν προτάσεις που περιγράφουν κυρίως: την επιθυμητή (αναμενόμενη) συμπεριφορά μετά την ολοκλήρωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, τις συνθήκες κάτω από τις οποίες αναμένεται η εμφάνιση της συμπεριφοράς αυτής και τα κριτήρια με τα οποία θα ελέγξουμε την επίτευξη ή όχι του σκοπού ή στόχου

3 Ταξινόμηση μαθησιακών στόχων Γνωστικός τομέας Τις νοητικές διαδικασίες δηλ. με ποιους τρόπους οι μαθητές σκέφτονται, δρουν ή αισθάνονται, αφού διδαχθούν ένα διδακτικό αντικείμενο Συναισθηματικός τομέας Τις στάσεις και αξίες του διαμορφώνουν οι εκπαιδευόμενοι, μετά τη διδασκαλία ενός αντικειμένου Ψυχοκινητικός τομέας Τις κινητικές δεξιότητες που αποκτούν οι εκπαιδευόμενοι, από τη διδασκαλία ενός αντικειμένου

4 Ταξινόμηση μαθησιακών στόχων Bloom 1956 Γνωστικοί-Συναισθηματικοί-Ψυχοκινητικοί ΓΝΩΣΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΓΝΩΣΗ αναφέρω, περιγράφω, ονομάζω, διατυπώνω ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Μετάφραση Ερμηνεία Προέκταση διασαφηνίζω επεξηγώ προεκτείνω διευρύνω διαφοροποιώ προβλέπω μετατρέπω προσδιορίζω γενικεύω ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ εφαρμόζω, επιλύω διακρίνω, επιλέγω συνθέτω, ταξινομώ, κατατάσσω, συνδυάζω αξιολογώ, συγκρίνω, διακρίνω, επιλέγω ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΨΥΧΟΚΙΝΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ (=στάσεις, συναισθήματα, πεποιθήσεις, αξίες, ενδιαφέροντα) αισθάνομαι, βιώνω, ικανοποιούμαι, απολαμβάνω, αρέσω (=κινητικές δεξιότητες) μετρώ, απεικονίζω, συναρμολογώ, κατασκευάζω

5 Ταξονομία γνωστικών στόχων κατά Bloom και η αναθεώρησή της (Anderson κ.ά., 2001)

6 Ταξονομία γνωστικών δεξιοτήτων Ματσαγγούρας (2004) Πηγή: Καλού, Σολωμού, Καμέας, «Εισάγοντας στην έννοια των προσδοκόμενων αποτελέσματων», ΕΑΠ

7 Οι στόχοι του συναισθηματικού τομέα εισάγονται με εκφράσεις, όπως «ο μαθητής να είναι σε θέση:» ΑΞΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΤΑΞΙΩΣΗ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ Να αποδέχεται Να αμφισβητεί Να απορρίπτει Να αρνείται Να διερωτάται Να εκτιμά Να ενθαρρύνει Να υιοθετεί Να υποκινεί Να υποστηρίζει Να προτιμά Να έχει θετική στάση απέναντι στο Να είναι ευνοϊκά διακείμενος σε Να δίνει αξία στο Να επιθυμεί να κάνει Να είναι πρόθυμος να κάνει ΠΡΟΣΛΗΨΗ

8 Βαθμίδες συναισθηματικών στόχων 1 η βαθμίδα: Πρόσληψη Η πρώτη βαθμίδα κατανομής διδακτικών στόχων στο συναισθηματικό τομέα, που αντιστοιχεί στη γνώση του γνωστικού τομέα είναι η πρόσληψη ή σύλληψη (perception ). Διακρίνεται στις Συνειδητοποίηση-Δεκτικότητα-Εκλεκτικότητα 2 η βαθμίδα: Ανταπόκριση ή αντίδραση Εμπεριέχει την Πρόσληψη. Είναι η εκδήλωση από μέρους του μαθητή διάθεσης συμμετοχής στη διδακτική διαδικασία. Διακρίνεται στις Συγκατάθεση-Επιθυμία για Ανταπόκριση- Ικανοποίηση για την Ανταπόκριση

9 Βαθμίδες συναισθηματικών στόχων 3 η βαθμίδα: Εκτίμηση αξιών ή αποτίμηση 4 η βαθμίδα: Αξιολογικός χαρακτήρας Οι στόχοι που εντάσσονται εδώ αποσκοπούν να καταστήσουν ικανό το μαθητή να ενστερνίζεται αξίες, να δημιουργεί τα ΠΙΣΤΕΥΩ του, όχι γιατί συμμορφώνεται στο "καλό" κατά την κοινή λογική, αλλά γιατί ο ίδιος κατέληξε σ' αυτές από τις προσωπικές του εμπειρίες. Διακρίνουμε 3 επίπεδα: Αποδοχή μιας αξίας/προτίμηση μιας αξίας/ Δέσμευση σε μια αξία.. Το υψηλότερο επίπεδο της ταξινομίας. Το ενιαίο σύστημα αξιών που επιδιώκεται να δημιουργήσει ο εκπαιδευόμενος, στο μέλλον να αποτελέσει τον τρόπο συμπεριφοράς του, την προσωπική του φιλοσοφία, τον τρόπο ζωής του, τα ιδανικά του, την κοσμοθεωρία του. Σε περιπτώσεις που το σύνολο αξιών του απειλείται και δημιουργείται συναισθηματική ένταση, επιδίωξη των στόχων αυτής της κατηγορίας είναι να καταστήσει τον εκπαιδευόμενο ικανό να αντιδρά στην κατεύθυνση της στήριξης των αξιών του.

10 Κοινωνική μάθηση (Vygotsky - Bandura) Προσωποκεντρική- Συμβουλευτική θεωρία (C. Rogers) Πηγή: Ράπτη Αθ., «Αντιπαραβολή μοντέλων ταξινομίας διδακτικών στόχων»

11 Αξιολόγηση στόχων συναισθηματικού τομέα Η αξιολόγηση των στόχων του συναισθηματικού τομέα γίνεται πολύ αργότερα έξω από το σχολείο, όταν το κοινωνικό σύνολο διαπιστώνει τις αποκλίσεις από τους επιδιωκόμενους σκοπούς και αποδίδει ευθύνες για την κακή συμπεριφορά των μελών του σ' αυτό. Τα μαθήματα της Hθικής, της Λογοτεχνίας, της Ιστορίας, της Φιλοσοφίας, της Μουσικής, των Kαλλιτεχνικών κτλ. στοχεύουν στο συναισθηματικό κόσμο και στην ευαισθητοποίηση των εκπαιδευομένων, άρα μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε ως όχημα για την επίτευξη συναισθηματικών στόχων

12 Οι στόχοι του ψυχοκινητικού τομέα εισάγονται με εκφράσεις όπως, «ο μαθητής να είναι σε θέση:» ΛΕΚΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΜΙΜΗΣΗ ΛΕΠΤΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ Να αποκτήσει δεξιότητες Να συνεργάζεται Να εργάζεται ομαδικά Να χειρίζεται... Να κατασκευάζει... Να οργανώνει Να συνθέτει... Να παρουσιάζει ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΔΕΞΙΟΤΗΤΑ

13 Βαθμίδες ψυχοκινητικώνστόχων 1 η βαθμίδα: ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ 2 η βαθμίδα: ΒΑΣΙΚΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ Νοούνται οι ασυνείδητες αντιδράσεις για την αντιμετώπιση απροόπτων φαινομένων Εδώ εντάσσονται οι αλλαγές στη θέση των μελών του σώματος, όπως οι κινήσεις των δακτύλων, των χεριών, των ποδιών κτλ. 3 η βαθμίδα: ΑΝΤΙΛΗΠΤΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ Ή ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ κιναισθητική διάκριση οπτική διάκριση ακουστική διάκριση απτική διάκριση συγχρονισμένες κινητικές δεξιότητες : μάτι- χέρι

14 Βαθμίδες ψυχοκινητικώνστόχων 4 η βαθμίδα: ΦΥΣΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ Εκτιμάται η αντοχή, η ευκινησία, η πλαστικότητα στις κινήσεις, η δύναμη 5 η βαθμίδα: ΚΙΝΗΣΕIΣ ΕΠΙΔΕΞΙΟΤΗΤΑΣ Χαρακτηρίζονται από τον βαθμό προσαρμοστικότητας σε απλές και σύνθετες 6 η βαθμίδα: ΚΙΝΗΤIΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Αν έχει την ικανότητα ο εκπαιδευόμενος να αποδώσει κινητικά μια αφηρημένη έννοια με ένα μoντέλo ή μια μηχανική αναλογία

15 Αξιολόγηση στόχων ψυχοκινητικού τομέα Μεγαλύτερη σημασία δίνεται στη προσχολική και πρώτη Σχολική Αγωγή Στη Β/θμια εκπαίδευση η επίτευξη των διδακτικών στόχων του ψυχοκινητικού τομέα δεν αξιολογείται, πέραν των μαθημάτων που προϋποθέτουν καλλιέργεια σωματικών δεξιοτήτων, όπως εξ ορισμού είναι η Φυσική Αγωγή, τα Καλλιτεχνικά, η Μουσική, τα εργαστηριακά μαθήματα των σχολών τεχνικής και τεχνολογικής κατεύθυνσης.

16 Ρήματα εκφοράς στόχων Πηγή: Παπασταματίου Ν., φυσικός Σ.Σ., «Διδακτικοί στόχοι και διδασκαλία», Επ/ση Εκπ/κών στις ΤΠΕ, Μάιος 2010 ΓΝΩΣΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ (ξέρω να ) Αναγνωρίζω Απαριθμώ Αντιπαραθέτω Διαχωρίζω Επιλέγω Εξηγώ Κατατάσσω Κατηγοριοποιώ Κατονομάζω Περιγράφω Προσδιορίζω Συγκρίνω Συνοψίζω Συσχετίζω Ταξινομώ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ (θέλω να ) Αμφισβητώ Αποδέχομαι Απορρίπτω Αρνούμαι Εφαρμόζω Διερωτώμαι Εκτιμώ Ενθαρρύνω Ευχαριστώ Παραδέχομαι Παρακαλώ Παροτρύνω Προτιμώ Υιοθετώ Υποκινώ Υποστηρίζω ΨΥΧΟΚΙΝΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ (μπορώ να ) Αποδεικνύω Διορθώνω Ελέγχω Επαληθεύω Επεξηγώ Επιδεικνύω Επιλέγω Επιλύω Εφαρμόζω Θέτω Κατασκευάζω Μετρώ Οργανώνω Σχεδιάζω Συμπληρώνω Χρησιμοποιώ

17 Διάγραμμα διασύνδεσης των τριών τομέων (γνωστικός, συναισθηματικός και ψυχοκινητικός) κατά την μπιχεβιοριστική θεωρία (συμπεριφορισμός) Συναισθηματικές Νοητικές λειτουργίες Ψυχοκινητικές λειτουργίες καταστάσεις

18 Κριτική κατά της χρήσης αντικειμενικών στόχων Μηχανιστική θεώρηση της παιδαγωγικής Περιορισμός σε κοινότυπους και απλουστευμένους στόχους Δεν επιδιώκεται ανακάλυψη στη μάθηση Έμφαση σε παρατηρήσιμους- μετρήσιμους στόχους Η διδακτική ύλη δε μπορεί πάντα να διατυπωθεί με μετρήσιμους όρους Έμφαση στο γνωστικό τομέα εις βάρος άλλων στόχων Δύσκολο για τους εκπαιδευτικούς να διαμορφώσουν στόχους και ερωτήσεις για τις «ανώτερες» κατηγορίες Τεχνητός ο διαχωρισμός στους τρεις τομείς Η ιεράρχηση των δεξιοτήτων δεν είναι απόλυτη, π.χ. η σύνθεση πολλές φορές είναι απαιτητικότερη της αξιολόγησης Δύσκολη η διάκριση μεταξύ των δεξιοτήτων της γνωστικής ταξινομίας

19 Σχεδιασμός εκπαιδευτικής δραστηριότητας ΘΕΤΩ ΣΤΟΧΟΥΣ ΑΠΟ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΓΝΩΣΤΙΚΟΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟΣ ΨΥΧΟΚΙΝΗΤΙΚΟΣ Να αναγνωρίζουν και να τα ταξινομούν Να βιώνουν και να ικανοποιούνται Να απεικονίζουν και να συναρμολογούν Οι στόχοι πρέπει να είναι: μικροί συγκεκριμένοι, να ανταποκρίνονται στη σφαιρική, ολιστική προσέγγιση του θέματος να ικανοποιούν όλους τους τομείς ανάπτυξης του ατόμου: γνωστικό, συναισθηματικό, ψυχοκινητικό.

20 Σχεδιασμός εκπαιδευτικής δραστηριότητας 1. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ 2. ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ 3. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ 4. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΜΕΣΑ 5. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ 1. Να αναγνωρίζουν ποια προϊόντα ανακυκλώνονται και να τα ταξινομούν ανάλογα με το υλικό κατασκευής τους 2. Σε 2 διδακτικές ώρες 3. Εργασία σε ομάδες 4. Με Φύλλα Εργασίας και διακριτούς κάδους 5. Επιτρεπόμενη αστοχία 20% Παράδειγμα

21 ΣΤΟΧΟΙ (σε 2/ωρες συναντήσεις) ΤΕΧΝΙΚΕΣ- ΜΕΣΑ- ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΑ 1 Να καταγράψουν γνώσεις και εμπειρίες σχετικά με μεθόδους για την παραγωγή χαρτιού καθώς και για τη συντήρηση των βιβλίων τους Απαντούν σε κατάλληλες ερωτήσεις Ατομική και ομαδική εργασία Ερωτηματολόγιο/Κατάλογος/Πρόταση 2 Να προσεγγίσουν τις βασικές έννοιες με χρήση διαδικτύου-βιβλιογραφίας/να συλλέξουν πληροφορίες για ανακύκλωση/ επαναχρησιμοποίηση Λέξεις-κλειδιά/Αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο/ Ιστοεξερεύνηση/ Κείμενα/ ταινίες/ Φωτογραφίες Κατάλογος με ορισμούς εννοιών 3 Να περιγράφουν τα στάδια υλοποίησης του σχεδίου/ τις μεθόδους που θα χρησιμοποιήσουν/ τις ομάδες που θα αναλάβουν κάθε έργο Προτείνουν στάδια υλοποίησης και μεθοδολογία Γίνεται επιμερισμός εργασιών Εργασία σε ομάδες Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης/ Καταγραφή δραστηριοτήτων κάθε ομάδας/ 4 Να οργανώσουν δράσεις κινητοποίησης των μαθητών του σχολείου με σκοπό τη συλλογή χρησιμοποιημένων βιβλίων 5 Να προσδιορίσουν χαρακτηριστικά για ταξινόμηση βιβλίων/ Να καθορίσουν τις μεθόδους συντήρησης, επαναχρησιμοποίησης Κινητοποίηση μαθητών για συγκέντρωση χρησιμοποιημένων βιβλίων Προσδιορισμός χαρακτηριστικών ταξινόμησης Δημιουργίααφίσας-πρόσκλησης Καθορίζουν τα χαρακτηριστικά βιβλίων Διαχωρίζουν/ Ταξινομούν τα βιβλία σε κατηγορίες Εργάζονται σε ομάδες Κατάλογος πρακτικών κινητοποίησης Αφίσα-πρόσκληση Κατάλογος χαρακτηριστικών 6 Να συντηρούν/ Να ταξινομούν προς επαναχρησιμοποίηση/ Να δημιουργούν χαρτοπολτό Συντηρούν παλιά βιβλία Ταξινομούν προς επαναχρησιμοποίηση Δημιουργούν χαρτοπολτό Κατάλογος συντηρημένων Κατάλογος επαναχρησιμοποιήσιμων Φύλλα χαρτοπολτού 7 Να εμπνεύσουν καλή πρακτική στο κοινωνικό σύνολο (ως μέλος συλλογικότητας) (παρουσίαση) 8 Να καταγράψουν τις γνώσεις/εμπειρίες/αντιλήψεις για τις αρχικές έννοιες μετά την υλοποιημένη εμπειρία τους (αξιολόγηση) Οργανώνουν παζάρι στο σχολείο Διαθέτουν δωρεάν σε οικογένειες απόρων Διαχέουν και στις άλλες τάξεις Δημιουργούν παρουσίαση ή δρώμενο ή παιχνίδι Απαντούν σε ερωτήσεις για μείωση/ επαναχρησιμοποίηση/ ανακύκλωση βάσει των νεοαποκτηθεισών εμπειριών- Κάνουν προτάσεις Παζάρι Δημιουργία παιχνιδιών για τις άλλες τάξεις Ερωτηματολόγιο Κατάλογος Προτάσεις

22 Βιβλιογραφία Goleman D., «Συναισθηματική Νοημοσύνη», Ελληνικά Γράμματα, 1995 Καλού, Σολωμού, Καμέας, «Εισάγοντας στην έννοια των προσδοκώμενων αποτελεσμάτων», ΕΑΠ Μακρή Κική, Γεωλόγος MSc, Υπ. Διδάκτορας Διδασκαλίας της Γεωλογίας, «Στοχοθεσία διδασκαλίας κατά Bloom» Ματσαγγούρας, Η. «Στρατηγικές Διδασκαλίας. Η Κριτική Σκέψη στη Διδακτική Πράξη», Gutenberg, 2004 Παρασκευά, Φ. «Διδακτική Μεθοδολογία. Πανεπιστημιακές Σημειώσεις», Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων, 2010 Παπασταματίου Ν., φυσικός Σ.Σ., «Διδακτικοί στόχοι και διδασκαλία», Επ/ση Εκπ/κών στις ΤΠΕ, Μάιος 2010 Πλευριά Κωνσταντίνα, Καθηγήτρια Κοινωνικής Θεολογίας, «Διδακτικοί στόχοι κατά B. Bloom» Ράπτη Αθ., «Αντιπαραβολή μοντέλων ταξινομίας διδακτικών στόχων» ΣΑΒΒΑ ΧΡΙΣΤΟΥ Μ., «Συναισθηματική αγωγή και καλλιέργεια στάσεων και αξιών στο σύγχρονο σχολείο», 2011